CO TO JEST UZALEŻNIENIE?
Uzależnienie od substancji jest to psychiczny, a niekiedy fizyczny stan wynikający z interakcji między żywym organizmem a substancją, charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami, do których należy konieczność przyjmowania leku w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczenia jego wpływu na psychikę, a niekiedy aby uniknąć przykrych objawów towarzyszących brakowi leku. Tolerancja może wystąpić, ale nie musi. Osoba może być uzależniona od więcej niż jednej substancji".
Z pojęciem uzależnienia od substancji psychoaktywnej związane są takie pojęcia jak: zależność psychiczna, zależność fizyczna i tolerancja.
Zależność Psychiczna to potrzeba, pragnienie przyjmowania danej substancji. Pragnienie może mieć charakter przymusu i często jest najsilniejszym czynnikiem prowadzącym do powtórnego przyjmowania substancji psychoaktywnych.
Zależność fizyczna to wynik adaptacji ośrodkowego układu nerwowego do danej substancji psychoaktywnej. Nagłe jej odstawienie wywołuje wystąpienie zespołu abstynencyjnego (zespołu odstawienia), będącego grupą objawów o zmiennym przebiegu i nasileniu. Pojawienie się objawów i przebieg zespołu abstynencyjnego są ograniczone w czasie i zależą od typu substancji psychoaktywnej oraz dawki stosowanej bezpośrednio przed zaniechaniem lub ograniczeniem przyjmowania środka.
Tolerancja polega na tym, że w celu uzyskania tych samych efektów konieczne jest zwiększenie przyjmowanej dawki.
Tolerancja krzyżowa polega na powstaniu tolerancji w stosunku do pokrewnego typu substancji psychoaktywnej, na przykład heroina wykazuje tolerancję krzyżową w stosunku do morfiny, alkohol w stosunku do barbituranów i benzodiazepin.
OPIOIDY (OPIATY) F.11
Do opioidów zaliczamy substancje uzyskiwane z przetworów maku lekarskiego oraz syntetyczne środki przeciwbólowe, uznawane za narkotyki, działające na receptor opioidowy: opium, morfina, papaweryna, kodeina, heroina (w tym kompot, makiwara, „zielone”; mleczko makowe)
Działanie ogólne
Opioidy działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy: przeciwbólowo, zmniejszają lęk i depresję towarzyszące bólowi, dają uczucie wewnętrznego spokoju, niekiedy euforii. Powodują szybkie narastanie zależności fizycznej, psychicznej oraz powstawanie tolerancji. Po osiągnięciu wysokiej tolerancji doznania euforyczne zmniejszają się - wówczas opioidy przyjmowane są w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych i głodu psychicznego.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Opioidy mogą być przyjmowane doustnie, dożylnio (najintensywniejsze stany euforii), domięśniowo, podskórnie, palone, wciągane przez nos.
Skutki jednorazowego przyjęcia
euforia (błogostan),
zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych,
nudności i wymioty,
niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność (podsypianie),
subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała
Wyżej wymienione objawy cofają się po kilku godzinach, czasami po kilku dniach.
OPIOIDY (OPIATY) F.11
Przewlekłe przyjmowanie
wyniszczenie,
uszkodzenie narządów miąższowych,
przewlekłe zaparcia,
zaburzenia hormonalne, menstruacji,
zaawansowana próchnica zębów,
zmiany zapalne skóry,
zanik żył powierzchniowych.
ryzyko zakażeń bakteriami (posocznica bywa częstą przyczyną śmierci), wirusami (zapalenia wątroby typu B, HIV) oraz na przedawkowanie opioidów.
Pacjenci przyjmujący przewlekle wysokie dawki są tuż po zażyciu środka spowolniali lub podsypiający, trudno z nimi nawiązać kontakt, poruszają się z trudem, niezdarnie, często doznają urazów. Znacznie pogarsza ich funkcjonowanie częste łączenie opioidów z innymi substancjami psychoaktywnymi (alkohol, leki nasenne, amfetaminy). Poza negatywnymi konsekwencjami somatycznymi przewlekłe przyjmowanie opioidów powoduje znaczne upośledzenie funkcjonowania psychicznego i społecznego.
