Zależność między bezrobociem a inflacją

1. Krzywa Phillipsa

Podstawowym podejściem do analizy związku pomiędzy bezrobociem a inflacją jest koncepcja krzywej Phillipsa. Jak sama nazwa wskazuje, została ona wprowadzona przez A.W. Phillipsa, który zwrócił uwagę na regularną relację między stopą bezrobocia a stopą zmian płac nominalnych. Według jego teorii i powstałej na jej podstawie krzywej można stwierdzić że bezrobocie i zmiany w placach nominalnych są nieliniowo i ujemnie skorelowane.

Phillips, analizując kształtowanie się stopy bezrobocia oraz stopy inflacji na przykładzie Anglii w okresie od 1861 do 1957, odkrył, że nachylenie krzywej jest bardziej strome dla niskich poziomów bezrobocia i bardziej płaskie dla jego wyższych poziomów. Ponadto bardzo ważnym wkładem Phillipsa w rozwój badań nad bezrobociem było zidentyfikowanie takiego poziomu bezrobocia, dla którego stopa inflacji wynosi zero - jest to punkt zaznaczony na wykresie 1 litera A

Wykres 1. Krzywa Phillipsa

Oryginalność odkrycia Phillipsa wcale jednak nie leży w fakcie odkrycia relacji między bezrobociem a inflacją, lecz w stwierdzeniu, iż ów związek jest związkiem ściśle określonym. W latach 60 koncepcja Phillipsa była do tego stopnia popularna, że była postrzegana jako swego rodzaju wykaz możliwych kombinacji bezrobocia i inflacji mogących istnieć w gospodarce w tym samym momencie czasu.

Krzywa Phillipsa wywołała wiele zainteresowania wśród naukowców. Jednym z nich był Lipsey, który to zgadza się z Phillipsem, że relacja pomiędzy wzrostem inflacji a bezrobociem może być wyjaśniona za pomocą analizy podaży i popytu pracy. Podkreśla on, że płace nominalne rosną, gdy rynek pracy charakteryzuje się nadwyżkowym popytem oraz spadają, gdy podaż pracy przewyższa popyt. Oznacza to, że punkt A na wykresie 1 musi być punktem, w którym podaż pracy zrównuje się z popytem; innymi słowami jest to punkt równowagi rynku pracy. Ważnym jest by zdawać sobie sprawę z faktu, że równowaga na rynku pracy nie oznacza braku bezrobocia. Wyjaśniając to zjawisko Lipsey odwołuje się do teorii „poszukiwania pracy”, która mówi, że w każdym momencie w gospodarce jednocześnie występują wolne miejsca pracy oraz pewna ilość osób poszukujących pracy. Tak więc, w interpretacji Lipsey'a poziom bezrobocia w punkcie A jest bezrobociem frykcyjnym (niedopasowanie między wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą).

2. Zmodyfikowana krzywa Phillipsa

Klasyczne podejście do krzywej Phillipsa oznacza analizę relacji pomiędzy stopą zmian płac nominalnych oraz stopą bezrobocia. R.M. Solow i P.A. Samuelson przyjęli założenie, że stopa wzrostu ogólnego poziomu cen:

jest równa różnicy pomiędzy stopą wzrostu płac nominalnych :

a stopą wzrostu produktywności pracy:

Stąd wzór:

Jeżeli także stopa produktywności pracy jest niezależna od poziomu bezrobocia, uzyskujemy zmodyfikowaną krzywą Phillipsa odzwierciedlającą relacje pomiędzy bezrobociem a inflacją cenową. Z analizy Solowa i Samuelsona wynikało jasno, że w polityce gospodarczej można dokonywać wyboru między większą inflacją i mniejszym bezrobociem i odwrotnie.

Wykres 2. Zmodyfikowana krzywa Phillipsa

3. Naturalna stopa bezrobocia

Koncepcja zmodyfikowanej krzywej Phillipsa znalazła potwierdzenie w rzeczywistości wielu krajów.

Krzywą Phillipsa zainteresowali się również monetaryści. Sugerowali oni, że jeżeli punkt A na wykresie 1 reprezentuje poziom bezrobocia, który powszechnie występuje w gospodarce jako zjawisko z gruntu rzeczy naturalne i oczywiste, to jest wskazane by określić go mianem „naturalnej stopy bezrobocia”. Milton Friedman wypowiada się o naturalnej stopie bezrobocia jako o poziomie bezrobocia, który „może być określony za pomocą ogólnego systemu równań równowagi przy założeniu, iż zawierają one opis faktycznych charakterystyk rynku pracy oraz dóbr konsumpcyjnych, włącznie z ich niedoskonałościami, losową zmiennością popytu i podaży, kosztem zdobywania informacji o wolnych miejscach pracy itd.” - tak więc naturalna stopa bezrobocia jest bezpośrednio związana z szeroko rozumianą charakterystyką strukturalną rynku pracy. Oznacza to, że w ujęciu Friedmana na naturalną stopę bezrobocia składa się bezrobocie strukturalne i frykcyjne.

