Pytania egzaminacyjne
Prawo w znaczeniu prawniczym, s. 17-18.
Pojęcie prawa w znaczeniu prawniczym możemy rozumieć jako zespół reguł ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stosować może to państwo. Tak rozumiane prawo to przede wszystkim przejaw kultury i tym samym wytwór człowieka. Porządku prawnego nie da się więc oderwać od wartości, ideałów, wzorców zachowań.
Społeczny charakter prawa, teza społeczna Jozefa Raza i krytyka jego skrajnego stanowiska, 18-19.
Społeczny wymiar prawa i jego normatywny charakter łączą się w ramach tzw. tezy społecznej, którą opisuje uczeń Harta, oksfordzki filozof, Józef Raz. Kwestionuje on czysto nakazowy charakter prawa, proponuje natomiast ujmowanie prawa i formułowanie w jego ramach wzorów zachowania jako konsekwencji pewnych faktów społecznych. Fakty te stają się źródłem prawa. Przyjęcie tezy społecznej pozwala nam spojrzeć na prawo nie tylko jako na formalne akty suwerena w postaci np. ustaw. Ustawy-konsekwencje pewnych zjawisk, zdarzeń. Obecnie społeczny charakter prawa można wyrazić w postaci twierdzeń:
-UBI SOCIETAS IBI IUS- prawo pojawia się, gdy przyjęte zostają zasady zachowania ludzi w ramach gr. Społecznej.
-prawo nie dotyczy stosunku człowieka do siebie samego, bóstwa (chyba, że stosunki te mają odniesienia społeczne)
-prawo wyraża wartości i potrzeby o szerszym lub węższym zasięgu społecznym
-prawo to produkt procesu decyzyjnego- toczącego się w ramach grup społecznych, zwłaszcza w państwie, istnienie prawa jest wynikiem istnienia źródeł prawa
-prawo jest formułowane przez społeczeństwo za pomocą jego instytucji
-obowiązywanie norm prawnych uzależnione jest od społecznego przyzwolenie dla prawa (od tego w jakim stopniu społeczeństwo jest w stanie go przestrzegać).
Normatywny charakter prawa, s. 19.
Naczelną cechą jest normatywny charakter prawa. Prawem są więc normy postępowania (reguły, zasady, dyrektywy), co znaczy, że pewne wzory zachowań uznaje się za obowiązujące. Gdy mówimy o prawie w znaczeniu prawniczym, a nie stwierdzamy faktu, lecz wskazujemy powinność. Normatywność prawa na płaszczyźnie językowej sprowadza się do tego, że wyrażamy je w postaci szczególnego typu wypowiedzi: wypowiedzi normatywnych, które są odróżniane od innego typu wypowiedzi, np. opisowych. Konsekwencją tego jest wydawanie aktów normatywnych, w których normy są ujęte w postaci przepisów prawnych, wyrażających nakaz, zakaz lub przyzwolenie.
Perswazyjny charakter prawa, s. 20.
Prawo ma charak. perswazyjny - wychowawczy. Prawo zakłada , ale też i stara się przekonać, że posłuch obywatela jest rezultatem dokonanego przez niego swobodnego wyboru. Posłuch wobec prawa może wynikać z przyjęcia przez adresata 3 postaw: legalistycznej, oportunistycznej, konformistycznej. Perswazyjność prawa oznacza jednak, że możliwe jest niepodporządkowanie się normom. Nawet jeśli władza dysponuje środkami, które pozwalają wymusić pożądane zachowanie, np. ukarać złodzieja, dłużnika zmusić do oddania długu, to naruszenie normy, już wystąpiło.
Heteronomiczny charakter prawa, s. 20.
Heteronomiczny, zewnętrzny charakter wobec jednostki, prawo pojmuje się jako porządek pochodzący z zewnątrz, od grupy, od jakiegoś autorytetu np. wodza, władcy, państwa. Każdy człowiek może swoje przekonania moralne kształtować na własny sposób.
Wieloznaczność terminu prawo: prawo materialne i prawo formalne, s. 21.
Prawo materialne- ogół norm prawnych, opisuje stosunki społeczne czyli obowiązki, uprawnienia podmiotów oraz ewentualne kary za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień.
