1. POJĘCIA OGÓLNE

Samorząd terytorialny - aby mówić o samorządzie terytorialnym należy stwierdzić współistnienie dwóch elementów :

• wspólnota samorządowa - ogół ludzi zamieszkujących na danym terenie, którzy są zdolni do samoorganizacji aby osiągnąć określone cele

• terytorium - wyodrębniony przepisem prawa obszar, w obrębie którego mieszka wspólnota

Gmina - podstawowa jednostka samorządu terytorialnego, samodzielny podmiot prawa, posiada osobowość prawną w rozumieniu kodeksu cywilnego. Jest to obszar, w ramach którego działa wspólnota samorządowa

Powiat - lokalna wspólnota samorządowa i odpowiednie terytorium

Województwo - regionalna wspólnota samorządowa i odpowiednie terytorium

Wspólnota samorządowa - ogół ludzi zamieszkujących w danym terenie, którzy są zdolni do samoorganizacji aby osiągnąć określone cele

Jednostka samorządu lokalnego - jest związana z konkretnie określonym miejscem w przestrzeni, które ma swoją nazwę i wykształconą tradycję (gmina, powiat)

Jednostka samorządu regionalnego - obejmuje obszary, które są do siebie podobne np. gospodarczo albo obszary, które są skupione wokół dużych aglomeracji miejskich (województwo)

Podstawy ustrojowe funkcjonowania samorządu terytorialnego -

• konstytucja

• art. 15 - Jedną z podstawowych zasad ustrojowych jest zasada decentralizacji władzy publicznej

• art. 16 - wprost nazywa podmiot, który w ramach tejże decentralizacji będzie wykonywał istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność - jest nim samorząd terytorialny

• art. 164 - wskazuje sposób występowania na zewnątrz samorządu terytorialnego - gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego, a inne jednostki samorządu lokalnego i regionalnego określi ustawa

• ustawa z 24-07-1998r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, która wprowadziła w Polsce z dniem 01-01-1999r. trójstopniowy podział terytorialny na gminę, powiat i województwo

• grupa tzw. trzech ustaw samorządowych :

• ustawa z 08-03-1990r. o samorządzie gminnym,

• ustawa z 05-06-1998r. o samorządzie powiatowym,

• ustawa z 05-06-1998r. o samorządzie województwa

Podstawowość gminy - oznacza konstytucyjny zakaz tworzenia jednostek mniejszych niż gmina na poziomie podziału zasadniczego. Te mniejsze jednostki można tworzyć ale tylko w ramach podziałów pomocniczych np. sołectwo, dzielnica.

Urząd - zespół środków osobowych i materialnych, które służą pomocą organowi przy wykonywaniu jego zadań

2. STRUKTURA I KOMPETENCJE ORGANÓW WE WSZYSTKICH JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego działają bądź w formach bezpośrednich bądź też za pośrednictwem swoich organów przedstawicielskich. W każdej z trzech jednostek samorządu terytorialnego można wyodrębnić dwa organy przedstawicielskie :

• kompetencje organu wykonawczego :

• wykonywanie uchwał Rady albo Sejmiku

• wykonywanie budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego

• gospodarowanie mieniem danej jednostki samorządu terytorialnego

• powoływanie i odwoływanie kierowników jednostek organizacyjnych danej jednostki samorządu terytorialnego

• kompetencje starosty, marszałka ale również wójta, burmistrza i prezydenta miasta jako organu jednoosobowego

• kierowanie bieżącymi sprawami danej jednostki

• reprezentowanie danej jednostki na zewnątrz

• wydawanie decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej (organem odwoławczym od tych decyzji jest samorządowe Kolegium Odwoławcze SKO a wyjątkowo Wojewoda)

3. SPECYFICZNA POZYCJA PRAWNA WÓJTA, BURMISTRZA, PREZYDENTA MIASTA

Funkcji wójta, burmistrza, prezydenta miasta nie można łączyć z funkcją wójta, burmistrza, prezydenta miasta w innej gminie, członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą, zatrudnieniem w administracji rządowej a także mandatem posła lub senatora. Osoba pełniąca taką funkcję nie może podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn. Wójt, mistrz, prezydent miasta jest organem wykonawczym oraz jednoosobowym monokratycznym organem administracji publicznej

4. ZADANIA PRZEWODNICZĄCEGO RADY ALBO SEJMIKU

Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy Rady oraz prowadzenie obrad Rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań w-ce przewodniczącego, powołuje sesje w razie potrzeb, ustala porządek obrad, przewodniczy obradom.

