1. PRZESTĘPSTWO CZAS I MIEJSCE.

PRZESTĘPSTWO TO CZYN CZŁOWIEKA ZABRONIONY POD GROŹBĄ KARY W USTAWIE, ZAWINIONY, BEZPRAWNY I SPOŁECZNIE SZKODLIWY W STOPNIU WIĘKSZYM NIŻ ZNIKOMY

Wg art. 6 § 2 przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu:

1. gdzie sprawca działa, lub zaniechał działania do którego był zobowiązany,

2. gdzie skutek przestępny nastąpił (w przestępstwie skutkowym),

3. gdzie wg sprawcy skutek miał nastąpić (usiłowanie dokonania przestępstwa skutkowego).

Z powyższego wynika, że przestępstwo może być popełnione w różnych miejscach, tzw. teoria "wszędobylstwa". Może więc dojść do problemu ustalenia właściwości miejscowej sądu. W takim przypadku sprawę rozpatruje sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. W przypadku, gdy problem ten dotyczy przestępstw popełnionych zarówno w Polsce, jak i zagranicą to kolizje takie rozstrzygają umowy międzynarodowe.

W związku z miejscem popełnienia przestępstwa dominujące znaczenie ma zasada terytorialności, iż "ustawę polską stosuje się do sprawcy, który popełnił przestępstwo

na terytorium RP, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym".

CZAS PRZESTĘPSTWA . Kodeks karny w art. 6§ 1 określa, że przestępstwo uważa się za popełn. w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany. Czasem popełnienia przestępstw skutkowych jest czas zabronionego działania lub zaniechania niezależnie od tego, czy ich dokonanie następuje z chwilą zaistnienia skutku spowodowanego tym działaniem lub zaniechaniem czy też nie.

Ustalenie czasu przestępstwa ma znaczenie przy ustalaniu czy czyn był zabroniony przez ustawę w czasie jego popełnienia i jaką ustawę karną zastos. w przypadku zmiany ustawodawstwa, a także ma znaczenie przy ustaleniu czy sprawca czynu osiągnął wiek odpowiedzialności karnej (17 lat, bądź w niektórych przypadkach wykazanych w art. 10§2 kk - 15 lat). Ponadto ważne jest określ. kwestii poczytalności sprawcy, która warunkuje jego odpowiedzialność.

Zgodnie z art. 31 § 1 nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego, przejściowego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem - nie dotyczy to jednak upojenia alkoholowego lub odurzenia środkami odurzającymi.

Inaczej jest przy przestępstwach wieloczynowych Za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatnie za składających się na przestępstwo zachowań należących do jego istoty.
Tak samo w przestępstwach ciągłych - tu również za czas popełnienia przest. uważa się ostatnie zachowanie wchodzące w jego skład.
W przypadku przestępstw dotyczących zaniechania - za czas ich popełnienia przyjmuje się ostatni moment, w którym sprawca mógł jeszcze zrealizować ciążący na nim obowiązek.
Tą samą regułę stosuje się do przestępstw trwałych, które polegają na wywołaniu i utrzymaniu przez pewien czas stanu bezprawnego - np. bezprawne pozbawienie wolności (porwanie).

2.ZASADY STOSOWANIA USTAWY KARNEJ

Zasady wynikające z części ogólnej prawa karnego to:

1. Nullum crimen sine lege - odpowiadać można jedynie za popełnienie czynu, który zabroniony jest w ustawie,

2. Nullum crimen sine culpa - nie ma przestępstwa jeśli sprawcy czynu zabronionego nie można przypisać winy,

3. Odpowiedzialność karna za czyn - aby stwierdzić przestępstwo musi zaistnieć czyn, nie może to być pogląd ani myśl,

4. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - nie ma odpowiedzialności zbiorowej, każdy odpowiada za siebie; odpowiedzialność osobista - nie można scedować wykonania kary na inna osobę (np. odpłatnie).

5. Zasada humanizmu - człowiek jest największym dobrem, trzeba chronić praw jednostki, nie można dopuszczać do znęcania się nad drugim człowiekiem.

