Średniowiecze

Nazwa średniowiecze pojawiła się w epoce następnej czyli w renesansie(XVw.) i brzmiała medium aevum - wieki średnie, sama nazwa wyrażała niechętny stosunek pisarzy epoki renesansu którzy uważali że był to okres barbarzyński mroczny który unicestwił wielką tradycje antyku. Nazwa określa okres między starożytnością a czasami nowożytnymi dopiero w czasach późniejszych dostrzeżono wartość tej najdłuższej epoki.

Czas trwania epoki:

Umowna data początkowa to 476 r.n.e. upadek cesarstwa zachodnio Rzymskiego natomiast umowna data końcowa to XVw., to następujące wydarzenia :

1. Upadek Konstantynopola (1453r.)

2. Odkrycie Ameryki przez Kolumba (1492r.)

3. Wynalezienie druku (1450r.)

Średniowiecze w Europie trwa ponad 1000 lat.

Wczesne średniowiecze (od V-X w.)

• Najazd plemion barbarzyńskich (Franków, Wizygotów, Wandalów)

• Powstanie państwa Franków pod rządami Karolingów

• Okres panowania Karola Wielkiego

• Powolny rozpad Europy na poszczególne państwo narodowe - decydująca rola piśmiennictwa łacińskiego

Dojrzałe średniowiecze (od X- XIII w.)

• Rozkwit feudalizmu

• Wyprawy krzyżowe ( wyprawy do Jerozolimy, aby chronić grób Chrystusa)

• Dwa style: Romański oraz Gotycki

• Kontynuacja piśmiennictwa łacińskiego ; początki twórczości w językach narodowych

Późne średniowiecze (schyłek XIV - XV w. )

• Upadek politycznego autorytetu, papiestwo i cesarstwo; królowie poszczególnych państw dążą do uniezależnienia się od powyższych władz.

• Rozkwit sztuki i literatury która powstaje być zależna od jakiej ktokolwiek władzy i staje się autonomiczna.

Świato pogląd człowieka średniowiecza; rola kościoła katolickiego

Świato poglądem średniowiecznym był teocentryzm (teo- bóg w centrum), teocentryzm to nastawienie na Boga dosłownie Bóg w centrum, Bóg był uważany wówczas za środek wszechświata i cel wszystkiego następstwem teocentryzmu była średniowieczna koncepcja człowieka, która mówiła że ciało które pragnie zmysłowych rozkoszy więzi doskonałą dusze którą pragnie Boga i życia wieczego

Wzorce osobowe tej epoki stanowią konsekwencje struktury społecznej i świato poglądu te wzorce to święty, asceta, rycerz w związku z tym literatura średniowiecza ma charakter parenetyczny (zachęcający do naśladowania)

Ustrój podstawa życia była ziemia o ustrojem panującym feudalizm to on dzielił społeczeństwo na stany. Tylko dwa stany duchowieństwo i rycerstwo cieszyło się przywilejami a kościół (krzyż) i dwory książęce (miecz) były ośrodkami kulturo twórczymi średniowiecze. Kultura średniowiecza była bardzo podobna w różnych zakątkach Europy tę jednolitość kultury średniowiecza określa się mianem uniwersalizmu (łac. uniwersalis-powszechny) sprzyja temu zjawisku jednolitość religijna (chrześcijaństwo) , językowa (język łaciński), świato poglądowa, teocentryzm, ustrojowa (feudalizm), jednolitość sztuki i literatury która podejmowała te same problemy i motywy.

Istotnym osiągnięciem średniowiecza jest wprowadzenie rozbudowanego szkolnictwa:

• Szkoły parafialne (edukacja wstępna)

• Szkoły klasztorne, katedralne - nauczanie w nich oparte było na siedmiu sztukach wyzwolonych

• Pierwszy stopień - triuium ( obejmował gramatykę, retorykę, dialektykę)

• Drugi stopień- quadrivium ( arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka)

• Uniwersytety universitas - związek nauczycieli i studentów zwyczajowo mające cztery wydziały:

• Sztuk wyzwolonych

• Wydział prawa

• Wydział medycyny

• Wydział teologii czyli nauki o bogu

Absolwent tego uniwersytetu uzyskiwał stopień magistra (mistrza)

• Cambridge (1209r)

• Oksford (XIIw)

• Paryż (XII/XIII w.)

