Francja w okresie monarchii absolutnej

• Rządy absolutne rozpoczęły się za panowania Ludwika XI

• Monarchia przeżywała 3 wielkie kryzysy (w drugiej połowie XVI w., drugi w połowie XVII w., trzeci w drugiej połowie XVIII w). Przez ten czas monarchia zachowała swoją podstawową cechę: silną, nie podlegającą niczyjej kontroli władzę monarszą.

Władza królewska:

• król miał władze absolutną, nie podlegającą niczyjej kontroli

• król nie podlegał żadnym prawom poza prawami boskimi, nie był przed nikim odpowiedzialny

• władza absolutna była jedyną władzą w państwie.

• „wszechstronność” władzy króla uzasadniała wkraczanie we wszystkie dziedziny życia społecznego, nie wyłączając życia rodzinnego poddanych.

• Absolutyzm trzeba odróżniać od despotii. Despotie wschodnie (np. Faraon w Egipcie) miały charakter teokratyczny, władca był bogiem lub sprawował rządy w jego imieniu.

Urzędy ministerialne:

1. Kanclerz. Spośród dawnych urzędów utrzymał jako jedyny bardzo wysoką rangę. Utrzymał w swym ręku pieczęć królewską - faktyczna kontrola nad aktami wychodzącymi z kancelarii królewskiej. Był zwierzchnikiem wszystkich sądów. Nadzorował funkcjonowanie wszystkich rad królewskich. Sam przewodniczył Radzie Stron.

2. Sekretarze Stanu. Wywodzili się ze skromnych notariuszy kancelarii. W XV w. czterech spośród nich zaczęto wyróżniać jako sekretarzy do spraw finansowych. Uzależnili się od Kanclerza i zaczęli bezpośrednio podlegać królowi jako sekretarze stanu. Urząd ten nabrał znamion urzędu ministerialnego.

3. Generalny kontroler finansów. Nie tylko sprawy finansowe (budżet, podatki, pożyczki itp.), ale i roboty publiczne, rolnictwo, handel oraz przemysł.

4. Ministeriat. Kanclerz + 4 sekretarzy stanu + generalny kontroler finansów. Zaczyna się ich określać ministrami, ale nie w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Nie tworzyli oni żadnego kolegium przypominającego Radę Ministrów. Pracowali oni samodzielnie albo w Radzie Królewskiej. Odpowiedzialni byli tylko przed królem.

Rady Królewskie:

• wywodziły się ze średniowiecznej kurii królewskiej.

• Rada Królewska ewoluowała

• Wszystkie decyzje Rady były uważane za podjęte przez króla

• Decyzje te nie podlegały rejestracji przez Parlament (można wkraczać w ustawodawstwo).

Do rad należały w XVIII wieku:

1. Rada Stron Procesowych, czyli Rada Prywatna. Stanowiła bezpośrednią kontynuację Rady Królewskiej. Przewodniczył jej Kanclerz, a udział w niej brali 4 sekretarze stanu, arystokraci i 30 radców reprezentujących 3 stanu. Pełniła funkcje wyłącznie sądowe.Miała charakter sądu kasacyjnego.

2. Rada Stanu, czyli Rada Tajna. Była to rada najważniejsza. Przewodniczył jej król, a w jej skład wchodziło kilka osób powołanych przez króla. Członków tej rady nazywano ministrami stanu. Rada Stanu zajmowała się najważniejszymi sprawami: polityką zagraniczną oraz sprawami pokoju i wojny.

3. Rada Depesz. Obradowała pod przewodnictwem króla z udziałem wszystkich ministrów członków Rady Stanu i właściwych ministrów. Przedmiotem obrad były sprawy zarządu wewnętrznego.

4. Rada Finansowa. Zajmowała się sprawami finansów państwowych. Główną rolę odgrywał w niej generalny kontroler finansów.

Zarząd lokalny:

• Zarząd państwa opierał się na centralizmie i na biurokratyzmie.

1. Baliwowie i gubernatorzy. Baliwowie wykonywali rozległą władze sądową, wojskową i skarbową. Od XV wieku tracą na znaczeniu. Głównym organem lokalnym stają się gubernatorzy. Pierwotnie byli to dowódcy wojskowi króla w prowincji, z czasem przejęli dużą władzę. Rekrutowali się spośród arystokracji. Mianowani byli na 3 lata, przebywali na dworze królewskim. Na teren swych prowincji mogli się udać tylko za pozwoleniem króla.