6. Nullum crimen, nulla poena sine lege - zasada wprowadzona w Deklaracji Praw Człowieka, dotyka wszystkich dziedzin prawa. Wiąże się z tym, iż:

1. prawo karne musi być prawem zawartym w ustawach (nie ma zasady powielaczowej),

2. przepisy prawa karnego muszą być podane maksymalnie dokładnie, muszą być sprecyzowane,

3. nie dopuszcza się analogii na niekorzyść oskarżonego,

4. prawo nie może działać wstecz,

5. kara za przestępstwo musi być przewidziana w ustawie, nie może być to wolne uznanie stosującego prawo.

3. Przesłanki odpowiedzialności karnej.

a). czyn

b). kryminalnie bezprawny.

c).społecznie szkodliwy (godzący w dobro prawne, naruszający to dobro lub zagrażający mu).

d).w stopniu więcej niż znikomym

e). zawiniony.

4.CZYN - to zachowanie człowieka stanowiące rezultat decyzji woli, będącej efektem skomplikowanego procesu oddziaływania różnych bodźców kształtujących motywację do tego zachowania.

CZYNEM jest tylko świadome zachowanie się człowieka.

W rozumieniu prawa karnego czyn nie zachodzi w przypadku, gdy na człowieka został wywarty przymus:

1. fizyczny - absolutny, np. skrępowanie, odurzenie siłą,

2. względny - oddziaływanie środkami fizycznymi (biciem) lub psychicznymi (groźbą) na decyzję woli człowieka.

5. Pojęcie czynu zawinionego w prawie karnym

Aby mieć do czynienia z czynem zawinionym(czyli popełnionym) w prawie karnym, musza być spełnione określone przesłanki:

a). musi być popełniony w jednej z 4 form winy

b).przez osobe dorosłą w rozumieniu prawa karnego

c). przez osobę poczytalną

d). przez osobą mogącą kierować swoim postępowaniem

e).przez osobę nie działająca w stanie wyższej konieczności

f).przez osobę nie będącą w usprawiedliwionej nieświadomości bezprawności czynu

6. Czyn kryminalnie bezprawny:

Jest to czyn zakazany przez prawo karne. Jest objety formalnym zakazem karnym, czyli wypełniajacy znamiona czynu zabronionego. Jest również nie objęty kontratypem, czyli typową sytuacją wyłączającą kryminalną bezprawność.

7.Typ czynu zabronionego

USTAWOWE ZNAMIONA CZYNU ZABRONIONEGO .Ustawowe znamiona wyznaczają zespół charakterystycznych cech czynu zabronionego, tworzących zarys typu przestępstwa. W ten sposób poszczególne zespoły znamion tworzą typ przestępstw, którym nadaje się różne nazwy: zabójstwo, zgwałcenie, rozbój. USTAWOWE ZNAMIONA DOTYCZĄ:

1. cech podmiotu,

2. cech strony podmiotowej - określenie winy, zamiaru,

3. cech przedmiotu ochrony,

4. cech strony przedmiotowej - opisu zabronionego zachowania się, ewentualnie jego skutku, okoliczności.

W prawie karnym ustawowe znamiona czynów zabronionych dzieli się na:
PODZIAŁ I

1. nazwowe - np. "kto kradnie z włamaniem",

2. opisowe - opisuje fałszerstwo dokumentów

PODZIAŁ II

1. wartościujące - ich interpretacja zależy w pewnym stopniu od podmiotu stosującego prawo (sądu) - np. kto "znieważa", "upija", "ogranicza",

2. normatywne - posługują się one pojęciami języka prawnego, np. "niewypłacalność", "upadłość".

8. KONTRATYPY. - Kontratypy to okoliczności wyłączające bezprawność czynu: obrona

konieczna, wyższa konieczność, zgoda pokrzywdzonego, karcenie małoletnich, sport, ryzyko nowatorstwa, działalność lekarska.

Czyn jest kryminalnie bezprawny wtedy, gdy jest zabroniony przez ustawę i nie zachodzą okoliczności wyłączające bezprawność (kontratyp).

Obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakikolwiek dobro chronione prawem. Sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa, spowodowanego zamachem. W przeciwnym wypadku zachodzi eksces i może nie zostać wyłączona bezprawność czynu.

Stan wyższej konieczności — działanie w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można uniknąć, a dobro poświęcane przestawia wartość niższą od ratowanego.