• Praga (1348r.)

• Kraków ( 1364r.)

• Pawda (1222r.)

• Bolonia (1088r)

Styl Romański:

• Rozwija się w XI/XIII w. głównie na południu Francji

• Styl zastosowany głównie w sztuce sakralnej

• Cechy architektury:

• Masywne budowle z kamienia ciosanego

• Bardzo grube mury (funkcja obronna)

• Małe wąskie okna często przedzielone kolumienkami (nie przepuszczały światła stad możliwość skupienia się w danym pomieszczeniu)

• Sklepienia krzyżowe lub klepkowe

• Przybudówki w kształcie połowy walca

• Bogate dekoracje rzeźbiarskie nad portalami

• Budowano ściśle według zasad geometrii

• Malarstwo- związane z architekturą, pokrywające sklepienia i wolne przestrzenie ścian ( biblia pamperum), malarstwo płaskie linearne brak perspektywy

• Zabytki sztuki romańskiej:

• Kościół Św. Andrzeja w Krakowie

• Katedra w Płocku i Poznaniu

• Kolegiata Św. Marcina w Opatowie

• Kolegiata w Tumie, Kruszwicy

• Drzwi Gnieźnieńskie

STYL GOTYCKI

• Styl dojrzałego i późnego średniowiecza, narodził się we Francji

• Cechy architektury

• Lekkie strzeliste wysokie budowle (efekt odkrycia punktu ciężkości)

• Łuki przyporowe i wsporniki

• Wysokie ostrołukowe okna wypełnione witrażami

- nad wejściem rozeta

- obok budowli sakralnych w tym stylu zaczęto budować budynki świeckie, pałace, ratusze, rezydencje

• Malarstwo- odejście od malarstwa ściennego (z wyjątkiem Włoch), rozwój malarstwa miniaturowego tablicowego

• Zabytki sztuki gotyckiej

- katedry w Reimis

- katedra w Paryżu,

- Katedra w Koloni

Kościoły w Krakowie:

- Św. Katarzyny

- Franciszkanów

- Dominikanów

- Kościół Mariacki

- ołtarz Wita Stwosza

- zamek krzyżacki w Malborku

• Symbolika Św. Gotyckich

- katedra gotyku to wizerunek całego Boskiego świata

- strzelistość oznacza dążenie do Boga

- monumentalność oznacza potęgę i wielkość Boga

- okna umieszczone bardzo wysoko

- dające światło w wysokich partiach kościoła to strefa sacrum

- kryte mrokiem dolne partie kościoła to strefa profanum

- sklepieni katedry imituje niebo

Bogurodzica jako najstarsza pieśń religijna i ojczyźniana

Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
U twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kirielejson.

Twego dziela Krzciciela, bożyce,
Usłysz głosy, napełni myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kirielejson.

Kompozycja utworu:

Utwór składa się z dwóch zwrotek zakończonych refrenem w postaci Greckiej formuły Kyrieleyson zwrotka I stanowi rozbudowaną apostrofe do Matki Bożej po czym następuje krótka prośba. Bogurodzica jako najstarszy tekst piosenki zawiera w sobie średniowieczną idee hierarchii i pośrednictwa ta idea funkcjonowała również w sztuce średniowiecza jako motyw Deesis przedstawiający trzy postacie Jezusa Chrystusa po środku oraz Maryję i Jana Chrzciciela po boku.

Deesis (gr. `prośba', `modlitwa') to charakterystyczna dla sztuki średniowiecza kompozycja przedstawiająca trzy postaci: Chrystusa jako sędziego na tronie oraz Maryję i Jana Chrzciciela. Jest to motyw występujący zarówno sztuce wschodu jak i zachodu

W Bogurodzicy możemy wskazać wiele archaizmów

rodzaje archaizmów:

Archaizmy fonetyczne- to wyrazy lub ich formy wymawiane inaczej niż dziś na przykład krzciciel [chrzciciel], zwolena [zwolona] sławiena [chwalona]

Archaizmy fleksyjne(odmiana wyrazu) to formy utworzone wg. Dawnych nie używanych już dziś wzorów np. dziewica (dziś wołacz brzmi dziewica!) zyszczy, spuści[zyszcz, spuść] bożycze [bożycze]

Archaizmy leksykalne (wyrazowe) to wyrazy które wyszły z użycia dziela[dla], jegoż[czego], jąż[którą], zwolena[wybrana z wielu]

Archaizmy składniowe występują wtedy gdy wyrazy w zdaniu łączą się według nie istniejących już wzorców łączliwości, dotyczą również szyku wyrazów w zdaniu np. Bogiem sławiena Maryja - przez Boga sławiona Maryja; twego dziela krzciciela- dla twego chrzciciela.

