20. Temat: Miłość niejedno ma imię
Romantyczna, szalona, występna... Miłość niejedno ma imię. „Twoja miłość przenika mi ciało” - wyznał egipski poeta w” Pieśniach rozweselających ciało” spisanych na papirusie przed 3 tysiącami lat. Czyż nie czujemy tak samo, kiedy i nas dosięga strzała Amora? Choć nie chce się spać ani jeść, choć serce ściska niepokój, to przecież zakochanych roznosi energia i przepełnia radość. Razem mogliby nawet góry przenosić. Obiekt uczuć zawsze wydaje się uosobieniem wszelkich cnót, często wbrew oczywistym faktom. Istnieją również inne odmiany miłości, bo przecież, czym było by nasze życie bez miłości rodzinnej, miłości do Boga, umiłowania ojczyzny? Motyw miłości bardzo często pojawia się w literaturze polskiej i światowej. Już w starożytności w swoich wierszach pisała o niej Safona, największa poetka starożytnej Grecji, żyjąca na prze łomie VII i VI wieku p.n.e. na wyspie Lesbos. Autorka przedstawiała w swoich wierszach o siłę tego uczucia, mającego nad kobietą nieograniczoną władzę. Jest wszechogarniającą siłą, która może spowodować euforyczną radość lub bezgraniczne cierpienie. Zagadnienie to poruszał tworzący także w antyku Anakreont z Teos. Pisał on o miłości z dystansem, drwiąc i żartując, ostrzegając przed zbyt poważnym traktowaniem tego uczucia. W średniowieczu w wyniku ewolucji epiki rycerskiej, coraz częściej pojawiały się w niej wątki miłosne, na pierwszym planie znajdował się nie jak dotychczas konkretny czyn, ale psychologiczne uzasadnienie takiego a nie innego działania. Popularne stały się wtedy historie o nieszczęśliwej miłości. Jedną z nich jest „ Tristan i Izolda”. Jest to opowieść o nieszczęśliwej miłości tytułowych bohaterów. Wypity przez nich napój miłosny połączył ich serca na zawsze, dziewczyna musiała jednak wyjść za mąż na króla Marka, władcę Tristana.. Od tej chwili życie kochanków staje się pasmem cierpień i chęci bycia ze sobą nawet za cenę utraty zdrowego rozsądku, obłudy i fałszu. Dzieje tych dwojga ludzi to opowieść o najsilniejszym i najpotężniejszym uczuciu na ziemi, którego nie zwyciężyła nawet śmierć. Epoką, w której największą rolę odgrywał świat uczuć bohaterów był romantyzm. Werter, tytułowy bohater książki J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera” to na pozór miły, cichy, uprzejmy młodzieniec. Z jego listów do przyjaciela Wilhelma dowiadujemy się jednak, że toczy się w nim wewnętrzna walka. Opanowało go i całkowicie pochłonęło niekontrolowane uczucie, jakim obdarzył, Lottę. Werter kochał ją, mimo że była narzeczoną a później żoną innego mężczyzny, nie mógł pogodzić się ze światem, bolała go niesprawiedliwość klasowa, nie umiał porozumieć się z ludźmi, był samotny, wyobcowany, nieszczęśliwy, z rozpaczy popełnia w końcu samobójstwo.. W epoce pozytywizmu wątek miłosny zajmował również ściśle określone miejsce w dziełach pisarzy tej epoki. Umieścił go w swojej powieści „Lalka” Bolesław Prus. Przedstawiona jest w niej romantyczna, niespełniona miłość Wokulskiego do Izabeli. Mężczyzna idealizuje swoją ukochaną, uważa ją za anioła, jednocześnie uczucie to jest konstruktywne, ponieważ pobudza go do zabiegów mających na celu zdobycie ukochanej kobiety, staje się również powodem ogromnych wyrzeczeń. Młoda Polska wprowadza do świata literatury nowe spojrzenie na miłość. W utworach Kazimierza Przerwy- Tetmajera `Lubię kiedy kobieta.”, Ja, kiedy usta..” Poeta przedstawia śmiały obraz miłości fizycznej. Erotyka poetycka Tetmajera to rewolucja w dziejach liryki. Jako pierwszy odkrył u nas rzecz dość oczywistą, a - co zdumiewające - w poezji przeoczoną, że kobieta ma ciało, bo dotychczas była tylko bezcielesnym aniołem. Tetmajer pierwszy odważył się pochwalić i wielbić jej zmysłowe