Samorząd terytorialny- to instytucja społeczna w której wybrani członkowie zbiorowości dysponują uprawnieniami do podejmowania i koordynowania społecznie doniosłych działań związanych z zaspokajaniem potrzeb publicznych mieszkańców danego terytorium.
Pomocniczość ma umacniać uprawnienia obywateli i ich wspólnot. W myśl zasady pomocniczości sprawy wynikające z życia człowieka w społeczeństwie nie powinny być przejmowane przez władzę publiczną, jeżeli te sprawy może załatwić , rozstrzygnąć sam człowiek. Władza publiczna wkracza w te sfery życia człowieka w których nie może on sam rozstrzygnąć ważnych dla siebie kwestii.
Zasada pomocniczości- stanowi kryterium podziału aktywności człowieka, gminy, powiatu i administracji rządowej. Nie wolno jednostkom wydzierać i na społeczeństwo przenosić tego, co mogą wykonać z własnej inicjatywy i własnymi siłami .
Elementy zasady pomocniczości:
Człowiek podstawowym podmiotem - wszelkie instytucje jedynie jednostkami pomocniczymi
Gmina zajmuje się jedynie tym czego człowiek nie jest w stanie wykonać
Powiat jest pomocniczy w stosunku do gminy, a województwo- w stosunku do powiatu, państwo ma być pomocnicze w stosunku do wszystkich organizacji działających w jego ramach i będących bliżej obywatela.
Władze UE mogą zajmować się tylko takimi sprawami, których poszczególne kraje członkowskie nie są w stanie rozwiązać samodzielnie.
Zasada Centralizacji- nieograniczony nadzór wykonywany przy pomocy kryterium legalności, celowości, rzetelności i gospodarności.
Zasada Decentralizacja- z zasadą decentralizacji mamy do czynienia wtedy jeżeli przy stopniowej budowie administracji publicznej stopień wyższy posiada pewną sferę samodzielności i niezależności względem stopnia wyższego. Samodzielność polega na posiadaniu zadań własnych. Niezależność- polega na wyłączności kompetencji w ramach wykonywania tych zadań własnych.
Kolejna definicja decentralizacji opiera się na pojęciu nadzoru, w tym ujęciu decentralizacja równa się tzw. Ograniczonemu nadzorowi stopnia wyższego nas stopniem wyższym.
Od zasady centralizacji i decentralizacji należy wyłączyć proces wydawania decyzji administracyjnych, który jest regulowany postanowieniami KPA i wygląda tak samo w strukturach zcentralizowanych jaka i w strukturach zdecentralizowanych.
Z decentralizacją mamy do czynienia wtedy, jeżeli ustrojodawca odbiera część zadań publicznych i władztwa administracyjnego scentralizowanej administracji rządowej i przekazuje te zadania i władztwo powstałym bezpośrednio z mocy ustawy wspólnotom samorządowym ( związkom publiczno- prawnym ) innym niż państwo. Nie każde zadanie publiczne nadaje się do decentralizacji. Nie decentralizuje się bezpieczeństwa publicznego i jednakowych standardów rzeczy i świadczeń państwie. Decentralizacja polega na tym , że państwo jako podstawowy związek publiczno- prawny tworzy inne niż ono związki publiczno-prawne celem wykonywania zadań publicznych.
Formy demokracji bezpośredniej w Polsce:
· Referendum- mechanizm dzięki któremu mieszkańcy jst jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wole co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta ( burmistrza, prezydenta miasta). Referendum lokalne może być przeprowadzone nie tylko w jednostkach samorządu terytorialnego którymi są gmina i powiaty lecz również w jednostce samorządu regionalnego- w województwie. W odniesieniu do referendum wojewódzkiego termin referendum lokalne w oczywisty sposób nie jest właściwy. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30 % uprawnionych do głosowania, a za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, co powoduje, że wynik referendum jest rozstrzygający. Od października 2006 roku obowiązuje nowy wymóg ważności referendum w sprawie odwołania organu pochodzącego z wyborów bezpośrednich, mianowicie udział w referendum nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu. Ustawa o referendum lokalnym wyróżnia 2 rodzaje spraw mogących stanowić przedmiot referendum:
Odwołanie organu stanowiącego danej jst ( a więc Rady gminy, Rady powiatu albo sejmiku województwa) a w gminie także jednoosobowego organu wykonawczego.
Wyrażanie woli co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej danej jednostki, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów tej jednostki.
Wybory- wybory członków organów jst:
Rad Gmin
Rad powiatów
Semików województw
Oraz jednoosobowych organów wykonawczych gmin- wójtów, burmistrzów, prezydentów miast.
W gminach liczących do 20 tysięcy mieszkańców wybory samorządowe odbywają się według ordynacji większościowej, w systemie większości względnej, natomiast w gminach liczących powyżej 20 tysięcy mieszkańców, a także w powiatach i województwach- według systemu proporcjonalnego, w których głosy wyborców przelicza się na mandaty.
Czynne i bierne prawo wyborcze- wpisanie do rejestru wyborców jest formą urzędowego potwierdzenia posiadania praw wyborczych z uwzględnieniem faktu stałego zamieszkiwania na obszarze gminy. Prawo wybierania ( czynne prawo wyborcze) do danej Rady ma każdy obywatel polski który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej Rady. Nie mają prawa wybierania osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym, pozbawione praw wyborczych orzeczeniem TS, ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.
Prawo wybieralności ( bierne prawo wyborcze) przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej Rady. Nie mają prawa wybieralności osoby :
-karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego,
-wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.