Posłuchajcie bracia Miła; lamet świętokrzyski; Żale Matki Boskiej pod krzyżem

Posłuchajcie, bracia miła!

Chcęć wam skorzyć krwawą głowę;

Usłyszycie mój zamątek,

Jen mi się stał w Wielki Piątek.

Pożałuj mię stary, młody,

Boć mi przyszły krwawe gody:

Jednegociem Syna miała

I tegociem ożalała.

Zamęt ciężki dostał się mnie, ubogiej żenie,

Widząc rozkrwawione me miłe Narodzenie;

Ciężka moja chwila, krwawa godzina,

Widząc niewiernego żydowina,

Iż on bije, męczy mego miłego Syna.

Synku miły i wybrany,

Rozdziel z matką swoje rany;

A wszekom Cię, Synku miły, w swym sercu nosiła,

A takież Tobie wiernie służyła.

Przemów k'matce, bych się ucieszyła;

Bo już idziesz ode mnie, moja nadzieja miła.

Synku, bych Cię nisko miała,

Niecoś bych Ci wspomagała:

Twoja główka krzywo wisa, tęć bych ja podparła;

Krew po Tobie płynie, tęć bych ja utarła;

Picia wołasz, piciać bych Ci dała,

Ale nie lza dosiąc Twego świętego ciała.

O, aniele Gabryjele

Gdzie jest ono twe wesele,

Cożeś mi go obiecował tako bardzo wiele,

A rzekący: "Panno, pełna jeś miłości!"

A ja pełna smutku i żałości;

Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości.

Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory,

By wam nad dziatakmi nie były takie to pozory,

Jele ja, nieboga, ninie dziś zeźrzała

Nad swym, nad miłym Synem krasnym,

Iż on cirpi męki, nie będąc w żadnej winie.

Nie mam ani będę mieć inego,

Jedno Ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.

Element porównawczy	Bogurodzica	Lament Świętokrzyski
Kto mówi w wierszu (podmiot)	Ludzie	Matka boska stojąca pod krzyżem
Kto do kogo mówi (adresat)	Do boga za pośrednictwem Jezusa któremu przekazują modlitwy od ludzi matka boska i Jan chrzciciel	Do Ludzi, syna, anioła Gabriela, wszystkie matki
Jak i o czym mówi?	Prośba o wstawiennictwo	Żale matki Bożej po stracie syna
Jak przedstawiona jest Matka Boża	Jako ikona Boska do której modlą się ludzie	Pogrążona w smutku i żalu, jak zwykły człowiek

FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZNEGA - AUGUSTYNIZM, TOMIZM

Św. Augustyn zaliczony do ojców kościoła- tzn. najwybitniejszych uznanych za świętych myślicieli wczesnego chrześcijaństwa, był jednym z najważniejszych dla średniowiecza filozofów.

Dokonał syntezy filozofii Platona z koncepcjami chrześcijańskimi.

Głoś Dualizm, świata, wszechświata i człowieka; wszystko co istnieje ma swój przeciwny odpowiednik: dobro-zło, dusza- ciało, światło- ciemność, Bóg- szatan

O istocie człowieczeństwa decyduje dusza (człowiek jest duszą uwięzioną w ciele) to oznacza konflikt tragiczny człowieka- człowiek jest rozdarty między cielesnością z duchowością.

Wszystko co istnieje powstało dzięki miłości Bożej.

Wszystko co stworzył Bóg jest dobre, zło nie istnieje jest nicością. Ale człowiek jako istota wolna może się odwrócić od dobra i skierować ku nicości, czyli zło wynika z wolności człowieka.

Św. Tomasz z Akwinu był twórca nurtu filozoficznego zwanego scholastyką. Polega ona na oparciu wiedzy na zhierarchizowanych autorytetach nawiązał do filozofii Arystotelesa.