piękno i czar. Pierwszy raz miłość została uwolniona od tych akcesoriów anielstwa, z którymi ją z uporem łączono. Kolejną wartą przedstawienia odmianą miłości jest umiłowanie ojczyzny, czyli patriotyzm. Jest ona częstym motywem szczególnie w literaturze polskiej, ponieważ niewola, w jakiej byliśmy podczas zaborów obudziła w Polakach chęć odzyskania jej, za wszelką cenę. W średniowieczu motyw ten pojawił się również w poematach rycerskich. Najbardziej znanym jest „Pieśń o Rolandzie”. Jest to utwór anonimowy pisany językiem starofrancuzkim. Na fabułę utworu składają się dzieje wyprawy króla Franków Karola Wielkiego do Hiszpanii, zwycięstwo nad poganami i wynikła z tego zdrada tylnej straży. Duma i średniowieczne poczucie honoru nakazały mu samodzielność działania. Mimo trudnej sytuacji nie wezwał pomocy, czym naraził swoich rycerzy na śmierć. Zginęli wszyscy łącznie z nim samym, ale honor rycerza został ocalony. Najważniejszym zadaniem tego utworu było przedstawienie i upowszechnienie wizerunku idealnego rycerza chrześcijańskiego. Celem życia Rolanda jest obrona wiary chrześcijańskiej i swojej ojczyzny, jego postępowanie cechuje duma, odwaga, oddanie dla spraw ojczyzny i dla Boga. Kolejny utwór to powieść poetycka Adama Mickiewicza” Konrad Wallenrod”. Bohater utworu Walter Alf jest Litwinem, przebranym w krzyżacki płaszcz Wielkiego Mistrza Zakonu, posługuje się on metodą podstępu, kłamstwa i zdrady. Musi zrobić to, chociaż uważa że „ (...)Stokroć przeklęta godzina, kiedy od wrogów zmuszony, chwycę się tego sposobu.”. Przeżywa on dramatyczny dylemat. Zagrożenie wolności ojczyzny zmusza go do podjęcia takiej metody walki, której nie akceptuje wewnętrznie, ale jest do niej zmuszony; powie mu Halban:”(...) Tyś niewolnik -Jedyna broń niewolnika - podstępy.” Jest on zmuszony wybierać między ojczyzną a rodziną, wybiera to drugie. Robi to, ponieważ nie potrafi odnaleźć szczęścia w zniewolonym kraju. Bohater musi sprzniewnierzyć się etyce rycerskiej, zbrukać swój honor. Dokonuje on tragicznego wyboru; jest odtąd nękany wyrzutami sumienia, szuka zapomnienia w alkoholu. Wybawieniem stać się dla niego może tylko śmierć. Wallenroda cechuje ogromna miłość do ojczyzny w imię, której zdolny jest do największych wyrzeczeń. W naszej epopei narodowej „ Panu Tadeuszu „ można zauważyć czyny i postawy świadczące o patriotyzmie. Dzieło Adama Mickiewicza należy do dorobku romantyzmu. Utwór ukazuje schyłek epoki szlacheckiej, czasy napoleońskie -pokazujące nadzieje na wolność ojczyzny. Losy bohaterów ukazane są na szerokim tle obyczajowym. Szczegółowe, realistyczne opisy pozwalają odczuć klimat Soplicowa, jako ośrodka patriotyzmu, tradycji narodowych. Jest to miejsce, gdzie człowiek może się czuć szczęśliwy - mimo sporów i zagrożenia ze strony oddziału Rosjan lub waśni sąsiedzkich , ponieważ żyje w zgodzie z naturą, która wyznacza jego zajęcia, współtworzy sytuacje. Kultywowanie obyczajów szlacheckich jest w poemacie dowodem na przywiązania do tradycji narodowej ,a zatem dowodem najwyższego patriotyzmu. Kolejną odmianą miłości jest miłość do Boga. W utworze „Kwiatki Świętego Franciszka” anonimowy autor przedstawia dzieje Świętego Franciszka z Asyżu. Pochodzi on z bogatej rodziny kupieckiej. Początkowo główny bohater wiódł beztroskie wesołe życie .W pewnym momencie przeżywa objawienie , po którym rozdaje pieniądze biednym. Poleca on swoim uczniom wyrzeczenie się wszelkich dóbr materialnych, i całkowite poddanie się woli bożej. Traktuje całą przyrodę jak braci mniejszych , wygłasza kazania nie tylko dla ludzi ale też dla zwierząt i roślin . Podstawą całej filozofii Św. Franciszka miłość , absolutne poświęcenie się Bogu i bliźnim. Służenie Bogu i ludziom , prowadzenie ich