Zespół abstynencyjny
Odstawienie przewlekłego przyjmowania opioidów powoduje głód fizyczny i psychiczny. Występują wówczas następujące objawy:
"gęsia skórka",
łzawienie oczu, wysięk z nosa, ziewanie, kichanie,
rozszerzenie źrenic,
nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka,
dolegliwości bólowe, zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa,
zaburzenia snu,
zmiany nastroju - od przygnębienia, apatii do drażliwości i napadów złości,
głód psychiczny narkotyku - poszukiwanie i dążenie do zdobycia opioidów.
Zespół abstynencyjny rozwija się w ciągu 8-12 godzin po przyjęciu ostatniej dawki środka, w 2-4 dobie osiąga szczyt, po czym dolegliwości stopniowo ustępują. Średnio nasilony zespół abstynencyjny trwa 7-10 dni.
KONOPIE INDYJSKIE F.12
Zawierają one kilkadziesiąt aktywnych biologicznie substancji, z których najważniejszymi są tetrahydrokannabinole (THC).
Działanie ogólne
Konopie indyjskie uzyskały nazwę "narkotyku rekreacyjnego". Doznania wynikłe z przyjęcia THC zależą od cech osobowości, wielkości dawki, drogi przyjęcia, stanu emocjonalnego w momencie przyjęcia, obecności innych ludzi oraz - bardzo często - od współdziałania tej substancji z innymi, np. z alkoholem. (dla wzmocnienia działania euforyzującego).
Przetwory konopi indyjskich używa się w celu intensyfikowania przyjemności. Wywołują one uczucie euforii. Konopie powodują wystąpienie przede wszystkim zależności psychicznej. Zależność fizyczna jest słaba. Większość prac eksperymentalnych wykazuje wzrost tolerancji, ale niektóre zawierają informacje o tzw. tolerancji odwrotnej, to znaczy, że przy systematycznym przyjmowaniu THC dochodzi do nadwrażliwości na ten związek.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Marihuana jest mieszaniną suchych liści i kwiatostanów żeńskich.
Haszysz jest żywicą z kwiatostanów żeńskich, które miesza się z kwitnącymi szczytami i pędami roślin żeńskich (większa zawartość THC niż w marihuanie)
Olej haszyszowy jest wyciągiem z konopi i zawiera aż 70% THC.
Skutki jednorazowego przyjęcia
Powszechnie uważa się, ze działanie THC zależy od przyjętej dawki. Przy dawce do 3 mg nie stwierdza się efektów subiektywnych, przy dawce 3-30 mg występują objawy euforii, powyżej 30 mg mogą wystąpić objawy dysforii i omamy.
Wyróżnia się następujące fazy działania THC, między którymi występują okresy uspokojenia i "wyciszenia psychicznego":
faza dobrego samopoczucia z wielomównością, napadami śmiechu
faza nadwrażliwości zmysłowej, zwłaszcza słuchu i wzroku z zaburzeniami poczucia czasu i przestrzeni, niekiedy napadami ostrego lęku, zmiana percepcji czasu i odległości, zmiana obrazu ciała,
faza ekstatyczna,
faza snu i przebudzenia.
Objawy działania THC utrzymują się do 48 godzin. Metabolity THC - do kilku miesięcy.
KONOPIE INDYJSKIE F.12
Przewlekłe przyjmowanie
Używający THC są w znacznie większym stopniu narażeni na urazy (wypadki w pracy, komunikacyjne) z powodu obniżonej sprawności psychofizycznej.
U niektórych osób pojawiają się zaburzenia psychiczne najczęściej w postaci ostrych napadów lęku, któremu towarzyszy poczucie umierania, „utraty zmysłów”. Zjawisko „flashbacks”, czyli nawrotów objawów psychotycznych utrzymujących się od kilku sekund do kilku minut: omamy wzrokowe, którym towarzyszą napady lęku, zaburzenia percepcji czasu i doznań zmysłowych, występuje wyłącznie w okresach abstynencji i mija samoistnie.