Charakterystyka organów gminy, powiatu i województwa.
1. GMINA - to prawnie zorganizowany terytorialny związek osób określony w ustawie o samorządzie gminnym jako wspólnota samorządowa. Gmina jest podstawowym ogniwem samorządu terytorialnego Polsce , samorząd terytorialny na szczeblu gminy musi istnieć. Gminie przysługuje domniemanie kompetencji. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone w ustawach dla innych jego jednostek, a w razie wątpliwości do kogo należy dane zadania, należy przyjąć zasadę domniemania kompetencji gminy. Do organów gminy zaliczamy :
rada gminy - władza uchwałodawcza i kontrolna
wójt, burmistrz, prezydent miasta - władza wykonawcza
Rada Gminy jest organem przedstawicielskim, kolegialnym i pochodzącym z wyborów powszechnych. Jeżeli siedziba gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, rada nosi nazwę miejskiej. Powołana jest ona do działania w imieniu i za mieszkańców. Działając w tej sposób wyraża ich interesy i zmierza do zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym. Kontrolę rada gminy wykonuje poprzez komisję rewizyjną. W skład komisji rewizyjnej nie mogą wchodzić jak w innych komisjach osoby spoza rady gminy. Komisja rewizyjna kontroluje wykonanie budżetu oraz udziela lub nie udziela absolutorium, co wiąże się z wykonaniem lub niewykonaniem budżetu. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. W skład rady gminy wchodzą przewodniczący jego zastępcy oraz radni. Przewodniczący rady oraz jego zastępcy w liczbie od 1 do 3 wybierani są bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Funkcji przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nie można łączyć z funkcją członka zarządu gminy. Jeśli chodzi o procedurę odwołania przewodniczącego i wiceprzewodniczącego to następuje ona na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady gminy. Sesja jest podstawową formą działalności rady. Na sesjach rada może korzystać z posiadanych kompetencji i podejmować konkretne rozstrzygnięcia z zakresu swoich kompetencji. Sesje są zwoływane przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz na kwartał. Zadania
uchwalanie statutu gminy,
powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu,
uchwalanie budżetu gminy oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności finansowej gminy i udzielanie absolutorium zarządowi z tego tytułu,
uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
uchwalanie programów gospodarczych,
podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach,
Wójt- urzędnik, pełniący funkcję organu wykonawczego gminy obok burmistrza i prezydenta miasta, wykonujący uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności:
przygotowywanie projektów uchwał rady gminy
określanie sposobu wykonywania uchwał
gospodarowanie mieniem komunalnym
wykonywanie budżetu
zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych
Wójt jest funkcjonariuszem publicznym, wybieranym w wyborach powszechnych, jego kadencja rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Wójta można odwołać poprzez referendum lokalne w trakcie trwania kadencji, do rozpisania którego potrzebny jest wniosek co najmniej 10% wyborców. Referendum jest ważne, gdy udział w nim weźmie nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu. W razie wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji (np. w razie odmowy złożenia ślubowania, złożenia pisemnej rezygnacji, śmierci, odwołania z urzędu) funkcję wójta, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez premiera. Wójtem nie może być osoba nie będąca obywatelem Polski.
2.Powiat- stanowi lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Ustawa o samorządzie powiatowym ustanawia dwie kategorie powiatów. Powiat to zasadnicza jednostka podziału terytorialnego obejmująca całe obszary graniczących ze sobą gmin ( powiat ziemski) lub cały obszar miasta ( miasto na prawach powiatu). Samorząd powiatowy wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, dysponuje mianem powiatowym i prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Posiada osobowość prawną. Zakres jego działania nie może naruszać zakresu działania gminy. Powiatowa wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz w referendum a także za pośrednictwem organów powiatu, którymi są rada powiatu i zarząd powiatu.
Rada powiatu- organ stanowiący i kontrolny powiatu. Kadencja rady trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady powiatu w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną. Zakres działania:
stanowienie prawa miejscowego
wybór i odwołanie zarządu
powołanie i odwołanie na wniosek starosty sekretarza powiatu i skarbnika powiatu
uchwalenie budżetu
stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym działalności finansowej
rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały o udzielaniu bądź nieudzielaniu absolutorium dla zarządu z tego tytułu
Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Zarząd jest wybierany przez radę powiatu w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę. zadania :
wykonywanie budżetu powiatu,
przygotowywanie projektów uchwał rady powiatu,
gospodarowanie mieniem powiatu,
wykonywanie uchwał rady powiatu,
zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.
Starosta - organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Starosta opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej starosta działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach. W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu.
Status prawny starosty- jest przewodniczącym organu wykonawczego ( zarząd powiatu) . Wydaje decyzje administracyjne w sprawach należących do zakresu działania powiatu , jak też ma szczególne kompetencje jako zwierzchnik powiatowych służb inspekcji i straży. Jest to szczególna kompetencja starosty w która Rada Powiatu nie powinna ingerować, np. przez opiniowanie kandydatów na kierowników służb inspekcji i straży. kieruje starostwem, powołuje i kieruje pracami.
3.Województwa- są największymi jednostkami samorządu terytorialnego, nie naruszającymi samodzielności powiatów i gmin. Terytorium Polski obecnie podzielone jest na 16 województw. Samorząd terytorialny na szczeblu województwa jest w Polsce instytucja nowa , utworzoną 1 stycznia 1999roku. Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim niezastrzeżonych ustawami an rzecz organów administracji rządowej. Organy województwa: sejmik województwa i zarząd województwa.
