KREATYWNE MYŚLENIE

1 .Co oznacza termin "twórcze myślenie"?

2. Myślenie krytyczne a myślenie twórcze.

3. Czy można się nauczyć "myśleć twórczo"? A jeśli tak, po co

to robić?

4. Cechy człowieka twórczego.

5. Najwięksi geniusze ludzkości.

6. Jak się uczyć twórczego myślenia?

7. Bariery twórczego myślenia.

8. Co warto przeczytać, czyli książki o twórczym myśleniu

. Co oznacza termin "twórcze myślenie"?

Aby racjonalnie rozstrzygać otwarte problemy potrzebna jest umiejętność tworzenia wielu pomysłów, oceniania przeciwstawnych punktów widzenia, wyboru najciekawszych rozwiązań.

Zatrzymajmy się na umiejętności tworzenia wielu pomysłów. Tu

właśnie przydaje się twórcze myślenie. Można je zdefiniować,

jako myślenie otwarte, bez ograniczeń.

Zamiast korzystać Z gotowych wzorców, schematów i algorytmów, osoby twórcze wykraczają poza tradycyjną wiedzę i szukają nowych rozwiązań.

Słowo "twórczość" kojarzy się najczęściej z uprawianiem sztuki. To niepotrzebne ograniczenie. Przecież twórcze myślenie można znaleźć u kucharza, który próbuje przygotować niezwykłe zestawy potraw, u dyrektora wprowadzającego nowoczesne zarządzanie i u nauczyciela, który wymyśla nowe metody nauczania.

. Myślenie krytyczne a myślenie twórcze

Myślenie krytyczne czasem przeciwstawia się myśleniu

twórczemu. To pierwsze oparte jest na logice, drugie wydaje

się korzystać z intuicji. Czy istotnie są to dwa odmienne

sposoby myślenia?

Według psychologów myślenie krytyczne i twórcze

nie są sobie przeciwstawne. "Myślenie krytyczne to

zdolność i gotowość do oceny twierdzeń oraz

formułowania obiektywnych sądów na podstawie

dobrze uzasadnionych przesłanek.

A myślenie twórcze? Jest podobne do krytycznego, ponieważ kwestionuje założenia i szuka nowych interpretacji. Stawia pytania, określa problemy, szuka możliwych rozwiązań.

Myślenie twórcze i myślenie krytyczne to dwie, równoległe ścieżki. Jedna uzupełnia drugą. Najpierw wysuwamy nowe hipotezy i wyobrażamy sobie wiele możliwych rozwiązań, a następnie oceniamy je starając się wybrać pomysł najlepszy. To jedyna skuteczna droga

~ 3. Czy można się nauczyć "myśleć twórczo"? A jeśli tak, to po co?

"Myślenie można traktować na dwa sposoby, jako coś naturalnego, jak chodzenie czy oddychanie. (. . .) Ale możemy traktować myślenie jako umiejętność taką jak prowadzenie samochodu, gotowanie, jazda na nartach, rzuty strzałkami do tarczy albo robótki na drutach. Każdy może stać się biegły w tych umiejętnościach, jeśli tylko chce,,

Jakie są korzyści z uczenia twórczego myślenia w szkole?

- Uczniowie stają się otwarci, zainteresowani nauką.

- Nabierają więcej samodzielności.

- Zwiększa się ich pomysłowość i giętkość myślenia.

- Nabywają więcej wprawy w rozwiązywaniu problemów

- Stają się wrażliwi intelektualnie, odważni i pewni siebie.

- Potrafią unikać barier ograniczających twórczość własną i innych.

- Świat staje się dla nich bardziej interesujący.

- Poprawiają się ich kontakty z innymi ludźmi

4. Cechy człowieka twórczego

- Bezkompromisowi, nie zadają sobie pytań "Co inni o mnie pomyślą?"

- Niezależni - nie boją się samodzielnie działać.

- Pewni siebie - nie obawiają się porażki, ale także nie przeceniają sukcesu.

Cieszą się wyzwaniem, jakie niesie zawiły problem.

- Ciekawi, mają szerokie zainteresowania, gromadzą solidną wiedzę, podejmują problemy, których inni nawet nie dostrzegają.

- Obdarzeni poczuciem humoru.

- Wytrwali, wiedzą, że nie wystarczy poruszyć wyobraźnię. Thomas Edison

powiedział "Geniusz to jeden procent natchnienia i 99 procent wysiłku".

A jakie umiejętności są niezbędne, aby myśleć twórczo? Zapewne przyda się:

- zdolność korzystania z lewej i prawej półkuli, łączenie logiki z wyobraźnią,

- elastyczność, czyli umiejętność - tworzenia wielu koncepcji, patrzenia na problem z różnych punktów widzenia, wykorzystywania różnych strategii i opierania się na wszystkich zmysłach.

- oryginalność - tworzenie pomysłów unikatowych, a nawet ekscentrycznych,

- płynność, łatwość i szybkość kreowania wielu rozwiązań,

- umiejętność tworzenia map myślowych, podążania metodą skojarzeń.

Jak się uczyć twórczego myślenia?