Hagiografia (żywoto- pisarstwo) to utwory opisujące życie i czyny ascetów, świętych chrześcijańskich upowszechniających one wzorce osobowe np. ascezę w ten sposób spełniały funkcje parenetyczna (pareneza- zachęcenie do naśladowania)

Szczególnie popularnym gatunkiem średniowiecznej Hagiografii były legendy o świętych (łac. legere- coś do czytania). Był to rodzaj literatury popularnej służącej nie tylko doskonaleniu ducha ale i zwykłej rozrywce.

Najsłynniejszym średniowiecznym zbiorem legend było dzieło włoskiego Dominikana z Xiii. Jakuba z Voragine „Złota legenda” legendy pisane były według pewnego schematu.

Schemat hagiograficzny:

• Cudowne narodziny

• Często grzeszna młodość

• Nawrócenie

• Wejście na drogę świętości

• Asceza - cuda

• Śmierć w cudownych okolicznościach

Legenda o Św. Aleksym powstała prawdopodobnie w Syrii V-VI w. n.e. po przez Bizancjum dotarła do Europy od X w. Opowieść o Św. Aleksym krążyła po całej Europie- Francji, Italii docierając nawet do Serbii i Bułgarii. Polska wersja legendy pochodzi z roku 1454.

Cechy ascety na przekładzie Św. Aleksego

• Głęboka wiara w Boga

• Dobrowolne ubóstwo (wyrzeczenie się dóbr materialnych)

• Rezygnacja z przywilejów urodzenia

• Wybór życia samotnego

• Szukanie poniżenia

• Umartwianie własnego ciała

• Zanoszenie upokorzeń doznawanych przez innych

• Czystość cielesna (ślubu czystości, walka z własnymi namiętnościami)

• Heroizm życia

Kazimiera Iłłakowiczówna
Opowieść małżonki świętego Aleksego

Zostawiona sama śród nocy w oczekiwaniu,

spędziłam czas od rana na pustym bez ciebie posłaniu,

owinięta twego płaszcza rycerską purpurą

o Aleksy.

 

Czekałam na ciebie lat dziesięć i dwadzieścia, i trzydzieści z górą,

młoda, piękna, pachnąca - potem zimna, twarda, z zeschłą, pomarszczoną skórą.

Na wezgłowiu mym pozostał pas i płaszcz twój purpurowy zwinięty

o Aleksy.

 

Wysyłałam po ciebie sługi i wysyłałam po ciebie okręty...

...Nie przywiedziono cię...Lecz wieść głosiła, żeś święty...

I zagasła mi twoja twarz, i tysiączne miałeś dla mnie lica

o Aleksy.

 

Ja - miłująca cię, ja - ślubowana ci oblubienica...

Lecz tyś odszedł...Stopy bose, sakwy, kij i włosiennica¹,

I mrowie robactwa, i dokoła twarze plugawe żebraków

o Aleksy.

 

I chwytałam się nadziei jak odlatujących ptaków,

i biegłam do wróżbitów, i szukałam na niebie znaków,

i biłam głową o mur, i wzywałam cię w imię Jezu Chrysta

o Aleksy.

 

Zamieszkał w dwudziestym roku stwór, płaz, zjawa nieczysta

w komorze zimnej u bramy, włóczęga obmierzły jak glista,

jeden z gadów, dla których opuściłeś mnie - z rodu królewską

o Aleksy.

 

Sypiał na kawałku drewna drugą przykryty deską,

by za odpadki z kuchni, za drwiny, za rany nieopatrzone wysłużyć koronę niebieską.

I tak mieszkał lat dziesięć i więcej, aż śmiertelnie wreszcie zachorzał²

o Aleksy.

 

Zbudzono mnie nad ranem, bo zdawało się, że ze wszech stron pożar

ogarnął Rzym; coś się tłukło po powietrzu jak orzeł

dzwony biły i latały światła, i ludzie wylegli z domów

o Aleksy.

 

Ruszyły zewsząd procesje z lasem gromnic i feretronów³,

papież z cesarzem wyszli na bruk śród modlitw i bicia dzwonów

i wszystkie ulice poczęły iść jak nagle zbudzone rzeki

o Aleksy.

 

A gdym się ocknęła ze strachu i przetarłam zdumione powieki,

tom ujrzała i posłyszała, że zbliżał się grom, zrazu daleki,

śpiew, jęk, bełkotanie bębnów, mieczów szczęk o kolczugi

o Aleksy.