Przewlekłe, wieloletnie przyjmowanie konopi indyjskich powoduje zaburzenia snu, wychudzenie, przewlekłe zapalenie krtani i oskrzeli, spadek ogólnej aktywności, apatia (osłabienie woli, bezczynność, zobojętnienie uczuciowe, ograniczenie kontaktów z ludźmi), spadek zainteresowań, ogólnej aktywności, zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, trudności w przyswajaniu nowych wiadomości i rozwiązywaniu problemów, osłabienie zachowań intuicyjnych.
Zespół abstynencyjny
Zależność fizyczna jest słabo wyrażona. Po odstawieniu konopi mogą wystąpić zaburzenia snu, drażliwość, lęk, spadek łaknienia, wzmożona potliwość, dolegliwości gastryczne, niewielki wzrost temperatury ciała, dreszcze. Występuje natomiast głód psychiczny narkotyku.
Stwierdzone objawy, oprócz bezsenności, ustępują po kilku dniach
Część badaczy uważa, że THC mogą być czynnikiem wyzwalającym "ukryte psychozy".
SUBSTANCJE USPOKAJAJĄCE I NASENNE F.13
(benzodiazepiny i barbiturany)
Działanie ogólne
Leki nasenne - Barbiurany działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Zależnie od dawki - działają uspokajająco, nasennie, przeciwlękowo, przeciwbólowo, przeciwdrgawkowo. Powodują zależność psychiczną, fizyczną, wzrost tolerancji oraz tolerancję krzyżową, np. z alkoholem i opiatamni. Są nadużywane ze względu na ich działanie tłumiąco-uspokajające. Dają wiele objawów niepożądanych, stwarzają możliwość łatwego przedawkowania. Mają duży potencjał uzależniający.
Leki uspokajające - pochodne benzodiazepin powodują zależność psychiczną, fizyczną, obserwuje się zjawisko tolerancji i tolerancję krzyżową z alkoholem i opiatami. Mają właściwości przeciwlękowe, uspokajające, przeciwdrgawkowe, nasenne i zwiotczające mięśnie.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Leki nasenne i uspokajające są produkowane legalnie przez przemysł farmaceutyczny w postaci tabletek, czopków oraz płynów do iniekcji domięśniowych i dożylnych.
Skutki jednorazowego przyjęcia
Benzodiazepiny. Skutki jednorazowego zażycia są zależne od profilu farmakologicznego działania leku. Może dominować działanie uspokajające lub też nasenne. Zażycie jednorazowej terapeutycznej dawki powoduje:
uspokojenie,
złagodzenie lęku,
relaksację,
obniżenie napięcia mięśni szkieletowych,
wpływ przeciwdrgawkowy,
niekiedy uczucie euforii,
osłabienie pamięci,
Niektóre osoby reagują paradoksalnie na tę grupę leków - przeżywają niepokój lub stają się agresywne.
SUBSTANCJE USPOKAJAJĄCE I NASENNE F.13
Przewlekłe przyjmowanie
Przewlekłe przyjmowanie barbituranów i/lub benzodiazepin, nawet w dawkach farmaceutycznych, może prowadzić do uzależnienia - niezależnie od celu, w jakim leki te były przyjmowane. Dochodzi dość szybko do konieczności przyjmowania coraz większych dawek.
Benzodiazepiny. Zaburzenia nastroju (okresy drażliwości, smutku), senność, apatia, zaburzenia pamięci i koncentracji, spadek zainteresowań oraz zmniejszenie ogólnej sprawności intelektualnej mogą pojawiać się już po kilku miesiącach systematycznego przyjmowania benzodiazepin. Często dołączają się w różnym nasileniu dolegliwości somatyczne, takie jak: zaburzenia koordynacji ruchowej, osłabienie siły mięśniowej, drżenia kończyn, zawroty głowy.