Monetaryści podkreślają, że ze względu na swoją naturę naturalna stopa bezrobocia jest determinowana wyłącznie przez czynniki realne, takie jak mobilność siły roboczej, poziom technologii, poziom zasiłków dla bezrobotnych, preferencje i inne. Pamiętając o tym, Friedman zwrócił uwagę, że relacja pomiędzy wielkością realną, jaką jest poziom bezrobocia, a wielkością pieniężną, czyli stopą wzrostu płac nominalnych, może być spełniona jedynie w krótkim okresie, tzn. w okresie fazy dostosowania, w której jednostki poddane są iluzji pieniężnej. Podczas gdy oczekiwania dotyczące przyszłości nie zmieniają się, czyli innymi słowami pracownicy nie zdają sobie sprawy z faktu, że wzrost płac oznacza jednoczesny wzrost cen, interpretują oni wzrost płac nominalnych jako wzrost płac realnych i tym samym oferują zwiększoną podaż pracy (przejście z punktu A do B).

W długim okresie oczekiwania dotyczące przyszłości podlegają weryfikacji (z punktu B do C i z C do D). Efektem tego jest to, że tak długo jak oczekiwania nie zostają spełnione krzywa Phillipsa przesuwa się ku górze.

Wykres 3. Naturalna stopa bezrobocia a inflacja

Monetaryczny model krzywej Phillipsa może być przedstawiony za pomocą następującego trójrównaniowego systemu:

[1]

[2]

[3]

gdzie:

stopa wzrostu płac

stopa wzrostu cen

oczekiwana stopa wzrostu cen

stopa bezrobocia

stopa wzrostu produktywności pracy

Pierwsze z nich [1] upowszechniło się pod nazwą „rozszerzonej o oczekiwania inflacyjne krzywej Phillipsa”. Mówi ona, że stopa zmian płac nominalnych jest funkcją poziomu bezrobocia oraz, dodatkowo, oczekiwanej stopy bezrobocia. Drugie równanie [2] określa zależność pomiędzy inflacją płacową a cenową. Równanie [3] obrazuje formułowanie oczekiwań inflacyjnych. Reprezentuje ono założenie, że oczekiwana stopa inflacji w bieżącym okresie jest równa stopie inflacji, która miała miejsce w okresie poprzednim.

Zgodnie z poszerzoną krzywą Phillipsa należy zdawać sobie sprawę, że nie mamy do czynienia z jedną krzywą, lecz z całym ich zbiorem, gdzie każda z nich odpowiada każdej określonej oczekiwanej stopie inflacji. Ważne jest by uświadomić sobie, że przy poziomie bezrobocia równemu stopie naturalnej A istnieć może w długim okresie inflacja o dowolnej stałej stopie ( w punkcie C i E), nie tylko zerowej, ponieważ przy tym poziomie bezrobocia rzeczywiste stopy inflacji cenowej i płacowej są zgodne z oczekiwaniami. Tak więc długookresowy punkt równowagi znajduje się na poziomie stopy bezrobocia równej stopie naturalnej i dowolnej stałej stopie inflacji - długookresowa krzywa Phillipsa obrazująca wszystkie długookresowe punkty równowagi (A, C, G, E).

4. Zakończenie

Pierwotna koncepcja krzywej Phillipsa mówiła o wymienności bezrobocia i inflacji. Dla monetarystów miało to charakter jedynie przejściowy, do czasu gdy podmioty gospodarcze nie zorientują się i nie zweryfikują swoich oczekiwań inflacyjnych.

Powstała hipoteza racjonalnych oczekiwań, w myśl której podmioty opierają oczekiwania inflacyjne na dobrej znajomości czynników wywołujących inflację i trafnej interpretacji poczynań rządu. Według tej hipotezy nie jest możliwe popełnianie błędów przez podmioty przy kształtowaniu przewidywań inflacyjnych, co dopuszcza koncepcja zmodyfikowanej krzywej Phillipsa. Wobec tego nie jest możliwe nawet przejściowe odchylenie bezrobocia od poziomu naturalnego. W konsekwencji wymienność inflacji i bezrobocia nie występuje nawet przejściowo. Ilustruje to pionowa prosta przechodząca przez punkty A, C i E.

Z teorii racjonalnych oczekiwań wynikają istotne wnioski dla polityki gospodarczej. Po pierwsze, ograniczanie bezrobocia za pomocą ekspansywnej polityki makroekonomicznej jest bezcelowe. Po drugie, restrykcyjna polityka makroekonomiczna może mieć ważne znaczenie dla ograniczenia procesów inflacyjnych.

Źródła:

Elementarne zagadnienia ekonomii, red. Roman Mikulski, PWN Warszawa 1995

David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch: Ekonomia, PWE Warszawa 1995

Michael Burde, Charles Wyplosz: Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE Warszawa 1995

Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus: Ekonomia t.1, PWN Warszawa 2000

Podstawy ekonomii, red. Roman Milewski, PWN Warszawa 2002

www.ekonomia.net.pl

---