Filozofia, z greki philosophia, to umiłowanie mądrości (gr. Phileo - kochać, sophia - mądrość). Rozwinęła się gdy istotom ludzkim przestało wystarczać magiczne rozumienie świata, była więc swego rodzaju ucieczką z mitologii. Zakres filozofii aż do XVII obejmował bardzo wiele dziś odrębnych odeń nauk. Obszary badań filozofii to:
Ontologia (gr. onto - byt); pyta przede wszystkim „czym jest byt” oraz „co istnieje”, ogólnie mówiąc bada strukturę rzeczywistości.(pluralizm.dualizm,monizm)
Antropologia filozoficzna- dotyczy pyt. Człowieka w wymiarze gatunkowym ijednostkowym.Dotycyy również pyt.o piękno i brzydotę,dobro i zło
Gnoseologia(teoria wiedzy epistemologia) dotyczy poznawalności swiata i zasad kształtowania się wiedzy prawdziwej
Powstał spór o to czym ma zajmować się filozofia. Ukształtowały się 2 koncepcje
1 sokratejska i 2 demoktatejska
1 Koncepcja dot.nauki o człowieku i jego miejscu w świecie(antropologia), moralności i wszystkiego tego co jest z człowiekiem związane. Traktuje postępowanie człowieka w ujęciu dobra i zła.(etyka)
2 Dotyczy wiedzy o wszechświecie(kosmologia)o pochodzeniu wszechświata. Dotyczy też nauki o poznaniu wiedzy.
Szkoła jońska(Tales,Anaksymander,Anaksymenes i Heraklit z Efezu)
Filozofia jońska powstała na przełomie VII i VI w p.n.e. w koloniach jońskich na wybrzeżach Azji Mniejszej.Filozofia jońska to tradycyjna nazwa doktryn pierwszej szkoły filozoficznej w starożytnej Grecji, działającej VI-IV w. p.n.e. w Jonii, głównie w Milecie i Efezie; zajmowała się światem, stawiając jedno z pierwszych pytań filozoficznych o zasadę (arche), z której powstały rzeczy.Uważali,że nie ma rzeczy o stałych wartościach i tylko jedno rządzi wszystkimi przemianami.Tym prawem jest rozum.Dzięki niemu przyroda nie jest chaosem ale uporzadkowana harmonią.Charakterystyka szkoły jońskiej objaśnia przyrode wychodząc z niej samej(i jednocześnie wyeliminowali siły nadprzyrodzone ze świata zewnętrznego)
TALES Z MILETU (VII i VI w.p.n.e.)Był wybitnym przedstawicielem ówczesnych umiejętności i mądrości życiowej, był to w jednej osobie polityk, technik, inżynier, kupiec i podróżnik, a poza tym był jeszcze uczonym. Obliczał nie umiejąc poprawnie uzasadnić obliczeń i przepowiadał zjawiska nie znając ich przyczyn( np. mierzenie wys piramid,czy odległości okretów na morzu,przewidział zacmienie słońca) Teoria Talesa brzmiała: wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa.*wszystko co istnieje jest przejawem wody *woda istnieje w 3 stanach skupienia *życie przyrody polega więc na nieustannej cyrkulacji wody.Proces ten nie ma początku ani końca.. Tales rozmyślał nad początkiem świata ale dopiero jego uczeń Anaksymander zaczął używać terminu „początek” (arche)
ANAKSYMANDER przyjął za początek wszystkiego materię( materia z gr. „apeiron”)Materia wg niego jest bezkresna,nieokreslona i niepodzielna np. ta materia nie może być konkretna substancją (np. wodą itp.)
ANAKSYMENES VI wg niego początkiem i osnowa jest powietrze.Jest to koncepcja posrednia między teorią Talesa i Anaksymandera.Tłumaczył,ze rozcieńczone powietrze to ogień, a zagęszczone powietrze to wiatr,woda,gleba a nawet kamień
HERAKLIT Z EFEZU VI -V w.p.n.e Głosił,że swiat jest materialny a jego osnową jest ogień.*Świat jest pulsującym ogniem * Ogień staje się teraz morzem,powietrzem i znowu morzem
SOKRATES
Był rodowitym ateńczykiem.Otrzymał wykształcenie z zakresu muzyki,literatury i gimnastyki.Uczestniczył w wojnie ze Spartą.Duży wpływ wywarli na niego sofiści.Był nauczycielem i walczył z nauczycielami.Skazany na śmierć za deprawowanie młodzieży i bezbożnictwo.Mógł skorzystać z możliwości uniknięcia kary ale nie skorzystał z tego.Do końca bronił swoich poglądów.Nie zostawił po sobie żadnych dzieł pisanych.O jego życiu i działalności dowiadujemy się z przekazów jego uczniów (min.Platona)W Sokratesie widziano ideał filozofa. Utrzymywał,że w źadnej kwestii nie posiada gotowej wiedzy.Jego wyższość nad innymi polegała na tym,że zdaje sobie sprawę ze swojej niewiedzy.jego słynnym powiedzeniem było”wiem,że nic nie wiem”
Poglądy dot. człowieka Sokrates
W swoich rozważaniach nie zajmował się fil. przyrody lecz zagadnieniami dot.człowieka. Poszukując prawdy o człowieku zwracał się ku jego wnętrzu. Istota człowieka jest dusza i szczęście. Człowiek powinien doskonalić siebie, powinien dbać o duszę. Bo dbając o duszę, zycie jest piękne i dobre. Aby jednak dbać o dusze trzeba najpierw poznać samego siebie,by odpowiednio siebie ukształtować. Dualizm człowieka : człowiek to dusza i ciało i powinny stanowić jedność ale szczęście ciała nie jest szczęściem duszy
Poglądy etyczne Sokratesa
Jako pierwszy wyróżnił dobra moralne będące właściwym przedmiotem etyki. Wyniósł je ponad wszystko.Życie człowieka powinno być skierowane na osiągnięcie dobra najwyższego jakim jest cnota.Zastanawiał się co to jest cnota ale nie znał odpowiedzi na to pyt.Twierdził ,ze taka mądrość posiada tylko Bóg a ludzka wiedza jest ograniczona.
3 tezy dotyczące pogladów etycznych
1 Cnota jest dobrem bezwzględnym.Wg starożytnych Greków była to tężyzna duszy
2 Cnota jest wiedzą
3Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem
Wg Sokratesa wszelkie zło pochodzi z nieświadomości bo nikt umyślnie nie czyni zła.Wg niego kto posiada wiedze prawdziwą nie może czynić inaczej niż dobrze.
Sokrates był uważany przez niektórych filozofów za ojca antropologii i etyki.
Wraz z Sokratesem zrodziła się prawdziwa miłość mądrości, która polegała na badaniu nas samych.
Metoda Sokratesa
Zdaniem Sokratesa jeśli się chce dojść do prawdy i zrozumienia tego co nazywamy moralnością, dobrem i złem należy uwolnić się od pozornych mniemań. Temu celowi ma służyć metoda Sokratesa. Metoda filozoficzna, która stosował w swojej praktyce nauczycielskiej aby dojść do prawdy.
1 Metoda elenktyczna (negatywna, destrukcyjna)
2 Metoda majeutyczna (pozytywna)
W pierwszych latach swojej praktyki nauczycielskiej stosował metode elenktyczną(negatywną) Polegała ona na kolejno zadawanych pyt. Tak konstruowanych aby udzielający odpowiedzi zmuszony był do wyciągnięcia wszelkich konsekwencji z akceptowanego przez siebie stanowiska.Doprowadzał rozmówce do absurdu za pomocą pyt. i ironii. Dlatego tez nie zyskał sobie zbytniej popularności stosując ta metode.Lubił ja wypróbowywać szczególnie na tych, którzy uważali siebie za wyjątkowo mądrych.
Po tym etapie negatywnym następowała etap pozytywny majeutyczny.
Polegała ona na szukaniu wspólnych odpowiedzi z rozmówcą, by w ten sposób przejść z niewiedzy do wiedzy. Poszukiwał odpowiedniego pojęcia i definicji. Poszukiwał pojęć gdyż uważał, że kto ma pojęcie ten ma wiedze właściwa-a tylko taką uważał za wiedze prawdziwą.Metoda majeutyczna polegała na kreowaniu mądrych myśli. Jednak nie zawsze tam metoda przynosiła mądre rezultaty bo „nie wszyscy ludzie są brzemienni mądrością”
Prawdziwa mądrość czyli wiedza o człowieku jest tylko tym dostępna , którzy posiadają tzw. Szlachetną duszę i są dobrzy z natury. Mądrość z natury jest człowiekowi dana albo nie.