Prawdopodobieństwo uzależnienia od benzodiazepin/barbituranów można ustalić na podstawie następujących objawów: spowolnienie psychoruchowe, zaburzenia koordynacji ruchowej, zamazana mowa, zasinienia (po krwiakach), głównie na kończynach, brak zapachu alkoholu z ust.
Zespół abstynencyjny
Benzodiazepiny. Zespół abstynencyjny w przypadku odstawienia benzodiazepin ma zdecydowanie lżejszy przebieg w porównaniu z zespołem abstynencyjnym barbituranowym. Objawy mogą pojawiać się już po miesięcznym stosowaniu benzodiazepin i występują w okresie 1-10 dni po ich odstawieniu, a utrzymują się do 15 dni. Są to:
zaburzenia nastroju, lęk, niepokój, drażliwość, dysforia, apatia,
zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi, bóle głowy,
nudności, wymioty, wzmożona męczliwość,
spadek łaknienia, utrata ciężaru ciała,
drżenie mięśniowe, wzrost napięcia mięśniowego,
podwójne widzenie,
nadwrażliwość na hałas, dotyk, zapachy,
mrowienie, palenie skóry,
zaburzenia snu, bezsenność, koszmarne sny,
napady drgawkowe, zaburzenia świadomości (majaczenia), objawy psychotyczne: depersonalizacja, derealizacja, urojenia, iluzje, omamy (rzadko).
KOKAINA F.14
Działanie ogólne
Kokaina to środek silnie pobudzający ośrodkowy układ nerwowy - wywołuje euforię pobudzenie ruchowe i seksualne, obniża łaknienie. Powoduje uzależnienie psychiczne. Zależność fizyczna jest bardzo słaba - niektórzy badacze wręcz negują fakt jej występowania. Zjawisko tolerancji też jest kontrowersyjne - część użytkowników przyjmuje stałą dobową dawkę kokainy nie doznając spadku euforii.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
W celach niemedycznych podawana jest dożylnie, do nosa, palona, rzadziej doodbytniczo, dopochwowo.
Skutki jednorazowego przyjęcia
Po zażyciu kokainy, przy dawce umiarkowanej, pojawiają się objawy:
euforia z uczuciem ustąpienia zmęczenia fizycznego i psychicznego, jasność myślenia i wyostrzenie spostrzegania,
wzmożona samoocena i pewność siebie,
przyspieszenie wykonywania zadań fizycznych i intelektualnych (w stosunku do prostych aktywności),
brak potrzeby snu, ogólny wzrost aktywności.
potrzeba kontaktu emocjonalnego z ludźmi, zmniejszenie lęku społecznego,
pobudzenie seksualne, któremu mogą towarzyszyć akty agresji seksualnej,
Po dawce jednorazowo przyjętej dożylnie euforia trwa do 30 minut (rzadko kilka godzin), po paleniu (crack) - kilkadziesiąt sekund do kilku minut.
Przewlekłe przyjmowanie
W przebiegu uzależnienia od kokainy występują objawy psychotyczne, w których dominują
zaburzenia nastroju, stany lękowe, urojenia prześladowcze,
omamy wzrokowe i słuchowe, majaczenia (u uzależnionych i nie)
niekiedy pseudoomamy cenestetyczne ("robaczki pod skórą"),
zaburzenia snu, zaburzenia koncentracji uwagi,
napady drgawkowe, zaburzenia krążenia (zawały serca, mózgu)
przemiennie brak i wzrost łaknienia, wyniszczenie
KOKAINA F.14
Zespół abstynencyjny
Zespół abstynencyjny jest mało charakterystyczny. Dominują:
lęk,
obniżenie nastroju,
głód kokainy
bezsenność, a następnie zwiększona potrzeba snu,
znużenie, zmęczenie
depresja i towarzyszący jej niepokój ruchowy.
anhedonia
Wszystkie te objawy mogą prowadzić do prób samobójczych. Trwają do ok. 10 dni. Anhedonia, lęk, drażliwość utrzymują się przez wiele tygodni.