EKSPERYMENT -W pewnych warunkach prawo karne uchyla odpowiedzialność karną za skutki eksperymentów.
Zgodnie z art. 27 kk jeśli ktoś działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego a spodziewana korzyść ma istotne znaczenie, celowość eksperymentu i sposób jego przeprowadzenia są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy - ten nie popełnia przestępstwa.
Warunkiem dopuszczalności każdego eksperymentu jest dobrowolnie wyrażona zgoda jego uczestnika. Musi on zostać poinformowany o grożących mu ujemnych skutkach oraz o tym, iż w każdym etapie może on odstąpić od udziału w eksperymencie.

9. Wina, formy winy

Na ogół przez winę rozumie się określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

Formy winy:

1) WINA UMYŚLNA — sprawca chce popełnić czyn lub przewiduje jego popełnienie i godzi się na to,

a) zamiar bezpośredni - sprawca chcę popełnić czyn zabroniony,

b) zamiar ewentualny - sprawca przewiduję możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.

2) WINA NIEUMYŚLNA — sprawca nie chce popełnić czynu, ale popelnia go wskutek niezachowania reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach (np. nie ma kwalifikacji, odpowiednich narzędzi).

a) lekkomyślność - sprawca przewiduję możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć,

b) niedbalstwo - sprawca nie przewiduję możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i może przewidzieć.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ:

- niepoczytalność lub poczytalność ograniczona,

- wprowadzenie się w stan nietrzeźwości lub odurzenia,

- błąd, co do znamion (cech) czynu zabronionego,

- błąd, co do prawa

- błąd, co do kontratypu,

- znikoma szkodliwość społeczna czynu.

13.Społeczna szkodliwość czynu. Elementy społecznej szkodliwości czynu: społeczna szkodliwość zakazuje tych czynów, których stopień społecznej szkodliwości jest wyższy niż znikomy. Art. 1 §2 Kodeksu karnego stanowi, że nie jest przestępstwem czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej bierzemy pod uwagę następujące przesłanki przedmiotowo - podmiotowe:

• a).rodzaj i charakter naruszonego dobra

• b).rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody szkody

• c).sposób i okoliczności popełnienia czynu

• e).wagę naruszanych przez sprawcę obowiązków

• f).motywację sprawcy

• g).zamiar

14. Formy stadialne przestępstwa

Formy popełnienia przestępstwa wyróżniane z uwagi na etap realizacji czynu zabronionego i naruszenia dobra chronionego prawem. Formy stadialne stanowią mniej lub bardziej zaawansowane stadia realizacji ustawowych znamion czynu zabronionego. Do form stadialnych zalicza się: przygotowanie, usiłowanie, dokonanie.

Przygotowanie do popełnienia przestępstwa - zgodnie z art. 16 § 1 KK przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia działania zmierzającego bezpośrednio do dokonania tegoż czynu zabronionego, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania; Co do zasady przygotowanie do popełnienia przestępstwa jest niekaralne, chyba że ustawa (kodeks karny) stanowi inaczej (art. 16 § 2 KK) - przykładowo karalne jest przygotowanie do przestępstwa fałszowania pieniędzy, czy też przygotowanie do popełnienia niektórych przestępstw przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym państwa

Usiłowanie - art. 13 § 1 KK z pojęciem usiłowania wiąże występowanie trzech przesłanek:

1. Zamiar popełnienia czynu zabronionego.

2. Zachowanie bezpośrednio zmierzające ku jego dokonaniu.

3. Brak jego dokonania.

Usiłowanie zagrożone jest taką samą karą jak przestępstwo dokonane (art. 14 § 1 KK). W praktyce, kary wymierzane za usiłowanie są z reguły niższe od kar wymierzanych za dokonanie przestępstwa. W wypadku usiłowania nieudolnego karalnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia (art. 14 § 2 KK). Usiłowanie nieudolne bezkarne nie niesie ze sobą żadnych konsekwencji dla sprawcy. Sprawca usiłowania nie podlega karze jeżeli dobrowolnie odstąpił od dokonania lub dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (czynny żal). Jeżeli sprawca dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (bezskuteczny czynny żal).