PLATON
Świat
W przyrodzie widział Platon nie zbiór części mechanicznych i wytwór ślepej konieczności ale zespół ograniczony ułożony rozumnie i celowo.To kazało mu wierzyć w istnienie bóstwa, które rozumnie ten świat ukształtowało. Demiurg czyli boski budowniczy świata zbudował go bo „był dobry” Uczynił go możliwie najlepszym, celem była doskonałość świata-stąd kształt kulisty i ruch okrężny. Budując go zaś wziął na wzór idee(dobro samo w sobie i piękno samo w sobie)Świat musiał być stworzony z czegoś-wcześniej więc istniała materia z której świat został zbudowany. Świat ma początek ale materia jest wieczna tak samo jak Bóg i idee. Materia jest z natury bezkształtna, nieokreślona i nieograniczona.Nie jest ona pierwiastkiem boskim wiec wszystko co z niej zbudowane jest niedoskonałe i złe.Tu tkwi przyczyna,że swiat nie do końca jest zgodny z rozumem.Idee sąwiecznym bytem a materia zas wiecznym nie-bytem.Świat jako połączenie bytu i nie-bytu jest połączeniem doskonałości i niedoskonałości
3 przyczyny
1 Sprawcza- Demiurg
2 Celowa- idee
3 Materialna- materia
Teoria poznania Platona
Platon był skrajnym apriorystą (skrajne poznanie rozumu) Sadził,że tylko poznanie rozumowe doprowadza nas do poznania tego co tak naprawdę istnieje, podczas gdy doświadczenie prowadzi nas do świata obłudy i fałszu.Za pomocą zmysłów poznajemy rzeczy (jak więźniowie w jaskini) ale SA one jedynie odbiciem rzeczywistości.A tą rzeczywistość można poznać jedynie za pomocą rozumu.
W teorii poznania Platon był skrajnym racjonalista,uwazał,ze wiedza jest dana człowiekowi niezależnie od doświadczenia i zmysłów.Apriori-wiedza niezależna od doświadczenia.Tylko wiedza oparta na rozumie ma wartość naukowa.Myslenie jest niezależne od swiata zmysłowego.Poznanie rozumowe dokonuje się za pomoca pojeć.Skoro tylko poznanie rozumowe pozwala nam na zaznajomienie się z prawdziwa rzeczywistościa , to właśnie tą prawdzą rzeczywistością mogą być twory dajace się uchwycić za pomocą pojęć.Platon nazywał je ideami. Wg Platona są nimi - dobro samo w sobie - piękno samo w sobie Platon szczególnym kultem darzył geometrię.Miała być ona przykładem nauki o ideach (pojęciach) Nad drzwiami do jego akademi widniał napis „nie może tu wejść ten kto nie umie geometrii”
Jego filozofia jest systemem idealistycznym ponieważ wszystkie zagadnienia jakie poruszał rozwiązywał zgodnie z założeniem o istnieniu świata idei jako osnowy wszelkiego bytu.
Idealizm obiektywny- pogląd w którym świat materialny istnieje o tyle o ile jest odbiciem bardziej rzeczywistej od niego idei
Koncepcja człowieka
Platon podobnie jak Sokrates zajął się człowiekiem.Wynika to z faktu ,ze człowiek łączył w sobie 2 składniki bytu
- materialne ciało
- niematerialną duszę
1 Dusza jest doskonalsza od ciała
2 Skoro dusza jest niematerialna tzn ze musi być czymś idealnym
3 Dusze wyniósł ponad ciało
4 Dusza jest nieśmiertelna
5 Dusza kieruje ciałem
6 Gdy ciało umiera to dusza zostaje a o jej losie świadczy to jakie wiodła życie na ziemi.
3 cześci duszy
1 Rozumna zlok w głowie cnotą rozum
2 Popędliwa - w klatce piersiowej - męstwo
3 Pożądliwa - w jamie brzusznej- umiejętność panowania nad sobą
Dusza prawdziwa wg Platona jest dusza rozumna gdyz dostarcza nam wiedze, która umożliwia człowiekowi panowanie nad światem.Spełnia role odpowiedzialnego kierownika i korektora działań jednostki ludzkiej.
Najważniejszym celem było znalezienie „ zadowalającego, odpowiedniego określenia istoty ludzkiej szczęśliwości „ Uwazał,że człowiek w swym postępowaniu powinien kierować się mądrością, ponieważ mądrość umozliwia nam rozumienie odmiennych źródeł przyjemności. Mądrość kieruje człowieka w str najwyższego dobra - idea dobra,. Dążenie do idei dobra powinno być stałym pragnieniem człowieka.Środkiem prowadzacym do dobra najwyższego jest życie ułożone harmonijnie.Człowiek, który posiada takie cechy posiada cnotę najwyższą - cnotę sprawiedliwości
ARYSTOTELES
Świat
Świat jest wieczny, i jednocześnie przestrzennie ograniczony. Jest wieczny, gdyż materia, z której się składa, będąc warunkiem wszelkiego rozwoju nie może być wynikiem rozwoju; nie powstała, więc jest wieczna, a wraz z nią cały świat materialny. Znany nam świat jest światem jedynym.
Wszystko co dzieje się w przyrodzie ma swoja przyczynę i skutek.Świat powiązany jest celowo.Wszystko jest po coś.
Arystoteles wyróżniał 2 elementy makrokosmosu:
1 Podksiężycowy-to nasz swiat-ziemia,woda,ogień,powietrze.
Jest to swiat
niedoskonały,podlegający zniszczeniu.Ruch przebiega w lini prostej.
2 Nadksięzycowy zbudowany z przezroczystego eteru.Nie zachodzą tam żadne zmiany a jedynie panuje jednostajny,idealny ruch po okręgu
Dzieło Arystotelesa O niebie zawiera wykład astronomicznych i kosmologicznych poglądów tego filozofa.
A oto te założenia:
1) istnieją cztery podstawowe elementy - składniki ciał naturalnych: ogień, powietrze, woda i ziemia;
2) wszystko, co składa się z tych elementów, dąży do zajęcia swojego "naturalnego miejsca", jakim dla ciał ciężkich jest środek Ziemi, pokrywający się ze środkiem świata, a dla ciał lekkich "obwód świata";
3) najdoskonalszy jest ruch kołowy; stanowi on naturalny ruch piątego elementu, zwanego eterem kosmicznym;
4) z eteru kosmicznego zbudowane są sfery niebieskie; eter jest doskonalszy od pozostałych elementów, ale w przeciwieństwie do nich jest niezmienny i niezniszczalny.
Teoria poznania Arystotelesa
Arystoteles mówił,ze „Platon jest mu drogi ale droższa jest mu prawda której u niego nie znalazł”Poddał krytyce o jego naukach o ideach i skierował swoje badania w kierunkuświata materialnego.
Wg Arystotelesa koncepcja idei Platońskich prowadziła do absurdu, zaciemnienia swiata, nic nie wyjaśniała.
Wg Arystotelesa realne istniejs tylko BYTY JEDNOSTKOWE(SUBSTANCJE)
Odrzucił platoński podział rzeczywistości (świat idei i rzeczy cieni) i skoncentrował się na ścisłym,racjonalnym poznaniu rzeczywistości.Uwazał,ze tylko konkretne rzeczy jednostkowe istnieja i to one są substancjami.Wg niego świat materialny składa się z olbrzymiej liczby rzeczy które podlegają ciągłym zmianą.Te rzeczy nazywa substancjami czyli bytami.
Były one synteza 2 elementów:
-Materii
-Formy
Materia jest czyms nieokreślonym, nie można jej zdefiniować.Mozna ja scharakteryzować jedynie w połączeniu z formą
Forma jest tym co wyzwala potencjalność materii sprawia,że przybiera ona kształty konkretnych bytów.
Arystoteles uwazał,ze forma jest istotniejsza,bo jest istota rzeczy.
4rodzaje przyczyn czyli zasad wszelkiego stawania sie
1 Materialna- składniki rzeczy poddanej działaniu
2 Formalna
3 Sprawcza- nie znajduje się w biernym tworzywie czyli materii lecz w formie.To forma jest siłą, która działa i wytwarza skutki
4 Celowa podobnie cel do którego podąża przyroda , jest rozwinięciem cech gatunkowych, czyli formy
Dzięki formie zachodzące w świecie zmiany nie sa chaotyczne lecz zmierzające do jakiegos celu.To własnie forma jest siłą działającą celowo.
Rozróżnienie tych 4 przyczyn doprowadziło w konsekwencji do przyjęcia przez Arystotelesa przyczyny 1 zwanej PIERWSZYM MOTOREM
Każde stawanie się wymaga uczestnictwa przyczyny sprawczej która ta przemiane spowoduje.