Ostre zatrucie
Objawy ostrego zatrucia występują w ciągu kilkudziesięciu minut od przyjęcia zbyt dużej dawki kokainy i są to:
silny lęk,
urojenia, omamy,
wybitnie nasilone pobudzenie ruchowe (do miotania się),
zaburzenia świadomości (od przymglenia, przez majaczenie do śpiączki),
drżenia mięśniowe i napady drgawkowe,
suchość śluzówek, szerokie źrenice,
wysokie ciśnienie krwi i gorączka,
płytki i przyspieszony oddech.
Zdarzają się tzw. zatrucia piorunujące, z gwałtownym spadkiem ciśnienia krwi, zaburzeniami rytmu serca, które mogą doprowadzić do śmierci w ciągu kilku minut.
AMFETAMINA F.15
Działanie ogólne
Amfetamina i jej pochodne działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, powodując:
zniesienie uczucia zmęczenia,
euforię,
wzmożenie koncentracji uwagi i kojarzenia,
subiektywne poczucie wydolności fizycznej i psychicznej,
zwiększenie inicjatywy, wzrost napędu, agresywności,
zmniejszenie łaknienia i potrzeby snu,
podwyższenie ciśnienia krwi,
przyspieszenie czynności serca,
rozszerzenie źrenic.
U niektórych osób, zwłaszcza starszych i dzieci, mogą wystąpić reakcje paradoksalne - nadmierne uspokojenie, senność, ociężałość. Używanie amfetaminy może prowadzić do uzależnienia, cechującego się silną zależnością psychiczną, słabą zależnością fizyczną i tolerancją, widoczną szczególnie w jej działaniu euforycznym i obniżającym łaknienie.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Najbardziej rozpowszechnione substancje z grupy psychostymulujących (z wyłączeniem kokainy) to:
amfetamina,
metamfetamina,
propyloheksadryna,
fenmetrazyna,
fenfluramina,
metylfenidat.
Mogą być przyjmowane do nosa, doustnie, dożylnie, palone (d-metamfetamina).
AMFETAMINA F.15
Przewlekłe przyjmowanie
Amfetaminy przyjmowane są najczęściej wielokrotnie w ciągu doby, ciągami kilku- lub kilkunastodniowymi, po których występuje samoistny okres krótkiej abstynencji. Osoby uzależnione bywają wyniszczone z powodu:
uporczywych zaburzeń snu (bezsenność),
pobudzenia,
spadku łaknienia,
zwiększonej przemiany materii.
Cierpią główne z powodu przeżywanych stanów lękowych, pojawiających się przeważnie we wczesnych godzinach rannych. Przy przewlekłym przyjmowaniu amfetaminy, poza wyżej wymienionymi dolegliwościami, występują:
obniżenie nastroju i myśli samobójcze, zmiany nastroju (drażliwość, euforia, agresywność, niepokój), podejrzliwość, nieufność, ksobność, zaburzenia koncentracji i uwagi, omamy (wzrokowe, słuchowe, czuciowe), wielomówność, stereotypie ruchowe, drżenie kończyn,
Zespół abstynencyjny
Po odstawieniu amfetaminy, po upływie co najmniej 12 godzin obserwuje się:
spowolnienie psychiczne,
obniżenie nastroju, przygnębienie, małomówność,
uczucie zmęczenia, apatii,
przedłużony czas snu (nawet do kilku dni, rzadziej bezsenność,
wzmożone łaknienie,
Ostre zatrucie
Objawy ostrego zatrucia to.
znaczne pobudzenie ruchowe,
euforia,
przyspieszenie toku myślenia, wielomówność,
majaczenie, lęk, nastawienia urojeniowe,
Osoby uzależnione od amfetaminy najczęściej przyjmują inne substancje psychoaktywne (barbiturany, benzodiazepiny, alkohol, opioidy) w celu łagodzenia objawów występujących po niej. Śmierć z przedawkowania jest najczęściej spowodowana przyjęciem kilku substancji jednocześnie.
