Zagadnienie dodatkowe

Film na lekcji języka polskiego

Opracowane na podstawie : W. Bobiński, Idę do kina oraz W. Bobiński, Film fabularny w dydaktyce literatury, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus- Sitarz

I. Kulturoznawczy wymiar edukacji polonistycznej - dwa aspekty zjawiska

Lekcje języka polskiego mają za zadanie kształcenie nie tylko literackie, ale także kulturowe, ponieważ lektur nie można rozpatrywać w oderwaniu od rzeczywistości kulturowej oraz mają one za zadanie przygotować do twórczego odbioru i kształtowania kultury.

XX-wieczne idee wychowania estetycznego:

1. K. Wóycicki - opowiadał się za integracją elementów różnych gałęzi sztuki w procesie kształcenia polonistycznego, zalecał polonistom wykorzystywanie pozaliterackich środków dydaktycznych

2. J. Kleiner - apelował o wzbogacenie edukacji polonistycznej treściami z zakresu sztuk plastycznych i muzyki oraz „wszechstronną recepcję dzieła”

3. kulturoznawcza koncepcja kształcenia - treści związane z malarstwem, muzyką i architekturą, filmem

4. szkoła międzywojenna - film oświatowy oraz fabularny

30. lata XX wieku - dydaktyczna „kanonizacja” filmu fabularnego - przyznano filmowi fabularnemu rolę środka dydaktycznego o charakterze pomocniczym wspierającego kulturoznawczy charakter kształcenia.

80. lata XX wieku - film fabularny po raz pierwszy trafia do programów i podręczników j. pol. w postaci materiałów dotyczących procesu twórczego i języka filmu.

Bobiński uważa, że mimo tego, nauczyciele dalej odczuwają nieuzasadniony lęk przed analizą dzieła filmowego. Spowodowany on jest małą wiedzą w tej dziedzinie (nas tego w szkole nie uczono!) oraz brakiem czasu na zajęciach.

1. Edukacja dla filmu i dla literatury

Dwojaki sens zajmowania się filmem na lekcjach polskiego:

• powiązania i zależności literacko-filmowe: adaptacje, pokrewieństwo dotyczące sposobu konstruowania świata przedstawionego i typu oddziaływania na odbiorcę (narracyjność, obrazowość, poetyckość) - pełniejsze, wielostronne i atrakcyjne prezentowanie literatury na lekcjach. Literatura staje się wzbogacona refleksją na temat dzieła filmowego.

• przygotowanie do uczestniczenia w kulturze: uczy świadomego odbioru, interpretowania, komentowania w niezbędnym zakresie.

II. Wokół literatury

1. Film jako kontekst dzieła literackiego

• film osiągnął status „najważniejszego kontekstu polonistycznej edukacji” dzięki dominującej pozycji jaką posiada w kulturze współczesnej

• film lub jego fragment można przywołać w każdym momencie lekcji, może służyć mobilizacji woli i zainteresowania uczniów, tworzeniu sprzyjającej atmosfery, zachęty do podjęcia tematu. Może dostarczać materiału merytorycznego do rozmowy czy dyskusji. Może też być podstawą do pracy z tekstem

• wykorzystanie filmu jako elementu zasadniczego ogniwa zajęć - jest trudniejsze niż wykorzystanie go jako ogniwo wstępne, trzeba rozważyć potrzebę wprowadzenia filmu z punktu widzenia funkcjonalności, czy pomoże w twórczej pracy z tekstem

• film powoduje „oswojenie” literatury, przez niego staje się ona przystępniejsza w odbiorze, dzięki temu, że film jest bliższy uczniowskim zainteresowaniom, wywołuje żywsze reakcje niż dzieło literackie

2. Filmowe czytanie literatury

Filmowe czytanie literatury - poszukiwanie filmowości w tekście literackim

Najważniejsze sposoby poszukiwanie filmowości w literaturze:

1. czytanie utworu literackiego jak scenariusz (stawia przed uczniem konieczność odpowiedzi na pytanie czy i dlaczego dany tekst nadaje się/nie nadaje na scenariusz. By udzielić odpowiedzi uczeń musi wniknąć w strukturę świata przedstawionego),

2. przeróbka utworu na scenariusz/scenopis (scenopis obejmuje zawartość kadru, plany filmowe, ruchy kamery, ścieżkę dźwiękową itp.),

3. wskazanie w tekście literackim cech gatunkowych „wpisanego weń” filmu,

4. przygotowanie propozycji dotyczących montażu, muzyki, obsady aktorskiej

III. Między literaturą a filmem - o adaptacji filmowej

Adaptacja filmowa to:

1. film zrealizowany na podstawie dzieła literackiego,

2. proces twórczy prowadzący do powstania takiego filmu

1. Swoistość adaptacji filmowej

Rodzaje adaptacji:

1. wierna opowiadaniu, dziełu

2. zachowująca jedynie podstawowy szkielet opowiadania, podczas gdy sam tekst zostaje zinterpretowany lub zdekonstruowany

3. traktująca oryginał jako surowa materia, okazja do stworzenia odrębnego dzieła

2. Szkolne techniki pracy z adaptacją

By potraktować film jako adaptację, musi być on poprzedzony przeczytaniem książki, nie może stać się jej substytutem!

1. przygotowanie do pracy z adaptacją - warto podkreślić interpretacyjny walor w stosunku do pierwowzoru

2. praca z adaptacją - funkcją analizy porównawczej jest kształtowanie nawyku i umiejętności refleksyjnego odbioru literatury i sztuki

3. Stopień zaawansowania analizy porównawczej

Kluczową wiedzę na temat edukacji filmowej uczniowie zdobywają w gimnazjum. Szkoła podstawowa jest tylko pewną bazą, z kolei liceum jest już tylko rozszerzeniem zdobytej wiedzy.

IV. Wokół filmu

1. Istota edukacji filmowej. Realne potrzeby i dydaktyczne złudzenia.

Zasadnicze cele edukacji filmowej:

1. kształtowanie umiejętności świadomego, refleksyjnego i kompetentnego odbioru filmu,

2. przekazanie niezbędnego zakresu wiedzy o filmie, istotnej dla kształtowania osobowości humanistycznej.

Uczniowie muszą dostrzec, że filmowy świat przedstawiony jest konstrukcją artystyczną oraz zauważyć w dziele filmowym wypowiedź twórcy (język filmu).

2. Bawiąc uczyć, czyli edukacja filmowa w szkole.

1. Podstawowe zagadnienia, z którymi uczniowie powinni się zapoznać podczas edukacji filmowej: tworzywo filmu, sposoby filmowego opowiadania, genologia filmowa, poetyka filmu, technologia, rozwój sztuki filmowej.

2. Po obejrzeniu filmu kluczowe jest omówienie go (jakąkolwiek wybraną metodą, może to być dyskusja, metoda problemowa, rozmowa itp.) Kolejną istotną sprawą jest nauka pisania recenzji.

Idę do kina Bobińskiego jest po prostu wcieleniem w życie powyższych założeń. Książeczka przeznaczona jest dla uczniów, napisana prostym, zabawnym językiem. Można się z niej dowiedzieć o kilku faktów z historii kina, gatunkach i języku filmowym. Po prostu ta najbardziej podstawowa wiedza dla „młodych kinomanów” ;)

---