Organ jednostki samorządu terytorialnego	GMINA	POWIAT	WOJEWÓDZTWO
Organ stanowiący i kontrolny	Rada Gminy	Rada Powiatu	Sejmik Wojewódzki
Organ wykonawczy	Wójt, burmistrz, prezydent miasta (od 2002r.)	Zarząd Powiatu ze starostą na czele	Zarząd Wojewódzki z marszałkiem na czele

Wójt występuje w gminie wiejskiej

Burmistrz występuje gminie miejskiej

Prezydent Miasta występuje w mieście liczącym powyżej 100.000 mieszkańców albo w miastach, w których przed reformą samorządową urzędował prezydent

Kompetencje organu stanowiącego i kontrolnego :

• stanowienie aktów prawa miejscowego

• uchwalanie budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego

• kontrola prac organu wykonawczego

• ustalenie wysokości podatków i opłat lokalnych

• uchwalanie miejscowego planu zagospodarowania

Kompetencje z zakresu właściwości Przewodniczącego Rady albo Sejmiku :

• zwoływanie sesji Rady albo sejmiku w miarę potrzeby ale nie rzadziej niż raz na kwartał

• przewodniczenie obradom

• ustalanie porządku obrad

5. POZYCJA PRAWNA STAROSTY, MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA

Marszałek - organizacja pracy zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kierowanie bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentacja go na zewnątrz.

Starosta - organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje go na zewnątrz

6. PROCES WYDAWANIA DECYZI ADMINISTRACYJNYCH W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Decyzje wydawane są przez wójta, burmistrza, prezydenta, starostę w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej

7. PROCEDURA BUDŻETOWA W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, W TYM POJĘCIE ABSOLUTORIUM ORAZ TRYB JEGO UDZIELANIA

Etapy procedury budżetowej w jednostkach samorządu terytorialnego :

• przygotowanie projektu budżetu przez organ wykonawczy

• uchwalenie budżetu przez organ stanowiący i kontrolny

• wykonanie budżetu przez organ wykonawczy

• kontrola wykonania budżetu dokonywana przez powołaną na mocy uchwały Rady lub Sejmiku - Komisję Rewizyjną przy współudziale Regionalnej Izby Obrachunkowej

• wnioskowanie przez Komisję Rewizyjną do Rady albo Sejmiku o udzielenie albo nieudzielanie absolutorium organowi wykonawczemu z tytułu wykonania budżetu

• udzielenie lub nieudzielanie absolutorium organowi wykonawczemu przez Radę lub Sejmik na mocy uchwały

Absolutorium - akceptacja (zatwierdzenie) sposobu wykonania budżetu.

8. RADNY RADY ALBO SEJMIKU

a. Bierne prawo wyborcze o organów jednostek samorządu terytorialnego posiada osoba

• która jest pełnoletnia, nie jest skazana prawomocnym wyrokiem sądu na przestępstwo popełnione umyślnie ścigane z oskarżenia publicznego

• w stosunku do której nie zostało wydane orzeczenie warunkowo umarzające postępowanie karne w sprawie o przestępstwo popełnione umyślnie ścigane z oskarżenia publicznego

• na stałe zamieszkuje w obrębie danej jednostki samorządu terytorialnego

• jest obywatelem polskim

• nie jest osobą ubezwłasnowolnioną

• nie jest pozbawiona praw publicznych na mocy orzeczenia sądu

• nie jest pozbawiona praw wyborczych na mocy orzeczenia Trybunału Stanu

b. Obowiązki radnego :

• uczestnictwo w sesjach Rady albo Sejmiku oraz w pracach komisji, do których Radny został wybrany

• utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami

c. Przywileje radnego :

• ochrona osoby Radnego polegająca na tym, że osoba winna napaści na Radnego odpowiadała będzie jak za napaść na funkcjonariusza publicznego

• ochrona stosunku pracy radnego - pracodawca, który chce rozwiązać stosunek pracy z Radnym musi wcześniej uzyskać zgodę właściwej Rady albo Sejmiku

d. Działalność gospodarcza radnego :

• Radny nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat, a także nie może być zastępcą lub przedstawicielem w prowadzeniu takiej działalności

e. Zakaz łączenia stanowisk przez radnego :

• nie może wykonywać pracy ramach stosunku pracy w Urzędzie Gminy, w której uzyskał mandat oraz wykonywać funkcji kierownika lub zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy

• nie może wykonywać pracy na podstawie umowy cywilno-prawnej

• nie może brać udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego

• mandatu radnego Gminy nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub w-ce wojewody, z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego

9. REFERENDUM LOKALNE

Formy bezpośredniego działania mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego :

• referendum lokalne (wyniki tego referendum są wiążące)

• konsultacje społeczne (nie są wiążące)

• wybory samorządowe

Możliwość przeprowadzenia referendum lokalnego przewiduje Konstytucja, a także wszystkie trzy ustawy samorządowe. Natomiast szczegóły dotyczące przedmiotu organizacji i przebiegu referendum określa ustawa z dnia 15-09-2000r. o referendum lokalnym.

a. Przedmiot referendum :

• odwołanie organu stanowiącego danej jednostki w gminie również wykonawczego przed upływem kadencji - referendum może odbyć się nie wcześniej niż po 12-stu miesiącach od dnia wyborów albo ostatniego referendum w ej sprawie i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji

• każda sprawa dotycząca danej wspólnoty samorządowej a mieszcząca się w kompetencji organu jednostki

W tych dwóch sprawach referendum może odbyć się w każdej z trzech jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast w gminie i tylko w gminie referendum może odbyć się w jeszcze jednej sprawie tj. :

• samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne

b. Wnioskodawcą (inicjatorem) referendum mogą być :

• mieszkańcy danej jednostki samorządu terytorialnego w ilości co najmniej 10 % uprawnionych do głosowania mieszkańców gmin albo powiatu albo 5 % mieszkańców województwa

• organ stanowiący i kontrolny (Rady)

c. Ważność referendum - aby referendum było ważne a jego wynik wiążący udział w nim musi wziąć co najmniej 30 % uprawnionych do głosowania

d. Skutki odwołania organów jednostek samorządu terytorialnego - jeżeli w trybie referendum lokalnego mieszkańcy odwołają Radę Powiatu albo sejmik województwa, to jest to równoznaczne z zakończeniem z mocy prawa prac Zarządu. W takiej sytuacji funkcje organów do dnia przedterminowych nowych wyborów samorządowych pełni osoba wyznaczona przez Prezesa rady Ministrów (zarządca, komisarz)

10. DUALIZM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE

PODZIAŁ ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE
Organ administracji samorządowej (organ samorządu województwa, zarząd, sejmik)	Organy administracji rządowej (wojewoda, organy administracji zespolonej)

Czymś innym jednak jest bycie organem danej administracji, a czymś innym jej wykonywanie. O ile bowiem administrację samorządową wykonują jedynie organy administracji samorządowej, o tyle administrację rządową oprócz organów administracji rządowej mogą wykonywać również inne podmioty, w tym organy administracji samorządowej zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 05-06-1998r. o administracji rządowej w województwie [Art. 2. Administrację rządową na obszarze województwa wykonują 1) wojewoda, 2) działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, w imieniu: a) wojewody, z ustawowego upoważnienia, b) własnym, jeżeli ustawy tak stanowią, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia, 5) działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.]

11. POZYCJA PRAWNA WOJEWODY

Wojewoda - jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie i tym samym zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, organem nadzoru jednostek samorządu terytorialnego. Wojewoda wykonuje i dba o przestrzeganie polityki państwa czy też polityki rządu na obszarze województwa. Koordynacje działania organów administracji specjalnej nie podlegają wojewodzie ale ich działania koordynuje wojewoda.

Formy działania wojewody - decyzje i postanowienia administracyjne wydawane w trybie postanowień administracyjnych, rozporządzenia ale oparte na upoważnieniach ustawowych, uprawnienia

12. ORGANY NADZORU NAD SAMORZĄDEM TERYTORIALNYM

Prezes Rady Ministrów - w stosunku do wszystkich organów we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego

Regionalne Izby Obrachunkowe - w stosunku do wszystkich organów we wszystkich jednostkach ale tylko w zakresie spraw finansowych

Wojewoda - w stosunku do wszystkich organów z obszaru swojego województwa

Wyjątkowo Sejm RP - w sytuacjach, gdy organ stanowiący danej jednostki narusza konstytucję lub ustawy przy podejmowaniu uchwał Sejm może na wniosek Prezesa Rady Ministrów ten organ stanowiący rozwiązać

13. OSOBOWOŚĆ PRAWNA

Osobowość prawna dzieli się na :

• osobowość publiczną - daje ona jednostkom samorządowym możliwość nawiązywania stosunków prawnych z organami państwa

• osobowość cywilnoprawną - jednostki samorządu terytorialnego mogą być takimi samymi uczestnikami obrotu gospodarczego jak inne podmioty gospodarcze. Mogą posiadać własny majątek i samodzielnie nim zarządzać, mogą zaciągać zobowiązania

14. SAMODZIELNOŚĆ JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego - osobowość prawna jednostek samorządu terytorialnego jest wraz z podmiotowością publicznoprawną rękojmią samodzielności działania. Dzięki samodzielności jednostki samorządu terytorialnego mogą wchodzić z organami państwa w stosunki prawne charakterystyczne dla równorzędnych podmiotów.