Każde stawanie się ma swoja przyczynę a ona wymaga swojej przyczyny ( nic nie dzieję się bez przyczyny)
Łańcuch przyczyn nie może jednaj być nieskończony
PODZIAŁ ROZUMU
Arystoteles wyróżnił dwojakiego rodzaju rozum:
1 Rozum bierny
2 Rozum czynny wprawia w ruch rozum bierny.Wyzwala w człowieku zdolność myślenia teoretycznego.Rozum czynny jest związany z ciałem, będąc bowiem pierwsza przyczyną musi być czystym aktem tak jak Bóg.Będac wolny od materii jest nieśmiertelny a zatem jest boskiej natury.
Rozważania Arystotelesa na temat rozumu czynnego wywołało wiele wątpliwości gdyz tkwiła tu pewna niekonsekwencja w nauce o materii i formie.
ZMYSŁY w teorii poznania
Wg Arystotelesa zmysły miały w procesie poznania były równie ważne jak rozum. Należy zetknąć się z rzeczywistością by móc cos o niej opowiedzieć umyśle nie ma gotowych pojęc.Jest jak tabula rasa- czysta karta.Poznanie świata należy rozpocząć od spostrzeżeń a dopiero od nich rozum dochodzi do pojęć.
NAUKA O DUSZY Arystotelesa
Arystoteles swoją naukę o materii i formie zastosował w nauce o duszy.Wg niego materia jest ciało człowieka a formą dusza.Dusza nie jest materią (substancją) oderwana od ciała jak głosił Platon.Dusza i ciało stanowią nierozerwalną całośc.Dusza nie może istnieć bez ciała, a ciało bez duszy.Dusza ożywia ciało.Dusza jest energia ciała.
3 funkcje duszy
1 Dusza roślinna- odżywia duszę i powoduje rośnięcie
2 Dusza zwierzęca- posiada funkcje psychiczne,ma uczucia i popędy
3 Dusza myśląca ma rozum co jest najwyższa zdolnością duszy.Posiada ją tylko człowiek
POGLĄDY SPOŁECZNE
Poruszył je w swoim dziele i w jego ujęciu państwo jest tworem natury ponieważ człowiek który je tworzy jest z natury istota społeczną.Jest organizacją konieczną.Ma charakter dobra wyższego z tego względu ma prawo łamać siłą opór obywateli.Był przeciwny ustrojowi demokratycznemu ponieważ obawiał się wszelkich przewrotów i ruchów mas ludowych.Proponował umiar w zamożności, chciał powołac do tego celu specjalny urząd który miałby pełnić nad tym kontrole.Prawo w państwie jest rzeczą nadrzedna.Uwazał,ze ustrój niewolniczy jest w pełni naturalny i sprawiedliwy.W ludach barbarzyńskich widział naturalny materiał niewolniczy.
SZKOŁY FILOZOFICZNE I ICH PRZEDST.
Epikurejska- Epikur,Filodemos z Gadary, Zenon z Sydonu, Metrodor z Lampsakos,Hermachos z Metyleny, Lukrecjusz
Stoicka- Zenon z Kation,Epiktet,Lucjusz Anneusz Seneka, Marek Aureliusz
Sceptycka- Demokryt,Platon,Heraklit,Pirron,Tymon,Arkezylaos,Karneades,Agrypp, Sykstus Empiryk
SZKOŁA EPIKUREJSKA
Gościu tutaj będzie ci dobrze,tutaj dobrem największym jest rozkosz.
1 Zgodnie z duchem czasu Epikur zajął się sprawami człowieka i szczęściem.Mozna osiągnąć szczęście i przyjemność jeżeli człowiek będzie kierował się rozumem,bo tylko on chroni od nieśczęść i cierpień
2 Punktem wyjścia etyki Epikura było uznanie szczęścia jako najwyższe dobro, natomiast jego celem było wytłumaczenie na czym do szczęście polega i jak je osiągnąć
3 Istotną myślą Epikura było przekonanie ,ze do szczęścia wystarczy brak cierpienia.Taki stan jest przyjemnością i do tego trzeba dążyć
4 Wg Epikura szczęście polega na jak najdłuższym przeżywaniu przyjemności w krótkim okresie czasu
5 Wg Epikura to jest dobre i uszczęśliwia człowieka co jest zgodne z naturą.Szczęście zatem jest zgodne z nat. A cierpienie nie jest
6 Przyjemność jest „pierwszym naturalnym dobrem” ,”początkiem i końcem szczęśliwego życia”
7 Celem życia szczęśliwego człowieka jest przyjemność,zadowolenie i rozkosz
8 Propagował aby nigdy nie dążyć do szczęścia za wszelka cenę bo następstwem tego jest cierpienie
9 W osiągnięciu szczęścia nie należy nadmiernie ryzykować.Warto rezygnować z przyjemności ,aby uniknąć cierpień bo to idzie w parze
10 Przy dążeniu do szczęścia należy kierować się rozwagą.Należy wybierać tylko te przyjemności,które nie pociągają za soba cierpień.Jednocześnie mówi że warto wybierać z pośród wielu przyjemności takie dla których watro znosić cierpienia i nieprzyjemności ponieważ tylko te przyjemności zasługują na miano prawdziwych i trwałych
Rozróżnił 2 rodzaje przyjemności
1 Przyjemności negatywne ( gdy brak potrzeb)
2 Pozytywne (wyst.po zaspokojeniu jakiejś potrzeby)
-w formie duchowej
- w formie cielesnej ( niższe ale bardziej zasadnicze i stanowią podstawę ludzkiego życia)
STOICYZM
Zenon z Kation (336-269) 306
Stoicyzm oznaczał pogodę ducha w każdej syt. ale jednocześnie umiar i opanowanie we wszystkim
Stoicką fil. życia cechował:
- rygoryzm
- powaga
- surowość
- rozsądna trzeźwość
- optymizm i wiara w osiągnięcie szczęścia które jest tylko od nas zależne
1Oparciem dla tej zasady było,że świat zbudowany jest rozumnie a natura ludzka jest rozumna i dobra
2 Wg stoików wszechświat jest jedną materialną całością i na miarę boską doskonałą
Człowiek i jego dusza są częścią natury lecz aby uszczęśliwić człowieka musi on się rozumnie dostosować do natury poprzez wyżeczenie się emocji i namiętności.Stąd etyka stoików była surowa i racjonalna
Stoicy przejęli poglądy od Sokratesa.Wg nich cnota jest wiedzą wartości moralnych i kieruje ludzkim działaniem i to właśnie przynosi szczęście.Stoicy pogłębili tą myśl uznając,że cnota jest warunkiem szczęścia.Uznali ją za dobro najwyższe i dodali że człowiek niczego więcej prócz cnoty nie potrzebuje aby uzyskać poczucie doskonałościCnota polega na kierowania się zasadami rozumu.Życie zgodne z rozumem jest zgodne z naturą.Stąd wynika ich charakterystyczny kult natury.Ponieważ rozum a nie namiętności stanowią naturę człowieka zatem chcąc żyć cnotliwie trzeba wyzbyć się uczuć.Kierowanie się uczuciami jest złe.W ludzkim postępowaniu trzeba dojśc do absolutnej obojętności- apatii,która jest zgodna z naturą ludzką.
W prawdzie cnota nie wymaga niczego innego prócz rozumu to jednak na człowieka mają wpływ okoliczności zewnętrzne.Żeby zapewnić sobie szczęście człowiek musi nad nimi zapanować.Skoro nie można opanować ich całkowicie trzeba uniezależnić się od nich.Jeśli więc niepodobna zapanować nad światem trzeba zapanować nad sobą i swoim pożądaniem
Najwyższe cnoty
(mądrość,dzielność,umiarkowanie,spokój i sprawiedliwość)
Wzorem osobowym mędrzec.Cała ludzkość jedna rodzina
SCEPTYCYZM
Grecka filozofia życia.Ostatni wielki obóz hellenistyczny.III-IV.Nie wytworzył równie spoistej szkoły jak tamte poprzednie.Jednakże nauka sceptycyzmu rozwijała się przez blisko 5 stuleci ( ok. II w.n.e)Stał na uboczu od innych szkół,wszystkim przeciwstawiał swą doktrynę.Poprzednie szkoły budowały teorie, oni krytykowali i przeczyli.Swoich przeciwników „dogmatykami” tj „filozofami twierdzacymi” a siebie nazywali „wstrzymującymi się od sądu lub rozpatrującymi”
Głównymi poprzednikami byli sofiści.Byli dla sceptyków wzorem argumentacji.Również inni filozofowie przez krytyczną część swoich doktryn przygotowali podwaliny sceptycyzmu
