PEDEUTOLOGIA
Treści programowe przedmiotu do zrealizowania w formie kształcenia na odległość:
Czynniki warunkujące rozwój zawodowy nauczyciela
(wsparcie rozwoju zawodowego nauczyciela, ocena pracy nauczyciela, poczucie skuteczności i sukces zawodowy nauczyciela).
Profesjonalizm nauczyciela
(specyfika nauczycielskiego profesjonalizmu, odmiany i zakres profesjonalizmu nauczycielskiego, profesjonalny wymiar zawodu nauczyciela w Polsce)
Podmiotowe relacje nauczyciela z uczniem.
(problem podmiotowości w edukacji, podmiotowość w sytuacji, podmiotowe traktowanie uczniów, partnerstwo w relacjach nauczyciela z uczniami).
Współpraca z pozaszkolnymi instytucjami wychowawczymi i społecznością lokalną.
(funkcje współpracy społeczno-edukacyjnej, partnerstwo edukacyjne, podmioty środowiska lokalnego współpracujące ze szkołą, tworzenie wspólnoty edukacyjnej odpowiedzialności).
Zawód nauczyciela w wymiarze moralnym
(wartości w pracy nauczyciela, etapy nabywania kompetencji aksjologicznych, odpowiedzialność nauczyciela, poczucie i warunki odpowiedzialności nauczyciela, autonomia zawodowa nauczyciela).
Tożsamość zawodowa nauczycieli.
(stadia tożsamości nauczyciela, tożsamość nauczyciela w świetle badań).
Treści uzupełniające do przeprowadzonych wykładów:
OSOBOWOŚĆ NAUCZYCIELA
FUNKCJE ZAWODOWE NAUCZYCIELA
KSZTAŁCENIE NAUCZYCIELI
DZIAŁANIE PEDAGOGICZNE
ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELA
LITERATURA PRZEDMIOTU:
PODSTAWOWA:
KWIATKOWSKA H., PEDEUTOLOGIA, WARSZAWA 2012
SZEMPORUCH J., PEDAUTOLOGIA. STUDIUM PRAGMATYCZNO-PRAGMATYCZNE, IMPULS, KRAKÓW 2013.
LASKA E. (RED.), NAUCZYCIEL WOBEC WCZESNEJ EDUKACJI DZIECI, RZESZÓW 2007
DERBIS R. (RED.), POCZUCIE JAKOŚCI ŻYCIA A SWOBODA DZIAŁANIA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ, POZNAŃ 1998
UZUPEŁNIAJĄCA:
KING G., UMIEJĘTNOŚCI TERAPEUTYCZNE NAUCZYCIELA, GDAŃSK 2004
BAŃKA A. (RED.), PSYCHOLOGIA JAKOŚCI ŻYCIA, POZNAŃ 2005
WOŹNIAK A., ZDROWIE JAKO WYMIAR JAKOŚCI ŻYCIA, PSYCHOLOGIA T. XIII, CZĘSTOCHOWA 2006
NAUCZYCIEL JAKO STRUKTURA IDEALNYCH CECH
(UJĘCIE PSYCHOLOGICZNE)
TWÓRCY:
JAN WŁADYSŁAW DAWID, ZYGMUNT MYSAŁKOWSKI, STEFAN SZUMAN, MIECZYSŁAW KREUTZ, STEFAN BALEY
CECHY OSOBOWOŚCI
TALENT:
1. KONTAKTOWOŚĆ, KTÓRĄ UŁATWIAJĄ:
Żywość wyobraźni,
Instynkt rodzicielski,
Zdolność do ekspresji uczuć,
Nastawienie psychiki na zewnątrz
2. UMIEJĘTNOŚĆ DYSPONOWANIA BOGACTWEM OSOBOWOŚCI,
3. DOJRZAŁY CHARAKTER,
4. WALORY ETYCZNE,
5. ROZLEGŁA WIEDZA,
6. „PIĘKNA DUSZA”
MIŁOŚĆ LUDZI
SKŁONNOŚĆ DO SPOŁECZNEGO ODDZIAŁYWANIA
ZDOLNOŚCI SUGESTYWNE, KTÓRE CECHUJE:
PEWNOŚĆ SIEBIE
WIARA W SIEBIE
BEZKOPROMISOWOŚĆ
PROSTOLINIJNOŚĆ DZIAŁAŃ
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA
PRZYCHYLNOŚĆ DLA WYCHOWANKA
ROZUMIENIE PSYCHIKI WYCHOWANKA
POSTAWA OPIEKUŃCZA WOBEC WYCHOWANKA
POWINOWACTWO DUCHOWE Z WYCHOWANKIEM
CIERPLIWOŚĆ, ENTUZJAZM
ZDOLNOŚCI ARTYSTYCZNE
WYBRANE STANY I ZABURZENIA NATURY PSYCHICZNEJ UTRUDNIAJĄCE BYCIE NAUCZYCIELEM
