27. Działalność parabanków na rynku usług finansowych.

Parabanki na treść tego pojęcia składają się wszystkie kategorie podmiotów wykonujących czynności bankowe, tj. banki i jednostki nie mające takiego statusu. Pojęcie parabanków nie jest precyzyjnie określone, choć stanowi przedmiot regulacji w wielu krajach. Przyjmuje się, że parabanki to jednostki świadczące usługi podobne do usług bankowych oraz różnego rodzaju specjalistyczne instytucje, świadczące usługi finansowe. Instytucje te, jeżeli przedmiotem ich stałej działalności są usługi bankowe, podlegają licencjonowaniu podobnie jak banki, mają przewidzianą formę prawną, są kierowane poprzez osoby o odpowiednich kwalifikacjach i posiadają określone minimalne wyposażenie kapitałowe. Parabanki mogą być również zdaniem W.Szpringera, rozumiane nieco szerzej jeżeli uwzględnić instytucje działające na podstawie przepisów szczególnych wobec prawa bankowego i nie poddane procedurze licencjonowania i nadzorowania.
W Polsce można do nich zaliczyć na przykład:
-Naradowe Fundusze Inwestycyjne,
-Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe,
-kasy budowlano-pożyczkowe,
-bankowe kasy mieszkaniowe,
-kantory wymiany walut,
-firmy leasingowe,
-firmy faktoringowe,
-firmy doradcze,
-firmy pośrednictwa kredytowego.

2. Zmiany w popycie na usługi bankowe

Przekształcenia na rynkach międzynarodowych spowodowały istotne zmiany w popycie klientów na usługi finansowe. Równocześnie ważnym czynnikiem wpływającym na przeobrażenia rynków finansowych są zmiany w strukturze i w zachowaniu klientów, zarówno instytucjonalnych, jak i detalicznych.

1. Zmiany w zachowaniu klientów
   
   Rosnący poziom edukacji, lepsza baza informacyjna, większa łatwość uzyskania informacji (np. przez telefon, internet) powodują zwiększony poziom wymagań wobec banku, zarówno pod względem ceny, jak i zakresu oraz jakości świadczonych usług. Jednocześnie klienci są coraz bardziej pewni siebie, zdecydowani i wrażliwi na cenę i jakość usług. Coraz bardziej powszechna znajomość języka angielskiego sprawia, że wybór między dostępnymi produktami nie ogranicza się już tylko do rynku krajowego. Coraz powszechniejsze jest korzystanie z usług różnych pośredników. Powoduje to spadek lojalności klientów, rozszerzenie kontaktów z wieloma bankami i poszukiwanie najlepszej oferty (tzw. deal-based banking). Wzrosły wymagania klientów prywatnych oraz instytucjonalnych w zakresie otrzymywanego oprocentowania własnych środków.

2. Zmiany w popycie na usługi dla klientów indywidualnych
   
   Aktywa banków są finansowane przede wszystkim oszczędnościami gospodarstw domowych. W ostatnich kilkunastu latach w krajach rozwiniętych w grupie klientów indywidualnych nastąpiły istotne przeobrażenia. Wynikają one ze zmian demograficznych, wzrostu poziomu wykształcenia oraz wzrostu dochodu i posiadanego majątku, co z kolei wpływa na styl życia, zwyczaje i priorytety. Wzrost majątku posiadanego przez klientów indywidualnych prowadzi do jego podziału między różne formy lokat. Powoduje także wzrost wymagań co do jakości oferty bankowej. Osoby o wysokich dochodach i potencjale finansowym potrzebują specjalnej, niestandardowej obsługi. Dla tych klientów banki świadczą usługi bankowości prywatnej, czyli private banking.
   Starzenie się społeczeństw powoduje, że państwowe systemy emerytalne oparte na solidarności międzypokoleniowej stają się niewydolne. Dążenie do zapewnienia sobie życia na poziomie zbliżonym do okresu aktywności powoduje większe zainteresowanie prywatnymi funduszami emerytalnymi i firmami ubezpieczeniowymi, oferującymi produkty łączące elementy depozytu i ubezpieczenia.
   Ogólnie najważniejsze tendencje zachodzące w popycie na usługi bankowe klientów indywidualnych można scharakteryzować następująco:
   -zmniejszanie się udziału wkładów oszczędnościowych,
   -wzrost zakupów papierów wartościowych, udziałów w funduszach inwestycyjnych, ze względu na większe oczekiwane dochody niż z odsetek,
   -wzrost liczby i zakresu zawieranych ubezpieczeń, głównie zapewniających wypłatę świadczeń w przyszłości jako uzupełnienie do istniejących państwowych systemów emerytalnych i rentowych,
   -zwiększone zainteresowanie zarządzanym majątkiem, co wynika z rosnącej zamożności społeczeństwa,
   -wzrost zapotrzebowania na finansowanie budownictwa mieszkaniowego,
   -rozszerzenie transakcji bezgotówkowych, obsługi kart płatniczych.

