Katarzyna Taborska

REPUBLIKA CZESKA

Informacje ogólne:

Powierzchnia: 78,9 tys. km²

Liczba ludności: 10,2 mln (2005r.)

Narodowości: Czesi, Morawianie, Słowacy.

Uwarunkowania historyczne:

Przywiązanie do ustrojowych rozwiązań I Republiki Czechosłowackiej.

Komitety narodowe jako organy władzy i administracji w terenie w okresie socjalizmu.

Konflikty narodowościowe. Dążenie Morawian do autonomii.

Brak jednolitej wizji relacji między organami państwa i samorządu terytorialnego.

	Czechy	Hiszpania	Finlandia
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	Dziedziczna monarchia konstytucyjna. System parlamentarno-gabinetowy.	+ System parlamentarno-gabinetowy.
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	+ Regiony autonomiczne, prowincje i gminy.	+ Prowincje, regiony i gminy.
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	System służby cywilnej z modelem pozycyjnym. Stanowiska przydzielane zgodnie z zasadami zasług i zdolności.	System służby cywilnej z modelem pozycyjnym. Tylko obywatele fińscy mogą zajmować określone urzędy publiczna.
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Dwuizbowy parlament - Kortezy Generalne (Kongres deputowanych i Senat). Rząd i król jako głowa państwa i arbiter. Sądy i trybunały. Obrońca Ludu.	Jednoizbowy parlament - Eduskunta. Rada Państwa pod kierownictwem premiera i prezydent. Sądy powszechne i szczególne. Parlamentarny ombudsman.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	Król powołuje szefa rządu po uzyskaniu przez kandydata akceptacji w parlamencie.	Premier wybierany przez parlament na podstawie kandydatury zgłoszonej przez prezydenta. Skład rządu ustalany przez premiera.
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie, oraz pozostali członkowie określeni w ustawie.	Premier i ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.	+ Administracja cywilna i wojskowa, ochrona państwa.	Domniemanie kompetencji na rzecz Rady Państwa.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Rząd dysponuje administracją.	Silna pozycja rządu. Znaczny zakres spraw rozstrzyganych kolegialnie przez Radę Państwa.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ Dekrety królewskie uchwalane przez Radę Ministrów. Stanowienie tymczasowych aktów ustawowych.	+ + + (dekrety).
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	Zakaz wykonywania przez członków rządu innych funkcji przedstawicielskich.	+ +
Cechy charakterystyczne	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	Możliwość rozwiązania przez rząd obu i każdej z izb parlamentu.	Możliwość rozwiązania parlamentu przez prezydenta na podstawie uznaniowego wniosku premiera.

	Czechy	Francja	Irlandia
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	+ System semiprezydencki.	+
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	+ Regiony, departamenty, gminy.	+ Regiony i hrabstwa.
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	+ Pracownicy służby zdrowia, opieki społecznej i edukacji szkolnej zaliczani do administracji publicznej.	+
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Dwuizbowy Parlament (Zgromadzenie Narodowe i Senat) Rada Ministrów pod kierownictwem prezydenta. + Rada Stanu. Urząd Mediatora.	Dwuizbowy Parlament (Izba Reprezentantów i Senat) i prezydent. Prezydent i rząd. Sądy powszechne i szczególne. Rzecznik Sprawiedliwości Administracyjnej. Kontroler i Audytor generalny.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	+ +	Premier powoływany przez prezydenta na podstawie wskazania Izby Reprezentantów. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera mający aprobatę IR.
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	Rada Ministrów: prezydent, premier, ministrowie. Rada Gabinetowa: premier i ministrowie.	Premier, wicepremier, ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.	Określanie i prowadzenie polityki narodu.	Określanie kierunków polityki państwa.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Rząd dysponuje administracją.	Kompetencje nadzoru prewencyjnego i następczego.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ + Władza reglamentacyjna. Możliwość stanowienia ordonansów wymagających zatwierdzenia przez parlament.	+ + Inicjatywa ustawodawcza w trybie pilnym, jeśli jest to niezbędne dla utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa (o ile projekt nie zawiera propozycji zmian konstytucji).
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	Zakaz łączenia obecności w rządzie z mandatem deputowanego lub senatora.	+ Obowiązek zasiadania premiera, wicepremiera i ministra finansów w IR. Dwóch członków rządu może być senatorami.
Cechy charakterystyczne	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	Liczne uprawnienia prezydenta bez obowiązku kontrasygnaty rządowej.	+

