Paweł Szczypawka [e-mail]

nauczyciel wf w Zespole Szkół

im. St. Staszica w Gąbinie

OCENA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ ZA POMOCĄ TESTU K. ZUCHORY

Sprawność fizyczna jest zależna od wielu czynników: od wieku, płci, stanu zdrowia, uzdolnień i umiejętności ruchowych, budowy ciała, trybu życia, poziomu rozwoju zdolności motorycznych, motywacji, siły woli itp. Jest to właściwość bardzo indywidualna, która się zmienia w ciągu życia człowieka.

Pod pojęciem sprawności fizycznej rozumiemy zdolności motoryczne (siła, szybkość, wytrzymałość itd.), a także reakcje organizmu na różnego rodzaju wysiłki fizyczne. Sprawność ta służy różnym celom: osiągnięciom aktywności fizycznej, unikaniu chorób, wydolności w życiu codziennym, wydajności w pracy, zachowaniu zdrowia psychicznego, zachowaniom społecznym.

To nauczyciel wychowania fizycznego jest odpowiedzialny za rozwój, utrzymywanie tej sprawności przez uczniów jak najdłużej. W pracy nauczyciela wspomagają właściwie dobrane testy, które informują o zmianach spowodowanych ćwiczeniami fizycznymi.

Testy stwarzają szansę w miarę obiektywnej oceny poziomu sprawności fizycznej uczniów, ułatwiają nauczycielowi dobór grup ćwiczebnych w zależności od poziomu usprawnienia tych grup oraz konstruowanie dla nich odpowiednich programów usprawnienia. W właściwie interpretowane wyniki tych testów powinny motywować do pracy nad własnym zdrowiem, sprawnością. Testy mogą pomóc nauczycielowi w wystawianiu oceny z wychowania fizycznego.

Z drugiej strony nie należy jednak przeceniać znaczenia testów sprawności w wystawianiu oceny szkolnej, zarówno przy przyjęciu kryterium poziomu, jak i jej postępu. Wyniki testów w dużym stopniu zależą od czynników genetycznych, budowy ciała, tempa rozwoju biologicznego. Z tych też powodów postęp sprawności fizycznej ucznia nie zależy wyłącznie od jego aktywności fizycznej.

Test powinien być trafny i rzetelny. Trafny, to znaczy, że dany test mierzy to co miał mierzyć. Rzetelny, to znaczy, że wyniki uzyskane przez tych samych badanych są zgodne podczas testowania dokonanego w różnym czasie. Test powinien oceniać podstawowe zdolności motoryczne i powinien być łatwy do zastosowania w różnych warunkach. Dokonywanie pomiarów nie powinno zajmować wiele czasu i wymagać od badanego specjalnych umiejętności.

Kryteria tutaj przedstawione doskonale spełnia Indeks Sprawności Fizycznej K. Zuchory. Za pomocą tego testu można ocenić poziom określonych zdolności motorycznych.

Próby w nim zawarte zostały wybrane z wielu innych testów, a niektóre zmodyfikowane, tak aby można je wykonać w każdych warunkach, bez użycia skomplikowanej aparatury pomiarowej. Test ten może być wykorzystany do oceny własnej sprawności fizycznej także poza szkołą ze względu na łatwość wykonania poszczególnych prób. Ćwiczenia w nim zawarte mogą wykonywać ludzie zdrowi, bez względu na wiek i poziom sprawności fizycznej.

Indeks Sprawności Fizycznej składa się z 6 prób:

• próby szybkości

• próby skoczności

• próby siły ramion

• próby gibkości

• próby wytrzymałości

• próby siły mięśni brzucha

Suma punktów uzyskanych we wszystkich próbach pozwala określić poziom sprawności fizycznej dla danej grupy wiekowej. Każdy ćwiczący może na bieżąco porównać własne wyniki z osiągnięciami innych. Wykonywanie ćwiczeń indeksu może być elementem współzawodnictwa w rodzinie, ponieważ punktacja i normy zastosowane w nim pozwalają na porównywanie osiągnięć człowieka dorosłego i dziecka. Ćwiczenia wchodzące w skład testu K. Zuchory mogą być stosowane na lekcji wychowania fizycznego oraz podczas różnego rodzaju zajęć rekreacyjno - sportowych.

Na swoich lekcjach wychowania fizycznego często stosuję ten test w klasach żeńskich. Dziewczęta w grupach odpowiednio dobranych pod względem poziomu sprawności fizycznej, samodzielnie wykonują próby zawarte w Indeksie, a moja rola ogranicza się jedynie do wyjaśnienia sposobu wykonania poszczególnych prób. Każda z dziewcząt z pewnością znajdzie próby, które wykona lepiej niż koleżanki. Na koniec testu dziewczęta samodzielnie podsumowują uzyskane punkty a następnie określają poziom własnej sprawności fizycznej za pomocą norm przewidzianych dla poszczególnych kategorii wieku. Ta samodzielna ocena własnej sprawności pozwala uwierzyć uczennicom we własne siły, zwiększa ich poczucie pewności siebie, a także przyczynia się do zainteresowania ćwiczeniami fizycznymi, własnym zdrowiem. Poprzez takie oddanie inicjatywy w zakresie oceniania, kształtuje się także pożądane cechy charakteru, jak rzetelność, uczciwość, odpowiedzialność. Z przedstawionych przeze mnie powodów polecam gorąco ten test, szczególnie w klasach dziewczęcych.