ku zbawieniu przepełnia świętego radością , dobrocią i wszechogarniającą miłością. W swoim wierszu „ Czego chcesz od nas,Panie”, Jan Kochanowski dziękuje Bogu -Stwórcy za jego dzieło. Podmiot liryczny wyznaje swój podziw i miłość do Niego i Jego wielkiego dzieła Człowiek chce żyć na tym pięknym świecie, kocha go pragnie cieszyć się cudami, którymi obdarował go dobry Bóg. Liczy też na nieustanną opiekę miłosiernego Stwórcy. Ostatnią ale, nie mniej ważną odmianą miłości jest miłość rodzinna .Już w antyku Sofokles przedstawił ją na przykładzie Antygony. Tytułowa bohaterka jest, córką króla obciążoną przez tragiczny los rodziny. Ma ustalony system wartości, w którym na pierwszym miejscu stoją bogowie i ich prawa., oraz miłość do brata, oraz pamięć o tragicznie zmarłych rodzicach.. Bez względu na konsekwencje postanawia ona mimo zakazu Kreona pochować brata. Nie może liczyć na żadną pomoc nawet jej siostra Ismena ze strach odmawia udziału w pochówku. Do końca Antygona uważa, że postąpiła słusznie, nawet prowadzona na śmierć promieniuje miłością do ludzi, rodziców, braci, także słabej siostry, by, chociaż ona ocalała. W renesansie miłość rodzinną odnaleźć można w „Trenach” Jana Kochanowskiego. Są to utwory żałobne, w których poeta pokazuje swój ból i rozpacz po stracie córki. Treny są jednymi z ostatnich utworów Jana Kochanowskiego, w których ukazuje smutek i cierpienie, po stracie swojej ukochanej córeczki Urszulki. Śmierć dziecka wniosła do domu poety pustkę i żałobę. Poeta skarży się na okrutny los przedwcześnie zmarłej córki oraz na tragedię rodziców, którzy nie mogli dać jej tego, co zamierzali. Kochanowski utracił wiarę w ideały religijne, jego rozpacz przeobraziła się w zwątpienie Boga i życie pozagrobowe. Ojciec ukazuje wewnętrzny spokój dopiero wówczas, gdy we śnie przychodzi jego zmarła matka z Urszulką na rękach. Wiedząc, że dziecku nie dzieje się krzywda, poeta odzyskuje dawną harmonię i spokój ducha. Mądrość, którą zdobywał przez całe życie wydobywa go z tej otchłani zwątpień i pomaga mu odzyskać wiarę w ład i miłosierdzie Boże. Miłość a właściwie jej brak ukazuje w Gabriela Zapolska.. W swojej tragifarsie kołtuńskiej „ Moralność pani Dulskiej „jako matka tytułowa bohaterka faworyzuje syna Zbyszka, utwierdzając go w przekonaniu o jego wyjątkowości i wartości. Córki traktuje jak niepotrzebny balast, stara się jak najdłużej traktować je jak dzieci tymczasem Hesia i Mela to dorastające panny. Dulska nie respektuje ich niezależności i ludzkiej godności, chce je sobie absolutnie podporządkować. W efekcie Zbyszko jak i jego młodsze rodzeństwo dają sobą manipulować, nie szanując jednak matki. Kobieta podobnie postępuje w stosunku do swojego męża: całkowicie go ignoruje, on jest jej całkowicie podporządkowany. Małżonkowie nie rozmawiają, ponieważ Dulska podejmuje wszystkie decyzje. Jest ona bezwzględna, pewna siebie, chłodno kalkuluje wszystkie korzyści i straty. W `Moralności pani Dulskiej” rodzina jest przedstawiona jako wielka tajemnica, o której nikt z zewnątrz nie może się nic dowiedzieć. Cechuje ją kult pieniądza, charakterystyczny dla wielu mieszczańskich rodzin tego okresu. Główna bohaterka posiada podwójną osobowość: jedną dla obcych - kobiety godnej, która dba o swoją rodzinę, chodzi do kościoła, uznaje zasady moralne i prowadzi porządny dom. Zaś druga, to osobowość kobiety tyrana domowego, dla której najważniejszy w życiu to pieniądz i zachowanie pozorów. Nie jest to obraz szczęśliwej rodziny. Miłość jest motywem bardzo często pojawiającym się w literaturze zarówno polskiej jak i światowej. Jest on podstawą więzi , które łączą społeczeństwo w którym żyjemy. Bez niej jak pokazuje autor I listu do Koryntian jesteśmy puści bezwartościowi