3. Zmiany w popycie na usługi dla klientów korporacyjnych
   
   Najważniejsze tendencje zachodzące w popycie na usługi klientów korporacyjnych można scharakteryzować następująco:
   · wzrost znaczenia project finance, tj. specjalnej formy finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych przede wszystkim w zakresie infrastruktury (np. rurociągi, autostrady),
   · wzrost znaczenia kredytów konsorcjalnych,
   · rosnące zapotrzebowanie na usługi związane z zabezpieczeniem się przed różnymi rodzajami ryzyka,
   · rosnące znaczenie pośrednictwa w organizowaniu i lokowaniu na rynku emisji papierów wartościowych dla dużych przedsiębiorstw, miast, gmin itp.,
   · rosnące zapotrzebowanie na pośrednictwo w transakcjach kupna-sprzedaży papierów wartościowych i zarządzaniu portfelem inwestycyjnym,
   · rosnące znaczenie pośrednictwa w łączeniu i przejmowaniu firm.
   Warto również zwrócić uwagę na to, że zmiany w popycie na usługi bankowe, zarówno klientów indywidualnych, jak i korporacyjnych, cechują dwie przeciwstawne tendencje:
   1. z jednej strony - wzrost zapotrzebowania na szybkie, tanie i spełniające wymogi jakościowe usługi standardowe,
   2. z drugiej strony - wzrost zapotrzebowania na usługi złożone, wymagające wykwalifikowanego doradztwa.

59. Zarządzanie jakością w banku.

Problem zarządzania jakością usług w bankach stał się podstawowym zagadnieniem na coraz bardziej dojrzałym i konkurencyjnym rynku bankowym w Polsce. Jakość świadczonych usług i wynikające z tego zadowolenie klientów, a w dalszej perspektywie ich lojalność są bowiem podstawowym elementem zdobywania przewagi konkurencyjnej.
W bankach w Polsce stopień przygotowania systemu zapewnienia jakości, w postaci opracowanych wytycznych, norm, instrukcji i procedur, jest wysoki. Świadczy o tym fakt, że średnia ocena dla ogółu badanych czynników wyniosła tylko nieco mniej niż 4 (3,91) w pięciostopniowej skali.
W odniesieniu do usług bankowych rozpiętość tych ocen zamykała się w przedziale od 3,76 (placówka) do 4,40 (wizerunek banku). Jeszcze większe rozpiętości ocen stopnia przygotowania wymagań uzyskano biorąc pod uwagę poszczególne czynniki jakości usług. Rozpiętość ta wynosi od 3,14 (dostęp do udogodnień w placówce) do 4,80 (bezpieczeństwo informacji o kliencie).

Zdaniem menedżerów najlepiej przygotowane są wymagania odnoszące się do wizerunku instytucji: wiarygodność, bezpieczeństwo (średnio 4,40) oraz dotyczące komunikacji z klientem (średnia 4,10). Najniżej oceniano stopień przygotowania wytycznych i procedur czynników odnoszących się do placówki i dystrybucji usług (średnia 3,76).
Stopień przygotowania systemu zapewnienia jakości w postaci wytycznych, instrukcji, norm i procedur jest wyraźnie zróżnicowany zależnie od formy własności banków. Relatywnie lepsza sytuacja w tym względzie jest w bankach państwowych i zagranicznych (średnia ocena 3,95) niż w bankach spółdzielczych i prywatnych z przewagą kapitału krajowego (średnia 3,74). W bankach państwowych, zagranicznych i spółdzielczych najlepiej przygotowane są wymagania dotyczące wizerunku banku, natomiast w bankach prywatnych, krajowych były to czynniki dotyczące oferty usługowej i cen.