 

Już są...już tutaj doszli, już popadały w proch sługi,

już znikli w bramie - papież pierwszy, a cesarz drugi,

już dziedziniec pełen świty mocarzów, gdy oni w komorze

o Aleksy.

 

Zbiegłam w dół...Klęczą... płacz... migotanie świec... I w pokorze

modlący się owi dwaj... I żebrak umarły - o Boże! -

i teść mój, i świekra⁴ leżący krzyżem tuż przy barłogu

o Aleksy.

 

I spytał się Ojciec Święty: "Kto zacz, kto oddał Bogu

w tym domu czystą swą duszę?" - I nie ozwał się nikt. U progu

byłam wówczas już i ujrzałam na ciele umarłego stojące rzędem anioły

o Aleksy.

 

Milczenie... A w ręku trup trzymał kartę, ukrytą na poły,

więc sięgną po nią cesarz, lecz cofnął się wnet, jakby goły

miecz ujrzał, i papież tknąć jej nie mógł ni żaden z księży

o Aleksy.

 

Tedy teść mój jął próbować, czyli zwoju sam nie dosięże,

jako gospodarz trupa... I już strach w ich sercach się lęże,

bo i świekra pergaminu nie mogła z dłoni zimnego wziąć trupa

o Aleksy.

 

Przeleciał szept po obecnych, od ciury aż do biskupa

zbledli wszyscy... Lecz jam ujrzała światła snop na kształt słupa,

który wołał mnie po imieniu twoim umiłowanym głosem

o Aleksy.

 

Więc przeszłam pośród klęczących, zakrywszy oblicze włosem,

i poznałam cię, jakeś leżał obdarty, sczerniały i bosy,

i wzięłam twoim pismem kreśloną z twej ręki kartę

o Aleksy.

 

Przeczytałam im dziesięćkroć imię twe, po wieczność niestarte,

całowałam ręce twoje, oczy twe szeroko otwarte...

...Ojciec twój, matka twoja legli na twym ciele płaczący

o Aleksy.

 

Oto papież z cesarzem sławią cię ponad tysiące,

oto ciżby wokoło klęczące, oto dzwony w niebo bijące,

chorągwie - w pokłonach, monstrancje idą ku tobie ze wszystkich kościołów

o Aleksy.

 

Jako rybak mądry wyszedłeś wczesnym rankiem z siecią na połów;

powróciłeś z chwałą w twej sieci, w chórze aniołów...

...Lecz moje serce - rozdarte, rozdarte, ciężkie, ciężkie jak ołów,

o Aleksy, Aleksy, Aleksy!

 

¹włosiennica - szata pokutna

²zachorzał - zachorował

³feretrony - przenośne ołtarzyki

⁴świekra - matka męża

Interpretacja :