1 Demokryt podawał jakości zmysłowe za subiektywne
2 Platon surowy krytyk wiedzy zmysłowej.
Dla przedłużenia swojego drzewa gen. podawali za swego przodka Heraklita
Sceptycyzm oznaczał z greckiego „badanie, wątpienie” i poddawanie wszystkiego w wątpliwość oraz zaprzeczenie możliwości poznania prawdy
3 okresy
I pierwotny pirronizm
Piron i jego uczeń Tymon.Pirronizm miał charakter praktyczny.Zajmował się etyką i dialektyką(met. doch. do prawdy)
II okres akademizm
Wybitni nauczyciele
Arkezylaos i Karneades III i II w.p.n.e
III młodszy pirronizm
Znalazł zwolenników mniej więcej w czasie gdy sceptycyzm wygasł w akademizm(założono akademię)
W tym czasie sceptycy usystematyzowali argumentacje sceptyczką.Etyka poszła na dalszy plan a punktem centralnym stała się epistemologiczna krytyka.Sceptycy wystąpili najpierw przeciwko dogmatowi epikurejczyków i stoików a potem przeciw dogmatowi poznawczemu w ogóle.Sceptycy również pragnęli zapewnić ludziom szczęście,uwolnić człowieka od strachu,zapewnić mu spokój.Nie przyjmowali natomiast dogmatów jakie głosili myśliciele wcześniejszych szkół.Kazde zagadnienie sceptycy poddawali wszechstronnym rozwazaniom,stąd ich centralnym punktem stała się epistemologia.Rozpatrywali szczegółowo wszystko co w jakikolwiek sposób mogło przesłonic lub niewystarczająco ukazać jakiś problem
KLEMENS Z ALEKSANDRII poglądy filozoficzne
Ur 140-215 Grecki filozof,ojciec kościoła.Kierował słynna szkołą katechetyczną.Jego uczniem był Orygenes.W swych wykładach opierał się na filozofii greckiej (szczególnie Platona) i tworzył pierwsze syntezy o charakterze religijnym.Spośród jego dzieł w całości zachowały się: „Zachęta dla Greków”w którym mówił o wyższości chrześcijaństwa nad kultami hellenistycznymi, „Wychowawca” i „Kobierce do zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy”gdzie poszukuje powiązań pomiędzy podstawowymi prawdami filozoficznymi a prawdami objawionymi w Piśmie Świętym.Znalezienie tych prawd umożliwiłoby przejście z naiwnej wiary do wiedzy prawdziwej.
Jego mistrzem był Pantajnos.Podczas nauczania filozofii greckiej traktował ja jako wprowadzenie tochrześcijaństwa.Uważał,że wiara nie jest czymś ciemnym,wręcz przeciwnie jest jasna i rozumna.Opiera się na zaufaniu w słowo i moc Boga.Bronił wiary chrześcijańskiej przed herezjami i dążył do jej pogłębienia za pomocą filozofii.Twierdził ,że istnieje zgodność pomiędzy wiarą i wiedzą.Uparcie twierdził,że wierzy się po to aby poznać a poznaje po to aby wierzyć.Chrześcijan nazywał prawdziwymi filozofami i stosował termin gnoza jako określenie wtajemniczenia jakie posiedli dzięki poznaniu Syna Bożego..Dlatego autentyczną gnozą wg niego było właśnie chrześcijaństwo.W dziele”Który człowiek bogaty może zostać zbawiony”mówi o tym,że bogactwo właściwie użytkowany nie stanowi przeszkody w zbawieniu,przeciwnie może posłużyć jako narzędzie do zbawienia jeżeli tylko we wszystkim zachowamy miłość do bliźniego.Klemens wierzył w ukrytą obecność Jezusa Chrystusa w innych religiach poza chrześcijańską.Stworzył program nauki chrześcijańskiej i przyczynił się do wzięcia pod uwagę greckiej kultury umysłowej przy kształtowaniu się filozofii chrześcijańskiej.Został wniesiony w poczet świętych katolickich i prawosławnych
ORYGENES -świat i Bóg
186-254 najsłynniejszy teolog chrześcijański wschodu.Jego główne dzieło „O zasadach „ było próbą opisania głównych prawd wiary.Dążył do łączenia teologii i filozofii.W swoich wykładach opierał się na filozofii greckiej.Uważał,że prawdę objawioną w Piśmie Świętym da się pogodzić z wiedzą zdobytą na drodze rozumu.Wszystko to doprowadziło do powstania nowego systemu filozoficznego mającego cechy neoplatonizmu.
Sądził ,że pomiędzy Bogiem a światem materialnym istnieje ogniwo pośrednie tzw LOGOS
Logos to Syn Boży, Bóg-człowiek.Orygenes twierdził,że Bóg nie jest stwórcą świata ponieważ tak doskonała przyczyna nie mogła stworzyć tak niedoskonałych skutków.Dlatego stworzył Logosa,który pośredniczył w stworzeniu świata.Koncepcja Logosu miała cechy chrześcijańskie.Logos uważany był nie tylko za stwórcę świata ale i zbawcę.Bóg w koncepcji Orygenesa był daleki i absurdalny,niepojęty w swej istocie.Był jedyny,niezmienny,nieograniczony i nieskończony.Orygenes dodał jeszcze wartości chrześcijańskie,że Bóg jest dobrocią i miłością.
Świat wg Orygenesa nie ma początku ani końca.Tak jak Bóg.Został stworzony odwiecznie.Ponad to świat jest wieczny,ale nie są wieczne jego postacie ponieważ świat w którym żyjemy kiedyś zginie,żeby ustąpić miejsca nowemu.Nasz świat różni się od innych światów ponieważ w nim Logos stał się człowiekiem.Orygenes jest twórcą teorii o odwiecznym istnieniu dusz.Orygenes twierdził,że celem świata jest monizm czyli jedność ludzkości z Bogiem, a środkiem, który ma do tego prowadzić jest gradualizm czyli pewien szereg szczebli łączących stopniowo człowieka z Bogiem.
Głównym zarzutem Kościoła względem Orygenesa była jego koncepcja powszechnego zbawienia.Uważał,że piekło nie jest wieczne i,ze wszyscy łącznie z demonami zostana zbawieni.Opierał ten pogląd na swojej teorii grzechu.Grzech wg niego jest brakiem dążenia do dobra.
GRZEGORZ Z NYSSY świat i Bóg
325-394 Jego głównym poprzednikiem był Orygenes.Grzegorz zachował budowę jego systemu.Ustalił dogmaty przez co zmienił stosunek wiary i rozumu.Odtad filozof chrześcijański musiał się liczyć z dogmatami przede wszystkim Trójcy Świętej.Uwazał,że właściwym zad.filozofa chrześcijańskiego jest tłumaczenie prawdy wcześniej ustalonej. Bóg jest Istota rozumna, ten tez sie zgodzi, iz ma On Słowo”. Słowo—Logos to takze rozumienie, dlatego posiada jedna nazwe. W Bogu Słowo jest inne, niż u człowieka, stosownie do natury bezwzglednie doskonałej, a nie słabej, zmiennej i niekonsekwentnej w rozumowaniu, smiertelnej. Poniewaz natura ludzka wykazuje te cechy czyli ludzkie słowa przyporzadkowane sa do zdolnosci wydawania głosu i są nietrwałe. Zauważa, ze istnienie Stwórcy nie dla wszystkich jest oczywiste. Grzegorz dowodził istnienie Boga. Ustrój świata każe przyjąć istnienie Boga bo bez Boga istnienia świata nie da się wytłumaczyć. Adresatem i swiadkiem stworzenia jest człowiek, którego powołał do bytu„z nadmiaru miłosci” Bóg stworzył człowieka na swój „obraz i podobieństwo.Ta doskonałość człowieka dała mu jednak mozliwosc do upadku w zło. Gdyby nie ten fakt, cała natura podległa człowiekowi byłaby dobra, zadne zło nie istnieje bowiem samo w sobie poza wola, lecz jest jedynie brakiem dobra—niebytem. Dlatego nie mozna Stwórcy obwiniac za zepsucie stworzonej natury, „bo jest On sprawca bytu, a nie niebytu”.Do zobrazowania nauki o Trójcy Świętej stosował Platońską teorie idei,tłumaczył,że skoro „ta sama idea tkwi w Piotrze,Pawle i Barnabie tak trzy osoby boskie tworzą jedność”Dowodził,że Bóg stworzył świat z miłości.Świat jest pełen dóbr.Istota mogąca korzystać z tych dóbr musi jednak być podobna do Boga Celem człowieka jest kontemplowanie Boga. Tylko w ten sposób może on znaleźć swe zaspokojenie. Aby w jakiś sposób osiągnąć wcześniej ten cel już w tym życiu, musi on nieustannie dążyć do życia duchowego, życia w dialogu z Bogiem..Grzegorz tłumaczył wszystkie prawdy i je dowodził.Dochodził do prawdy za pomocą rozumu ale wedle dogmatów wiary.Dowodził,że człowiek składa się z duszy i ciała.Duszę rozumiał jako prostą w budowie,nie złożoną której do istnienia ciało nie jest potrzebne.