15. MŁODZIEŻOWA RADA GMINY

Młodzieżowa Rada Gminy - gmina podejmuje działania na rzecz wspierania idei samorządowej, zwłaszcza wśród młodzieży. Rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie Młodzieżowej Rady Gminy na wniosek zainteresowanych osób (grupa młodzieży). Utworzona Rada ma charakter opiniodawczy, konsultacyjny. Rada Gminy nadaje jej status określający wybory jej członków i zasady działania.

16. MIENIE

Mienie - własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków

Sposób nabycia mienia :

• na podstawie ustawy

• przez przekazanie jednostce z uwagi na zmianę granic

• w wyniku przekazania przez administrację rządową

• w wyniku własnej działalności gospodarczej

• przez inne czynności prawne

17. ZADANIA GMINY

Zadania własne - wykonywanie zadań publicznych w imieniu własnym na zasadach określonych przez ustawy. Zadania własne polegają na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej

Zadania zlecane - należące do administracji rządowej, lecz uwagi na fakt, iż w ginie nie działają organy administracji rządowej wykonywane są przez organy samorządu terytorialnego (są to zadania do lokalnego rozwiązania)

18. FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Związki międzygminne, powiatowe i wojewódzkie - zadania własne jednostki mogą wykonywać w drodze współdziałania.

Związki międzyjednostkowe - trzech członków założycieli. Dana jednostka ma obowiązek zarejestrować związek. Jeżeli nie ma zastrzeżeń dokonywany jest wpis i ogłasza się to we właściwym Wojewódzkim dzienniku Urzędowym. Ogłasza się statut związku, który został wpisany do prowadzonego rejestru. Ogłasza się statut zatwierdzający. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji potwierdza, że statut jest legalny. Dzień publikacji jest dniem nabycia osobowości prawnej (związku, który powstał)

Porozumienia międzyjednostkowe - polegają na tym, że jedna z jednostek (np. gmina) uczestniczących w porozumieniu powierza zadania innym członkom porozumienia. Zadania te są obowiązkowe dla jednostki przejmującej zadania, natomiast pozostałe jednostki muszą jej za to zapłacić.

Stowarzyszenia - do powstania potrzeba dziesięciu członków założycieli. Stowarzyszenia są osobami prawnymi. Celem stowarzyszenia jest wspieranie idei samorządności i obrona wspólnych interesów jednostki.

19. ŚROKI NADZORU

Rozstrzygnięcie nadzorcze - wydaje Wojewoda w przypadku stwierdzenia nieważności uchwały

Represyjny środek przeciwko Radzie Gminy - w razie naruszenia przepisów konstytucji lub ustaw przez Radę Gminy Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów w drodze uchwały może rozwiązać Radę Gminy z pozbawieniem mandatu wójta. Przy odwołaniu wójta prezes rady Ministrów powołuje komisarza do czasu nowych wyborów.

Represyjny środek przeciwko wójtowi - w razie naruszenia przepisów. Wojewoda wzywa wójta do zaprzestania tych naruszeń, a w przypadku braku skutków występuje do Prezesa rady Ministrów o odwołanie wójta. Do czasu nowych wyborów wyznaczony zostaje komisarz.

20. MIASTO NA PRAWACH POWIATU

Miasto na prawach powiatu - miasto powyżej 100.000 mieszkańców. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w ustawie. Organy Rada Miasta, Prezydent Miasta. Miasto na prawach powiatu to miasto, które przestało być siedzibą wojewody z dniem 31-12-1998r., chyba że na wniosek właściwej Rady Miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego

21. ZESPOLENIE POŚREDNIE I BEZPOŚREDNIE ADMINISTRACJI W WOJEWÓDZTWIE

Zespolenie organizacyjne - włączenie organizacyjne całego aparatu administracyjnego działającego na terenie jednostki do jednego urzędu administracji samorządowej lub samorządowej

Zespolenie finansowe - włączenie budżetu danej służby do budżetu organu administracji

Zespolenie osobowe - uzyskanie stanowczego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk

Zespolenie kompetencyjne - uzyskanie upoważnienia do podejmowania czynności władczych we własnym imieniu

3

---