Sejmik województwa- organ kontrolny i stanowiący , wybierany w powszechnym i bezpośrednim głosowaniu wyborczym. Sejmik tworzą radni, wybierani w wyborach bezpośrednich. Jego kadencja trwa cztery lata, licząc od dnia wyborów. Do jego wyłącznej właściwości należą uprawnienia: prawotwórcze, organizacyjne, planistyczne a także finansowo- majątkowe, osobowe i kierowniczo- kontrolne .Kompetencje:
Sejmik stanowi akty prawa miejscowego, w tym statut województwa (jest on uchwalany po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów), zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim, a także zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Sejmik wybiera ponadto i odwołuje zarząd województwa, rozpatruje sprawozdania z jego działalności oraz powołuje i odwołuje, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa.
Sejmik uchwala strategię rozwoju województwa oraz wieloletnie programy wojewódzkie. Do wyłącznej właściwości sejmiku należy również uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego.
Sejmik uchwala także programy wojewódzkie służące realizacji ponadlokalnych i regionalnych celów publicznych.
Do wyłącznej właściwości sejmiku należy podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa.
Sejmik uchwala również budżet województwa i określa zasady udzielania dotacji z budżetu województwa.
Rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania finansowe województwa oraz sprawozdania z wykonania wieloletnich programów województwa.
Zarząd województwa - organ wykonawczy województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Kompetencje:
wykonywanie uchwał sejmiku województwa,
gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo,
przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa,
przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie,
organizowanie współpracy ze strukturami samorządów regionalnych, także w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi,
kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników,
uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego (organu pomocniczego marszałka województwa),
odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie budżetu.
· Marszałek województwa - organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnątrz. W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne marszałek województwa podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu województwa. Czynności podjęte w tym trybie wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu województwa. Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Status prawny Marszałka województwa- Marszałek województwa organizuje pracę zarządu województwa jako jego przewodniczący i urzędu marszałkowskiego jako jego kierownik; jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Marszałkowi przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne.
Gmina na prawach powiatu- Organy gminy pełnią jednocześnie funkcje organów powiatu. Na podstawie tej ustawy pewne miasta które są gminami uzyskały status powiatu np. Kraków ( Rada gminy jest Radą powiatu, Prezydent Krakowa jest starostą).
Dlaczego mamy 3 stopniowy samorząd terytorialny- żaden nie sprawuje nad sobą władzy , one się uzupełniają, każda jest samodzielna, zdecentralizowana. Samorząd terytorialny RP jest 3 stopniowy . Podstawowym stopniem samorządu terytorialnego jest gmina, a na większych jednostkach podziałów terytorialnych odpowiednio powiat i województwo. Należy podkreślić, że w żadnym wypadku poszczególne jst nie sprawują względem siebie czynności kontrolnych lub nadzorczych. Powiat nie kontroluje gminy, a samorząd województwa nie kontroluje powiatu. Wszystkie jst znajdują się pod ograniczonym nadzorem państwa, które wykonuje ten nadzór za pośrednictwem Prezesa Rady Ministrów, Wojewodów oraz regionalnych izb obrachunkowych. Powiat wykonuje te zadania publiczne, które przekraczają zdolność organizacyjną gminy. Województwo z kolej wykonuje te zadania publiczne które przekraczają zdolność organizacyjną powiatu. Wynika to z zasady pomocniczości i decentralizacji. Państwo wykonuje zadania publiczne o charakterze ogólnopaństwowym ( ochrona życia, bezpieczeństwo publiczne, jednakowe standardy rzeczy i świadczeń). W całym kraju sprawy ogólnopaństwowe nie nadają się do decentralizacji.
Czy gmina , powiat województwo mogą być przedsiębiorcami- Działalność gospodarczą może prowadzić tylko gmina i województwo. Klientem gminy jest człowiek. Powiat jest dla człowieka. Klientem samorządu województwa są przedsiębiorcy. Samorząd województwa rozdziela środki między przedsiębiorców. Zadania użyteczności publicznej są szczególnym rodzajem zadań publicznych, gdyż musza być wykonywane w sposób ciągły, nieprzerwany i niekoniecznie muszą przynosić zysk. Gmina i region ( samorząd województwa) mogą prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej do których należą zadania własne gminy, których celem jest zaspokojenie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, może prowadzić działalność w ramach użyteczności. Województwo może prowadzić działalność gospodarczą w ramach użyteczności, poza nią nie.
Zasada swobody działalności gospodarczej- działalnością ma się zajmować człowiek, a państwo ma zapewniać warunki dla tej działalności.
Czym się różni związek gminy ( powiatu) od porozumienia- W wyniku porozumienia komunalnego przez jst nie tworzy się żadna nowa struktura organizacyjna. W celu wspólnego wykonywania zadań gminy lub powiaty mogą tworzyć związki. Związek gminy czy powiatów to nowy podmiot prawa posiadający swój statut swój statut i osobowość prawną. Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej. Związek ma organy. Organem stanowiącym jest zgromadzenie związku, a organem wykonawczym jest zarząd związku. W skład zgromadzenia związku wchodzą wójtowie gmin uczestniczących w związku.
Porozumienie komunalne powiatowe- powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia jednemu z nich zadań publicznych.
Status prawny Marszałka Województwa- jest powoływany i odwoływany przez sejmik województwa. Jest przewodniczącym zarządu województwa. Wydaje decyzje administracyjne i kieruje urzędem marszałkowskim oraz reprezentuje samorząd województwa w sferze stosunków zewnętrznych.