Stany depresyjne - wpływają na niezdolność do odczuwania przyjemności. Powodują one lęk i irytację. Pobudzają lub opóźniają reakcje psychomotoryczne. Wpływają na rozpad więzi rodzinnych. Osobie ze stanami depresyjnymi towarzyszy zmęczenie, zaburzenie snu, bóle, utrata apetytu lub nadmierny apetyt. Wyraźny jest również spadek zainteresowania życiem seksualnym. Pojawiają się negatywne oceny siebie i innych. Trudno podejmuje się decyzje, występuje słaba koncentracja. Przywiązuje się dużą wagę do negatywnych aspektów sytuacji, w jakiej się znalazło. Depresję nazywa się chorobą uczuć. Spowalnia ona aktywność ciała i umysłu.
Na zaistnienie stanów depresyjnych i ich przebieg wpływają:
1. negatywne myślenie o sobie, innych, zdarzeniach,
2. myślenie prowadzące do powstawania nieprawidłowego schematu Ja, samooceny, stylu atrybucji, samoregulacji i braku nadziei na pozytywne zmiany, w trakcie przeżywania choroby są tendencyjni w kierunku negatywnym,
3. stresory na jakie napotyka jednostka wpływają na wyzwalanie reakcji depresyjnych,
4. wydarzenie, w jakim jednostka bierze udział.
Dzieci wychowywane przez osoby z depresją odznaczają się większymi od swoich rówieśników (wychowywanych przez osoby zdrowe) problemami
w następujących kategoriach zdrowia:
1. wszelkiego typu zaburzeniach,
2. silnej depresji,
3. zachowaniach niszczycielskich,
4. uzależnieniach związanych ze stosowaniem substancji psychoaktywnych,
5. zaburzeniach lękowych.
Relacje międzyludzkie utrudniają również nagłe epizody silnego lęku, obawy lub dyskomfortu. Takim atakom towarzyszą w pierwszych dziesięciu minutach co najmniej cztery objawy fizyczne lub poznawcze z poniżej zaprezentowanych:
1. palpitacje serca, 2. pocenie się, 3. drżenie ciała lub trzęsienie się, 4. spłycony oddech lub nagły brak powietrza, 5. uczucie dławienia się, 6. wrażenie dyskomfortu lub bólu w klatce piersiowej, 7. mdłości lub bóle brzucha, 8. zawroty głowy, 9. uczucie braku świadomości siebie i świata, 10. zdrętwienie lub uczucie mrowienia, 11. dreszcze lub uderzenie gorąca, 12. lęk przed utratą panowania nad sobą lub przed obłędem, 13. lęk przed śmiercią.
Rodzaje negatywnego lęku:
lęk depresyjny,
lęk schizofreniczny,
lęk urojeniowy,
lęk psychoorganiczny,
lęki nerwicowe:
a) lęk anankastyczny,
b) lęk hipochondryczny,
c) lęk przed śmiercią,
d) lęk przed chorobą psychiczną,
e) lęk przed samotnością,
f) lęk sumienia.
Wspomniane rodzaje lęku mogą mieć dla jednostki pozytywne znaczenie. Wszystko jednak zależy od umiejętności organizmu, polegającej na kierowaniu procesem pobudzania i hamowania energii, towarzyszącej stanom lękowym.
Sytuacje, które wywołują postawę lękową dzielimy na cztery grupy:
mają związek z bezpośrednim zagrożeniem życia,
wiążą się z zagrożeniem społecznym,
dotyczą niemożności dokonania właściwego wyboru własnej aktywności
dotykają problemu naruszenia dotychczasowej struktury interakcji ze światem.
Schizofrenia jest określana jako podzielone Ja. Owe podzielenie dotyczy nie tylko różnic, w stosunku do normy zdrowia psychicznego, w postrzeganiu samego siebie. Różnią się również oceny innych osób i otaczającego świata. Świat schizofreniczny rządzi się swoimi prawami. Mają miejsce między innymi:
1. nieuzasadniona nienawiść do rodziców,
2. w seksualności - erotyzm wczesnej młodości, życie seksualne przepojone idealizacją, demonizacją, ambiwalencją, automatyzmem i autoerotyzmem,
3. codziennemu życiu towarzyszy potrzeba kłamstwa na przemian z buntem przeciw kłamstwu, rozszczepienie pomiędzy samym sobą a przybieraną maską, aktorstwo, zawiść, chęć posiadania władzy i bycia rządzonym, postawa despotyczna,
4. uczuciowość opiera się na amplitudzie emocji, nieprzewidywalności, braku zrozumienia dla uczuć drugiego człowieka, nieadekwatności w obdarowywaniu uczuciem, ponadto pojawiają się uczucia negatywne (smutek, nienawiść) i uczucia pozytywne (radość, miłość), mają one bardzo często charakter nieświadomy.
Zaburzenia osobowości to trwałe wzorce wewnętrznych doświadczeń i zachowań, które znacząco odbiegają od oczekiwań, jakie stawia wobec człowieka kultura, w której żyje dana osoba. Natomiast o specyficznych zaburzeniach osobowości można mówić wówczas, kiedy struktura charakteru i zachowania jest ciężko zaburzona i jednocześnie obejmuje kilka wymiarów osobowości. Dotykają one funkcjonowania społecznego i zawodowego jednostki
Zaburzenia osobowości zostały podzielone na trzy grupy.
Grupa A - składa się z zaburzeń paranoicznych, schizoidalnych i schizotypowych. Osoby z takimi zaburzeniami są odbierane jako ekscentryczne, dziwnie się zachowujące. Same bywają nieufne, podejrzliwe i wyobcowane.
1. Osobowość paranoiczna
Konsekwencją zaburzenia jest brak zaufania wobec innych osób.
W relacjach biorą górę podejrzenia, doszukiwanie się w wydarzeniach rzeczy, które nie miały miejsca i nie mogły go mieć ze względu na brak możliwości podparcia ich logicznym uzasadnieniem. Obraz samego siebie często przybiera postać człowieka bez skazy. W każdej interakcji doszukuje się przewidywanego ataku na swoją osobę.
Osoby te żyją z fałszywymi przekonaniami takimi jak:
nie wolno ufać innym ludziom,
działanie innych ludzi jest oparte na niejasnych i ukrytych motywach,
człowiek musi cały czas być na straży,
zwierzanie się innym nie należy do bezpiecznych zajęć,
jeśli da się szansę ludziom to cię wykorzystają,
inni ludzie świadomie poniżają mnie,
człowiek jest w poważnym kłopocie, jeśli pozwoli innym myśleć, że mogą nad nim się znęcać.
2. Schizoidalne zaburzenie osobowości.
Mamy tutaj do czynienia z osobami, które są niezdolne do nawiązywania kontaktów społecznych. Nie posiadają potrzeby więzi z ludźmi. Rzadkością są silne emocje o zabarwieniu pozytywnym lub negatywnym. Często osoby te są samotnikami. Wybierają aktywność nie wymagającą interakcji z innymi. Zaburzenie to rzadko przybiera czystą postać. Jest trudne w klasyfikowaniu. Osoby z tym zaburzeniem nie są w stanie dostrzec swojego niedostosowania i nie odczuwają z tego powodu przykrych doznań. Z własnej inicjatywy nie szukają pomocy.
3. Schizotypowe zaburzenie osobowości.
Osoby, które posiadają takie zaburzenie nadmiernie zamykają się w sobie, nie nawiązują kontaktów społecznych, interpersonalnych. Występują również u nich zaburzenia poznawcze i percepcyjne. Bywają ekscentryczne w porozumiewaniu się
i zachowaniu. Mają one dziwaczne myślenie, postrzeganie i mowę. Zachowują kontakt z rzeczywistością, ale wykazują myślenie zabobonne i ksobne. Ich wzorce myślenia są związane z częściowym zerwaniem kontaktów z rzeczywistością. Wiąże się z tym brak umiejętności integracji pozwalającej kontrolować nadchodzące sytuacje i realizować osobiste cele. Obraz problematyki zaburzeń nie jest do końca jednoznaczny. Wynika to z braku możliwości standaryzowania ocen cech charakteryzujących pacjentów, którzy zgłaszają się z powodu zaburzeń osobowości.
