9.Renesans włoski

Renesans- określenie wywodzi się z fr. renaissance - odrodzenie - i nawiązuje do ponownego wprowadzenia elementów starożytnej sztuki budowlanej. Architektura renesansu narodziła się we Włoszech, na co początkowo miało wpływ głównie narodowe odrodzenie i przywołanie dziedzictwa cesarstwa. Za twórcę, który zapoczątkował architekturę renesansu uważa się Filippo Brunelleschiego, zaś za pierwsze dzieło nowej sztuki - kopułę (a właściwie sklepienie na planie ośmioboku) katedry we Florencji.

Budynki cechuje zwartość planu, prostota, czytelność i harmonia bryły wyraźnie opartej na ziemi. To związanie budowli z ziemią podkreśla kompozycja, w której przeważają linie poziome. Dekoracja płaszczyzn zostaje podporządkowana układom konstrukcyjnym. Odchodzi się od ostro zarysowanych, gotyckich łuków, które zastępuje się formami półkolistymi. Tak zarysowane łuki odnajdziemy w sklepieniach, arkadach, portykach a nawet, w początkowej fazie renesansu w obramowaniach okien. Strzeliste wieże kościołów zastępują kopuły a mury obronne nowy i nieco niższy rodzaj umocnień w formie nasypów ziemnych. Fasady domów są przyozdobione są wymyślnymi wzorami i płaskorzeźbami.

Bazylika św. Piotra- wizytówka renesansu. Budowana była przez ponad 100 lat, przez większość wybitnych przedstawicieli renesansu, m.in. Bramante: plan ma kształt krzyża greckiego z półkolistymi apsydami(pomieszczenie na rzucie półkola). Kwadrat centralny nakryty kopułą. W narożnikach jakby odrębne budowle kopułowe o połowę mniejsze. Wieże narożne. Plan Michała Anioła 1546-1564: uproszczenie planu Bramantego. Kopuły narożne zostały pomniejszone, zrezygnowano z wież. Portyk kolumnowy od wschodu, Monumentalna kopuła z podwójną czaszą. W baroku została dobudowany korpus nawowy i fasada w wyniku czego powstała budowla podłużna, dobudowano również plac przed bazyliką ( później został trochę odsunięty żeby kopuła była bardziej widoczna).

W renesansie powstaje także szereg pałaców. Pałac Strozzi we Florencji zaprojektowany przez Benedetto da Maiano. Blokowy 3 kondygnacyjny korpus, lico pokryte rustyką. Wydatny gzyms koronujący, na wysokości podokienników gzymsy między kondygnacyjne. Innym przykładem może być Villa Rotunda w Vicenzie Andrea Palladio, którego architektura była spokojna, klasyczna i wyważona. Charakteryzuje się układem osiowym, wszystko
podporządkowane 2 osiom.

Architektura włoska charakteryzuje się płaskimi dachami

9a. Renesans polski

Renesans w Polsce pojawia się w 1506 roku, po wizycie Zygmunta Starego w Budapeszcie gdzie poznał architekturę renesansu. Do Polski wrócił z myślą przebudowy gotyckiego Wawelu. Sprowadził włoskiego architekta Franciszka Florentczyka, którego pierwszym dziełem była przebudowa Wawelu. Perłą polskiego renesansu jest Kaplica Zygmuntowska (1519-33) zaprojektowana przez Bartłomieja Berecciego. Prezentuje ona elementy najbardziej typowe dla stylu renesansowego i stała się wzorem dla wielu rodów magnackich.

Architektura tego okresu to głównie pałace i miejskie kamiennicze. W renesansie powstają ratusze (Poznań), są też przebudowywane ratusze gotyckie wg renesansowych wzorów. W przypadku budowli świeckich często naśladowanym elementem był płaski dach. W większych rezydencjach często spotykany był wewnętrzny dziedziniec, otoczony krużgankami i arkadami. Jedną z typowych form polskiego renesansu jest attyka, ozdobna ścianka wznoszona ponad gzymsem wieńczącym budynek i kryjąca z zasady dachy pogrążone.

Manieryzm(forma przejściowa między renesansem a barokiem) powstaje na początku XVIIw. W Warszawie powstaje kościół Św. Jacka (1608), dochodzi również do Polski północnej. Manieryzm można najlepiej dostrzec w zabudowie miast- w Polsce przoduje Gdańsk. Manieryzm- większa ilość ozdób, rezygnuje się z krużganków, powrót do wież.

Świecką perłą polskiego renesansu jest miasto Zamość. Budowane od 1580 rokujako prywatne miasto Jana Zamoyskiego, dziś jest najlepiej zachowanym miastem w Europie o całkowicie renesansowym rozplanowaniu. Na uwagę zasługuje ratusz oraz budowane wg jednego wzoru kamienice z podcięciami a także kolegiata Zmartwychwstania Pańskiego- wszystko we wzorach architektury najczystszego renesansu.

---