Kompetencje prawotwórcze Jst- JST mogą tworzyć na podstawie odpowiednich upoważnień ustawowych, akty prawa miejscowego.
Różnica pomiędzy związkiem a porozumieniem komunalnym- porozumienie komunalne stanowi pewną formę wykonywania zadań publicznych, tylko jedna jednostka jst przejmuje wykonanie a reszta budżetuje. Związek komunalny to utworzenie niezależnego podmiotu jst z własnymi organami. Temu związkowi przekazuje się zadania i nie ponosi się odpowiedzialności poza polityczną.
Rodzaje podstaw prawnych do tworzenia aktów prawa miejscowego
1.Szczegółowe upoważnienia ustawowe np. ustawa o systemie oświaty lub ustawa o zachowaniu trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
2. Upoważnienie ogólne do tworzenia tzw. aktów ustrojowo- organizacyjnych.
3.Tzw. generalna klauzula kompetencyjna ( upoważnienie specjalne) do tworzenia przepisów porządkowych w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Rada Gminy może wydawać przepisy porządkowe jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
Bezpieczeństwo publiczne- byt władny w którym wolności i obowiązki obywatelskie nie są zagrożone. Stan w którym człowiek może korzystać w sposób nieograniczony.
Porządek publiczny- stan w którym człowiek może korzystać ze swoich praw
Spokój publiczny- stan który nie przekracza odporności ludzkiego organizmu.
Nadzór- nadzór jest kategorią pośrednią pomiędzy kontrolą w ścisłym znaczeniu a wykonywaniem uprawnień wynikających z nadrzędności hierarchicznej. Zawsze obejmuje on uprawnienia kontrolne takie jak uprawnienie do obserwowania określonych zjawisko, analizowania ich charakteru i stwierdzania zgodności albo niezgodności obserwowanych zjawisk z określonymi standardami lecz łączy się także z ustawowo określonymi uprawnieniami władczymi. Organ nadzorczy może stosować tylko ustawowo określone środki. Tradycyjne nadzór dzieli się na sprawowany wobec aktów, wobec osób oraz wobec organów.
Nadzór nad działalnością JST- nadzór nad jst jest korelatem jej samodzielności. Nadzór nad działalnością gminy jest sprawowany według kryterium legalności- zgodności z obowiązującym prawem. Nadzór nad działalnością gminną ma postać uchwał i zarządzeń organów gminy. Konstytucja wyraźnie określa organy nadzoru ( enumeratywnie): Prezes Rady Ministrów, wojewoda, Regionalna Izba Obrachunkowa ( uchwały i zarządzenia o charakterze finansowym). Otwarcie organów poprzez ustawy zwykłe : ministrowie właściwi. Każda aktywność nadzorcza podlega skardze do sądu administracyjnego. Sejm rozwiązuje Radę Gminy a nie jest organem nadzoru takiej uchwały gmina nie może zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Pojęcie nadzoru a kontroli- bardzo duże znaczenie ma enumeratywne ( zamknięte ) wyliczenie w konstytucji organów nadzoru nad działalnością jst. Jest zasada bowiem, że każda jst może złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na akt nadzoru ( rozstrzygnięcie nadzorcze) danego organu nadzoru.
Ustrój sądownictwa administracyjnego:
I instancja: Wojewódzki Sąd Administracyjny
II instancja: Naczelny Sąd Administracyjny
Organ 1- osobowy - nadzoruje zarządzenia
Organy kolegialne- nadzorują ustawy
Klasyfikacja środków nadzoru:
1. Środki informacyjno doradcze- środki, które zapewniają organowi nadzoru dostęp do informacji i powadzenie pewnego doradztwa względem podmiotu nadzorowanego .
2. Środki nadzoru korygującego - inni nazywają ten środek współdziałaniem organów administracyjnych- jest to współdziałanie.
3. Środki osobowe ( bo kierowane przeciwko osobom, organom)- są to środki kierowane przeciwko bytowi prawnemu. Szczególna pozycja sejmu wobec organów stanowiących jst. W razie powtarzającego się naruszenia przez Radę Gminy, konstytucję lub ustawy przez sejm, odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta na wniosek Prezesa Rady Ministrów może w drodze uchwały rozwiązać Rade Gminy. W przypadku rozwiązania Rady Gminy Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza osobę, która do czasu wyboru Rady Gminy pełni jej funkcję. Sejm nie jest organem nadzoru nad jst. Sejm pełni funkcje kontrolną. Instytucja zarządu komisarycznego- zarząd komisaryczny polega na zawieszeniu organów jst i powołaniu prze Prezesa Rady Ministrów tzw. Komisarza rządowego. Komisarz rządowy przejmuje funkcje zarówno Rady jaki i organu wykonawczego. Zarząd komisaryczny stosuje się w razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez jst. Doktryna kwestionuje konstytucyjność ( zgodność z konstytucją) zarządu komisarycznego. Zarząd komisaryczny nie równa się komisarzowi rządowemu. Zarząd komisaryczny to nazwa pewnej instytucji prawnej, pewna forma zarządzania sprawami publicznymi. Komisarz rządowy- wykonuje zarząd komisaryczny.
4. Środki represyjne - kierowane są w stosunku do uchwał i zarządzeń organów jst i polegają na stwierdzeniu nieważności uchwały lub zarządzenia. Organem nadzoru represyjnego jest wojewoda i Regionalne Izby Obrachunkowe, Stwierdzenie nieważności ma zawsze moc wiążącą. Ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w Art. 3 stwierdza że do sądu administracyjnego można wnieść skargę na akty nadzoru nad działalnością jst. Skargę te mogą wnieść jst. Ustawy ustrojowe o samorządzie posługują się zwrotem rozstrzygniecie nadzorcze. Nie używają zwrotu akt nadzoru.