KOFEINA F.15
Występuje w kawie, herbacie, kakao, produktach żywnościowych (czekolada, pepsi i coca coli, itp.), lekach (głównie przeciwbólowych)
Działanie ogólne
Kofeina działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, powodując:
subiektywne poczucie jasności myślenia,
przyspieszenie akcji serca,
zwiększenie wydzielania soków żołądkowych,
pogłębienie i przyspieszenie oddechów
Kofeina powoduje uzależnienie fizyczne, psychiczne oraz wzrost tolerancji.
Przewlekłe przyjmowanie
Przewlekłe zażywanie kofeiny rodzi objawy podobne do obrazu nerwicy lękowej:
stany lękowe,
zaburzenia snu (sen przerywany, bezsenność)
niepokój,
zaburzenia nastroju (drażliwość, przygnębienie)
bóle głowy, kołatanie serca,
drżenie i kurcze mięśniowe,
nadmierna wrażliwość na ból, dotyk.
Zespół abstynencyjny
Objawy odstawienia kofeiny w ciągu pierwszej doby:
ból głowy,
znużenie, zmęczenie, senność,
drażliwość,
zaburzenia koncentracji uwagi i niezdolność do efektywnej pracy
głód kofeiny.
Objawy mogą utrzymywać się do kilku tygodni.
LSD I INNE SUBSTANCJE HALUCYNOGENNE F.16
Do halucynogenów syntetycznych zalicza się: LSD, PCP, ketaminę i inne.
W Polsce najczęściej przyjmowane są:
LSD,
grzyby z grupy psylocibe,
bieluń (zwany też szalejem).
Działanie ogólne
Zażycie halucynogenów powoduje:
omamy, zwłaszcza wzrokowe, przy niezbyt nasilonych zaburzeniach świadomości i procesów poznawczych,
zmienne nastroje (euforię lub stan lęku, paniki).
Efekty zażywania halucynogenów są trudne do przewidzenia, gdyż niejednakowo działają na różne osoby, a nawet często w zależności od warunków, w jakich zostały przyjęte, czy postaw otoczenia wobec osoby przyjmującej.
Czas trwania objawów psychicznych wynosi od 1 do 3 godzin, ale może się wydłużyć nawet do 12 godzin.
U przewlekle przyjmujących rozwija się zależność psychiczna. Nie powodują zależności fizycznej. Tolerancja narasta szybko, polega na kilkudniowym braku efektu zażywania kolejnych, nawet wysokich dawek halucynogenu. Kilkudniowa abstynencja przywraca zdolność reagowania na halucynogen. LSD, psylocibina, meskalina dają między sobą tolerancję krzyżową.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Substancje halucynogenne najczęściej przyjmowane są doustnie. Syntetyczne halucynogeny mogą być także przyjmowane dożylnie, palone i inhalowane.
Skutki jednorazowego przyjęcia
Po zażyciu LSD w pierwszej kolejności manifestują się objawy somatyczne:
rozszerzenie źrenic,
drżenie mięśniowe i wzmożenie odruchów ścięgnistych (ograniczeniu ulega sprawność ruchowa i koordynacja ruchów),
ślinotok, mdłości,
wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca,
wzrost temperatury ciała.
LSD I INNE SUBSTANCJE HALUCYNOGENNE F.16
Następnie występuje faza doznań psychicznych:
iluzje (złudzenia),
omamy, zwłaszcza wzrokowe,
zaburzenia percepcji czasu (minuty wydają się godzinami), odległości, położenia ciała (uczucie unoszenia się, pływania),
wyostrzenie percepcji barw - dominuje oranż i żółty,
zlewanie się doznań płynących z różnych receptorów (muzyka odczuwana jako widzenie, kolory jako dźwięki),
zaburzenia pamięci, wnioskowania,
nasilenie przeżyć religijnych, mistycznych,
nastrój euforyczny, ekstatyczny, ale mogą wystąpić także lęki, napady paniki z czynną agresją wobec otoczenia i siebie (okaleczenia, samobójstwa),
urojenia o różnej treści, często fantastycznej.