Ocena menedżerów jest jeszcze bardziej pozytywna jeżeli chodzi o przestrzeganie przez pracowników banków obowiązujących w nich norm, instrukcji czy procedur zapewniających jakość świadczonych usług. Średnia ocena dotycząca wszystkich branych pod uwagę czynników jakości wynosiła powyżej 4 punktów w skali pięciopunktowej.
Rozpiętość ocen zamyka się w przedziale od 4,52 (wizerunek banku) do 3,91 (oferta usługowa oraz organizacja zarządzania jakością).
Jeszcze większe było zróżnicowanie ocen realizacji wymagań w zakresie poszczególnych czynników jakości usług. Oceny wahały się bowiem od 3,18 (ocena satysfakcji z wykonywanej pracy) do 4,84 (bezpieczeństwo informacji o kliencie).
Jeżeli chodzi natomiast o zakres zapewnienia wysokiej jakości usług, to zależy on głównie od formy własności banku. Stosunkowo najwyższa zgodność z przyjętymi wymaganiami występuje w bankach państwowych (średnia ocena 4,10) oraz zagranicznych (4,10). Nieco niższa jest w bankach spółdzielczych (4,05), a najniższa w bankach prywatnych krajowych (3,78). W bankach państwowych, zagranicznych i spółdzielczych najwyższa zgodność z wytycznymi odnosi się do wizerunku banku, natomiast w bankach prywatnych krajowych - do pracy personelu i obsługi klientów.

Z przeprowadzonej analizy jasno wynika, że menedżerowie banków wyżej oceniali fazę realizacji niż fazę przygotowania systemu zapewnienia jakości. Jednocześnie zdecydowana większość banków (70-80% banków) oceniała obie fazy dobrze lub bardzo dobrze.
Dane pokazane powyżej na wykresie potwierdzają również tezę, że ostateczny poziom świadczonych usług bankowych w dużym stopniu zależy od przygotowania systemu zapewnienia jakości (wytyczne, instrukcje, normy, procedury, procesy) oraz od stopnia przestrzegania przez pracowników banków przyjętych w tym systemie wymagań .

33. Banki hipoteczne i ich rola na rynku finansowym./92. Banki hipoteczne na rynku usług bankowych.

Bank hipoteczny jest bankiem specjalistycznym działającym w oparciu o ustawę z 1997r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. nr 140 poz. 940 z późn. zm.).

Do podstawowych czynności banku hipotecznego należy:

• udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką,

• udzielanie kredytów nie zabezpieczonych hipoteką, jeżeli kredytobiorcą, gwarantem lub poręczycielem spłaty kredytu są m.in. Skarb Państwa, NBP, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz kraje Wspólnoty Europejskiej,

• nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów,

• emitowanie hipotecznych i publicznych listów zastawnych.

Kredyty udzielane przez te banki są finansowane ze środków pochodzących z emisji listów zastawnych a nie jak w przypadku banków uniwersalnych - z depozytów.

Dla określenia wartości nieruchomości, na jakiej została ustanowiona hipoteka zabezpieczająca kredyty, należy określić tzw. wartość bankowo - hipoteczną, która jest najczęściej niższa od wartości rynkowej nieruchomości. Wysokość pojedynczego kredytu zabezpieczającego hipotekę nie może przekroczyć 80% bankowo - hipotecznej wartości nieruchomości.

Banki hipoteczne opierają swoje działania na kredytach długoterminowych - najczęściej udzielanych na okres 25 lat w PLN, USD, DEM lub EURO.

Najczęściej stosowane są następujące zabezpieczenia podstawowe:

• hipoteka na nieruchomości ustanowiona na pierwszym miejscu w księdze wieczystej,

• weksel własny kredytobiorcy in blanco,

• ubezpieczenie nieruchomości.

Nad każdym bankiem hipotecznym został ustanowiony system nadzoru w postaci tzw. powiernika nie będącego pracownikiem banku. Powiernik przede wszystkim kontroluje prawidłowość: zabezpieczenia zobowiązań wynikających z listów zastawnych, prowadzenia rejestru ich emisji i przewidywanych limitów oraz wycen wartości bankowo - hipotecznej nieruchomości.

Nową formą papierów wartościowych emitowanych przez banki hipoteczne są listy zastawne dzięki którym banki będą dysponowały długoterminowymi środkami finansowymi. Udzielany kredyt jest zabezpieczony na nieruchomości na którą został zaciągnięty.

List zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela i może występować jako:

• hipoteczny list zastawny lub

• publiczny list zastawny.

Podstawą emisji hipotecznego listu zastawnego są wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami a więc ma on pokrycie w nieruchomościach.