Pojecie akt nadzoru jest szersze od pojęcia rozstrzygnięcia nadzorczego. Rozstrzygnięcie nadzorcze jest to akt administracyjny który kończy postępowanie nadzorcze. Nadzorowi represyjnemu nie podlegają decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach, gdyż te są kontrolowane w trybie kpa. Skarga każdego kto ma w tym interes prawny na uchwały i zarządzenia organów jst z zakresu administracji publicznej.
Związek publicznoprawny- korporacja złożona z ludzi wyodrębnionych z uwagi na pewne kryterium (np. miejsce zamieszkania, wykonywany zawód) wyposażona we władztwo publiczno-prawne przez ustawodawcę celem wykonywania zadań publicznych. Związek publiczno-prawny musi posiadać osobowość prawną. Związek publiczno-prawny jako osoba prawna działa za pośrednictwem swoich organów stanowiących przy czym w skład tych organów wchodzą członkowie wspólnoty wybierani w drodze wyborów bezpośrednich (lub pośrednich) Związek publiczno-prawny może w drodze prawa powszechnie obowiązującego wypowiadać się o swoim ustroju (statuty). Podstawowy związek publiczno-prawny to państwo.
Gmina , powiat , województwo związek publicznoprawny-
"Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną" art.165 konstytucji. Chodzi tu o jednostki jako całość a więc wspólnoty mieszkańców wraz z terytorium, na którym zamieszkują. Nie będą miały osobowości prawnej, więc rada gminy czy zarząd powiatu, ale gmina, czy powiat jako związek publiczno-prawny. Wyraża się to w tym, że jednostką przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe.
Każda jednostka samorządu terytorialnego posiada organ stanowiący i kontrolny jak i wykonawczy.
Odnośnie gminy:
-organ stanowiący i kontrolny - rada gminy
-organ wykonawczy-wójt, burmistrz lub prezydent
Odnośnie powiatu :
-organ stanowiący i kontrolny-rada powiatu
-organ wykonawczy-zarząd powiatu a nie stojący na jego czele starosta. Starosta nie jest organem powiatu. Jest organem wewnętrznym rady powiatu.
Odnośnie województwa:
-organ stanowiący i kontrolny - sejmik województwa
- organ wykonawczy - zarząd województwa, analogicznie nie będzie organem województwa Marszałek województwa, będący przewodniczącym zarządu województwa.
Relacje pomiędzy pojęciem władze gminy a organy gminy- Oran jest podmiotem wyodrębnionym w celu wykonywania określonych zadań. A władza to organ wyposażony w kompetencje uchwałodawcze lub wykonawcze. Pojęcie władzy jest szerszym od pojęcia organu. Najwyższą władzą jest wspólnota, która działa w drodze wyboru lub referendum. Władze gminy to podmioty upoważnione do rozstrzygania w sprawach gminy. Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy gminy. Wspólnota ta podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz referendum a także za pośrednictwem organów gminy. Organami gminy są :
· Rada Gminy- organ wieloosobowy, którego skład osobowy jest ustalony w drodze wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Kadencja Rady trwa 4 lata. Rada Gminy jest organem uchwałodawczym i kontrolnym. Do właściwości Rady Gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy.
· Wójt- jest organem wykonawczym gminy- wykonuje uchwały Rady Gminy i zadania gminy w realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie Radzie Gminy. Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz.
Relacje pomiędzy pojęciem władze powiatu a organ powiatu-
Organ jest podmiotem wyodrębnionym w celu wykonywania określonych zadań. A władza to organ wyposażony w kompetencje uchwałodawcze lub wykonawcze. Pojęcie władzy jest szerszym od pojęcia organu. Najwyższą władzą jest wspólnota, która działa w drodze wyboru lub referendum. Władze powiatu określa rozdział 3 ustawy. Zgodnie z art. 8 mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym - poprzez wybory i referendum powiatowe lub za pośrednictwem organów powiatu. Organami powiatu są Rada Powiatu i Zarząd Powiatu.
· Rada powiatu- stanowiący i kontrolny organ powiatu wybierany w bezpośrednim i powszechnym głosowaniu wyborczym. Do wyłącznej właściwości powiatu należą uprawnienia: prawotwórcze, organizacyjne, planistyczne, a także finansowo- majątkowe, osobowe i kierowniczo- kontrolne.
· Zarząd powiatu- organ wykonawczy powiatu. W jego skład wchodzą przewodniczący- starosta oraz pozostali członkowie od 3 do 5 osób w tym wicestarosta, wybierani przez radę powiatu. Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu i zadania określone przepisami prawa. W realizacji zadań podlega jedynie radzie powiatu wyznaczającej kierunki jego działania.
Relacje pomiędzy pojęciem władzy województwa a organu województwa- Organ jest podmiotem wyodrębnionym w celu wykonywania określonych zadań. A władza to organ wyposażony w kompetencje uchwałodawcze lub wykonawcze. Pojęcie władzy jest szerszym od pojęcia organu. Najwyższą władzą jest wspólnota, która działa w drodze wyboru lub referendum. Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w województwie regionalna wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy województwa. Wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym ( w głosowaniu wyborczym oraz referendum) a także za pośrednictwem organów województwa. Organy:
· Sejmik województwa- zakres jego działania obejmuje najważniejsze sprawy regionalnej wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowanie jej władz. Sejmik województwa wybiera ze swojego składy przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu województwa. Ustawa województwa nie zalicza przewodniczącego sejmiku do organu województwa. Przewodniczący sejmiku może powierzyć wykonywanie tych czynności jednemu z z wiceprzewodniczących sejmiku województwa.