ryzyko przeżycia „złej podróży” (przykre przeżycia z napadami lęku, urojeniami i pobudzeniem ruchowym, może dochodzić do samookaleczeń, samobójstw, zabójstw, skoków z wysokości)
Przewlekłe przyjmowanie
Uzależnienie wyłącznie od halucynogenów należy do rzadkości. Najczęściej są one przyjmowane okresowo, krótkimi ciągami przez osoby zażywające inne substancje psychoaktywne (THC, oraz/lub leki uspokajające i nasenne, opiaty, alkohol)
Przewlekłe przyjmowanie może prowadzić do nawrotów objawów psychotycznych. Objawy typu "flashback" - polegające na wystąpieniu kolorowych omamów wzrokowych, którym towarzyszą napady lęku, zaburzenia percepcji czasu, ciała, zapachu, dotyku - występują (niekiedy nawet po jednorazowym zażyciu) po tygodniu, miesiącu, a bywa że po roku, i trwają zwykle kilka minut. Osoby przyjmujące poza halucynogenami także konopie indyjskie mają większe szanse na przeżycie "flashbacku".
Przewlekłe przyjmowanie halucynogenów może także doprowadzić do wystąpienia zespołu charakteryzującego się obniżonym nastrojem, bezczynnością, męczliwością, apatią, spadkiem zainteresowań.
LSD, podobnie jak THC, może być czynnikiem wywołującym "ukryte psychozy".
Zespół abstynencyjny
Nie obserwuje się objawów zespołu abstynencyjnego.
NIKOTYNA F.17
Działanie ogólne
Nikotyna jest krótkotrwałym stymulantem ośrodkowego układu nerwowego. Stymulacja ta jest odbierana subiektywnie, jako uczucie odprężenia. Nikotyna powoduje zależność psychiczną i fizyczną oraz wzrost tolerancji. Nikotyna z papierosów dochodzi do mózgu w minutę, ale czas działania obwodowego wynosi 30 minut, po czym działanie substancji stopniowo zanika.
Formy występowania i sposoby używania
Nikotyna może być używana wziewnie (papierosy, cygara, fajki, nargile), żuta lub wciągana do nosa (tabaka).
Skutki jednorazowego wypalenia tytoniu
Wypalenie pierwszego papierosa powoduje zazwyczaj krótkotrwałe efekty:
ból głowy,
nudności lub wymioty,
biegunkę,
przyspieszenie akcji serca, przyspieszenie oddechu,
podrażnienie gardła i krtani,
pocenie się,
osłabienie widzenia.
Przewlekłe palenie
Nikotyna daje pozytywne doznania: zwiększenie koncentracji uwagi, poprawa wydolności fizycznej i psychicznej.
Dym z papierosów zawiera nikotynę, substancje smoliste oraz kilkanaście różnych gazów, w tym najgroźniejszy - tlenek węgla. W dymie papierosowym zidentyfikowano dziesiątki substancji rakotwórczych.
Palenie tytoniu uważa się za główny czynnik ryzyka zapadalności na choroby układu krążenia i nowotwory (głównie oskrzeli i krtani), będące najważniejszą przyczyną nadumieralności ludzi w Polsce. Nikotyna ma niekorzystny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu. U palących kobiet częściej dochodzi do przedwczesnych porodów, a ich dzieci mają mniejszą wagę po urodzeniu niż dzieci kobiet niepalących. Uważa się, że u noworodka matek palących może wystąpić zespół abstynencyjny. Nikotyna przenika do mleka.
NIKOTYNA F.17
Zespół abstynencyjny
Ok. 10% palaczy nie uzależnia się od nikotyny. (świadczy to o bardzo dużym potencjale uzależniającym nikotyny).
Psychologiczne aspekty przerwania palenia są znacznie trudniejsze i bardziej przykre niż fizyczne.
W zespole abstynencyjnym dominują:
irytacja, drażliwość,
pogorszenie koncentracji uwagi i pamięci,
niepokój i obniżenie nastroju,
psychiczny głód nikotyny,
bezsenność,
które to dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do roku.
Do tego dołączają się:
dolegliwości żołądkowo jelitowe (zaparcia),
kurcze mięśniowe,
zwiększenie łaknienia i wzrost wagi ciała,
zawroty i bóle głowy
zaparcia.