Prawo formalne- zwane procesowym, określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym. Postępowanie to jest regulowane przez m.in. akty normatywne, jak Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks postępowania administracyjnego.
Wieloznaczność terminu prawo: prawo przedmiotowe i prawo podmiotowe, s. 21.
Prawo podmiotowe - to zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Np. „prawo własności”
Prawo przedmiotowe- to ogół norm składających się na system prawa zarówno obowiązującego tu i teraz, jak tez obowiązującego dawniej, a nawet takiego, którego obowiązywanie dopiero się postuluje. Np. „prawo europejskie”, „prawo rzymskie czasów pryncypatu”.
Wieloznaczność terminu prawo: prawo publiczne i prawo prywatne, s. 22.
Prawo publiczne- nawiązuje do starorzymskiej definicji Ulpiana (prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa). Pp. Reguluje stosunki między państwem a obywatelami oraz między organami państwa (PK, PA, PKa, PF).
Prawo prywatne- zgodnie z definicją Ulpiana (pp jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek) reguluje stosunki między równoprawnymi podmiotami gwónie z zakresu majątku, spraw rodzinnych itp. (PC, PH, PR).
Pojęcie nauki prawa, s. 23-24. (doczytaj z książki!!!)
Nauka prawa wywodzi się jeszcze z rzymskiej jurysprudencji. Początkowo oznaczała tylko znajomość prawa (rodzaj umiejętności praktycznej). Z czasem wiedza o prawie nabierała charakteru wiedzy bardziej ogólnej. Kiedy prawa zaczęto uczyć na uniwersytetach wiedza o nim stawała się nauką. Do dziś dnia w myśleniu o prawie występują dwa wątki:
-teoretyczny- dostrzega w prawoznawstwie wymiar ogólny- prawo częścią świata społecznego, który nas otacza.
-praktyczny- kładzie nacisk na posługiwanie się prawem w życiu codziennym. Korzystanie z prawa ma prowadzić do oddziaływania na życie ludzi, a nie do poznawania jego natury.
Przedmiot nauk dogmatycznych o prawie, s. 25.
Nauki dogmatyczne (szczegółowe nauki prawne) obejmują swoim przedmiotem przede wszystkim prawo aktualnie obowiązujące. Dyscypliny dogmatyczne zajmują się ustalaniem obowiązywania przepisów prawnych, ich interpretacji i systematyzacji. Prawo będące przedmiotem badań dogmatyki prawa jest to zespół należycie ustanowionych, wysłowionych, opublikowanych i zaopatrzonych w sankcje norm postępowania skierowanych do adresatów o nieoznaczonej tożsamości. Dogmatyka prawa dzieli się na szczegółowe dyscypliny w zależności od gałęzi prawa.
Przedmiot filozofii prawa, s. 26.
Filozofia prawa- stawia pytania o istotę prawa, wartości, jakim służy i jakim służyć powinno, o uzasadnienie dla systemu prawa oraz o idee, które prawo wyraża. Koncentrując się na prawie jako przedmiocie, filozofia bada problemy ontologiczne (prawo jako byt), epistemologiczne (sposoby poznawania prawa), aksjologiczne (wartość prawa, wartości w prawie) i metodologiczne (jak bada się prawo i jak można je badać).
Przedmiot teorii prawa, s. 27.
Teoria prawa wykształciła się na przełomie XIX i XX wieku. Podjęła ona w pewnym zakresie zagadnienia stawiane przez filozofię prawa, ale wzbogaciła refleksję nad prawem o tematy i problemy istotne dla praktyki prawniczej. Określenie tego działy mianem teorii oznacza, że jest to zbiór odpowiednio uporządkowanych ogólnych, opisowych twierdzeń. Bada się więc formalne aspekty prawa, teksty prawne, koncepcję systemu prawa, stanowienie, stosowanie, obowiązywanie prawa.
Anglosaska jurysprudentia, s. 27.
Współczesna jurysprudencja wykształciła się na gruncie anglosaskiej kultury. Termin ten łączy się z przymiotnikiem „ogólna” lub w uwzględniając jej odmiany z „analityczna” czy „socjologiczna”. Jej autor- twórca angielskiego pozytywizmu prawniczego Austin. To on nadał nauce prawa formę dyscypliny skoncentrowanej na analizie języka prawnego.
Nauki historyczne o prawie, s. 27.
Nauki historyczno-prawne przyjmują, że skoro istniejące ustroje państwowe i systemy prawne stanowią wynik procesów historycznych, to dla pełnego zrozumienia współczesności niezbędne jest poznanie ich form wcześniejszych. Wskazuje się np. przypadki zachowania ciągłości podstawowych instytucji lub idei przyjętych w prawie oraz zmian, jakim te instytucje i idee podlegały z upływem czasu.
Nauki empiryczne o prawie, s. 28.
Nauki empiryczne badają realne funkcjonowanie prawa jako jednego z systemów normatywnych w społeczeństwie, a także działaniu norm w poszczególnych sferach życia społecznego. Uczeni twierdzą, że bez zastosowania metod empirycznych nie można wyjaśnić takich zjawisk jak przestępczość lub innej formy patologii społecznej, znajomość prawa, świadomość prawna. Dlatego ujmuje się prawo w kategoriach socjologicznych, jako zespół wzorów postępowania ujawniających swe rzeczywiste istnienie przez masowe, powtarzalne zachowania jednostek i grup społ. Jeśli zaś nacisk kładziemy na psychologiczny aspekt prawa, przedmiotem badań stają się przeżycia psychiczne jednostek.
Status prawoznawstwa jako poznania naukowego, s. 29-30. (doczytaj!!!!)
Wstęp do prawoznawstwa stanowi wprowadzenie do uporządkowanej wiedzy o prawie. Ma dostarczyć studentom podstawowej wiedzy niezbędnej do kontynowania nauki. Prezentacja głównych założeń, zasad tworzenia i funkcjonowania porządku prawnego, specjalistycznego słownictwa.
Podejście wielopłaszczyznowe w badaniu prawa, s. 28
Badanie prawa z różnych pkt widzenia na istotny wpływ na jego zrozumienie jako zjawiska społecznego. Najwłaściwsze więc jest wielopłaszczyznowe podejście w badaniu prawa. Istnieje lista zagadnień, które są uznawanego za przedmiot naukowego prawoznawstwa (lista strona 28).
Systemy normatywne inne niż prawo, s. 36-39.
I Normy moralne
Odnoszą się do tych zachowań człowieka i do tych intencji i postaw, które poddawane się ocenie z punktu widzenia idei dobra. Postępowanie wyznaczane przez normy moralne jest więc określane jako dobre, słuszne. Reguły moralne dotyczą tych sfer życia, w których działanie jednego człowieka, wpływa na dobro innych ludzi. Ustalenie jednego zbioru norm moralnych, akceptowalnego przez wszystkich jest trudne. Jedną z prób podjęła Maria Ossowska - „rozsądek potrzeb” społ. Myśl moralna obejmuje 2 odmienne nurty: perfekcjonistyczny (postępowanie ludzie podlega moralnej ocenie) określa miary moralnej doskonałości. Drugi- minimalistyczny, solidarnościowy, obejmuje zasady dobrego współżycia z innymi.
II Normy religijne
Obejmują one normy uzasadniane w kategoriach dobra i zła, dobrego uczynku i grzechu. Są to więc po części normy moralne uzasadniane poprzez odwołanie się do autorytetu Boga, absolutu, bogów lub istoty najwyższej. NR mogą pokrywać się z NM lub nawet NP. Treść norm w wielu państwach kształtuje się pośrednio na gruncie religii, jednak zakłada się separacje prawa i religii w systemach prawnych. Wyjątek stanowią niektóre państwa islamskie. Wśród norm religijnych wyróżnić można też normy przypominające normy obyczajowe (sposób zachowania podczas ceremonii, obchodzenia świąt). Oraz normy regulujące działanie kościoła jako instytucji (normy o charakterze wewnątrzorganizacyjnym).
III Normy obyczaju
Odwołują się do określonej konwencji społecznej i dotyczą zachowań ujmowanych w kategoriach „jest-nie jest przyjęte”, „wypada-nie wypada czynić” w danych okolicznościach. Są one silnie naznaczone konwencją społeczną albo środowiskową. Charakteryzują się anonimowością źródeł, tzn. autorytet, który uznaje pewne zachowanie za właściwe, nie jest określony. Normy obyczajowe mają nikły wpływ na treść norm prawnych, mniejszy niż normy moralne
IV Normy organizacji społecznych i politycznych
Konstytucja RP zapewnia obywatelom wolność zrzeszania się i tworzenia organizacji o różnych charakterze. Nie dotyczy to org. Odwołujących się do nazizmu, faszyzmu, komunizmu oraz dopuszczających nienawiści o charakterze etnicznym czy rasowym. Możliwość zrzeszania się w organizację przyczynia się do kształtowania społ. Obywatelskiego. Grupy te w różnym stopniu zależą od państwa, a ich funkcjonowanie jest regulowane przez normy prawne. Przynależność do takich grup jest z reguły dobrowolna. Szczegółowe normy postępowania, a także normy sankcjonujące adresowane do członków tych organizacji, są ustalane przez odpowiednie ich organy. Organizacje polityczne i społeczne cieszą się zwykle dużą autonomią (same decydują o własnych sprawach). Jednakże normy org. Społ. I pol. Nie mogą być sprzeczne z powszechnie obowiązującym prawem. Prawo powszechne ma zwierzchnią pozycję.
Normy moralne i normy prawne, podobieństwa i różnice, s. 39-41.
Normy moralne można odróżnić od norm prawnych na podstawie kryteriów:
Przedmiot regulacji- NM odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, lecz też do jego pobudek i intencji-przeżyć emocjonalnych. NM odnoszą się nie tylko do stosunku człowieka do innych ludzi, ale też do siebie samego, czy zjawisk przyrody.
Sposób regulacji- istnieje wiele systemów moralnych inspirowanych np. wyznaniowo czy filozoficznie, ale istnieją 2 główne typy: nurt perfekcjonistyczny (maksymalistyczny)-- dążenie człowieka do doskonałości oraz solidarnościowy (minimalistyczny) -obowiązki wobec siebie i innych.
Genezy norm- NM mogą obowiązywać ze względu na nakaz jakiegoś autorytetu, którego przypisuje się trafność ocen moralnych -wtedy są normy heteronomiczne. Te wynikające z sumienia, rozumu, wynikają z głowy adresata tych norm to wtedy są normami autonomicznymi. NM są wpajane jednostce w procesie wychowania i przez nią przyswajane za własne (proces INTERNALIZACJI NORM).
Sposób ogłoszenia i formalizowania- NM na ogół nie są spisane, uporządkowane, ogłaszane w postaci zbiorów. Informacja o nich przekazywana jest za pomocą przykładów postępowania osób, które uważane są za autorytety moralne. Wyjątkiem jest stanowienie norm moralnych w postaci kodeksów lub podręczników (np. zbiory zasad etycznych, kodeksy honorowe). W przypadku PR natomiast, formalne ustanowienie i jej ogłoszenie jest warunkiem, aby mogła obowiązywać.
Sposób obrony wzorów określonych w normach- sposób sankcjonowania wskazuje, że reakcja na naruszenie normy moralnej, nie polega na działaniu jakieś sformalizowanej instytucji, podjętym w przepisanym trybie (sankcja sformalizowana), lecz na potępieniu i odrzuceniu przez grupę społeczną (sankcja rozproszona, spontaniczna).
Relacje prawa i moralności: pojęciowe (pozytywizm i jusnaturalizm, określenie prawa Tomasza z Akwinu), s. 6-11.
Relacje prawa i moralności: treściowe, s. 41-41
Relacje prawa i moralności: funkcjonalne, s. 44-46.
Relacje prawa i moralności: walidacyjne, s. 46-47.
Pojęcie normy postępowania, s. 77-78.
Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby lub osób żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania to wypowiedź normatywna. Jeśli wypowiedzi tej towarzyszy specyficzny kontekst społeczny w postaci przekonania o możliwości narzucenia adresatowi przez autora wypowiedzi wzoru zachowania w niej wyrażonego, wtedy nakaz zakaz lub dozwolenie określonego postępowania, staje się normą postępowania. Ze względu na to, że wsparcie dla wzoru zachowania jest zapewniane przez pewną grupę społeczną to normy postępowania można nazwać normami społecznymi. (formułowane i wspierane przez GS i kierowane do nich). 3 elementy konieczne do zrealizowania normy:
Określenie adresata
Określenie wzoru postępowania
Określenie okoliczności warunkujących zachowanie
Norma p. używamy dla podkreślenia, że dotyczy ona zachowań uzależnionych od woli działającego.
Pojęcie dyspozycji normy prawnej, s. 84.
Dyspozycja normy prawnej wyznacza treść powinnego zachowania i jest w zasadzie najważniejszą częścią normy.
Dyspozycji normy prawnej - czyny, s. 84-85.
Przedmiotem dyspozycji mogą być czyny. Czyny, czyli faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub następstwo jest uregulowane przez prawo, np. zabranie mienia, zabójstwo, fałszowanie dok. Urzędowych., przekroczenie granicy państwa. Zachowania o charakterze czynów regulowane są przede wszystkim przez prawo karne (w mniejszym stopniu przez PA lub PC).
Czynności konwencjonalne prawnie obojętne, s. 85.
Czynności konwencjonalne- zachowania, którym istniejące normy nadaję specyficzne znaczenie inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tych czynności. Podniesienie ręki w sejmie oznacza głosowanie za ustawą. CKPO dzielą się na obyczajowe, religijne, organizacyjne i inne.
Czynności konwencjonalne prawnie istotne, s. 85-86.
Aby jakieś zachowanie nabrało charakteru CKPI konieczne jest, by normy prawa nadawały mu odpowiednie znaczenie. Ważności czynności nie można domniemywać: doczytaj strona 85.
Pojęcie obowiązku, s. 88-89.
Obowiązek polega na tym, że norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i danych warunkach (określonych w hipotezie) nakaz lub zakaz określonego postępowania. Nałożenie na adresata normy obowiązku stwarza dla niego sytuację ograniczająca swobodę wyboru zachowania. Nakaz określonego zachowania może mieć dwie formy:
Nakaz obejmujący jeden typ zachowań, od którego nie można się uchylić bez narażania na sankcję
Nakaz obejmujący jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi, który może być w określonych okolicznościach wybrany przez adresata zamiast podstawowego.
Pojęcie zaniechania, s. 89.
Zaniechanie- powstrzymanie się od zachowania nakazanego przez dyspozycję normy prawnej. Jest sankcjonowane.
Sposoby wyrażania zakazu w prawie, s. 89.
Zakaz wskazuje typy zachowań uznane przez normę za niedopuszczalne, których zrealizowanie wbrew normie pociąga za sobą negatywne konsekwencje. Zakazywane przez prawo są czyny. Zakaz w prawie można wyrazić zwrotami: obowiązany jest powstrzymać się, nie wolno, nie może, zakazane jest, nie jest dopuszczalne, zabrania się, kto… podlega karze.
Dozwolenie słabe w prawie, s. 90.
Dozwolenie jest innym rodzajem podstawowej sytuacji prawnej. Obywatelom dozwolone jest wszystko co nie jest prawnie nakazane lub zakazane. Zachowanie takie nazywa się niekiedy prawnie indyferentnym. Prawo milczy wobec sposobów zachowania się mieszących się w tej sferze. Swoboda działa polega na braku zakazów odnoszących się do pewnej dziedziny praw. Jest to tzw dozwolenie słabe, działania podjęte w tych granicach nie powodują żadnych skutków prawnych.
Dozwolenie mocne w prawie, s. 91.
Dozwolone jest też zachowanie, które uregulowane jest prawem, chociaż nie jest ono wprost nakazane, ani zakazane adresatowi. Prawo zawiera katalog zachowań, które mają charakter dozwoleń mocnych. Zachowania takie są uregulowane przez prawo i rodzą skutki prawne. Adresat może, ale nie musi z tych dozwoleni skorzystać.
Pojęcie uprawnienia, s. 91-93.
Uprawienie polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach, pewną możność zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata. Są różne rodzaje uprawień. Należy wyodrębnić tzw. uprawnienia podmiotów do własnych zachowań.
Wolności prawnie chronione.
Prawa -upoważnienia.
Immunitety i przywileje. DOCZYTAJ STRONA 92-93.
Pojęcie roszczenia, s. 94.
Uprawnienia do cudzych zachowań, tzw sensu stricto, czyli roszczenia - oznaczają uprawnienia do żądania od danej osoby zachowania się w określony sposób. Roszczenia dzielą się na materialne pojawiające się między dwoma podmiotami, gdy skonkretyzuje się między nimi stosunek prawny oraz roszczenia procesowe (uprawienia do występowania przez uprawniony podmiot z wnioskiem o ochronę).
Pojęcie prawa podmiotowego, s. 94-95.
Prawem podmiotowym nazywa się zwykle zespół uprawień służących podmiotowi prawa, tzn osobie fizycznej lub prawnej. Dzięki pp podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji co do swego zachowania.
Pojęcie prawa podmiotowego w interpretacji prawnonaturalnej, s. 94-95.
Wg koncepcji prawa naturalnego prawa podmiotowe, w szczególności prawa i wolności człowieka i obywatela pierwszej generacji, mają charakter przyrodzony i są niezbywalne. Akt normatywny PP nie tworzy prawa podmiotowego lecz jedynie potwierdza je.
Pojęcie prawa podmiotowego w interpretacji pozytywistycznej, s. 94-95.
PP mają charakter praw pozytywny, chociaż podlegają na ogół silniejszej ochronie, zwłaszcza przed naruszeniem ze strony władzy publicznej. Ma to miejsce szczególnie w przypadku uprawień przyznawanych przez PC lub PA. Jest wiele uprawień, którym trudno byłoby przypisać naturalne pochodzenie.
Prawo podmiotowe proste i złożone, s. 96
Prawa podmiotowe proste i złożone- pierwsze odpowiadają pojedynczym uprawnieniom, z reguły niektórym wolnościom prawnie chronionym, drugie zaś to zespół uprawień różnego rodzaju. Przykładem PPZ jest prawo własności, gdzie właścicielowi przysługują różne uprawienia (prawo rozporządzania, prawo do wynajmowania etc. )
Prawo podmiotowe erga omnes i inter partes, s. 96.
Erga omnes- PP skuteczne wobec wszystkich- skuteczne w stosunku do każdej osoby, bez względu czy zawarła jakąś umowę, czy nie. Inter Partes- skuteczne tylko między stronami stosunku prawnego. Skuteczne wobec drugiej osoby, np. umowy: jeśli ktoś zaciągnął pożyczkę to TYLKO pożyczkodawca może domagać się spłaty.
Prawo podmiotowe majątkowe i niemajątkowe, s. 96.
MPP przysługują adresatom norm prawnych w związku z określonymi wartościami majątkowymi (rzeczami, pieniędzmi, akcjami spółek), np. własność lub prawo dziedziczenia. Natomiast osobiste prawa majątkowe powstają i są chronione niezależnie od wartości majątkowych (np. prawo nietykalności cielesnej, prawa wyborcze).
Pojęcie i konstrukcja normy kompetencyjnej, s. 96-98.DOCZYTAJ
Istotą kompetencji jest upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej.
Norma kompetencyjna - upoważnienie fakultatywne, s. 98.
Ustawodawca uprawnia wskazany podmiot i pozostawia jego woli celowość wydania przepisów.
Norma kompetencyjna - upoważnienie obligatoryjne, s. 98.
Obowiązek skorzystania z kompetencji przez konkretny podmiot. Obowiązek ten możemy zrekonstruować z wyrażeń użytych w przepisach prawnych.
Norma kompetencyjna - zakres zastosowania rzeczowy, s. 100 doczytać
Norma kompetencyjna - zakres zastosowania miejscowy, s. 100. doczytać
Norma kompetencyjna - zakres zastosowania hierarchiczny, s. 100. Doczytać
Sankcja karna: kary i środki karne, s. 101.
Sankcja karna-represyjna, penalna, to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu. Najszerszy katalog sankcji karnych zawiera KK i KW, choć również znajdują się w wielu innych aktach normatywnych. KK przewiduje 2 grupy sankcji: kary i środki karne. Karami są: dożywotnie pozbawienie wolności, 25 lat pw, pozbawienie wolności oraz ograniczenie wolności i grzywna. Środki karne to m.in. : pozbawienie praw publicznych, zakaz wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej, pojazdów, przepadek przedmiotów, podanie wyroku do publicznej wiadomości. Sankcja karna polega na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr (wolności, dobrego imienia, wartości majątkowych).
Funkcje kary, s. 102. Doczytaj
Sankcja egzekucyjna, s. 102.
Przewiduje ją PC i PA. Polega na przymuszeniu do wykonania tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata, bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi. Dlatego 2ga postać sankcji egzekucyjnej jest czasami nazywana restytucyjną (przywrócenie stanu poprzedniego). SE może dotyczyć egzekucji świadczeń pieniężnych (gdy ktoś nie spłaca kredytu, który zaciągnął) lub świadczeń niepieniężnych (wydanie określonej rzeczy, przymusowe wykonanie czynności).
Sankcja nieważności, s. 103.
SN (bezskuteczności) czynności konwencjonalnej ma zastosowanie przede wszystkim do czynności prawnych przewidzianych przez prawo cywilne, a także czynności władczych organów władzy publicznej związanych ze stosowaniem prawa, tj decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe.
Sankcja nieważności bezwzględnej, s. 103.
Sankcja nieważności względnej, s. 103-4.
Sankcja bezskuteczności zawieszonej, s. 104.
Sankcja bezskuteczności względnej, s. 104.
Leges perfecta, s. 106.
Prawo doskonałe - normy chronione wyłącznie sankcją nieważności. Doskonałość polega na tym, że sankcje tych norm uznają wadliwą czynność prawną za niebyłą.
Leges imperfectae, s. 106.
Prawo niedoskonałe- norma, dla której w systemie prawnym nie ma sankcji. Pojawiają się najczęściej w PKon, PR, PA. Drugą grupę leges imperfectae stanowią normy, które ze względu na charakter stosunków jakie regulują (np. życie rodzinne, małżeńskie) nie dopuszczają ingerencji instytucji publicznych (państwa). Brak sankcji nie oznacza jednak braku kontroli nad adresatami.
Leges plus quam perfectae, s. 106.
Prawo więcej niż doskonałe. Przedstawić to można na zawarciu małżeństwa bigamicznego. Zawarcie takiego małżeństwa, czyli zawarcia małżeństwa pomimo bycia w innym związku, powoduje nie tylko sankcję nieważności (2gie małżeństwo nie jest ważne), lecz także pociąga ze sobą sankcję karną.
Leges minus quam perfectae, s. 106.
Norma chroniona jedynie sankcją karną, pomimo, że wcześniej naruszenie przepisów prawa sankcjonowane było również sankcją nieważności. Takie rozwiązanie to leges minus quam perfecta, może być jednak jedynie następstwem lpqp.
Reguły i zasady prawa - porównanie, stanowisko R. Dworkina, s. 117-118. Doczytać
Normy bezwzględnie wiążące, s. 119-120.
Norma bezwzględnie wiążąca czyli inaczej norma imperatywna (ius cogens) ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania
odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję. NBW mają szczególne znaczenie w prawie karnym, ale występują też w innych gałęziach prawa publicznego, rzadko w prawie prywatnym
Normy względnie wiążące, s. 120.
Ius dispositivum ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odmienny, sformułowany i wybrany przez siebie. Mogą też powstrzymać się od działania. (doczytaj z książki).
Lex generalis i lex specialis, s. 122.
Przepisy ogólne (lex generalis) regulują szeroki zakres spraw obejmujący szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania. Przepisy szczególne (LS) ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do leges generales. Relacja LS do LG polega na tym, że pierwsza jest bardziej szczegółowa od drugiej w zakresie hipotezy (np. przepis ogólny mówi o rybach, szczególny o łososiach). Obie zawarte w przepisach normy mają natomiast odmienne dyspozycje.
Exceptiones non sunt extentendae, s. 122.
Precyzyjna analiza treści hipotez norm zawartych w obu rodzajach przepisów jest niezbędna ze względu na mocno zakorzenioną zasadę, że wyjątki nie powinny być interpretowane rozszerzająco.
Przepisy blankietowe, s. 123.
DOCZYTAJ.