· Zarząd województwa- jest organem wykonawczym województwa. W skład 5 osobowego zarządu województwa wchodzą Marszałek województwa jako przewodniczący , jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali członkowie. Marszałek oraz pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani także spoza składu sejmiku. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Relacje między Radnym a Radą Gminy- Radny posiada mandat społeczny do wykonywania funkcji Radnego , uzyskał legitymację reprezentowania wspólnoty. Radny ma mandat który nie jest mandatem związanym, jest mandatem wolnym, jego obowiązkiem jest utrzymywanie więzi ze społecznością. Radny może być odwołany przez referendum ale nie jako jedna osoba- Radny. Radny jest członkiem organu kolegialnego . Radny nie powinien uczestniczyć w podejmowaniu uchwał które dotyczą jego osoby. Jeżeli Radny nie uczestniczy w posiedzeniu występuje kworum.
Pojęcie i klasyfikacja zadań gminy powiatu i województwa-
Gmina jest to prawnie zorganizowany związek terytorialny osób, określony w ustawie jako samorząd terytorialny.
Gmina zajmuje się zbieraniem środków, oraz pożytkowaniem ich w określonym celu. Do zadań gminy należą wszystkie zadania przydzielone jej przez konstytucję, oraz te, które nie zostały przydzielone żadnej organizacji. Jednym z typów zadań gminy, są zadania własne - gmina wykorzystuje własny budżet do zaspokajania potrzeb mieszkańców, na przykład budując park, dbając o oczyszczanie itd. Ten typ działań dzieli się na
- techniczne, np. budowanie dróg.
- społeczne, szkoły itp.
- porządku publicznego, organizowanie ruchu ulicznego, straży pożarnej itp.
- ładu przestrzennego i ekologicznego, zarządzanie terenami, dbanie o czystość.
Zadania własne charakteryzują się tym, że odpowiedzialność za nie ponosi całkowicie gmina.
Niektóre z zadań gminy są określane przez ustawę, aby ich wykonanie nie zależało od decyzji składu gminnego, i żeby potrzeby ludności były zaspokajane bez względu na obecnych przewodniczących.
Innym rodzajem zadań są zadania zlecone, czyli obce, zaplanowane, zlecone i opłacone przez państwo. Te zadania także dzielą się na obowiązkowe i dobrowolne. W przypadku zadań obowiązkowych, gmina jest zobowiązana do ich wykonania, ponieważ tak właśnie stanowi ustawa. Inaczej jest w przypadku zadań, które gmina wykonuje dobrowolnie. Rząd tylko sugeruje wykonanie jakiejś czynności na rzecz mieszkańców, lecz gmina sama decyduje czy wykonać dane zadanie, czy też nie.
Na budżet gminy składają się wszystkie opłaty uiszczane przez jej obywateli, takie jak opłaty za samochód, za dom itp., a na wydatki, wszystkie wyżej wymienione zadania, oraz opłacenie organów.
Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
- infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej),
- infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi),
- porządku i bezpieczeństwa publicznego (porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, obronność, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży),
- ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja, kartografia i kataster, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, ochrona środowiska).
Ustawy mogą także określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Województwo- ZADANIA:
Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez programy wojewódzkie, uwzględniającej zgodnie z ustawą następujące cele:
- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców,
-pobudzanie aktywności gospodarczej,
- podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
- zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,
- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Zadania własne jst- to zadania dla których tworzy się jst. Zadania te zaspokajają potrzeby wspólnoty jst .Zadania własne dzielimy na fakultatywne i obligatoryjne.
Zadania zlecone- są to zadania zlecone z mocy ustawy- z uzasadnionych potrzeb państwa, to zadania ogólnopaństwowe wykonywane przez jst np. ewidencje ludności, wydawanie dowodów osobistych, pieniądze zapewnia państwo, rejestracja działalności gospodarczej osób fizycznych przez wójta, burmistrza, prezydenta. Oraz zadania zlecone w drodze porozumienia administracyjnego- zadania przyjęte przez daną jst : porozumienie musi być zawarte dobrowolnie.
Akty prawa miejscowego- to akt prawny powszechnie obowiązujący na terenie gminy, powiatu, województwa wydawany przez terenowe organy administracji rządowej. Akty dzielimy na akty o charakterze:
· Ustrojowo- organizacyjne- to są statuty, uchwały dotyczące organizacji urzędów.
· Przepisy porządkowe
· Przepisy wykonawcze do ustaw
Akty prawa miejscowego stanowione przez gminę- Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy (art. 40 Ustawy o samorządzie gminnym). Punkt 2 artykułu 40 mówi, iż organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:
- wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych
- organizacji urzędów
- zasad zarządu mieniem gminy
- zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Ten sam artykuł mówi również o możliwości wydawania przepisów porządkowych, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach. Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwały. # RADY GMIN mogą ustanawiać przepisy gminne w zakresie:
- wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,
- organizacji urzędów i instytucji gminnych,
- budżetu gminy,
- podatków i opłat określonych w odrębnych ustawach,
- miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
- zasad zarządu mieniem gminy,
- zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
- przepisy porządkowe (uwarunkowane jak wyżej).
Urząd gminy prowadzi zbiór przepisów gminnych dostępny do powszechnego wglądu w jego siedzibie.
Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat- obowiązujące na terenie powiatu akty prawa miejscowego stanowione przez radę powiatu. Wyjątkowo w przypadkach niecierpiących zwłoki, jeden rodzaj tych aktów - powiatowe przepisy porządkowe może wydawać zarząd powiatu, a i wówczas podlegają one zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady. Podstawą do stanowienia aktów prawa miejscowego muszą być upoważnienia zawarte w ustawach szczególnych. Jedynie powiatowe przepisy porządkowe mogą być wydawane wyłącznie na podstawie ustawy o samorządzie powiatowym. Nazwą tą określa się przepisy wydawane wtedy gdy jest to niezbędne dla ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, a zagrożenia tych dóbr występuje na obszarze więcej niż jednej gminy. Konstytucja stanowi, iż warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie, którego tryb i zasady określa ustawa. Powiatowe akty prawa miejscowego z zastrzeżeniem szczególnego trybu ogłaszania przepisów porządkowych , publikuje się w prowadzonym przez wojewodę wojewódzkim dzienniku urzędowym. Kieruje je do publikacji uprzednio podpisując przewodniczący Rady. Dzień wydania wojewódzkiego dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu prawa miejscowego. # RADY POWIATÓW stanowią akty prawa miejscowego w sprawach:
- wymagających uregulowania w statucie powiatu,
- budżetu powiatu,
- podatków i opłat określonych w odrębnych ustawach,
- szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,
- zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
- przepisy porządkowe, jeżeli podane wyżej przyczyny uzasadniające ich stanowienie występują na obszarze więcej niż jednej gminy.
Starostwo powiatowe gromadzi i udostępnia zbiór aktów prawa miejscowego ustanowionych przez organa powiatu.
Akty prawa miejscowego stanowione przez województwo- # SEJMIKI WOJEWÓDZTW stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.
Dotyczą one spraw:
- wymagających uregulowania w statucie województwa,
- budżetu województwa,
- podatków i opłat określonych w odrębnych ustawach,
- zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,
- zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Ustawa nie przewiduje kompetencji sejmiku województwa w zakresie stanowienia przepisów porządkowych.
Mienie komunalne w gminne- MENIE GMINNE I GOSPODARKA FINANSOWA GMINY
Mieniem gminnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków.
Nabycie mienia następuje:
- na podstawie ustawy,
- przez przekazanie mienia związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy,
- w wyniku przekazania mienia przez administrację rządową,
- w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej.
Gmina prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego na rok kalendarzowy budżetu którego projekt przedstawia zarząd. Budżet jest uchwalony przez radę gminy nie później niż do 31 marca roku budżetowego jeżeli tego nie zrobi do końca kwietnia robi to Regionalna Izba Obrachunkowa.
- przez przekazanie mienia związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy,
- w wyniku przekazania mienia przez administrację rządową,
- w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej.
Gmina prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego na rok kalendarzowy budżetu którego projekt przedstawia zarząd. Budżet jest uchwalony przez radę gminy nie później niż do 31 marca roku budżetowego jeżeli tego nie zrobi do końca kwietnia robi to Regionalna Izba Obrachunkowa.
Dochody gminy:
- podatki i opłaty,
- dochody z majątku gminy,
- spadki zapisane lub darowizny i inne dochody np. odsetki bankowe.
Za prawidłowe gospodarkę finansową gminy odpowiada zarząd, a kontrolę sprawują regionalne izby obrachunkowe.
Mienie komunalne i gospodarka finansowa w powiecie- mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat i inne powiatowe osoby prawne. Ustawa o samorządzie powiatowym obok powiatu wymienia dwa rodzaje podmiotów mienia powiatowego: samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz osoby prawne które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez powiat. Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych powiatowych osób prawnych, a z drugiej strony powiatowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania powiatu. Podstawowe sposoby nabywania mienia powiatowego to: nabycie na podstawie odrębnej ustawy , przez przekazanie w związku z tworzeniem lub zmianą granic powiatu, w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia, przez inne czynności prawne, w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami. Pierwotne nabycie mienia przez powiat nastąpiło wprawdzie nieodpłatnie ale wraz z obciążeniami ujawnionymi w decyzji o przekazaniu. Ostateczna decyzja stwierdzenia nabycia mienia przez powiat stanowi podstawę odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej. Gospodarowanie mieniem należy do rady powiatu oraz do zarządu. Powiat samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową. Budżet powiatu jest uchwalany przez radę na okres 1 roku i obejmuje dochody i wydatki tej jednostki samorządowej. Zasady tryb i termin opracowania, uchwalania budżetu jest identyczny jak postępowanie przy uchwalaniu budżetu jednostki podstawowej samorządu czyli gminy.
Dochodami powiatu są:
- udziały w podatkach stanowiących dochód państwa określonych
odrębną ustawą np. podatki od osób fizycznych,
- subwencje państwa ,
- dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane przez
powiatowe służby, inspekcje, straże ,
- dochody z majątku powiatu,
- odsetki od rachunków bankowych lokat itp.,
- dochody powiatowych jednostek budżetowych.
Dochodami powiatu mogą być również :
- subwencje wyrównawcze z budżetu państwa,
- dotacje celowe,
- dotacje z państwowych funduszy celowych,
- dotacje celowe otrzymane z budżetu województwa na realizację
zadań z zakresu administracji rządowej przekazywanych na
podstawie porozumień.
Wysokość subwencji i dotacji zasady ich przydzielania
i przekazania określają odrębne ustawy.
Różnicę między dochodami i wydatkami stanowi nadwyżkę budżetową lub niedobór budżetu powiatu.