1. Zacznij od tematu lekcji. Niech brzmi jak tytuł fascynującego opowiadania. Nikt Ci przecież tego nie zabrania. Każdy autor wie, jak ważny jest tytuł. Zaciekawi, albo zniechęci do sięgnięcia ... A Ty przecież chcesz zaciekawić, prawda?

1. Wykorzystaj listę pytań. To świetny początek lekcji. Jeśli rozpoczynasz właśnie dział "Średniowiecze" poproś, aby uczniowie przez pięć minut zgłaszali wszystkie pytania, jakie wiążą się dla nich z tym tematem. Potem wybierzcie wspólnie najciekawsze pytanie. Kolejne lekcje przyniosą na nie odpowiedź. Lista pytań może też nosić nazwę "lista tajemnic". Podobnie jak poprzednio, poproś uczniów, aby przez pięć minut podawali "tajemnice Średniowiecza", które chcieliby rozstrzygnąć.

2. Formułując cele lekcji wskazuj wyraźnie na te, które prowadzą do umiejętności twórczego myślenia. Zapisz "rozwijanie kreatywności poprzez tworzenie map umysłowych wokół słowa Średniowiecze".

3. Pamiętaj, że lekcje twórczości muszą być doskonale zaplanowane, a każde ćwiczenie dobrane do zagadnienia i celu, jaki chcesz osiągnąć.

5. Wykorzystuj ćwiczenia indywidualne i zespołowe.

6. Zadbaj o umiejętności komunikacyjne uczniów. Naucz ich sposobów dyskutowania.

Pokaż, na czym polega aktywne słuchanie.

7. Członkowie grupy powinni opracować zasady pracy zespołowej. To ważne. Te zasady będą przydatne na wielu lekcjach. Raz ustalone mogą służyć przez cały rok.

8. Namów uczniów do tworzenia ciekawych notatek. Mogą to być mapy myśli lub kolorowe zapiski bogato ilustrowane rysunkami lub ikonami. Przedstaw uczniom, jak wyglądały notatki wielkich geniuszy.

Leonardo da Vinci pozostawił po sobie bardzo ciekawe notatniki. Czy wiecie, że są one napisane pismem lustrzanym, które trzeba odczytywać w lustrze? W notatnikach jest wiele rysunków, symboli, diagramów. To w nich są projekty takich urządzeń, jak czołg czy helikopter.

Bardzo interesujące są zapiski Karola Darwina, twórcy teorii ewolucji. Darwin rysował połączenia skojarzeń, rozgałęzione diagramy, w których od głównych osi odchodzi coraz więcej połączeń. Prawdziwe mapy myśli.

I wreszcie dwudziestowieczny fizyk Richard Feynman, laureat nagrody Nobla. Kiedyś, po zajęciach z biologii, narysował "mapę kota". Oddziaływanie cząstek

elementarnych przedstawił w formie diagramów, których do dziś uczą się studenci fizyki na całym świecie. Fragmenty swoich wykresów Feynman narysował na karoserii własnego samochodu.

9. Oddziel fazę tworzenia pomysłów od fazy oceniania i krytykowania.

10. Zmień kryteria oceniana uczniów. Najwyższe noty stawiaj za odwagę i chęć szukania nowych rozwiązań. Przyznaj uczniom prawo do błędu. Pamiętaj, ze każdy twórca zwykle wykonuje setki nieudanych prób, zanim trafi na właściwy pomysł. Staraj się zachęcać uczniów do coraz nowych poszukiwań.

10. Wykorzystuj sylwetki i życiorysy ciekawych postaci historycznych i bohaterów literackich. Zrób z uczniami listę największych geniuszy ludzkości. Na pewno znajdą się wśród nich artyści tacy jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł czy Picasso, muzycy jak Bach, Beethoven, Chopin. Nie zapominajcie o naukowcach jak Maria Curie, Darwin, Kopemik, o wynalazcach jak Edison. Odwołujcie się często do ich cech, doświadczenia i sposobu postępowania. Możecie się bawić w grę pt. "Co by On, o tym powiedział?" albo "Co Ona by zrobiła w takiej sytuacji?"

11. Opowiadaj uczniom historię wynalazków, ale również historię tworzenia nowych idei. Zwróć ich uwagę na fakt, że świat nie zawsze wyglądał tak jak dziś, że ktoś kiedyś musiał dokonać właściwego odkrycia, ktoś musiał je zastosować. Postęp nie rodzi się sam.

Opowiedz swoim uczniom historię pewnego prostego wynalazku.

George de Mestral - obywatel Szwajcarii - lubił chodzić na polowania ze swoim psem. Pewnego razu natknęli się na krzak łopianu, a gdy wrócili do domu nie mogli się pozbyć rzepów uczepionych do ubrania i sierści psa. De Mestral trochę się zirytował, ale znacznie bardziej zainteresowało go, co sprawia, ze rzepy tak mocno się trzymają. Obejrzał je pod mikroskopem i odkrył haczykowato zakończone łuski, które wbijały się w materiał. To był początek pomysłu, który po wielu latach pracy przyniósł rezultat - zapięcie na rzepy, dziś już powszechnie stosowane.