ŚW AUGUSTYN
Kreacjonizm św. Augustyna
Świat był stworzony z nicości przez Boga jako osobę.To sformułowanie stanowiło podstawę augustyńskiego kreacjonizmu.Wszystko co istnieje miało swój początek i wywodzi się z nicośći.Bóg najpierw stworzył bezkształtna materię a później ukształtował z niej wszystkie byty materialne.Podczas stworzenia tych wszystkich rzeczy nie było żadnego odstępu czasu.Wszystko stało się w jednym momencie(to nie jest tak jak podaje nam Księga Rodzaju)Kreacjonizm augustyński dotyczył również życia moralnego i społecznego człowieka.Dzieje swiata i całej ludzkości są wyrazem nieustannej ingerencji Boga.Bądz to bezpośrednio przez samego Boga lub za pośrednictwem Kościoła.
„Augustyński optymizm”
W jego poglądał istniał podział wszystkiego na doskonałe i niedoskonałe,statyczne i przemijające,wieczne i czasowe.Przewaga tych pierwszych nad drugimi stanowiła jedną z głównych cech jego filozofii.
Wg Augustyna rzeczy istnieją dwojako
- jako zmienne-i przez to dażące do niebytu
-jako wieczne i idealne-jakoby prototypy poszczególnych rzeczy czyli jako idee w umyśle Bożym
Zbudował doktryne „optymizmu chrześcijańskiego”wg której świat powstał w nicości,został stworzony przez Boga na wzór Jego idei.Wszystko co istnieje w świecie jest zmienne ale z racji tego,że stworzone na wzór boskich idei jest dobre.Jest rozmaity stopień dobroci bytów stworzonych przez Boga.Mogą one przybliżać się do doskonałości idei ale tez od nich oddalać.Nigdy jednak nie osiągną jej w pełni.Właśnie brak w rzeczach doskonałości jakie mają idde jest złem.Złem jest w jakimś bycie brak podobieństwa do jakiejś idei.Jeżeli zło jest brakiem,jeżeli nasz świat jest i wszystko co w nim istnieje jest stworzone przez najlepszego Boga to nasz świat jest najlepszy z możliwych.Na tym właśnie polega „augustyński optymizm”
BONAWENTURA Bóg,świat teoria poznania
Jan Fidanza.Był scholastykiem a zarazem mistykiem.Poznanie świata pojmował empirycznie (doświadczenie)Poznanie rozpoczyna się od spostrzeżeń.Na drodze abstrakcji ze zmysłowych obrazów umysł dochodzi do pojęć i znajduje najogólniejsze prawdy.Natomiast pewnośc posiada się dzięki zdolnością wrodzonym .Jeśli umysł odróżnia prawdę od fałszu to dlatego ,że posiada „naturalną wrodzoną zdolność sądzenia”Odwoływanie się do czynników wrodzonych poprowadziło go do uznania czynników nadprzyrodzonych w poznaniu.Znamy prawdy wieczne które są w Bogu i tylko w Bogu możemy je oglądać.Wszelkie prawdy poznajemy przez wieczne,wszystko więc poznajemy przez Boga,czyli dzięki czynniką nadprzyrodzonym.
Wg Bonawentury Boga nie poznajemy rozumem tylko mamy go w myśli i dlatego na Jego istnienie nie mamy dowodu.Sądził,że nie Boga poznajemy przez świat ale świat poznajemy przez Boga. Zgodnie z ogólnie przyjętą wykładnią Pisma św. Bonawentura powiada, że w Bogu świat ma swój początek, rozwój i kres, czyli cały świat pochodzi od Boga, jest z nim zgodny i do niego powraca. Posługując się ideą egzemplaryzmu Bonawentura sądził, że Bóg posiadając wszystkie atrybuty jest głównym celem dążeń przyrody i człowieka, jest też zasadą różnorodności i bogactwa stworzenia.
ŚW ANZELM ojciec scholastyki
WIARA I ROZUM
Był głosicielem prymatu intelektu nad czystą wiara i dowodził w swoich dziełach ,że da się udowodnić istnienie absolutu (Boga) za pomocą czystego rozumu.Polemizując z ortodoksyjną filozofią chrześcijańską św.Augustyna twierdził,że rozum jest niezbędny do wytworzenia w umyśle idei Boga i dopiero od tego punktu należy zacząć rozwijać swoją wiarę.Prezentował swoistą postawę scholastyczną wg której do poznania prawdy potrzebna jest wiara i rozum.Anzelm z jednej str. uważał ,że zrozumienie jest wyższym stopniem poznania niż ślepa wiara,zaś z drugiej str. uważał ,że wiara wyprzedza rozumienie.Wynik rozumowania jest z góry wyznaczony przez wiarę i musi być z nią zgodny.Zadaniem rozumowania nie jest sprawdzać lecz uzasadniać wiarę, nie dochodzić prawdy ale prawde objawioną objaśniać.Efektem końcowym jest wiara poszukująca zrozumienia.To jest jednocześnie dewiza całej dojrzałej scholastyki.
DOWÓD ONTOLOGICZNY św Anzelma
Wg tej teorii istnienie Boga można wydedukować z samego pojęcia BÓG.Podjął w nim próbę dowiedzenia istnienia Boga bez odwoływania się do świata lecz wyłącznie na podstawie pojęcia Boga.Opierał się na pojęciu Boga jako istoty najdoskonalszej i największej.Istota najdoskonalsza,która by istniała tylko w myśli nie byłaby najdoskonalsza- byłaby czymś sprzecznym.Musi zatem istnieć w rzeczywistości.Bóg wg Anzelma jest czymś „ponad co nic większego nie da się pomyśleć”ta myśl zmusza do stwierdzenia istnienia tego czegoś także w rzeczywistości.Bóg z konieczności istnieje a Jego nieistnienie jest sprzecznością.
ŚW TOMASZ Z AKWINU
Teoria bytu
Tomasz zbudował teorię bytu ,której zadaniem było służenie prawdzie objawionej.Teoria aktu i możności zaczerpnięta od Arystotelesa odgrywa w filozofii Tomasza rolę fundamentalną.
Twierdził i pragnął udowodnić,że Bóg jest „czystym aktem”źródłem wszystkich aktów spotykanych w świecie
AKT - wg niego był tym co nadaje bytowi treśc i formę,czyli doskonałość
MOŻNOŚĆ - to dyspozycja do przyjęcia czegoś,czyli przedmiot aktu.
Dowodził,że przede wszystkim musi istnieć „czysty akt” który sprawia,że w świecie istnieje ruch
RUCH to przechodzenie z możności do aktu
Przejęte od Arystotelesa pojęcie aktu i możności pozwoliły Tomaszowi na dokonanie w jego ontologii rozróżnienia bytu możnościowego czyli „potencjalnego” i bytu rzeczywistego czyli „aktualnego”
Byt możnościowy rozumiał jako byt wykazujący zdolność do przemiany a przez byt rzeczywisty rozumiał proces stawania się
BÓG I TEOLOGIA NATURALNA Tomasz z Akwinu
Tomasz wyróżnił prawdy o Bogu,które powinny opierać się na rozumie naturalnym.Rozważania takie zostały później nazwane, teologią naturalna.W odróżnieniu od teologii objawionej, opartej na wierze,teologia naturalna wg. niego miała się zajmowac tylko tymi prawdami o Bogu, które mozna udowodnic za pomocą rozumu. Do takich prawd zaliczał min.: -że Bóg istnieje - że jest jeden -że opiekuje się swiatem.
5 dróg do Boga
1 jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg
2 jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg
3 jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny - Bóg
4 jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg
5 Wynikające z powszechnej celowości przyrody- musi być istota która kieruje przyrodą i działająca celowo- Bóg
MIKOŁAJ Z KUZY
Filozofia
W swojej książce „O uczonej niewiedzy” głosił pogląd o ograniczoności ludzkiego poznania( rozumu) przymiotów Boga.Sprzyjało to rozwojowi teologii negatywnej zmierzającej do poznania Boga przez stwierdzenie czym On nie jest i być nie może.Było to jakoby przypomnieniem hasła Sokratesa „wiem,że nic nie wiem” Dla Kuzańczyka nie oznaczało to jednak rezygnacji z poznania ,lecz przekonanie ,że dotychczasowa wiedza jest znikoma.
Doszedł do nowatorskich wyników w zakresie ontologii.Określił Boga jako byt nieskończony, z którego wynikało że Bóg jest we wszystkim co istnieje i może zaistnieć, a zatem cała rzeczywistość jest w pełni doskonała i nie może być lepsza.Podkreślał istnienie Boga we wszystkich rzeczach ale zarazem mówił o Jego TRANSCENDENCJI -istnieniu poza rzeczami + IMMAMENCJA (istnienie Boga we wszystkich rzeczach)=połączenia jest dla człowieka największą zagadką
Kuzańczyk ujmuje w nowy sposób problem jedności swiata.Wg niego monizm nie sprowadza się do pochodzenia wszystkiego z jednego źródła.Jedność wg niego polega na tym,że wszystkie rzeczy zbudowane są z 4 żywiołów a tylko jeden odgrywa rolę dominującą.