Grupa B - tworzą ją zaburzenia typu histronicznego, narcystycznego, antyspołecznego i borderline.
Histroniczne (histeryczne) zaburzenia osobowości.
Zaburzenie osobowości typu histrionicznego w zachowaniu objawia się między innymi chwiejną i powierzchowną uczuciowością, potrzebą stałego poszukiwania podniet oraz działań zmierzających do stawiania siebie w centrum uwagi. Ponadto występuje nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej oraz osoba ta podlega sugestywności. Pojawiają się częste irytacje. Osoby te czują się niedocenione. Posiadają dramatyczny i nadmiernie ekstrawertyczny styl bycia. Nie nawiązują trwałych i satysfakcjonujących kontaktów. Potrzeby innych nie są brane pod uwagę.
Życie nacechowane jest zmiennością sądów, nieobliczalnością i niekonsekwencją działań. Zachowania są teatralne. Świat marzeń i fantazji jest często rozległy, wymykający się spod kontroli. Uwaga jest przede wszystkim skupiana na osiąganiu zamierzonych celów. Nie ma tutaj miejsca na tolerancję frustracji i krytyki. Za to wyraźnie można dostrzec potrzebę manipulowania otoczeniem. Występują również nieprawidłowości w sferze seksualnej (uwodzicielski sposób bycia, nadpobudliwość lub oziębłość seksualna). Do głosu wobec innych dochodzi potrzeba żądań.
Narcystyczne zaburzenia osobowości.
Pacjent posiada poczucie własnej wielkości. Odczuwa silną potrzebę zwracania na siebie uwagi. Chwali samego siebie. Trudno doszukać się w jego postępowaniu cech charakterystycznych dla empatii.
W sferze emocjonalnej osoby narcystyczne funkcjonują ze znaczną nietolerancją wobec uczuć, towarzyszy temu silna zewnętrzna kontrola emocji. Do uczuć, jakie przeżywa osoba narcystyczna można zaliczyć dumę (towarzyszy w trakcie sytuacji potwierdzających ich wielkość), wstyd, wściekłość (są obecne podczas zbyt słabego zainteresowania się otoczenia ich osobą), poczucie pustki (jest konsekwencją naruszenia samooceny), lęk i zawiść (to rezultat sukcesów, jakie osiągają osoby z otoczenia). Jeśli idzie o sferę poznawczą, to tutaj występują liczne zniekształcenia, wynikające ze stosowanych dla obrony wielkościowych mechanizmów obronnych. Mamy tutaj na uwadze próby przerzucania odpowiedzialności za osobiste niepowodzenia na czynniki zewnętrzne, usilne zaprzeczanie, że sprawcą błędów i ograniczeń jestem ja.
Antyspołeczne zaburzenie osobowości.
Mamy tutaj do czynienia z niepełnosprawnością w sferze moralnej i etycznej. Występuje brak umiejętności postępowania zgodnie z przyjętymi normami. Zachowanie przepojone jest fałszem i bezwstydnym manipulowaniem innymi. Wśród osób, u których występują te zaburzenia są między innymi dzieci wychowywane przez rodziców, którzy nie stosują wobec nich właściwych modeli wychowania. Są zaniedbane, często pozostawione bez opieki, nie posiadające właściwych wzorców do naśladowania. Swoje zachowanie opierają na negatywnych, często przypadkowych modelach zachowania.
W grę wchodzi tutaj
brak poszanowania norm społecznych i prawnych. Osoby te lekceważą prawa i uczucia innych osób. Często pragną władzy, pieniędzy i panowania nad innymi w sferze seksualnej. Decyzje podejmują za przyczyną impulsu. Nie są brane pod uwagę konsekwencje takiego zachowania, zarówno konsekwencje społeczne jak i w wymiarze osobistym. Często osoby te zmieniają pracę, miejsce pobytu i związki międzyludzkie. Są również uczestnikami bójek i agresji skierowanej do osób najbliższych.