Dokonanie - w prawie karnym i prawie wykroczeń najbardziej zaawansowana forma stadialna popełnienia czynu zabronionego. Następuje wtedy, kiedy sprawca (lub sprawcy) zrealizuje wszystkie ustawowe znamiona czynu. Dokonania nie należy mylić z zakończeniem przestępstwa, które ma miejsce wtedy, gdy sprawca skończył swoje zachowanie. Może być to ten sam moment, w którym nastąpiło dokonanie, lecz może to nastąpić także i później. Np. czyn polegający na nielegalnym posiadaniu broni jest dokonany wtedy, kiedy sprawca nabył nielegalnie broń, zaś zakończony jest wtedy, gdy ją utracił, lub wyzbył się jej. Rozróżnienie to ma znaczenie praktyczne, ponieważ przedawnienie karalności liczyć należy od zakończenia czynu, jeżeli następuje ono później, niż jego dokonanie. Dokonanie niesie ze sobą wyższy stopień społecznej szkodliwości niż usiłowanie lub przygotowanie takiego samego czynu.

15. Pojęcie czynnego żalu.

Czynny żal - zachowanie sprawcy przestępstwa polegające na dobrowolnym zaniechaniu jego dokonywania lub zapobieżeniu zamierzonemu skutkowi przestępczemu już w trakcie realizowania przestępstwa, co według ustaw karnych w wielu wypadkach pozwala na złagodzenie mu kary lub wręcz na całkowite uniknięcie przez niego odpowiedzialności karnej.

17.Schemat sankcji karnych.

Kara pozbawienia wolności to jeden z najpowszechniejszych rodzajów kar polegający na przymusowym umieszczeniu skazanej osoby na określony czas w zamkniętym i strzeżonym zakładzie karnym. Oprócz konieczności przebywania w zakładzie karnym, dalsze dolegliwości dla osoby skazanej polegają na poddaniu jej rygorom regulaminu więziennego, ograniczeniom w dostępie do niej osób spoza zakładu karnego oraz w kontaktach z takimi osobami, ograniczeniom lub braku możliwości wyjścia na wolność w ramach przepustek oraz stosowaniu kar regulaminowych za przewinienia przeciw dyscyplinie. W polskim i wielu innych systemach prawnych, okres, na jaki wymierza się karę pozbawienia wolności, musi być dokładnie określony. Odbywanie kary kończy jej wykonanie, po upływie przewidzianego terminu, albo warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary, o ile nie zostanie ono odwołane. W niektórych innych systemach prawnych istnieje możliwość określenia jedynie minimalnego okresu, przez który kara musi trwać, natomiast decyzja o zwolnieniu lub nie skazanego po upływie tego okresu pozostawiona jest do każdorazowej decyzji sądu. W niektórych systemach prawnych istnieje również możliwość kumulatywnego orzekania kary łącznej pozbawienia wolności, której okres może przekroczyć np. 100 lat (w polskim prawie granice orzekania kary łącznej pozbawienia wolności są takie same, jak kary pozbawienia wolności).

Kara ograniczenia wolności stanowi polską odmianę znanej porządkom prawnym wielu państw kary pracy na cele społecznie użyteczne. Stanowi nieizolacyjną alternatywę dla krótkoterminowego pozbawienia wolności. Stosowana jest wyłącznie za stosunkowo drobne występki. Jej zaletą jest to, że sprawca drobnego przestępstwa nie trafia do zakładu karnego, gdzie mógłby ulec dalszej demoralizacji, natomiast wynikający z niej obowiązek pracy, lub potrącanie części wynagrodzenia za pracę stanowi dla niego realną dolegliwość. W polskim prawie karnym, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach. W wypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary lub wymierzenia kary łącznej wymiar jej nie może przekroczyć 18 miesięcy. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu. Skazany w tym czasie jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd. Jest ona nieodpłatna, kontrolowana i wykonywana na cele społeczne. Wykonuje się ją w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, w instytucji lub organizacji charytatywnej lub na rzecz społeczności lokalnej, co ustala sąd po uprzednim wysłuchaniu skazanego. Wymiar tej pracy to 20 do 40 godzin miesięcznie (dokładnie ustala go sąd, po wysłuchaniu skazanego - art. 35 § 1 i 3 k.k.).

Grzywna to kara kryminalna o charakterze majątkowym orzekana za przestępstwa, przestępstwa skarbowe, wykroczenia lub wykroczenia skarbowe.