13. Wskazuj uczniom na pułapki, w jakie mogą wpaść. Nie zawsze pierwsze wrażenie jest najlepsze, nie warto upierać się przy swoim zdaniu nie rozważając

..

innych możliwości, krytykowanie innych nie świadczy o naszej mądrości i przewadze.

14. Przezwyciężaj i likwiduj bariery, które utrudniają twórcze myślenie.

15. Pamiętaj, twórczego myślenia może nauczyć tylko twórczy nauczyciel. Stosuj niebanalne metody. Rysuj mapy skojarzeń, wymyślaj analogie i metafory, posługuj się muzyką, grami i zabawą. Uatrakcyjnisz lekcje, ułatwisz zapamiętywanie, nauczysz twórczości.

Bariery twórczego myślenia

1. Złe doświadczenia. Jeśli dziecko było wielokrotnie karcone - "Nie wygłupiaj się" ­przy każdej próbie zrobienia czegoś w sposób niebanalny, to nic dziwnego, że niechętnie korzysta z technik twórczego myślenia.

2. Obawa przed ośmieszeniem, wyszydzeniem lub utratą twarzy.

3. Stereotypy. Poglądy takie jak "blondynki są naiwne", "politycy są skorumpowani", "młodzież jest nieokrzesana" utrudniają, a nawet uniemożliwiają otwarte myślenie. Stereotypy zabijają twórczość.

4. Brak wprawy. Jak każdą umiejętność, tak i twórczość trzeba trenować i ćwiczyć.

Można zaczynać od prostych zadań, niezbyt wymagających i stopniowo przechodzić do trudniejszych.

5. Niska samoocena i niewiara we własne możliwości.

6. Błędne rozumienie słowa "twórczość". Niektórzy uczniowie sądzą, że takie określenie należy się jedynie uznanym artystom. Nie potrafią zastosować go do swojej pracy.

7. "Mordercy pomysłów". Jeśli w otoczeniu znajduje się osoba używająca jednego z poniższych zwrotów, zwanych "killerami" idei, trzeba się jej pozbyć lub przynajmniej pozbawić ją prawa głosu.

A oto lista "zabójczych" haseł:

- To się nie uda ...

- Zbyt teoretyczne ...

- Już nad tym pracowaliśmy ...

- Nie jesteśmy jeszcze na to przygotowani. ..

- Co pomyślą inni?

- A kto to wymyślił?

- Tego nie było w planie ...

Burza mózgów, grad pomysłów

PRZEDMIOT	Cwiczenie
	'>'
Język polski	Piszemy opowiadania, eseje, limeryki, bajki itp.
Język polski	Poznawanie życiorysów wielkich twórców literatury
Język polski	"Wymyśl sam .. ", czyli inne zakończenia znanych utworów
Język polski	Prowadzenie dziennika lektur
Język polski	Tworzymy okładki książek - Ilustracje do lektur szkolnych
Język polski	Metafory, porównania
Historia	Mapy myślowe epok historycznych
Historia	"Co by było, -gdyby?"
Historia	Jak powstają wynalazki?
Historia	Życiorysy wielkich ludzi.
Historia	Rysunkowe ilustracje dziejów .
Historia	"A gdyby się spotkali?" - dialogi wielkich ludzi.
Historia	"Podróże w czasie"
Historia	,A co T y byś wtedy zrobił?" - zabawa
Przyroda	"Jak poradzić sobie z górą śmieci?" - burza mózgów
Przyroda	Jak myślą naukowcy?
Przyroda	Bajki o atomach
Przyroda	"Układ okresowy jako sala balowa",
Przyroda	"Cywilizacja na zakręcie" - debata
Przyroda	"Teoria Darwina" - komiks
Matematyka	"Harry Potter" potrafi liczyć
Matematyka	Szacowanie wyników
Matematyka	Projekty architektoniczne

Wychowanie	Przyszłość cywilizacji - dyskusja
obywatelskie
Wychowanie		"Nasze gminne rozwiązania" - Loża szyderców, loża pochlebców
obywatelskie
Wychowanie		"Jak poprawić demokrację?" - dyskusja
obywatelskie
Wychowanie		Inne formy głosowania -lista pomysłów
obywatelskie
Wychowanie		Scenariusze science fictions
obywatelskie
Wychowanie		"Wolontariat - jak go wykorzystać?"
obywatelskie
Wychowanie		Prawa człowieka w formie rysunkowej
obywatelskie
Lekcje wychowawcze	Test twórczego myślenia
Lekcje wychowawcze	Problemy szkoły - ZWI (zalety, wady, interesujące)
Lekcje wychowawcze	Zasady pracy zespołowej - instrukcje rysunkowe
Lekcje wychowawcze	Wyrażamy emocje i uczucia - porównania
Lekcje wychowawcze	Sylwetka absolwenta - rozmaite formy ekspresji
Wszystkie	Lista pytań, lista tajemnic
Wszystkie	Mapy mózgu
Wszystkie	Symboliczna ewaluacja

12

---