Zaburzenie osobowości borderline
Osobowość borderline charakteryzuje między innymi niestabilność i intensywność wzorców relacji interpersonalnych, impulsywność w działaniu, zachowania autodestrukcyjne, niestabilność emocjonalna. Jest ona spowodowana reaktywnością emocjonalną. Towarzyszy temu chroniczne uczucie pustki oraz złość nieadekwatna do sytuacji.
Zdarzają się samookaleczenia. Mogą one mieć charakter destrukcyjny, dziwaczny i lekkomyślny. Wyróżniamy wśród tych zachowań następujące formy: podcinanie żył, przypalanie ciała papierosem, wycinanie liter, znaków w skórze, walenie częściami ciała (najczęściej głową i ramionami) w twarde przedmioty, sypanie piasku na twarz, celowe łamanie własnych kości, stosowanie do przemywania ciała kwasu. Takie zachowanie najczęściej wcale nie ma prowadzić do ostatecznego przerwania czynności życiowych. Taki stosunek do własnego ciała jest często spowodowany wymieszaniem się negatywnych emocji do których zaliczymy depresję, niepokój, gniew, pustkę, depersonalizację.
Grupa C - zawiera zaburzenia unikające, zależne oraz obsesyjno - kompulsyjne. Wraz z nimi pojawia się lęk i obawa.
1. Osobowość unikająca
W tym zaburzeniu mamy do czynienia z unikaniem ludzi, nowych sytuacji, często również wcześniejszych doświadczeń. Osoby te obawiają się ośmieszenia
a jednocześnie pragną akceptacji. Chcą podejmować się nowych zadań
i poznawać nowych ludzi, ale nie czynią tego. Jakiekolwiek podjęcie przez nich działania wymaga bezkrytycznej akceptacji ze strony otoczenia. Informacja zwrotna sugerująca niepowodzenia, wywołuje u nich wycofanie się z interakcji. Mają obniżoną samoocenę.
Stąd często doświadczają problemów interpersonalnych. Są one związane z zachowaniem, które charakteryzuje brak zaufania i gniew.
Źródeł tego zaburzenia należy doszukiwać się w przebiegu okresu dzieciństwa i związaną z nim nieśmiałością, izolacją i strachem przed obcymi. Podobnie dzieje się w okresie adolescencji, gdzie mamy do czynienia z dużą ilością interakcji ważnych dla kolejnych okresów życia. W osobowości unikającej dużą rolę odgrywa lęk przed nowym. Barlow wprowadził trójczynnikowy model etiologii zaburzeń lękowych. Pierwszym czynnikiem jest uogólniona podatność biologiczna (dziedziczona). Drugi nazywamy uogólnioną podatnością psychologiczną. Związany jest z wczesnymi doświadczeniami dotyczącymi rozwijania poczucia kontroli. Wreszcie trzeci czynnik dotyczy specyficznej podatności psychologicznej, która wiąże się z uczeniem się koncentrowania lęku na konkretnych obiektach.
2. Osobowość zależna.
O osobowości zależnej mówimy wtedy, kiedy jednostka między innymi nie potrafi podejmować codziennych decyzji, nie potrafi wyrażać sprzeciwu wobec woli innych. Kiedy osoba ta jest samotna, odczuwa dyskomfort z powodu lęków przed własną niezdolnością opiekowania się sobą. Potrzebuje stałych relacji, dostarczających opiekę i wsparcie.
Całkowicie pozwala ona podejmować za siebie decyzje i brać odpowiedzialność za realizację celów życiowych w poszczególnych sferach życia. To osoby z jej otoczenia decydują o tym gdzie ona mieszka, pracuje i z kim nawiązuje i utrzymuje kontakty. Własne potrzeby podporządkowuje potrzebom tych, od których jest zależna. Żyje w przekonaniu, że wspominanie o swoich potrzebach może zniszczyć związek. Dlatego w obawie przed porzuceniem znosi często upokorzenia fizyczne i psychiczne. Posiada zaniżoną samoocenę i dlatego często widzi siebie jako osobę bezradną i głupią. Zaburzenie to negatywnie wpływa na wyniki w pracy, jeśli wymaga ona samodzielnego podejmowania decyzji.
