Pochodne instrumenty finansowe
Pochodne instrumenty finansowe to papiery wartościowe, których cena jest zależna od ceny innego papieru wartościowego lub innego ryzykownego parametru rynku. Instrumenty pochodne dzieli się na:
kontrakty terminowe
opcje
(Instrumenty pochodne są niekiedy zwane derywatywami a transakcje terminowe - futures)
Kontrakt terminowy - jest to umowa między dwiema stronami, z których jedna jest zobowiązana do kupna, a druga do sprzedaży w ściśle określonym przyszłym terminie i po ściśle określonej w momencie zawarcia transakcji cenie. Kontrakty są zawierane wg ustalonego wzorca z jednym negocjowanym elementem - kursem zawarcia transakcji. Przy transakcjach terminowych zarówno zapłata jak i dostawa zamówionego towaru (może to być np. produkt finansowy) ma miejsce w przyszłości. Zwykle w momencie zawarcia kontraktu wpłacana jest tylko zaliczka. Sprawia to, że dzięki transakcjom terminowym można zawrzeć kontrakt na wielokrotnie wyższą sumę i w przypadku korzystnej dla kupującego ewolucji cen, w wielu przypadkach można nawet zwielokrotnić ilość zainwestowanych pieniędzy. Może to być ryzykowne - niekorzystna ewolucja cen może przynieść stratę nie tylko wszystkich zainwestowanych pieniędzy ale także i dodatkowych sum. Największe sumy są zwykle inwestowane przez przedsiębiorstwa produkcyjne, które chcą ochronić się przed niekorzystnymi zmianami cen rynkowych.
Transakcje opcyjne - mają zbliżony charakter do transakcji terminowych. Przy tych transakcjach przedmiotem obrotu są opcje, czyli prawa do zakupu lub sprzedaży określonego towaru w podanym terminie i po określonej cenie. Rozróżniamy opcje zakupu (prawo do zakupu) i opcje sprzedaży (stanowi dla sprzedającego zobowiązanie do zakupu). Opcje zakupu mają w sumie wielokrotnie wyższą wartość. Przy opcjach zakupu sprzedawca opcji pobiera za nią pieniądze, a zaciąga zobowiązanie do sprzedaży towaru za określoną cenę, nabywający natomiast nie zaciąga żadnych zobowiązań.
W Polsce towarem stanowiącym przedmiot transakcji terminowych i opcji sa głównie papiery wartościowe i waluty zagraniczne.
Głównym promotorem obrotu są banki i bankowe biura maklerskie, w których prowadzona jest większość transakcji.
Banki spodziewają się, że dzięki umiejętności przewidywania przyszłości potrafią w sposób korzystny określić cenę (np. cenę walut obcych, na które sprzedawane są opcje) co pozwala im osiągnąć zyski ze sprzedaży opcji i z transakcji terminowych. Duże i trudne do przewidzenia wahania cen sprawiają, że dotychczas nie wszystkie transakcje terminowe proponowane przez banki przynosiły im korzyści. Niekiedy papiery wartościowe pochodne są wprowadzane na giełdę, jednak skala obrotu jest jeszcze bardzo mała.