Podstawą emisji publicznego listu zastawnego stanowią m.in.: kredyt zabezpieczony do pełnej wysokości wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa, NBP, Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Innym podziałem listów zastawnych jest ich podział na listy zastawne krótkoterminowe (z terminem wykupu do 1 roku), średnioterminowe (z terminem wykupu powyżej 1 roku a poniżej 5 lat) oraz długoterminowe (z terminem wykupu powyżej 5 lat). Kryterium powyższego podziału stanowi termin wykupu listów zastawnych.

Bank hipoteczny emitując listy zastawne zobowiązuje się do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych polegających na wypłacie odsetek i wykupie hipotecznych listów zastawnych w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji.

Wyróżnia się trzy rodzaje emisji listów zastawnych:

• emisja zamknięta nie stanowiąca publicznego obrotu,

• emisja oparta na publicznej subskrypcji stanowiąca publiczny obrót,

• emisja oparta na publicznej subskrypcji nie stanowiąca publicznego obrotu.

40. Hipoteczny list zastawny w działalności banków.

Nową formą papierów wartościowych emitowanych przez banki hipoteczne są listy zastawne dzięki którym banki będą dysponowały długoterminowymi środkami finansowymi. Udzielany kredyt jest zabezpieczony na nieruchomości na którą został zaciągnięty.
Hipoteczny list zastawny jest jednym z rodzajów listów zastawnych. Podstawą emisji hipotecznego listu zastawnego są wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami a więc ma on pokrycie w nieruchomościach.
Hipoteczny list zastawny może być nominowany w złotych albo w walucie obcej.

Hipoteczny list zastawny zawiera m.in. następujące informacje:

• podstawa prawna emisji,

• nazwa i siedziba banku hipotecznego będącego emitentem,

• oznaczenie wartości nominalnej oraz datę od której nalicza się oprocentowanie i wysokość oprocentowania a także terminy wypłaty odsetek, termin wykupu hipotecznego listu zastawnego, miejsce płatności oraz warunki wykupu,

• w przypadku gdy termin wykupu jest dłuższy niż 5 lat - informację, że po upływie 5 lat od dnia emisji bank hipoteczny może dokonać jego umorzenia przed terminem wykupu, oraz informuję o warunkach wykupu,

• informację, że uprawnionemu z hipotecznego listu zastawnego nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym terminie przedstawienia go do wykupu,

• serię, numer, miejsce i datę wystawienia hipotecznego listu zastawnego,

• podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu banku hipotecznego oraz podpis powiernika pełniącego kontrolę i nadzór nad bankiem hipotecznym.

Hipoteczny list zastawny może być emitowany w formie dokumentu lub w formie zdematerializowanej (zapis komputerowy).

Najczęściej emisja listów zastawnych będzie miała charakter nie publiczny i będzie kierowana do inwestorów instytucjonalnych. Za atrakcyjnością listów zastawnych przemawia przede wszystkim ich wysoki stopień bezpieczeństwa połączony z korzystnym oprocentowaniem w porównaniu z obligacjami rządowymi i bonami skarbowymi.

54. Kapitały własne banku i ich rola.

Dla działalności bankowej bardzo duże znaczenie ma to, jaki jest kapitał banku.
Fundusze własne banku (SA) :

a/ fundusze własne podstawowe I kategorii :

• kapitał/fundusz podstawowy

• kapitał/fundusz zapasowy

• kapitał/fundusz rezerwowy

• fundusz majątku trwałego

• niepodzielony wpis z roku ubiegłego

b/ fundusze uzupełniające II kategorii :

• rezerwy na ryzyko i wydatki

• fundusz inwestycyjny

• fundusz postępu technicznego

• rezerwy na fundusz ogólnego ryzyka bankowego

c/ zasoby stałe

pasywa podporządkowane lub przyswojone np. depozyty długoterminowe
Pojęcie to ma dla bankiera specjalne znaczenie- kapitał oznacza głównie fundusze wniesione przez właścicieli banku. Na fundusze te składają się:
- akcje(zwykłe i uprzywilejowane)
- rezerwy kapitałowe
- reinwestowane(nie podzielone) zyski banku

Kapitał banku komercyjnego ma znaczenie dla wspierania:
1. jego codziennych operacji
2. długookresowego funkcjonowania

Rola kapitału wynika z tego, że pełni on kilka istotnych zadań w procesie rozpoczynania działalności oraz w banku już funkcjonującym:
- dostarcza zasobów umożliwiających uruchomienie nowego banku
- tworzy podstawę wzrostu ekspansji(zarówno w sensie finansowo-operacyjnym, jak i materialno - technicznym np. poprzez poprawę warunków lokalnych
- chroni bank przed ryzykiem
- podtrzymuje zaufanie publiczne dla banku(do właścicieli- akcjonariuszy i menadżerów w zarządzie.