"Zostawiona sama śród nocy w oczekiwaniu"-tak brzmi pierwszy wers wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny "Opowieść małżonki świętego Aleksego".Od samego początku poetka wprowadza nas w temat utworu- opowieści żony pozostawionej przez męża i czekającej na niego z utęsknieniem...
Autorka nawiązuje do średniowiecznej legendy o św. Aleksym, lecz to nie on jest tu najważniejszy. Iłłakowiczówna skupiła się na żonie męczennika- Famijanie, na dramacie porzuconej przez męża kobiety, na jej uczuciach.
Podmiotem lirycznym w wierszu jest sama żona, która jakby etapami opowiada o swojej udręce i stanie psychicznym po opuszczeniu przez męża. Famijana czuje się porzucona, ale nie stara na nowo ułozyć sobie życia. Choć ma poczucie, że je zmarnowała, to jednak przez " dziesięć, dwadzieścia i trzydzieści lat z górą" czeka na Aleksego. Nie zostaje jednak bierna- zabiega o powrót męża- "Wysłałam po ciebie sługi i wysłałam po ciebie okręty", chce by ten wrócił, nigdy nie przestała wątpić, że być może kiedyś, któregoś dnia ukochany stanie przed nią i znowu będą razem. Czas mija, a Famijana czeka-najpierw jako "młoda,piękna i pachnąca"- potem "zimna, twarda, z zeschłą, pomarszczoną skórą". Czuje wręcz nienawiść do swego starego ciała, tak jakby chciała być zawsze piękna dla swojego męża-ogrania ją złość, że nie może zatrzymać czasu...
On jednak wciąż biegnie pozbawiając małżonkę nawet obrazu Aleksego, wyglądu jego twarzy, który pozostałby w jej sercu:"(...)I tysiączne miałeś dla mnie lica". Jest w pełni świadoma jakie życie wybrał Aleksy,wgłębi serca czuje żal, że wolał przebywanie z żebrakami niż bycie z nią. Nawet jesli Famijana rozumie jego wybór,to godzi on w jej dume i poczucie własnej wartości.
Małżonka miłuje męża tak bardzo, że chwyta się każdej iskierki nadziei na odnalezienie go: "I chwytałam się nadziei jak odlatujących ptaków,/ I biegłam do wróżbitów, i szukałam na niebie znaków/I biłam głową o mur i wzywałam cię w imię Jezu Chrysta". Nie jest świadoma, że przez wiele lat spotykała Aleksego, którego widziała jako zjawę nieczysta, włóczęge a nie swego ukochanego. Dopiero jego śmierć uświadamia wszystkim kto krył się pod przebraniem żebraka.Famijana doświadcza tego najsilniej ze wszystkich- tylko ona zdołała wyciągnąć z ręki świętego kartę zawierającą opis jego życia. Gest ten dodatkowo upewnia nas o dochowaniu wierności pzrze małżonkę.
Nie ma wątpliwości, że Famijana kocha swego męża nic więc dziwnego,że czuje się samotna i odrzucona. Mimo tych uczuć potrafi docenić swoją wyjątkowość wynikającą z bycia żoną męczennika i świętego-jest dumna z męża: "Jak rybak mądry wyszedłeś rankiem z siecią na połów;/Powróciłeś z chwałą w twej sieci,w chórze aniołów" i z faktu, że została wyróżniona jego miłością. Wszak sama w noc poślubną wyraziła zgodę by Aleksy ją opuścił... Nie jest jednak w stanie opanować uczuć, które nią targająprzez tyle lat, przez całe życie czekania. Tak naprawdę wie, że nie może nic zmienić, bo przyrzekła mężowi czystość i spotkanie po śmierci. Jej zachowanie jest wyrazem buntu przeciw swemu losowi- ej poszukiwanie mają wypełnić pustkę jaką w sercu pozostawił Aleksy...
Famijana to żona tęskniącą-pełna nadziei na powrót męża. Wydaje się,że powinna ona zachować się inaczej- czekać biernie,pogodzić się z losem, wiedząc, że mąż ofiarował swoje życie Bogu. Trudno jednak dziwić się jej postepowaniu, jej buntowi. Famijana jak każda opuszczona kobieta, swą samotność odbierała jako niesprawiedliwość-to przykład kobiety kochającej ponad życie i ogromnie cierpiącej przez tą miłość:"(...)Lecz me serce rozdarte, ciężkie, ciężkie jak ołów" Wkółko powtarzane słowa "o Aleksy" są wyrazem niewyobrażalnego bólu i tęsknoty jakie przepełniają jej serce. Są jednocześnie skargą, wołaniem i pogodzeniem się ze swym losem...słowa te sa najbardziej dramatycznym dowodem miłości kobiety opuszczonej przez męża.

Święty Franciszek (1181-1226)

1. działalność św. Franciszka w Asyżu

1205r. chęć uczestnictwa w wyprawie krzyżowej,

-zamiana decyzji pod wpływem snu

-spotkanie z trędowatym początek nawrócenia

1206r. wyrzeczenie się dób materialnych zerwanie z rodziną

-pielęgnowanie trędowatych

-rozpoczyna naprawę kapliczki Św. Damiana

-powoli przyłączają się do niego inni wierni

1223r. W noc Bożego Narodzenia po raz pierwszy przygotowuje pasterkę i żłóbek

1224r. 40 dniowy post w pustelni na górze Alwernia- mistyczne wizje

- otrzymuje stygmaty

1226r. po długiej chorobie umiera

1228r. kanonizacja Franciszka

1980r. Jan Paweł II ogłasza Św. Franciszka patronem ekologów

2. wzór radosnego życia w ubóstwie i miłości bliźniego

3. Afirmacja Świata troska o życie wewnętrzne człowieka

4. Istota franciszkanizmu Św. Franciszka kochał ludzi, ptaki, drzewa, ziemię, niebo, gwiazdy, a nawet śmierć cielesną do wszystkich tych tworów zwracał się słowami: siostro, bracie uważał za świętość którą oznacza miłość do Boga ludzi i całego świata może się spełnić na każdym kroku. A więc nie tylko przez modlitwę, kontemplacje i cierpienie mamy realizować swoją drogę do zbawienia, głosił pogodę ducha i afirmacje życia uważał że życie w ubóstwie (jakie wybrał) nie musi łączyć się z cierpieniem i poczuciem wzgardy.