INDEKS SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

Próba i sposób jej wykonania

Płeć

Wynik w punktach i poziom wykonania próby

Minimalny 1 pkt

dostateczny 2 pkt

Dobry 3 pkt

bardzo dobry 4 pkt

Wysoki 5 pkt

Wybitny 6 pkt

SZYBKOŚĆ Biegnij szybko w miejscu przez 10 sek. Wysoko unosząc kolana i klaszcząc pod uniesioną nogą. Policz liczbę klaśnięć.

K

12 klaśnięć

16 klaśnięć

20 klaśnięć

25 klaśnięć

30 klaśnięć

35 klaśnięć

M

15 klaśnięć

20 klaśnięć

25 klaśnięć

30 klaśnięć

35 klaśnięć

40 klaśnięć

SKOCZNOŚĆ Skocz w dal z miejsca, rezultat zmierz stopami, w obliczeniach zaokrąglając wynik: mniej niż pół stopy - w dół, więcej niż pół stopy - w górę

K M

5 stóp

6 stóp

7 stóp

8 stóp

9 stóp

10 stóp

SIŁA RAMION Uchwyć się drążka lub gałęzi, tak aby swobodnie zawisnąć, nie dotykaj nogami podłoża. Próbuj wykonać kolejne ćwiczenia o wrastającej trudności	K M	Zawiśnij na wyprosto -wanych rękach, wytrzymaj 3 sek. Zawiśnij na wyprosto -wanych rękach, wytrzymaj 10 sek.	Zawiśnij na wypro - stowanych rękach, wytrzymaj 10 sek. Zawiśnij na wypro - stowanej jednej ręce, wytrzymaj 10 asek.	Zawiśnij na jednej ręce, wytrzymaj 3 sek. Zawiśnij na wyprosto- wanych rękach, podciągnij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, wytrzymaj 3 sek.	Zawiśnij na jednej ręce, wytrzymaj 10 sek. Zawiśnij na wyprosto-wanych rękach, podciągnij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, wytrzymaj 10 sek.	Zawiśnij, podciągnij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, wytrzymaj 3 sek. Zawiśnij, podciągnij się oburącz, jedną rękę wolno opuść, wytrzymaj 10 sek.	Zawiśnij, podciągnij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, wytrzymaj 10 sek. Zawiśnij, podciągnij się oburącz, jedną rękę wolno opuść, utrzymuj się kolejno na lewej i prawej ręce po 10 sek.
GIBKOŚĆ Stań w pozycji na baczność, nie zginając nóg w kolanach wykonaj ruchem ciągłym powolny skłon w przód	K M	Chwyć oburącz za kostki	Palcami obu rąk dotknij palców stóp	Palcami obu rąk dotknij podłoża	Wszystkimi palcami (obu rąk) dotknij podłoża	Dotknij dłońmi podłoża	Dotknij głową kolan
WYTRZYMAŁOŚĆ Spróbuj jak długo możesz biec. Próbę można wykonać w dwojaki sposób: bieg w miejscu w tempie około 120 kroków na minutę - wówczas liczy się czas biegu bieg na odległość - wówczas wynikiem będzie przebiegnięty dystans	K	1 min 200 m	3 min 500 m	6 min 1000 m	10 min 1500 m	15 min 2000 m	20 min 2500 m
	M	2 min 400 m	5 min 1000 m	10 min 2000 m	15 min 2500 m	20 min 3000 m	30 min 4000 m
SIŁA MIĘŚNI BRZUCHA Połóż się na plecach (ręce ułożone dowolnie), unieś nogi tuż nad podłoże i wykonaj „nożyce poprzeczne” tak długo, jak ci się uda.	K M	10 sek. 30 sek.	30 sek. 1 min.	1 min. 1,5 min.	1,5 min 2 min.	2 min. 3 min.	3 min. 4 min.

Normy dla poszczególnych kategorii wieku (dziewczęta i chłopcy) - dzieci młodzież

Ocena sprawności w punktach	WIEK - LAT 6 7 8 9-10 11-12 13-15 16-18 19-25
Minimalna Dostateczna Dobra Bardzo dobra Wysoka Wybitna	5 6 6 6 6 6 6 5 8 9 10 11 11 12 12 12 11 12 13 15 16 17 18 18 14 15 17 19 20 22 23 24 17 18 21 23 25 27 28 30 20 22 25 27 29 31 33 35

Normy dla poszczególnych kategorii wieku (kobiet i mężczyzn)

Ocena sprawności w punktach	WIEK - LAT 26 - 35 36 - 45 46 - 55 56 - 60 61 - 65 66 - 70 71 i starsi
Minimalna Dostateczna Dobra Bardzo dobra Wysoka Wybitna	6 6 6 6 6 5 5 12 12 11 11 10 9 8 18 17 16 15 13 12 11 23 22 20 19 17 15 14 28 27 25 23 21 18 17 33 31 29 27 25 22 20

Literatura:

1. Bielski J. - Życie jest ruchem. Poradnik dla nauczyciela wychowania fizycznego. Agencja Promo - Lider. W-wa 1996

2. Cendrowski Z. - Będę żył 107 lat. Agencja Promo - Lider. W-wa 1996

3. Drabik J. - Sprawność fizyczna i jej testowanie u młodzieży szkolnej. AWF Gdańsk 1992

1

2

---