Temat: Metody badań pedagogicznych

1. Pojęcia i istota metod badań w pedagogice

1. Monografia pedagogiczna

2. Eksperyment pedagogiczny

3. Metoda indywidualnych przypadków

4. Sondaż diagnostyczny

Odn. 1. Pojecie i istota metod badań w pedagogice

Założenie robocze:

Metoda badawcza:

… jest pojęciem gatunkowym podporządkowanym terminowi: metoda jakiegokolwiek postępowania zmierzającego do osiągnięcia w danych warunkach założonego celu.

… jest to sposób nadający się do wielokrotnego stosowania, ilekroć w określonych warunkach ma być zrealizowany cel danego rodzaju.

… ma umożliwić rzetelne poznanie badanej rzeczywistości

… ma doprowadzić badacza do sformułowania uzasadnionych twierdzeń

Warunki poprawnej metody badawczej

Poprawna metoda badawcza powinna spełniać następujące warunki:

• być adekwatna do problemu i aktualnego etapu procesu badań

• optymalizować proces badawczy w kierunku jego skrócenia i uproszczenia

• wskazywać zasadniczy tok działalności badawczej zmierzającej do realizacji postawionych celów badań

• określać terytorialne, czasowe i materialne ramy badań

• ułatwiać uzyskiwanie materiału badawczego w postaci nadającej się do opracowania i formułowania wniosków badawczych

• być odtwarzalna

• być jasna, zrozumiała i poznawalna

Resimé

Definicja metody badań

Metoda badań to sposób podejścia oraz całokształt operacji powtarzających się, które prowadzą do zdobycia odpowiednich informacji o badanej rzeczywistości, pozwalających rozwiązać określony problem lub problemy

A.Kamiński

… metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza prowadząca do rozwiązania określonego problemu naukowego.

Metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujący najogólniej całość naszego postępowania zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego, traktowany jako powtarzalny sposób rozwiązywania tegoż problemu

METODY BADAWCZE

Metody gromadzenia Metody analizy Metody sprawdzania

wiadomości zebranego i uszczegółowienia

materiału danych

oparte na oparte na oparte na porównanie uogólnienie

materiale przekazie obserwa-

drukowa- słownym cji i psy-

nym i socjome- chometrii eksperyment weryfikacja

tryczne

analiza literatury analiza materiałów archiwalnych analiza dokumentów

Ogólny podział metod badawczych

Odn. 1.1. Monografia pedagogiczna

O tym czy dany sposób postępowania badawczego możemy uznać za metodę monograficzną decydują dwa czynniki:

PRZEDMIOT BADAŃ SPOSÓB BADANIA

przykłady:

Wniosek:

cechą badań monograficznych w sensie formalnym jest

ich ścisła lokalizacja instytucjonalna

Wykorzystanie monografii w badaniach pedagogicznych:

• … do gruntownego rozpoznania określonej placówki wychowawczej (oświatowej)

• … do opisu struktury placówki

CEL

• Opracowanie działań optymalizacyjnych

• Opracowanie prognoz rozwojowych

zmierzających do podniesienia efektywności działania danej placówki

MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA jest metodą badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówek, a także człowiek z nimi związany lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W MONOGRAFII PEDAGOGICZNEJ

Odn. 1.2. Eksperyment pedagogiczny

EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY

… jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej, pedagogicznej), polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem [ W. Zaczyński].

Eksperyment pedagogiczny

… jest metodą badania zjawisk, wywołanych specjalnie przez osobę badającą w kontrolowanych przez nią warunkach, celem ich poznania [ M. Łobocki].

Cechy eksperymentu

- manipulowanie zmiennymi niezależnymi - głównymi,

- kontrolowanie zmiennych niezależnych ubocznych,

- obserwowanie zmian zmiennych zależnych towarzyszących manipulacjom

zmiennymi niezależnymi ( J.Brzeziński).

Cel eksperymentu

Jest wykrycie związków i zależności przyczynowo-skutkowych między

zmienną niezależną a elementami badanego układu

Rezultat eksperymentu

Zmiany zachodzący w danym zjawisku

Resimé

Eksperyment jako metoda badań naukowych, to powtarzalne postępowanie badawcze, w trakcie którego badacz określa jakie skutki w badanym układzie wywołuje wprowadzona przezeń planowa zmiana pewnych czynników, przy zachowaniu bez zmian czynników pozostałych.