Za przestępstwa wymierza się grzywnę w stawkach dziennych w wymiarze od 10 do 360 (reguła), przy czym wysokość stawki dziennej wynosi od 10 do 2000 złotych. Orzeka się ją jako karę samoistną, gdy ustawa przewiduje ją w przepisie bezpośrednio (np. Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim podlega grzywnie... - art. 206 K. k.), następuje zamiana kary na łagodniejszą (art. 58 § 3 K. k.), nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 60 § 6 pkt 2 i 3 K. k.) albo po wydaniu prawomocnego wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności czyn, za który skazano nie jest już zagrożony tą karą (art. 4 § 3 K. k.). Grzywna jest karą niesamoistną(kumulatywną), gdy sąd orzekł ją obok kary pozbawienia wolności (ale tylko tzw. terminowej) na podstawie art. 33 § 2 K. k. (czyli wtedy, gdy sprawca popełnił przestępstwo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, lub gdy ją osiągnął), gdy sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wolności (art. 71 § 1 K. k.), a także gdy na podstawie art. 289 § 4 wymierzył ją sprawcy przestępstwa zaboru pojazdu w celu krótkotrwałego użycia obok kary pozbawienia wolności.

20.Środki probacyjne. Środek probacyjny służy resocjalizacji uznanego winnym zarzucanego mu czynu zabronionego, zazwyczaj stosowany wobec osób zagrożonych lub skazanych na karę pozbawienia wolności. W tym wypadku instytucja daje szansę sprawcy na poprawę w warunkach wolnościowych, bez wykonywania kary w całości lub części albo uniknięcie kary w przypadku pozytywnego przebiegu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego. Ogólnym warunkiem jego zastosowania wobec sprawcy jest pozytywna prognoza kryminologiczna przejawiająca się w założeniu, że dotychczasowa postawa skazanego oraz jego zachowanie po popełnieniu przestępstwa dają duże prawdopodobieństwo przestrzegania przez niego porządku prawnego w przyszłości. Środek probacyjny stosowany jest przez okres próby, podczas którego zachowanie skazanego sprzeczne z nałożonymi na niego obowiązkami może skutkować wykonaniem orzeczonej wobec niego kary albo podjęciem warunkowo umorzonego postępowania. W polskim prawie karnym wyróżnia się następujące postaci środków probacyjnych:

• a).warunkowe zawieszenie wykonania kary

• b).warunkowe przedterminowe zwolnienie

• c).warunkowe umorzenie postępowania

• d).skrócenie kary ograniczenia wolności

• e).uznanie środka karnego za wykonany

• f).uznanie zakazu za wykonany.

• Warunkowe umorzenie postępowania - instytucja polegająca na warunkowym wstrzymaniu reakcji karnej na przestępstwo. Uregulowanie warunkowego umorzenia postępowania w polskim Kodeksie karnym z 1997 roku jest najbardziej zbliżone do modelu norwesko-duńskiego, gdzie postępowanie wobec sprawcy wstrzymuje się już na etapie postępowania przygotowawczego zanim dojdzie do publicznej rozprawy i skazania. Polega na warunkowym uwolnieniu sprawcy od odpowiedzialności karnej typu retrybutywnego. Wiąże się z przypisaniem oskarżonemu popełnienia przestępstwa, lecz przypisanie to ma charakter prowizoryczny. Jest warunkowym (na próbę) zwolnieniem od ponoszenia przez sprawcę kary. Oznacza w istocie kontrolowaną wolność. Orzeka go sąd wyrokiem na posiedzeniu.

• Warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary - szczególna forma kary, specyficzna reakcja prawnokarna na popełnione przestępstwo. Podstawową przesłanka do warunkowego zawieszenia kary jest przekonanie sądu, że kara w takiej postaci osiągnie cele oczekiwane wobec sprawcy. Z warunkowym zawieszeniem można orzec tak karę pozbawienia lub ograniczenia wolności, jak i karę grzywny. Przy wymierzaniu kary pozbawienia wolności Kodeks karny nakazuje orzec karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne (gdy żadna inna kara nie jest w stanie spełnić celów kary wobec sprawcy). Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi:

• od 2 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności;

• od roku do 3 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności;

• od 3 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności wobec sprawcy młodocianego lub multirecydywisty

---