Z tezy o nieskończoności Boga wywiódł myśl o przestrzennej nieskończoności świata. poglądy te sprzyjały powstawaniu astronomii, kosmologii. Podobieństwo człowieka do Boga Kuzańczyk upatrywał w zdolności do tworzenia dzieł sztuk prac naukowych itd.
NICOLLO MACHIAVELLI
1469-1527
Zdaniem Niccolo Machiavellego na los jednostek i narodów miały wpływ dwa czynniki: fortuna i wirtu. Pierwszy z nich może być pojmowany jako przeznaczenie: wydarzenia nieprzewidywalne, pozostające poza kontrolą człowieka. Wirtu to przeciwieństwo fortuny; odnosi się do aktywności życiowej jednostki ludzkiej .
Machiavelli w swoich analizach dotyczących form rządów skupił się na czynniku drugim( wirtu)Wg niego władca miał być przede wszystkim skuteczny i odnosić sukcesy. W odniesieniu do skuteczności władcy jego moralność ma znaczenie drugorzędne.
Człowiek, zdaniem włoskiego myśliciela jest z natury zły i kieruje się przede wszystkim chciwością. Jednak może zostać dobra nauczony, o ile jest właściwie kształtowany poprzez budzenie w nim lęku.Strach ma być bardziej trwałą podstawą budowania porządku w społeczeństwie niż miłość do władcy. Łaska ludu jest bowiem zmienna, a strach pozostaje.
Słowo polityka używał w sensie troche wyższym niż rzecz się ma w powszechnym użyciu.Polityka wg niego dotyczyła:
-bezpieczeństwa zewnętrznego
- pokoju wewnętrznego
- stabilności
- poziomu zamożności
Ale nie obejmowała wychowania czy moralności.Do problematyki państwa Machiavelli podchodzi w sposób naukowo-techniczny.Nie oceniał lecz opisywał.Dlatego tradycja anglosaska powszechnie uznaje go za OJCA NAUK POLITYCZNYCH
KARTEZJUSZ
Reguły wszelkiego postępowania badawczego i metody dochodzenia do prawdy
Był ojcem filozofii nowożytnej.Jasnośc i pewność miarami wiedzy,wątpienie ostoją pewności.Odrzucił wszelki dogmatyzm, stawiał na rozum.Źródeł wiedzy i pewności (wiedzy)poszukiwał w rozumie myślącego indywiduum.Opracował niezawodną, uniwersalną i użyteczną praktycznie metodę badania w naukach przyrodniczych.
1 Pewności poznawcze odrzucają wszelkie poznanie prawdopodobne w które można wątpić
2 Ta metoda powinna być uniwersalna by można ją było zastosować do każdego przedmiotu badań
3 Powinna być taka by uczyniła nauki użytecznymi dla człowieka
4 Miarą tej metody powinna być jasnośc i wyraźność bo tylko to jest pewne
5 Jasne jest to co jest proste
6 Taką metodą była właśnie metoda analityczna stosowana w matematyce
Kartezjusz pragnął aby wszystkie nauki pod względem ścisłości i pewności upodobniły się do matematyki
4 reguły postępowania badawczego jakie ujął w swoim dziele „Rozprawa o metodzie”
1.Nigdy nie należy przyjąć żadnej rzeczy za prawdziwą zanim się jej nie pozna wraz z całą
Rzeczywistością
2.Należy podzielić każde z rozpatrywanych zagadnień na tyle części na ile wymaga lepsze ich rozwiązanie
3 Swą myśl prowadzić zaczynając od przedmiotów najprostszych i stopniowo przechodzić do bardziej złożonych
4 Mieć pewność,że niczego się nie pominęło,w tym celu czynić wyszczególnienia
Ta właśnie metodę analityczną Kartezjusz wykorzystywał do rozwiązywania naczelnych zagadnień metafizycznych.W tym celu zwątpił we wszystko.Stanowiło to punkt wyjścia jego dociekań i uzyskania pewności.Jeśli watpie to myślę.Wątpienie jest ostoją pewności.
Wg zasady „Cogito ergo sum”myślę więc jestem-podstaw ludzkiej wiedzy należy szukać w człowieku a nie swiecie zewnętrznym.Rozum jest miarą poznania.Pewne jest to co uzna on (rozum)za jasne i wyraźne.Oczywistość jest kryterium prawdy.
DUALIZM w ujęciu Kartezjusza
Uznał istnienie 2 niezależnych od siebie substancji
1.Ciała rozciągłe
2. Myślące duszę
Ciała- ponieważ rozciągłość jest nieskończenie podzielna to ciała też składają się z podzielnych atomów.Cokolwiek w świecie zachodzi daje się wg Kartezjusza interpretować jako zmiana przestrzennych połączeń wzajemnych ciał.Boga ograniczył do roli stwórcy świata lecz wykluczył Jego dalsza interwencję w bieg wydarzeń.Parawa natury należy poznawać za pomocą rozumu,bez pomocy Boga
Dusza- jedynym atrybutem taj substancji jest myślenie.Dusze ma tylko człowiek.
Ciało i dusza są radykalnie od siebie oddalone,jest to tzw.skrajny dualizm
IMMANUEL KANT
FILOZOFIA TRANSCENDENTALNA
Kant był twórca filozofii krytycznej inaczej transcendentalnej.Opierała się ona na tym,że to nie myśl dopasowuje się do przedmiotu poznania tylko przedmioty te są kształtowane przez aprioryczne możliwości umysłowe.Czyli mówienie o przedmiocie nie ma sensu gdy równocześnie się o nim nie myśli.Pomysł ten został porównany przez samego Kanta do przewrotu jakiego w astronomii dokonał Kopernik.
IDEALIZM ONTOLOGICZNY
Był typowym idealistą ontologicznym ponieważ uznawał istnienie niezbędnych,idealnych pierwiastków w świecie tak jak Platon i Arystoteles,z tą różnicą,że Platon szukał tych idei poza świate,Arystoteles w świecie a Kant uważał,że idea jest produktem poznającego umysłu.
Umysł wg niego jest czynnikiem nadludzkim wewnątrz człowieka i posiada charakter czysto logiczny.
Kant wyróżnił 2 światy:
1 Poznawalny świat zjawisk
2 Niepoznawalny świat „rzeczy samych w sobie”
„rzeczy same w sobie'' są niepoznawalne gdyż nasz umysł operuje tylko takimi pojęciami na jakie może sobie pozwolić.Umysł nie jest więc w stanie poznać świata istniejącego od niego niezależnie(czyli rzeczy samych w sobie)tego umysł pojąć nie może.
SĄDY KANTA NA TEMAT NAUKOWEJ METAFIZYKI
Dokonując krytyki czystego rozumu, Kant pyta o to, czy możliwa jest metafizyka jako nauka. Aby odpowiedzieć na to pytanie, musi określić warunki poznania naukowego.Dla określenia warunków
przeprowadza analizę sądów. Ze względu na stosunek podmiotu do orzecznika:
- Analityczne - w których z analizy podmiotu dochodzimy do orzecznika
- Syntetyczne - orzecznik wykracza poza to, co zawarte w pojęciu podmiotu
Ze względu na stosunek do doświadczenia:
- A priori - sądy konieczne, ogólne,powszechne.
- A posteriori - pochodzą z doświadczenia, nie są konieczne i powszechne.
Kant zaczął krzyżować te rodzaje zdań i badał jakimi z nich posługuje się każda z nauk. Doszedł do wniosku, że metafizyka powinna używać skrzyżowania zdań systematycznych ze zdaniami a priori. Systematycznych bo powinna poszerzać naszą wiedzę a a priori bo nauka ta dotyka sfer związanych z bogiem. Dotychczasowa metafizyka wprowadzała tylko nowe pojęcia nie wyjaśniając ich. Nowa metafizyka powinna wyjaśniać nowe pojęcia i poszerzać naszą wiedzę.
Metafizyka, usiłująca wniknąć w naturę Boga, duszy, wszechświata, jaką budowało tylu filozofów od Platona do Leibnitza, odpowiada potrzebie umysłu ludzkiego, ale podejmuje się zadania , którego umysł wykonać nie może.