3. Osobowość obsesyjno - kompulsyjna
Występuje tutaj trwały wzorzec dążenia do doskonałości. Ludzie tacy wymagają (oni) zachowań perfekcyjnych od siebie i od innych. Pomimo dużych osiągnięć są ze swoich wyników nie zadowoleni. Mają poczucie, że nie dadzą rady sprostać standardom, dlatego odwlekają w czasie podejmowanie ważnych decyzji i działań. Najważniejsze z ich punktu widzenia pozostawiają na sam koniec. Nieprawidłowo dysponują swoim czasem. Ich kontakty międzyludzkie i małe codzienne przyjemności muszą ustąpić miejsca pracy skuteczności w działaniu. Przy tym przywiązują dużą wagę do szczegółów, list, rozkładów zajęć i reguł. Nie potrafią wyrażać swoich emocji. Spostrzega się te osoby jako ludzi, których cechuje formalizm, sztywniactwo, moralizatorstwo i przesadna sumienność.
Najczęściej zaburzenie to jest widoczne w:
1. powtarzaniu (odczuwanie przymusu wykonywania konkretnego zachowania wielokrotnie),
2. organizowaniu czynności (rozbudowane rytuały czynności),
3. gromadzeniu (zbieranie nieużytecznych przedmiotów takich jak gazety, ubrania, śmieci w ilościach zapełniających posiadane pomieszczenia),
4. nadmiernej dbałości o czystość i porządek (ciało i garderoba muszą być utrzymane w nieskazitelnej czystości a także utrzymywanie porządku w najbliższym otoczeniu), Jest to spowodowane lękiem przed zarazkami, brudem, substancjami chemicznymi, które mogą wywołać nieuleczalną chorobę,
5. sprawdzaniu (sprawdzanie czy dana czynność została wykonana w sposób bezpieczny) na przykład czy drzwi zostały zamknięte.
WYBRANE UJĘCIA ZAWODU NAUCZYCIELA:
UJĘCIE TECHNOLOGICZNE
KOMPETENCJE NAUCZYCIELA ROZUMIANE SĄ JAKO ZDOLNOŚĆ I GOTOWOŚĆ OSOBY DO WYKONYWANIA ZADAŃ NA OCZEKIWANYM POZIOMIE.
KOMPETENCJE SĄ WYNIKIEM INTEGRACJI WIEDZY Z DROBNYMI UMIEJĘTNOŚCIAMI I ZE SPRAWNYM DOKONYWANIEM WARTOŚCIOWAŃ.
NAUCZYCIEL:
AKCEPTUJE STANY EMOCJONALNE UCZNIÓW
NAGRADZA
WYKORZYSTUJE POMYSŁY UCZNIÓW
ZADAJE PYTANIA
NAUCZA, UDZIELA WSKAZÓWEK
WYRAŻA UWAGI KRYTYCZNE
UJĘCIE HUMANISTYCZNE
PRZYZWALA NA INDYWIDUALNOŚĆ NAUCZYCIELA WYRAŻONĄ W NASTĘPUJĄCYCH TEZACH:
Istnieje odmienność rozumienia człowieka
(człowiek stanowi niepowtarzalną całość, która ma możliwość rozwoju w kontakcie z drugim człowiekiem)
2. Istnieje odmienność rozumienia poznania
( wiedza posiadana przez człowieka zależy od doświadczenia samego podmiotu)
3. Istnieje odmienność stosunku do kształcenia
(kształcenia nie rozumiemy jako kumulacji wiedzy, ale rozumiemy je jako komunikację interpersonalną między podmiotami kształcenia: nauczyciel - uczeń)
UJĘCIE SOCJOLOGICZNE
UWZGLĘDNIA ROLĘ SPOŁECZNĄ NAUCZYCIELA, KTÓRĄ CHARAKTERYZUJE:
ROLA SPOŁECZNA TO FAKT ZASTANY, ISTNIEJE PRZED WCIELANIEM SIĘ W NIĄ KONKRETNEJ OSOBY
NALEŻY DO FAKTÓW ZEWNĘTRZNYCH
ROLĘ SPOŁECZNĄ NALEŻY PRZYSWAJAĆ, JEST ONA REZULTATEM UCZENIA SIĘ
PREDYSPOZYCJE CZŁOWIEKA UPRAWNIAJĄ GO DO PEŁNIENIENIA OKREŚLONEJ ROLI
MIĘDZY ROLAMI MUSI WYSTĘPOWAĆ KOORDYNACJA (NIE MOGĄ SIĘ WYKLUCZAĆ)