EPOKA BRĄZU

Zręby cywilizacji - młodszy okres epoki brązu

1. Glina III-Schackenberg

• Nizina Wołoska/Siedmiogród

• transylwańskie złoża miedzi

• promieniowanie na cały obszar środkowego Dunaju

• mieszanie się z kulturą pucharów dzwonowatych

• Otomani

• 2000-1600

• wschodnia Słowacja, płn wsch Węgry, zach Rumunia

• osady o wyraźnej hierarchizacji, założenia protomiejskie

• sięga aż do płd Polski, pierwsza kultura z kręgu dunajskiego

3. Kultury Episznurowe

• równolegle do Glina III-Schackenberg

• dorzecze Wisły i Odry

• łączenie tradycji sznurowych z oddziaływaniami KPD i z basenu Dunaju

• miedziane ozdoby w kształcie liścia

• → k. mierzanowicka

4. K. mierzanowicka

• na episznurowcach, dorzecze górnej i środkowej Wisły

• początkowo (2300-2100) krótkotrwałe obozowiska, pojedyncze groby (od zach Słowacji po Wołyń) → wysoka ruchliwość

• potem stabilna sieć osadnicza, polityczna i społeczna

• paciorki fajansowe barwione tlenkami miedzi

5. Kultura unietycka

• dorzecze Odry, Śląsk, Morawy, środkowa Europa, od 2000 do 1600

• biały, kruchy brąz

• osady z drewna, uprawa roli i hodowla

• cmentarzyska płaskie, drewniane kłody lub obstawy kamienne

• pochówki „książęce” - bogate z przedmioty miedziane i brązowe

• berło sztyletowe, siekierka z podniesionymi brzegami, sztylety, ozdoby - szpile, ozdoby z drutu

6. Kultury mogiłowe

• początkowo jednorodność basenów środkowego i górnego Dunaju, Odry i Wisły

• Pola mogiłowe - duże zbiory kopców z pochówkami, bogato wyposażone, mężczyźni - broń, kobiety - ozdoby

• Niewiele śladów osadnictwa

• Później zróżnicowanie na część zachodnią i wschodnią → k. przedłużycka

• Prawdopodobnie powodują upadek południowoeuropejskich cywilizacji wczesnobrązowych

Środkowy i młodszy okresu epoki brązu

1. Grupa nowocerekwiańska

• powstała w wyniku przemieszczenia ludności z Moraw i Słowacji na północ, wypartej przez mogiłowców

• budowa osad warowno-obronnych

2. Kultura przedłużycka

• 1700-1600

• oddziaływania lub bezpośredni napływ mogiłowców (grupa śląsko-wielkopolska k. mogiłowej?)

• szpile z tarczowatą główką, brasnolety mankietowate, sztylety

• cmentarzyska kurhanowe z kamiennym jądrem, często z pierścieniem

• widoczny postęp różnicowania się struktury społecznej

• brak osad, koczowniczy tryb życia

• siekierki z piętką i podniesionymi brzegami, sztylety dwuczęściowe (ostrze brąz, reszta organika), pierwsze miecze, czekany typu węgierskiego, ceramika z guzami (wpływy Otomani?), paciorki z drutu, ornament WIRUJĄCEJ GWIAZDY na szpilach

• garnki z deseniem tekstylnym

Typy szpil

wrzecionowata
uchata
wątorowata
tulejkowata
beczułkowate
czopowata

3. Kultura trzciniecka

• Trzciniec- Komarów- Sośnica, ok. 1700 aC - 1300aC

• zróżnicowanie, wschód - tradycje eneolityczne i strefy leśnej, zachód - wpływy mogiłowe

• mieszany obrządek kurhanowy, szkieletowy i ciałopalny

• wiele importów, przemysł metalurgiczny oparty na surowcu importowanym

• obecność trwałych osad w Małopolsce, nawet do 400arów (Złota Pińczowska koło Buska)

• większa niż u mogiłowców rola rolnictwa

• ceramika ze śladowym ornamentem sznurowym, tulipanowate garnki, wylewy w kształcie odwróconej jedynki, niewielkie guzy, czarki ukośnie żłobkowane na nóżkach dolepionych, wałki plastyczne, domieszki tłucznia granitowego

• obecność narzędzi kamiennych, w tym grociki sercowate

4. Kultura nordyjska

• od I OEB (~2200) do 400aC

• obejmuje niemieckie wybrzeże Bałtyku, Danię, Szwecję, Norwegię

• metal importowany ze Słowacji i Uralu, prężne ośrodki metalurgiczne

• bogactwo brązowych elementów stroju, zapinki, naszyjniki, chuje muje

• morska tematyka ornamentów

• bogato zdobione brązowe miecze

• znane elementy stroju, jakieś szaty i czapki (pochówki w środowisku torfowym)

• od IIIOEB obrządek ciałopalny, groby z obstawami kamiennymi w kształcie łodzi

• depozyty wodne i bagienne

• lury (instrument dęty)

5. Kultury pól popielnicowych

• 1300aC, środkowy Dunaj, Czechy, Morawy, Polska, wschodnie Niemcy, Austria, Morawy, Węgry, Austria, Francja, Hiszpania, płn Włochy, aż do Anglii

• rozwinięcie hodowli, zwłaszcza owcy

• stałe, ufortyfikowane ośrodki osadnicze, od potężnych grodzisk do osad palafitowych

• zróżnicowany stopień zaawansowania kulturowo-gospodarczego, najwyższy Słowacja, Czechy, Węgry, także południowe Niemcy i Szwajcaria

1. IIIOEB

• miecze z okładzinami, siekierki z piętką, czekany typu nordiken (?), zróżnicowane naczynia, czasem z guzami i chropowacone w pionowe pasy

• IV OEB

• silne profilowanie brzuśca, przewężenia dna, kanelowane brzuśce, mało zaakcentowane wylewy, pierwsze zapinki sprężynujące, siekierki ze skrzydełkami

• V OEB

• ewolucja wcześniejszych form, brak bardziej charakterystycznych wyznaczników

Wszystko w zasadzie dot. pól popielnicowych odnieść można do wczesnych faz kultury łużyckiej na ziemiach polskich.

---