W kręgu średniowiecznych ideałów- rycerz i władca chrześcijański

Epika rycerska (XIw.)

-pieśni o czynach (chanson de geste) „Pieśń o Rolandzie

-romanse rycerskie „Dzieje Tristana i Izoldy”

Alegoria- średniowiecznymi sztuka i literatura z upodobaniem posługiwały się symbolicznymi motywami. Rzeczy widzialne, zmysłowe, traktowano wówczas jako znaki tego, co niewidzialne. Znaków nie traktowano dosłownie, lecz przypisywano im głęboki sens. Wieki średnie ssą epoki alegorii. Biel-dziewictwo, czerwień- miłość władza, heban- trwałość, niewzruszoność.

Historiografia- dział piśmiennictwa średniowiecznego przekazujący informacje historyczne na podstawie ustnych źródeł zabytków i dokumentów; inna nazwa jest to dziejo pisarstwo.

Gall Anonim w Polsce był od XII w. Z informacji wynika które mamy był on Francuzem dlatego przydomek Gall. Mnich był zatrudniony u Bolesława krzywoustego i „By za darmo nie jeść chleba Polskiego” zajął się historiografią opisał w swoich kronikach idealny wizerunek dynastii Piastów postaciami jego kronik są Bolesław Krzywousty, Bolesław Chrobry i Bolesław Śmiały.

Cechy Idealnego Władycy:

Sprawiedliwy dla biednych i bogatych

Odważny

Roztropny mądrze kierujący krajem

Doskonały wódz dobrze władający armią

Pobożny

Troskliwy szczodry dla poddanych

Silny

Sprawny fizycznie

Pięknie mówi

Ogłada towarzyska

Cnotliwy

Cechy idealnego rycerza:

Szlachetnie urodzony

Urodziwy

Silny

Sprawny fizycznie

Pięknie mówi

ogłada towarzyska

cnota

odwaga pragnienie sławy

Ars Moriendi - Sztuka Umierania

Znaki etosu rycerskiego:

Świadectwo męstwa

Pożegnanie z bojowym rynsztunkiem

Świadectwo przywiązania do ojczyny

Znaki ładu i gotowości do śmierci

Rynsztunek bojowy leży przy zmarłym

Znaki wiary :

Chrześcijańskie przygotowanie do śmierci

Znaki heroizmu:

Bohater umiera samotnie

Śmierć bohatera jest godna szczególnej uwagi

Straceńcza decyzja

Ślina motywacja ideowa.

Nadzwyczajność

Bohater umiera wywyższony.

Styczność z zaświatami

Męczeńska ofiara

Wniebowzięcie

Apoteoza

Danse mascabre (taniec śmierci)

Średniowieczny motyw, który powstał pod wpływem epidemii czarnej śmierci (dżuma) która nawiedziła Europę w Xiv. Śmierć była przedstawiona jako szkielet lub rozkładający się trup nienawiści szczerzący zęby upiornym uśmiechem prowadziła ona korowód złożony z przedstawicieli różnych stanów i zawodów. W paradoksalny sposób ten upiorny taniec oswoił ze śmiercią, uczył pogardy dla życia ale, także bronił i przynosił pociechę.

Ubi sunt (łac. gdzie oni są)

Ludzie średniowiecza stawiali sobie pytanie: gdzie oni są ci, którzy niegdyś rządzili światem? W jaki sposób rozwinął się motyw ubi sunt polegał on na wyliczaniu imion jakiś sławnych postaci oraz na powtarzanym w ciąż pytaniu: gdzie one się podziały „wczorajsza róża istnieje tylko z imienia imiona tylko puste pozostały” czytamy w jednym z wierszy opartych na tym motywie. Po sławie władzy Bogactwie i urodzie pozostaje tylko pusty szelest słów.

---