2. Intendenci. Intendenci sprawowali władzę w okręgach generalnych (stworzonych do administracji skarbowej). Okręgów takich istniało 30. Nie podlegali niczyjej kontroli, byli podporządkowani bezpośrednio Radzie Królewskiej. Podporządkowani im byli subdelegaci.

Skarbowość:

• Podstawę skarbowości stanowiły królewskie dochody, podatki pośrednie oraz podatki bezpośrednie.

• Przez połączenie funkcji królewskich skarbników i stanowego urzędu generała finansów w instytucję skarbników generalnych uzyskano jednolitość w systemie administracji skarbowej.

• Na szczeblu centralnym skarbowość należała do kompetencji Rady Finansowej i generalnego kontrolera finansów

• Obok tych organów utrzymała się Izba Obrachunkowa.

Sądownictwo:

• królowi przysługuje pełnia władzy sądowej, dopuszczalne jest tylko sądownictwo królewskie

• prowadziło to do ograniczenia sądownictwa niekrólewskiego:

1. Sądownictwo patrymonialne - sądownictwo panów feudalnych nad chłopami. Ograniczone przez króla. Od wyroku sądu patrymonialnego przysługiwała apelacja do sądu królewskiego.

2. Sądownictwo kościelne - podobnie jak patrymonialne, utrzymało się aż do rewolucji ale w ograniczonym zakresie. Ograniczało się do wewnętrznych spraw duchowieństwa i do spraw małżeńskich.

3. Sądy miejskie - jedynie drobne sprawy porządkowe.

• Król był najwyższym sędzią i miał prawo do osobistego sądzenia. Sądy sądziły z delegacji królewskiej i w imieniu króla. Król miał prawo zawieszania tej delegacji. Rozróżniamy dlatego sądownictwo delegowane i sądownictwo zastrzeżone (sprawy zastrzeżone dla króla).

Sądownictwo królewskie delegowane:

1. Sądy patrymonialne - można się było odwołać do sądu prewotalnego po przejściu wszystkich instancji w sadzie patrymonialnym.

2. Sądy prewotalne - sądziły w drobnych sprawach cywilnych i karnych. Były odwoławcze od sądów patrymonialnych i nie miały jurysdykcji w sprawach szlachty.

3. Sądy baliwialne - sądy odwoławcze od sądów prewotalnych. I instancja dla tych spraw dla których sąd prewotalny nie był kompetentny.

4. Sądy prezydialne - wprowadzone w XVI wieku - działały jako sądy odwoławcze od sądów baliwialnych. W niektórych sprawach sądziły jako sądy pierwszej i ostatniej instancji. (np. sprawy o rozbój na drogach)

5. Parlamenty - sądy najwyższej instancji. Wyroki ich mogły być skasowane przez Radę Stron. Najważniejszy był Parlament Paryski, który był najwyższym sądem odwoławczym (dla 2/3 terenu Francji). Inne Parlamenty były jednak równorzędne z paryskim.

Obok tych sądów królewskich, które można nazwać sądami zwyczajnymi istniały jeszcze liczne sądy delegowane do spraw specjalnych: sądy skarbowe z Izbą Obrachunkową i Izbą Podatkową na czele, sady admiralskie, sądy leśne, sądy konsularne.

Sądownictwo królewski zastrzeżone:

1. Placet - oznaczał petycje skierowaną do króla o sprawiedliwość. Królowie wydawali wyrok osobiście lub odsyłali do Rady Stron.

2. Listy opieczętowane - pisma wydawane przez króla zawierające rozkaz ograniczenia czyjejś wolności, skazanie na wygnanie lub nakaz odosobnienia w jakimś klasztorze lub fortecy (najczęściej w Bastylii).

3. Ewokacja - prawo do wywołania przez króla sprzed właściwego sądu sprawy znajdującej się w jakimkolwiek stadium procesowym i przekazanie jej Radzie Stron lub innemu wskazanemu sądowi.

4. Listy „committimus” i sądy komisarskie - król mógł orzekać o kompetencji dowolnego sądu i mógł wybrane sprawy przekazywać dowolnemu sądowi w formie pism „committimus” (Polecamy…). Mógł też wyznaczać poszczególnych specjalnych sędziów i w ten sposób tworzyć tzw. Sądy komisarskie.

5. Kasacja wyroku - uchylenie zapadłego wyroku w skutek naruszenia przez sąd prawa materialnego lub uchybienia przepisów formalnych.

6. Listy sądowe - w szczególności listy łaski. Dotyczyły zmiany prawnie orzeczonej kary. Król mógł karę zmieniać, złagodzić lub całkowicie znieść.

Historia Powszechna Państwa i Prawa - Francja, monarchia absolutna

1

---