Metafizyka dotychczasowa zakładała, że idee są bytami realnymi. Kant zaś doszedł do wniosku, że są to jedynie pojęcia rozumu, wyznaczające idealny kres poznania. W tym widział główny błąd metafizyki. Argumentował, że pojęcia rozsądku (substancja, przyczynowość) są tylko formami umysłu i mają wartość poznawczą tylko wtedy, gdy są wcielone w doświadczenie. Tradycyjna metafizyka natomiast usiłowała stosować te pojęcia poza granicami wszelkiego możliwego doświadczenia. Los metafizyki zostaje rozstrzygnięty. Metafizyka nie jest możliwa jako nauka.Może jedynie posłużyć jako wiedza o granicach ludzkiego poznania.Jest to wg Kanta jednak tylko wiedza praktyczna,którą zalicza do wiary.
POGLĄDY ETYCZNE W UJĘCIU KANTA- krytyka praktycznego rozumu
Jego system moralny był nasycony elementami protestu moralnego i społecznego.Zawarł w nim potępienie istniejącego świata.Człowiek jako istota nie tylko poznająca ale działająca i moralna skazuje się na ustawiczne wybieganie poza dziedzinę nauki i zadaje sobie pytanie na temat natury świata i istnienia Boga oraz o nieśmiertelność duszy.Są to pytania ważne,jeżeli chodzi o życie moralne człowieka.Porusza to metafizyka ,która te problemy rozwiązuje na płaszczeźnie praktycznej.U podstaw moralności wg Kanta jest autonomia wyboru.Jednak jej warunkiem jest istnienie wolności.Formułowanie jakichkolwiek nakazań moralnych ma sens tylko w przypadku wolności człowieka.Prawa moralne skupiają się w samym człowieku i nie są efektem żadnych działań wewnętrznych.Wynika z tego,że pozycję Boga jako najwyższego prawodawcy zajmuje sam człowiek.Podstawowym prawem koncepcji moralności jest zasada zwana IMPERATYWEM KATEGORYCZNYM oznacza ona „ postępuj tak,abyś abys mógł chcieć aby zasada tego postępowania była prawem powszechnym”Z tej zasady wynikają wszystkie obowiązki człowieka.Prawa moralne stanowiące podstawę naszego postępowania są prawami „apriori” są związane z rozumną postawa człowieka -nie wynikają z doświadczenia.Ideał moralny Kanta polega na praktycznej realizacji prawa moralnego oraz niezależności od świata zewnętrznego
GEORGE HEGEL
Idealizm obiektywny
Filozofia Hegla ma skrajną postać IDEALIZMU OBIEKTYWNEGO-założenie istnienia idei niezależnych od ludzkich zmysłów.DIALEKTYKA w ujęciu Hegla była podstawową metodą dociekań filozoficznych.IDEALIZM-polega na założeniu,ze ponieważ rozum jest siłą wyłaniającą świat,to zatem prawa rozwoju świata materialnego są rozumne i logiczne.Za naczelne uznał PRAWO DIALEKTYCZNE.Z tezy wyłania się antyteza i razem w połączeniu tworzą synteze
Teza- to pierwszy etep rozwoju idei.Jest to etap logiczny.Idea przejawia się tu jako pojęcie logiczne
Antyteza-drugi etap rozwoju idei.To etap przyrodniczy(zjawiska przyrodnicze)
Synteza-trzeci etap rozwoju idei.To etap społeczny.Idea przejawia się tu w różnych formach świadomości społecznej-instytucjach.
Duch świata w ujęciu Hegla
Duch świata jest pierwotny oraz wieczny w rozumieniu Hegla.Duch świata to dialektyczny rozwój pojęcia WOLNOŚCI, a więc pojęta dialektycznie prawidłowość.Duch swiata nie jest tajemniczą,mistyczną siłą ale tkwi w dziejach,a raczej w ludziach,którzy te dzieje tworzą.Ponad to duch swiata nie może narzucić ludziom nic z zewnatrz ale jakby determinuje ich postępowanie w nich samych i określa warunki w których ich aktywność może liczyć na powodzenie.Duch świata przechodzi przez swoje szczeble rozwojowe stająć się
Duchem subiektywnym idea w historii ludzkości która rozwija się poprzez myśl indywidualną
Duchem obiektywnym idea znajduje swoje miejsce w prawie,państwie i moralności,czyli spełnia się w dziejach ludzkości
Duchem absolutnym znajduje swoje odzwierciedlenie w sztuce,religii i filozofii.Przejawia się w sferze działalności ludzkiej i dochodzi do poznania samego siebie w sztuce,filozofii i religii
MARKSIZM I POWSTANIA FILOZOFII MARKSISTOWSKIEJ
Marksizm koncepcja stworzona przez K. Marksa i Fryderyka Engelsa w obrębie filozofii, ekonomii, socjologii i wszystkich nauk, które dotyczą człowieka i jego działania w świecie; schemat marksistowski zawierał 3 główne elementy: krytyczną diagnozę kapitalizmu, pozytywną wizję komunizmu oraz koncepcję przejścia od jednego ustroju do drugiego.
Powstanie marksizmu Marks uznał, ze "filozofowie dotychczas tylko interpretowali świat, a chodzi o to, by go zmieniać" i w pełni zrealizował swój program. Impulsem do powstania jego doktryny było zetknięcie się podczas emigracji w Paryżu w latach 40. XIX w. z zachłannym i nieuczciwym kapitalizmem francuskim. Żyjący w coraz dotkliwszej nędzy Marks poświęcił swoje życia na zwalczanie znienawidzonego ustroju. Ludzie początkowo żyli we wspólnocie, potem jednak w każdym społeczeństwie wytworzyły się dwie klasy - wyzyskująca i wyzyskiwana - których walka stała się motorem napędowym historii. Najpierw zmagali się niewolnicy i ich właściciele, potem chłopi i feudałowie, wreszcie robotnicy i burżuazja. Sytuacja klasy wyzyskiwanej stopniowo pogarszała się. Engles poddał dokładnej analizie sytuację klasy robotniczej w Anglii w I poł. XIX w. i odkrył systematyczny spadek płac realnych, czyli wzrost wyzysku. Towarzyszył mu znacznie groźniejszy proces alienacji. Człowiek poprzez pracę realizuje swoją istotę - żyje twórczo.
Obaj związali swoje życie z walką o społeczne i polityczne wyzwolenie klasy robotniczej.Chcieli zaprojektowac i zbudować ustrój sprawiedliwości społecznej.Powstanie marksizmu stało się historycznym przełomem.
Materializm dialektyczny
Charakterystyczną koncepcją w marksizmie jest materializm dialektyczny.Łączy w sobie elementy dialektyckie Hegla i materializm Feuerbacha.Materializm Marks i Engels nazwali dialektycznym lecz uzywali go w innym znaczeniu niż dotąd było w zwyczaju.Dotąd dialektyka była własnością myśli,teraz materialnej przyrody.Dotąd była metodą niezależną od doświadczenia,teraz stała się metodą od niej zależną.Dotąd byłazwiązana z idealizmem teraz z materializmem „przez dialektyczny materializmrozumieli pogląd ,że istnieje jedynie materia nieustannie rozwijającą nie i przyjmująca coraz to nowe postacie
Dialektyka rozwijanie się,ścieranie się wewnętrznych sił,które prowadzą do wciąćż nowej materii
Dialektycznie pojmowana przyroda
1 Przyroda składa się z rzeczy ze sobą spójnych,względnych,warunkującychsię między sobą
2 Jest w ciągłym ruchu w przemianie i rozwoju
3 Rozwijając się tworzy nowe jakości
4 Motorem rozwoju jest wewnętrzna walka przeciwieństw
MARKSISTOWSKA FILOZOFIA SPOŁECZNA
Jedna z podstawowych tez filozofii marksistowskiej jest pogląd o istnieniu obiektywnego,niezależnego od ludzkiej świadomości i woli świata rzeczy i zdarzeń.Świat ten w znacznej mierze okresla sposób istnienia człowieka i wpływa na jego losy.Jest to również świat,który podlega zmianie przez człowieka.Człowiek wpływa na jego rozwój i dopóki działa świadomie i celowo ponosi odpowiedzialność za to co czyni ze swiatem i z samym sobą.Przedmiotem tej filozofi jest całość realnego,obiektywnego istnienia oraz człowiek i wszystkie jego wytwory włącznie z jego świadomością.Nowym elementem jaki Marks wprowadził do filozofii był pogląd zawarty w słowach”winniśmy nie tylko pytać jaki jest świat ale także mówić jaki on może lub powinien być”
MARKSISTOWSKI HUMANITARYZM
Humanitaryzm marksistowski szczyci się tym, że jest autonomiczny, bo nie ucieka się do żadnych sił ponadludzkich, jest humanizmem walczącym, bo głosi konieczność walki rewolucyjnej oraz dąży do wyzwolenia i samorealizacji człowieka przez walkę klas. Wreszcie humanitasryzm ten głosi miłość ku człowiekowi, a jednocześnie nakaz nienawiści do wroga
MARKSISTOWSKA FILOZOFIA WYZWOLENIA człowieka z wszelkich form zależności
Marksizm wskazywał na konieczności wyzwolenia człowieka we wszystkich płaszczyznach jego istnienia w taki sposób aby mógł się spełniać.Nalezy wyeliminować wszystkie formy zależności np. zdjąć piętno pracy niewolniczej,pracy w kieracie.Kluczem do uspołecznienia procesu pracy i sprawiedliwego zbiorowego podziału jego wytworów miało być min uspołecznienie środków produkcji.Człowiek miał być wolny w społeczeństwie socjalistycznej rzeczywistości w której miała obowiązywać zasada od każdego według jego możliwości wedle jego pracy.Okres socjalistycznej budowy stosunków społecznych miał prowadzić do wyższej formy produkcji i podziału dóbr zgodnie z inna zasadą od każdego wedle jego możliwości ,każdemu wedle jego potrzeb.
TATARKIEWICZ
Wyróżnione miejsce w jego badaniach zajmowała problematyka etyczna oraz antropologia filozoficzna.
Antropologia filozoficzna dziedzina filozofii, której głównym przedmiotem jest człowiek. Ujmuje go wieloaspektowo, w wymiarach metafizyczno-ontologicznym, moralno-etycznym, estetycznym, psychologicznym, społeczno-kulturowym itd., próbując zarazem dać całościową odpowiedź na pytanie o to, kim jest, i określić jego strukturę ontyczną oraz miejsce wśród innych bytów.
Etyka
nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego
postępowania. Dzieli się na aksjologię (teorię wartości) i deontologię (naukę o powinnościach).
Estetyka
jedna z dziedzin filozofii teorii wartości obok etyki, która zajmuje się zagadnieniami piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii.
Jego samodzielne i oryginalne poglądy dotyczyły w głównej mierze aksjologii (czyli nauki która bada naturę różnego rodzaju wartości, szczególnie etyczno-moralnych i estetycznych .Aksjologię zajmują takie pojęcia, jak dobro, piękno i prawda oraz ich miejsce w życiu człowieka.
Teoria poznania
Negując relatywizm opowiadał się za koncepcją bezwzględności dóbr, a odrzucając założenie subiektywizmu. przyjął tezę o ich obiektywnej naturze. Pojęcie „bezwzględności” Tatarkiewicz rozumiał jako immanentne przysługiwanie określonej właściwości konkretnemu obiektowi, to znaczy jako występujące nie z uwagi na relację wobec innych przedmiotów. Obiektywność natomiast wykładał jako niezależność bytową cech od aktu uznania przez podmiot. Tak określone dobra są stałe i niezmienne. Tatarkiewicz przyjął zbliżoną do arystotelowskiej wizję ich ontologii, wg której stanowią one cechy absolutne, istniejące wyłącznie w indywiduach, ale nie redukujące się do ich natury.
Szczęście w Jego rozumieniu to pełne, głębokie i trwałe zadowolenie z całości życia ,a więc zarówno z jego przeszłości jak i oczekiwanej przyszłości .Kategorię tę pojmował Tatarkiewicz realistycznie , uznając że całkowita realizacja szczęścia jest niemożliwa, oraz relatywistycznie , dostrzegając jego zależność od szeregu przygodnych czynników zewnętrznych.
4 pojęcia szczęścia:
1. jako "wybitnie dodatnie wydarzenia" - szczęście powstałe w wyniku jakiś pozytywnych wydarzeń zewnętrznych
2. jako "wybitnie dodatnie przeżycia" - szczęście powstałe w wyniku jakiś wewnętrznych przeżyć, które w pozytywny sposób wpłynęły na życie danej jednostki
3. jako "posiadanie największej miary dóbr dostępnej człowiekowi"- szczęście powstałe w wyniku posiadania przez jednostkę dóbr, materialnych (podnoszą status życiowy) lub duchowych (np. cnota).
4. jako "zadowolenie z życia"- szczęście odczuwane jako wynik całościowego bilansu szczęścia w życiu jednostki, jeżeli jest dodatni, to wtedy można orzec, iż życie jednostki jest szczęśliwe.
KS TWARDOWSKI
Ks. Twardowski wyznawał franciszkanizm. Jego dzieła są pełne twórczości franciszkańskeigo zachwytu nad światem, ale również i nieprzymykające oczy na zło w świecie. Dlatego w jego obrazie świata dominuje natura. Lecz to, co naturalne, wcale nie jest oczywiste.
Ale nie tylko natura stała się przedmiotem obserwacji poety. Świat jest o wiele bardziej skomplikowany niż sama przyroda- pełna ładu i harmonii. Pojawił się również świat człowieka, gdzie zabawne obserwacje natury ustępują spostrzeżeniom dramatu czy nawet tragedii ludzkiej a raczej współwystępują z nimi. Świat bywa śmieszny, ale również i straszny. Nie ład, harmonia czy przewidywalność zostały tu wyeksponowane, ale gównie dziwaczność świata i brak (nawet aniołowi brakuje ciała, a gdy pojawia się coś niemal doskonałego, to okazuje się, że doskonała przewidywalność jest też brakiem). Świat nie jest doskonałym dziełem sztuki z. Jest on niedokończony, wciąż stwarzany. Tym samym, Twardowski pragnął podkreślić, że Bóg jest w stanie zdziałać o wiele więcej cudów- doskonalszych, piękniejszych.
Bóg- jako stwórca całego świata nie potrzebuje nagród za swoje czyny, zaś jedyną formą wdzięczności dla Niego może być czysta wiara i modlitwa. Jego dzieła są w większości manifestem religijnym i humanistycznym zarazem. Podkreślają związek człowieka z naturą oraz ukazują nowy portret Boga- jakże odmienny od tego surowego z wieków średnich.
KAROL WOJTYŁA
Badacze dorobku filozoficznego Karola Wojtyły jednomyślnie podzielają przekonanie o poglądowej ewolucji jego filozofii. Polegała ona na ubogaceniu filozofii arystotelesowsko-tomistycznej osiągnięciami współczesnej filozofii, zwłaszcza fenomenologii a także hermeneutyki. Wojtyle nie chodziło jednak o stworzenie eklektycznego systemu połączonych ze sobą wyników badań dwóch tradycji filozoficznych. Zdawał sobie sprawę z metodologicznej odmienności tak filozofii bytu jak i filozofii świadomości.
Wojtyła przyjmuje rozumienie metafizyki właściwe dla filozofii tomizmu tradycyjnego. W metafizyce realizm teoriopoznawczy jest tezą, która głosi, że 'nasze poznanie umysłowe dosięga rzeczy, wychodzi niejako naprzeciw transcendentnej rzeczywistości i czyni z niej przedmiot swojego poznania. pojęcie bytu desygnuje wszystkie realnie istniejący przedmioty, noszące w sobie tę samą właściwość, czyli bytowość. Pojęcie bytu wyraża to, co istnieje. Tak rozumiany byt jako pierwsze pojęcie metafizyki, jest także, zdaniem, Wojtyły pierwszym przedmiotem naszego umysłowego poznania. Idąc w tej kwestii za Tomaszem filozof podkreśla, iż pojęcie bytu otwiera przed człowiekiem możliwość naukowego dowodzenia istnienia Boga. Człowiek dla Wojtyły to przede wszystkim realny byt znajdujący się między innymi bytami. Jednak to nie bytowość decyduje o jego wyjątkowości i niepowtarzalności. Człowiek jest przede wszystkim bytem osobowym, posiadającym naturę. Natura ta jest podstawą działania. Jest także zbiorem różnego rodzaju dynamizmów, które człowiek winien przekraczać. Człowieka cechuje wolność oraz świadomość. Ta ostatnia własność jest własnością szczególną.
NIETZSCHE
Nurtowało go dlaczego to jednostki słabe narzucają jednostką silniejszym,samodzielnym prawa,które są wygodne dla jednostek słabych.System wartości narzucony przez ludzi słabszych odczytywał Nietzche jako tyranie,która chce narzucić wszystkicm jeden system wartości-system cnót wielkich-miłosierdzie,litość.W to miejsce chciał dokonać przewartościowania wartości.Ta nowa wizja moralności była związana z nowa wizją człowieka-nadczłowieka-w nim ujawnia się wola mocy jako motor życia.
Poznanie to nie tylko rozpoznawanie świata,formułowanie wizji świata ale także narzędzie,które umożliwia naszą egzystencję i panowanie nad światem.Nietzche mówi abyśmy pogodzili się ze swoim losem ,polubili go i odpowiednio go wykorzystywali bowiem jest to ideał człowieka żywego.Nietzche krytykuje chrześcijaństwo bowiem zniewala ono człowieka który musi się poddać Bogu i Jego nakazom.Stąd Nietzche zapowiada wizje kultury w której Bóg umarł.Traktował to jako wizje radosną bo może dzięki temu człowiek zacznie się urzeczywistniać.