	Czechy	Włochy	Szwecja
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	+ System parlamentarno-gabinetowy.	Monarchia konstytucyjna. +
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	+ Regiony, miasta metropolitalne, prowincje i gminy.	+ Hrabstwa i gminy.
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	System służby cywilnej z modelem pozycyjnym. Urzędnicy publiczni będący jednocześnie członkami parlamentu mogą awansować tylko na podstawie wysługi lat.	System służby cywilnej z modelem pozycyjnym. + Wyraźny podział na stanowiska polityczne i urzędnicze w administracji.
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Dwuizbowy Parlament (Izba Deputowanych i Senat). Wybierany przez elektorów prezydent i rząd. Sądy powszechne i wojskowe, sędziowie pokoju, trybunały administracyjne.	Jednoizbowy parlament - Riksdag. Król jako dziedziczna głowa państwa i rząd. Sądy powszechne i administracyjne. System rzeczników praw.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	+ +	Premier powoływany przez Riksdag na podstawie kandydatury przedstawionej przez przewodniczącego parlamentu. Rząd powoływany przez premiera.
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	Prezes Rady Ministrów i ministrowie.	Premier i ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.	Premier kieruje polityką rządu i jest za nią odpowiedzialny.	Określanie zakresu działalności ministerstw.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Uprawnienia koordynacyjne i kontrolne.	Podległość rządowi wszystkich organów administracji państwowej poza tymi, które ustawa podporządkowuje parlamentowi.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ + Dekrety z mocą ustawy.	+ + Rozporządzenia z mocą ustawy.
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	+	Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Członkiem rządu może być tylko osoba posiadająca obywatelstwo szwedzkie od minimum 10 lat.
Cechy charakterystyczne	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	Gabinet wewnętrzny (Rada Gabinetu) - grupuje kilku ministrów, którzy przygotowują wstępnie ważniejsze decyzje rządu.	Delegowanie przez rząd swoich uprawnień decyzyjnych bezpośrednio do agencji wykonawczych.

	Czechy	Słowacja	Wielka Brytania
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	+ System parlamentarno-gabinetowy.	Dziedziczna monarchia konstytucyjna. System parlamentarno-gabinetowy.
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	+ Kraje, regiony, gminy.	+
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	+	System służby cywilnej z modelem pozycyjnym.
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Jednoizbowy parlament - Rada Narodowa. Prezydent i rząd. Sąd Najwyższy i sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli Państwowej. Publiczny Obrońca Praw.	Król i dwuizbowy Parlament (Izba Gmin i Izba Lordów). Gabinet. Zróżnicowany terytorialnie system niezawisłych sądów. Generalny Kontroler i Audytor.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	+ +	Premier powoływany przez monarchę. Gabinet powoływany przez monarchę na wniosek premiera.
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	+	Gabinet - premier i ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.		Premier może samodzielnie zatwierdzić projekty przygotowane przez komitety ministerialne wypracowujące stanowisko rządu.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Uprawnienia o charakterze nadzorczym i kontrolnym.	Nadzór ministerialny nad organami administracji w terenie.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ + +	+ + Prawo gabinetu do stanowienia prawa w ramach ustawodawstwa delegowanego, realizowane pod kontrolą parlamentu.
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie.	+ Premier powinien być członkiem Izby Gmin. Zakaz łączenia zatrudnienia na stanowiskach urzędniczych z działalnością polityczną.
Cechy charakterystyczne rządu	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	+	Możliwość doprowadzenia przez premiera do rozwiązania Izby Gmin.

	Czechy	Austria	Belgia
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	+ System parlamentarno-gabinetowy.	Monarchia konstytucyjna. System parlamentarno-gabinetowy.
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	Państwo federacyjne. Kraje, okręgi, gminy.	Państwo federacyjne. Wspólnoty, regiony, prowincje, okręgi, gminy.
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	+	+ Wymóg władania przez urzędników administracji centralnej językami niderlandzkim i francuskim.
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Dwuizbowy Parlament (Rada Narodowa i Rada Federacyjna). Prezydent Federalny i Rząd Federalny. Organy wymiaru sprawiedliwości. Adwokatura Ludowa.	Król i dwuizbowy Parlament (Izba Reprezentantów i Senat). Król i rząd. Sądy i trybunały.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	Kanclerz Federalny mianowany przez Prezydenta Federalnego. Rząd powoływany przez Prezydenta na wniosek Kanclerza.	Rząd powoływany przez króla za zgodą parlamentu.
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	Kanclerz, wicekanclerz i ministrowie.	Premier i ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Realizacja kompetencji federacji przez organy federacji lub przez naczelników krajowych.	Ograniczony wpływ na funkcjonowanie administracji wspólnot, regionów, prowincji i gmin.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ + + Stanowienie przepisów prawa w postaci rozporządzeń - upoważnienie konstytucyjne.	Królewska inicjatywa ustawodawcza. Oddziaływanie rządu na kształt prawa poprzez ordonanse królewskie.
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	+ Brak ograniczeń dla urzędników w zakresie korzystania z praw politycznych.	Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie.
Cechy charakterystyczne rządu	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	Możliwość doprowadzenia przez rząd do rozwiązania parlamentu przez Prezydenta Federalnego.	+

	Czechy	Węgry
Forma państwa i system rządów	Republika. System parlamentarny.	+ System parlamentarno-gabinetowy.
Ustrój teryto-rialny	Państwo unitarne. Kraje (ziemie) i gminy.	+ Stolica, województwa, miasta i gminy.
Kadry	System służby cywilnej z modelem kariery. Ustawowa regulacja statusu prawnego pracowników urzędów administracji publicznej.	+
Struktura centralnych organów publicznych	Dwuizbowy Parlament (Izba Poselska i Senat). Wybierany przez parlament prezydent i rząd. Sądy powszechne. Najwyższy Urząd Kontroli. Rzecznik Praw Obywatelskich.	Jednoizbowy parlament - Zgromadzenie Krajowe. + Sąd Najwyższy i sądy powszechne. Rzecznicy parlamentarni praw obywatelskich oraz praw mniejszości narodowych i etnicznych.
Sposób powoływania rządu	Premier powoływany przez prezydenta. Rząd powoływany przez prezydenta na wniosek premiera.	Premier wybierany przez parlament na wniosek prezydenta. +
Skład rządu	Przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie.	Premier i ministrowie.
Kompe-tencje rządu	Polityka wewnętrzna i zagraniczna.	Kierowanie pracą ministerstw i innych podległych organów oraz koordynowanie ich działalności.
Relacje pomiędzy rządem a administracją	Rząd jako naczelny organ władzy wykonawczej. Szeroki zakres kompetencji organów władzy centralnej.	Prawo rządu do bezpośredniego nadzoru nad każdą dziedziną administracji państwowej.
Udział rządu w tworzeniu prawa	Inicjatywa ustawodawcza. Projekt budżetu państwa. Akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia). Możliwość wystąpienia do Senatu o uchwalenie dekretu z mocą ustawy. Opiniowanie inicjatyw ustawodawczych innych podmiotów.	+ + Prawo rządu i poszczególnych ministrów do wydawania rozporządzeń i przyjmowania uchwał.
Ograniczenia dotyczące członków rządu	Możliwość łączenia mandatu parlamentarnego z obecnością w rządzie. Zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z wykonywaniem funkcji w rządzie.	Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego z zatrudnieniem w administracji państwowej (poza członkiem rządu i politycznym sekretarzem stanu).
Cechy charakterystyczne rządu	Możliwość kierowania przez jedną osobę kilkoma działami administracji. Możliwość związania przez rząd swojej inicjatywy ustawodawczej z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania wobec gabinetu.	+

1

---