Objawy abstynencyjne pojawiają się w ciągu pierwszej godziny po zaprzestaniu przyjmowania nikotyny i z reguły mijają w ciągu miesiąca. U niektórych osób głód psychiczny trwa latami.
Ostre zatrucie
Ostre śmiertelne zatrucia tytoniem (nikotyną) są rzadkie.
LOTNE ROZPUSZCZALNIKI ORGANICZNE F.18
Rozpuszczalniki lotne są bardzo liczne i powszechnie używane w przemyśle, gospodarstwach domowych (toluen, aceton, trójchloroetylen, kleje).
Działanie ogólne
Rozpuszczalniki lotne działają depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy powodując:
euforię z tendencją do fantazjowania,
omamy wzrokowe podobne do snów.
Przez wiele godzin są wydalane przez układ oddechowy, stąd charakterystyczny zapach z ust. Tolerancja narasta wyjątkowo szybko, czasami w ciągu roku dochodzi do 10-krotnego zwiększenia początkowej dawki. Występuje zależność psychiczna i fizyczna.
Formy występowania i sposoby przyjmowania
Substancje lotne wydzielają się z płynów, aerozoli, past, proszków. Najpopularniejszym sposobem przyjmowania tych substancji jest wdychanie oparów z worka foliowego, tak aby obejmował on nos i usta lub po założeniu go na głowę.
Skutki jednorazowego przyjęcia
Większość rozpuszczalników wziewnych powoduje:
euforię z tendencją do fantazjowania,
nastawienie wielkościowe,
omamy,
dzwonienie w uszach,
nadwrażliwość na światło,
niekiedy zachowania gwałtowne i agresywne,
bóle głowy,
niezborność ruchową, spowolnienie i zamazanie mowy,
przyspieszenie akcji serca, nieregularne oddychanie,
mdłości, wymioty, biegunki,
szerokie źrenice, łzawienie,
podrażnienie błon śluzowych nosogardzieli i układu oddechowego.
Objawy te utrzymują się około 30-45 minut. Po ich ustąpieniu często pojawia się senność, przygnębienie, znieruchomienie (stupor).
LOTNE ROZPUSZCZALNIKI ORGANICZNE F.18
Przewlekłe przyjmowanie
zespół organiczny (dominują zaburzenia pamięci, intelektu)
labilność nastroju (drażliwość, niepokój, przygnębienie),
podejrzliwość,
zaburzenia snu, męczliwość,
polineuropatie obwodowe (zwyrodnienia nerwów obwodowych),
zaburzenia koordynacji ruchowej (charakterystyczny chód na szerokiej podstawie),
oczopląs, bóle głowy,
osłabienie siły mięśni,
ryzyko zatrucia i powikłań zatrucia (zespoły otępienne, toksyczne uszkodzenia wątroby, nerek).
Osoby zażywające rozpuszczalniki lotne są blade, wyniszczone, z przekrwionymi spojówkami. Z upływem czasu uzależnieni porzucają pełnienie ról społecznych, są drażliwi, agresywni, konfliktowi.
Zespół abstynencyjny
Zespół abstynencyjny nie występuje u wszystkich uzależnionych. U krótko przyjmujących najczęściej pojawiają się:
pobudzenie,
drażliwość,
przyspieszenie akcji serca.
Poza ww. u długotrwale odurzających się może dojść do następujących objawów:
majaczenia (np. po odstawieniu toluenu), drżenia i skurcze mięśni, omamy, lęki, mdłości i bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia snu, przygnębienie.
Ostre zatrucie
Wdychając substancje lotne - na przykład podgrzane opary w worku foliowym, bezpośrednio z pojemnika - niezwykle łatwo dochodzi do przedawkowania. Występuje wówczas nagłe, gwałtowne pobudzenie z utratą przytomności. Może nawet nastąpić zgon. Niekiedy dochodzi też do śmierci przez uduszenie workiem foliowym. Ostre zatrucie może przebiegać także z napadami drgawkowymi, obrzękiem płuc, zaburzeniami oddychania i krążenia oraz śpiączką.