Eksperyment jako metoda badań naukowych, to powtarzalne postępowanie badawcze, w którym badacz ustala zależności między zmienną niezależną i zmienną zależną, opierając się na stwierdzonych zmianach, jakie zaszły w badanym układzie po wprowadzeniu zmiennej niezależnej w kontrolowanych warunkach

Aby określone badanie zasługiwało na miano eksperymentu muszą w nim występować następujące elementy: hipoteza, weryfikacja, pomiar

PLANY EKSPERYMENTALNE (podstawowe)

RODZAJE EKSPERYMENTÓW

1. … przebiega w nie zmienionych warunkach, wprowadza się czynnik eksperymentalny (zmienną niezależną) nie modyfikując istniejących warunków. Sam czynnik eksperymentalny jest tak dobrany, że nie budzi podejrzeń osób badanych, dotyczących wprowadzenia szczególnych zmian do normalnych warunków.

2. … przebiega w zmienionych warunkach, wprowadza się czynnik eksperymentalny w warunkach odmiennych od codziennych. Osoby badane wprowadzone są w warunki różniące się od tych, z jakimi spotykają się w codziennej, normalnej działalności. Ponadto wprowadza się również szereg dodatkowych instrumentów kontrolno-pomiarowych jako narzędzi pomocniczych badań eksperymentalnych.

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W EKSPERYMENCIE PEDAGOGICZNYM

Odn. 1.3. Metoda indywidualnych przypadków

Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań, polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych

Za pomocą tej metody możemy:

1. Ustalić zindywidualizowane przyczyny, skutki i kierunki profilaktyki zapobiegawczej

2. Zbadać konkretne przypadki, zjawiska i procesy dotyczące poszczególnych ludzi, których postępowanie i zachowanie się w danej strukturze organizacyjnej i okolicznościach odbiega od przyjętych norm postępowania

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W METODZIE INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW

Odn. 1.4. Metoda sondażu diagnostycznego

Diagnoza

(szersze rozumienie)

… to rozpoznanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe i całościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanie dalszego rozwoju

Pedagogiczne badania sondażowe obejmują:

• Wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania

• Stany świadomości społecznej

• Opinie i poglądy określonej zbiorowości

• Narastanie zjawisk ich tendencji i nasilenia

Metoda sondażu diagnostycznego jest przedsięwzięciem naukowym polegającym na gromadzeniu faktów i informacji o zjawiskach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice ich rozwoju (Pilch, Nowak i inni)

Resimé

Metoda sondażu diagnostycznego pozwala:

poznawać

określone zjawiska

społeczne

ustalać ich ustalać ich ustalać ich ustalać ich

zasięg zakres poziom intensywność

umożliwia to ich ocenę i modyfikację

Typy badań sondażowych

• Sondaże jednorazowe na próbie nieważonej (wybiera się co n-tą jednostkę z określonego zbioru);

• Sondaże jednorazowe na próbie ważonej (dobór nie jest losowy, ale o zwiększonej reprezentatywności jednostek badanej zbiorowości, mających specjalne znaczenie z naszego punktu widzenia);

• Sondaż na próbie kontrastowej ( czasami jest bardziej właściwe pobieranie próby z grup różniących się z punktu widzenia pewnej ważnej w danym badaniu zmiennej);

• Sondaże powtarzalne (każdy z wyżej wymienionych sondaży san dla siebie jest statystycznym opisem zjawisk, ale porównanie daje możliwość obserwowania dynamiki zmian);

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W METODZIE SONDAŻU DJAGNOSTYCZNEGO

METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

Metoda badań

… to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujący najogólniej całość naszego postępowania zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego, traktowany jako powtarzalny sposób rozwiązywania tegoż problemu

Ogólny podział metod badawczych

Metody gromadzenia Metody analizy Metody sprawdzania

wiadomości zebranego i uszczegółowienia

materiału danych

oparte na oparte na oparte na porównanie uogólnienie

materiale przekazie obserwa-

drukowa- słownym cji i psy-

nym i socjome- chometrii eksperyment weryfikacja

tryczne

analiza literatury analiza materiałów archiwalnych analiza dokumentów

MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA jest metodą badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówek, a także człowiek z nimi związany lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W MONOGRAFII PEDAGOGICZNEJ

a/Badanie dokumentów, b/Obserwacja (wycinkowa, systematyczna, dorywcza, zewnętrzna, uczestnicząca itd.), c/Ankietowanie, d/ Wywiad, e/ Badanie wytworów prac

EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej, pedagogicznej), polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem [ W. Zaczyński].