W przypadku wystąpienia niedoboru budżetu rada powiatu musi wskazać źródła pokrycia np. kredyt, pożyczka. Gospodarka finansowa powiatu jest jawna.
Mienie komunalne i gospodarka finansowa w województwie- Nabycie to następuje na zasadach określonych w kodeksie cywilnym i innych ustawach, a także w drodze przekazania mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych na zasadach określonych w ustawie o samorządzie województwa. W pierwszym okresie funkcjonowania samorządu województwa, decydujące znaczenie miało nabywanie mienia na drodze przekazywania mienia Skarbu Państwa. Przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa (m.in. utrzymania dróg publicznych i transportu, szkolnictwa wyższego, ochrony zdrowia) następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody wydawanej z urzędu. Nabycie mienia w tym trybie jest nieodpłatne i następuje z dniem, w którym decyzja o jego przekazaniu stała się ostateczna. Fakultatywnie natomiast - na wniosek zarządu województwa - następuje nieodpłatne przekazanie województwu mienia państwowego służącego wykonywaniu zadań gospodarczych, przekraczających zakres użyteczności publicznej, jeżeli może służyć realizacji strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich. Przekazanie mienia następuje nieodpłatnie na podstawie ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Gospodarka finansowa województwa jest samodzielna i jawna a jej podstawą jest budżet województwa, czyli plan finansowy uchwalany jako część uchwały budżetowej na rok budżetowy, obejmujący planowane dochody i wydatki województwa, źródła sfinansowania deficytu budżetowego, przeznaczenie nadwyżki budżetowej oraz wydatki związane z wieloletnimi programami. Zasadniczym źródłem finansowania zadań województwa są bezsprzecznie dochody własne: udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu i odsetki za nieterminowe ich przekazywanie, dochody z majątku województwa, spadki, zapisy i darowizny, dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa, wpłaty innych wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz inne dochody własne przewidziane przez odrębne przepisy. Organem odpowiedzialnym za prawidłowe wykonanie budżetu jest zarząd województwa. Przygotowuje i przedkłada sejmikowi projekt budżetu, ma ponadto wyłączne prawo do zgłaszania proponowania zmian w budżecie, dokonywania wydatków budżetowych.
Specyfika gminy jako jst :
· Podstawowa jednostka samorządu terytorialnego ( najważniejsze)
Specyfika ustrojowa tylko ona posiada jednoosobowy pochodzący z wyborów bezpośrednich organ wykonawczy
· Tylko w gminie są tworzone jednostki pomocnicze
· Tylko mieszkańcy gminy mogą się samo opodatkować w drodze referendum
· Tylko gmina posiada tzw. Władztwo podatkowe czyli utrata w ramach pewnych stawek urzędowych wysokości
i stawek lokalnych
Specyfika powiatu- jest usytuowany między gminą a samorządem województwa. Dla powiatu jest charakterystyczne wykonanie bardzo dużej ilości zadań administracji rządowej pochodzących z ustawy. Specyfika ustrojowa powiatu tkwi w statusie prawnym starosty. W powiecie istnieje komisje bezpieczeństwa i porządku tworzone i kierowane przez starostę. Ze starosta są zespoleni kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży. Miasta na prawach powiatu czy gminy na prawach powiatu- na podstawie tej ustawy pewne miasta które są gminami uzyskały status powiatu.
Statut gminy- Statut gminy to nazwa odpowiedniej uchwały rady gminy, której treścią są zagadnienia ustrojowe i organizacyjne danej gminy. Uchwalenie statutu należy do wyłącznej właściwości rady gminy. W statucie określa się organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów gminy, zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostek pomocniczych, tj. sołectw, dzielnic i osiedli, a także organizację i zakres działania takich jednostek. Statut gminy nie może być sprzeczny z ustawą o samorządzie gminnym lub innymi ustawami. Samodzielność gminy w stanowieniu statutu doznaje ograniczenia w przypadku, gdy gmina liczy powyżej 300 tys. mieszkańców. Ustawa o samorządzie gminnym nakazuje wówczas uzgodnienie projektu statutu takiej gminy z Prezesem Rady Ministrów.
Statut powiatu- stanowi zasadniczą regulację - obok ustawy o samorządzie powiatowym - określającą ustrój powiatu jako jednostkę samorządu terytorialnego, a jego stanowienie należy do wyłącznej właściwości rady powiatu. Statut ustala organizację wewnętrzną i zasady funkcjonowania jego organów. Statut po uchwaleniu ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Statut powiatu, jako akt powszechnie obowiązujący na obszarze powiatu, ustanawiany jest w formie uchwały. Przygotowanie jego projektu należy do zarządu powiatu. Statut powiatu, zgodnie ze swoją normą wzorcową zawartą w rozporządzeniu, powinien określać:
— organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i komisji powoływanych przez radę, a także zasady tworzenia klubów radnych,
— organizację wewnętrzną oraz tryb pracy zarządu,
— organizację jednostek powiatu, powiatowych służb, inspekcji i straży,
— organizację gospodarki finansowej powiatu oraz
Statut województwa- Statut województwa jest jego podstawowym aktem ustrojowym uchwalanym przez sejmik województwa. Ustawodawca wprowadza szczególny obowiązek uzgadniania całej treści tego aktu prawnego z Prezesem Rady Ministrów przed przedstawieniem projektu sejmikowi województwa do uchwalenia. W statucie województwa powinny się znaleźć przepisy dotyczące organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa. Statut województwa i ewentualne zmiany w nim podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski