TEORIA MODERNIZACJI
Modernizacja oznacza proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa w przemysłowego. Odnosi się do szerokiego zakresu zjawisk, w różny sposób i w rozmaitym stopniu powiązanych z uprzemysłowieniem. Należy do nich między innymi upowszechnianie umiejętność i czytania, pisania, rozwój oświaty , miast, dróg, wodociągów i kanalizacji, systemów komunikacji, opieki medycznej, a także poszerzenia zakresu uczestnictwa obywateli w życiu politycznym.
Za przejaw modernizacji uważane są także zmiany w sposobie patrzenia na świat i systemy wartości, które towarzyszą rozwojowi społeczeństwa przemysłowego, oraz kształtowanie się osobowości człowieka nowoczesnego
Osobowość- pojęcie niejednolicie definiowane w różnych dyscyplinach i kierunkach naukowych, zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech indywidualnych jednostki, wyrażających jej tożsamość, ukształtowanych w procesie jej biologicznego, psychicznego i społecznego rozwoju przez bliższe i dalsze środowisko społeczne oraz przez jej własna aktywność poznawczą. Tworzą ją m.in. zdolności, zainteresowania, postawy, poglądy, potrzeby, motywacje, wartości itp.
Zaistnienie jakościowych przemian osobowości występuje wtedy gdy jej obecny stan można uznać za wyżej zorganizowany niż stan poprzedni.
Modernizacja budziła szczególne żywe zainteresowanie w latach pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych XX wieku, gdyż sprzyjała temu sytuacja polityczna na świecie.
Był to okres tak zwanej zimnej wojny pomiędzy dwoma wielkimi blokami polityczno-militamymi. Stanowiły one dwa biegunowo różne światy, w każdym z nich panowały odmienne ustroje, inne typy gospodarki i inny był charakter ich społeczeństw. Pierwszy świat to Stany Zjednoczone i Europa Zachodnia - kraje o wysokim stopniu uprzemysłowienia, a drugi świat stanowiły kraje słabiej uprzemysłowione, o socjalistycznej formie gospodarki planowanej, ustrojach autorytarnych, niższej stopie życiowej, natomiast większej pewności pracy i bardziej rozwiniętym systemie zabezpieczeń społecznych w tym świecie główna rolę odgrywał Związek Radziecki. Poza tymi światami znajdowały się kraje słabo rozwinięte, które przyjęło się określać mianem Trzeciego Świata. Oba bloki polityczne rywalizowały o uzyskanie w nich wpływom , a przed tymi krajami stawało pytanie, czy jego droga do uprzemysłowienia ma być kapitalistyczna, czy socjalistyczna, a teoretyków skłaniało do rozważania plusów i minusów każdej z nich.
Istnieje pogląd ,że bodźcem do podejmowania problematyki modernizacji była chęć przekonania krajów Trzeciego Świata o wyższości kapitalistycznej drogi do uprzemysłowienia i wykazania, że prowadzi ona nie tylko do wzrostu dobrobytu, ale i do sprawiedliwości społecznej.
Podstawowa przyczyną rozkwitu zainteresowań problematyka modernizacji było w znacznej mierze to, ze problemy związane z wysiłkami modernizacyjnymi krajów Trzeciego Świata były dla przedstawicieli nauk społecznych kuszącym wyzwaniem intelektualnym. Istniał bowiem docelowy wzór przemian, ale nie wiadomo było w jaki sposób go zrealizować. Wzorcowe, nowoczesne społeczeństwo przemysłowe i zarazem demokratyczne powstało w Europie w wyniku długoletniego procesu historycznego, tej drogi nie mogły naśladować kraje Trzeciego Świata, jednakże modernizacji chciały i musiały jej dokonać w krótkim czasie, i to rozpoczynając od rożnych punktów wycia, jakimi były poziomy rozwoju gospodarczego w każdym z nich. Ze względu na ich znaczne różnice kraje te w małym zakresie mogły się wzajemnie dzielić doświadczeniami. Każdy musiał sam stworzyć własny program zmian modernizacyjnych, uwzględniając własne możliwości wyłonienia sił zdolnych do realizacji.
W płaszczyźnie teoretycznych rozważań o modernizacji zaznaczył się wpływ ewolucjonizmu. Pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX wieku, w naukach społecznych i filozofii, uznające ewolucje kulturowa i ewolucje społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji, o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw. Niektórzy traktują teorie modernizacji wręcz jako jedno z jego ostatnich wcieleń.
Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku teorie modernizacji poddane zostały surowej krytyce. Zarzucano im niezgodność z faktami historycznymi oraz opierane na fałszywych założeniach.
Zainteresowania modernizacją ożywiły się u schyłku lat osiemdziesiątych, wraz z końcem komunizmu i pojawieniem się na europejskiej scenie krajów postkomunistycznych, postrzeganych i postrzegających się jako zacofane w stosunku do Europy Zachodniej.
Problematyka modernizacji odżyła, ale w innym niż uprzednio kontekście teoretycznym. Utraciła związek z ewolucjonizmem i zaczęto na nią patrzeć jako na uwarunkowany historycznie proces kształtowania się i rozprzestrzeniania cech uważanych za znamiona nowoczesności, takie jak rynek, nowe technologie, demokracja, etos pracy.
1