Eksperyment naturalny Eksperyment laboratoryjny

Plany eksperymentalne

JEDNOGRUPOWY GRUP RÓWNOWAŻNYCH ROTACYJNY GRUP WYRÓWNAWCZYCH

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W EKSPERYMENCIE PEDAGOGICZNYM

a/ Wywiad, b/ Ankietowanie, c/Badanie dokumentów, d/Testy kompetencji szkolnych, e/Obserwacje, f/Techniki statystyczne, g/Techniki socjometryczne itd.

METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW jest sposobem badań, polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W SONDAŻU DIAGNOSTYCZNYM

a/ Wywiad, b/ Obserwacje, c/Badanie dokumentów, d/ Badanie wytworów prac, e/Testy kompetencji szkolnych, f/ Techniki projekcyjne,

SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY jest przedsięwzięciem naukowym polegającym na gromadzeniu faktów i informacji o zjawiskach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice ich rozwoju (Pilch, Nowak i inni)

TECHNIKI WYKORZYSTYWANE W SONDAŻU DIAGNOSTYCZNYM

a/ Wywiad, b/ Ankietowanie, c/Badanie dokumentów, d/Techniki statystyczne,

Słownictwo

Diagnoza - rozpoznanie jakiegoś obiektu, zdarzenia czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań melioracyjnych. Rozróżnia się diagnozę lekarską psychologiczną pedagogiczną.

Diagnoza pedagogiczna - dotyczy np. jakichś trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą. Diagnoza oświatowa dotyczy funkcjonowania różnych składników systemu oświatowego.

Klasyfikacja - to systematyczny podział przedmiotów lub zjawisk na klasy, działy, poddziały według określonej zasady. Najczęściej spotykane klasyfikacje to: logiczna, czyli taka, gdzie każdy z członów otrzymanych w wyniku pierwszego podziału podlega dalszemu podziałowi; klasyfikacja formalna, każdy podział składowy jest podziałem dychotomicznym lub skrzyżowaniem dwóch albo więcej podziałów dychotomicznych; klasyfikacja rzeczowa, np. danej dziedziny przedmiotów.

Klasyfikacja dychotomiczna - to podział w którym klasa przedmiotów podlegających podziałowi zostaje rozdzielona na dwie podklasy wyłączające się (dwudzielność).

Obiekt badań - to przedmiot lub pewien układ rozumiany jako zbiór przedmiotów lub dowolny proces rozumiany jako zbiór zdarzeń stanowiący przedmiot badań naukowych.

Operacja - to całokształt planowych, uporządkowanych, czynności i procedur badawczych obejmujących stosowane metody, techniki i narzędzia badawcze wyróżnione ze względu na określony cel badań.

Prognozowanie - w zwykłym sensie oznacza przewidywanie przyszłych wartości pewnej wielkości na podstawie wcześniej zarysowującego się trendu. Jest to pojęcie występujące w statystyce dynamicznej, gdzie zmienną niezależną jest czas. Prognozowanie i predykcja używane są często jako synonimy.

Próba - to część populacji generalnej wybrana za pomocą określonego sposobu losowania w celu zbadania własności całej populacji.

Rotacja - ruch obrotowy jakiegoś obiektu, czynności polegający na tym, że każdy obiekt, czynność w pewnym okresie spełnia tę samą funkcję.

Metoda naukowa - jest to „całokształt operacji myślowych i naukowo-technicznych prowadzących do sprawdzalnego poznawania rzeczywistości” [Szewczuk 1962, s.129]. Metoda naukowa jest to sposób dochodzenia do twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych.

Zmienna niezależna - zmienna, której zmiany nie zależą od zespołu innych zmiennych występujących w badanym zbiorze, np. wiek ucznia jako zmienna niezależna warunkuje jego osiągnięcia, ale sam od nich nie zależy.

Zmienna zależna - zmienna, której zmiany są skutkiem oddziaływania jednej lub więcej jakichś zmiennych; w badaniach pedagogicznych zmienną zależną jest zwykle jakiś czynnik zmieniający się pod wpływem określonych oddziaływań pedagogicznych, mogą to być między innymi: wiadomości sprawności, zdolności, przekonania lub cechy charakteru.

9

---