Kapitał własny banku pełni następujące funkcje:

1. Funkcja założycielska - posiadanie w niezbędnej wysokości kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia na założenie banku. Kapitał ten stanowi zabezpieczenie bankowości 5.000.000 ECU.

2. Funkcja regulatora działalności kredytowej - rozmiary akcji kredytowej sparametryzowane są z kapitałem własnym. Współczynnik Cook`a określa relację kapitału własnego do kredytu. Nie może on przekroczyć 8%.

każda złotówka kapitału własnego daje możliwość udzielenia kredytu 12 zł.

Wskaźnik koncentracji - bank nie może nadmiernie koncentrować kredytów dla jednego klienta.

3. Funkcja finansowa - bank nie może inwestować z kredytów. Kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych, itp.

3. Funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat.

4. Kapitał własny stanowi bazę do podziału zysku, np. obligatoryjny odpis na kapitał rezerwowy.

5. Wielkość kapitału własnego jest miarą zaufania do banku, jest miarą solidności banku.

93. List zastawny banku hipotecznego.

Nową formą papierów wartościowych emitowanych przez banki hipoteczne są listy zastawne dzięki którym banki będą dysponowały długoterminowymi środkami finansowymi. Udzielany kredyt jest zabezpieczony na nieruchomości na którą został zaciągnięty.

List zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela i może występować jako:

• hipoteczny list zastawny lub

• publiczny list zastawny.

Podstawą emisji hipotecznego listu zastawnego są wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami a więc ma on pokrycie w nieruchomościach.

Podstawą emisji publicznego listu zastawnego stanowią m.in.: kredyt zabezpieczony do pełnej wysokości wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa, NBP, Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Innym podziałem listów zastawnych jest ich podział na listy zastawne krótkoterminowe (z terminem wykupu do 1 roku), średnioterminowe (z terminem wykupu powyżej 1 roku a poniżej 5 lat) oraz długoterminowe (z terminem wykupu powyżej 5 lat). Kryterium powyższego podziału stanowi termin wykupu listów zastawnych.

Bank hipoteczny emitując listy zastawne zobowiązuje się do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych polegających na wypłacie odsetek i wykupie hipotecznych listów zastawnych w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji.

Wyróżnia się trzy rodzaje emisji listów zastawnych:

• emisja zamknięta nie stanowiąca publicznego obrotu,

• emisja oparta na publicznej subskrypcji stanowiąca publiczny obrót,

• emisja oparta na publicznej subskrypcji nie stanowiąca publicznego obrotu.

60. Controlling bankowy-istota, etapy, zadania.

Jako technikę zarządzania opartą na kompleksowych analizach i wyborze optymalnego wariantu controlling rozpoczęto stosować w bankowości od lat siedemdziesiątych XX w. Swą nazwę przyjął od sterowania działalnością (bankową). Przede wszystkim kładzie nacisk na pogłębioną i pełna analizę rachunkowa wszystkich odcinków pracy banku, począwszy od wstępnej fazy budowania programu strategicznego do końcowego analizowania uzyskanych wyników zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych.

Służyć ma on (controlling bankowy) następującym celom:

- diagnostycznym, czyli umożliwieniu obiektywnej, wszechstronnej oceny sytuacji banku w tym efektywności jak i jego możliwości, potrzeb a także problemów

- tworzeniu właściwych warunków organizacyjnych oraz mechanizmów systemowych sprzyjających świadomej i aktywnej realizacji zadań przez wszystkie szczeble i komórki organizacyjne

- opracowaniu kompleksowego programu działania i długoterminowej polityki rozwoju, ponadto krótkookresowych planów wykonawczych obejmujących wszystkie fazy oraz dziedziny pracy banku

- wprowadzenie odpowiedniej sprawozdawczości i metod analitycznych, ściśle dostosowanych do rzeczywistych potrzeb i pozwalających na bieżące śledzenie osiągniętych wyników a także ustalania odchyleń od zaplanowanych wielkości , ponadto pozwalających na sygnalizowanie szans i zagrożeń a także umożliwiające kierownictwu banku podjęcie decyzji o wyborze alternatywnego programu naprawczego

- zarządzaniu ryzykiem bankowym poprzez monitorowanie i wskazywanie tych działań, których realizacja związana jest z podejmowaniem przez bank ryzyka w celu osiągnięcia dodatkowych zysków

Controlling bankowy kieruje się głównie kryterium zysku (controlling strategiczny ) co oznacza , że z kilku wariantów planów strategicznych nakazuje wybrać wariant dający największy zysk , nawet poprzez obniżenie sumy bilansowej. Controlling bankowy zwraca także uwagę na odpowiednie nagradzanie pracowników wywołujące materialne ich zainteresowanie wynikami osiąganymi przez jednostkę. Do analizy banku controlling najczęściej wykorzystuje wskaźniki finansowe czyli mierniki sytuacji finansowej obliczane na podstawie sprawozdań finansowych. Syntetyczna ich konstrukcja pozwala otrzymać szczegółowy obraz sytuacji ekonomicznej banku.

Można wyróżnić dwa podstawowe podejścia do controllingu:

a) funkcjonalne

b) instytucjonalne

Ad a) W podejściu funkcjonalnym controlling jest pojmowany jako kompleks zadań, które powinny być wykonane w celu podniesienia efektywności zarządzania Bankiem. Jest realizowany przez każdy szczebel zarządzania na bieżąco, także przez każdą osobę która w procesie zarządzania jest zaangażowana , tak aby bank osiągnął wytyczone cele. Jest zatem niejako częścią procesu zarządzania bankiem.

Jednakże dla wielu przedstawicieli podejścia funkcjonalnego controlling to funkcja zarządzania której istotą jest pomiar i korekta wykonywanych zadań wynikająca z potrzeby oceniania osiągniętych celów. Stąd też z uwagi na różne podejścia przez nich do controllingu można definicję controllingu funkcjonalnego podzielić na trzy grupy:

I - funkcja informatyczna

II- funkcja koordynacyjna

III- funkcja zarządzająca

Według zwolenników definicji funkcji informatycznej ( min. T. Gyslera) celem controllingu jest zaopatrywanie kierownictwa w informacje niezbędne do prawidłowego przebiegu zarządzania

. Controlling zapewnia wsparcie procesu decyzyjnego przez systematyczne zarządzanie informacją lecz nie obejmuje podejmowania decyzji, stąd nie można utożsamiać controllingu z zarządzaniem.

Natomiast według zwolenników funkcji koordynacyjnej controllingu w tym W. Kaesera realizuje on zadania koordynacji wszystkich źródeł informacji, oraz określonych działań w zakresie planowania i kontroli. Dzięki temu controlling może zapobiegać powstawaniu słabych punktów w banku a także dawać niezbędną wiedzę i informację do opiniowania aktualnych jak i przyszłych działań banku.

Zwolennicy podejścia do controllingu jako formy zarządzania uważają go za specjalną formę zarządzania, która konsekwentnie ukierunkowuje wszystkie działania organizacji ( w tym banku ) na realizację wytyczonych celów. T. Reichmann stwierdza : „ controlling to po prostu zarządzanie zorientowane na cele , które w oparciu o systemowe gromadzenie i przetwarzanie informacji konkretyzuje się w funkcjach planowania, koordynacji oraz kontroli”. Aktualnie wśród zwolenników podejścia funkcjonalnego do controllingu największa grupę stanowią zwolennicy którzy uważają, że główne zadania controllingu dotyczą koordynacji systemów zarządzania.

Reasumując powyższe można stwierdzić , że silne powiązania występujące między systemami controllingu i zarządzania uniemożliwiają rozdzielenie ich w prosty sposób stąd często utożsamia się controlling z zarządzaniem.

Ad b) wspiera on i koordynuje zadania kierownictwa. Jest niejako centrum informacji, które zarządza zebranymi informacjami, opracowuje je a następnie przekazuje do oddziałów i filii w celu ukierunkowania i skoordynowania ich W podejściu instytucjonalnym controlling obejmuje osobę, grupę osób lub komórkę organizacyjną powołaną do realizacji wyznaczonych zadań controllingu. Jest on zatem ( controlling )wyodrębnionym systemem przejmującym określone zadania kierownictwa banku oraz działalności na właściwą realizację głównych celów banku.

Zaleta instytucjonalnego podejścia do controllingu jest to, że bazuje on przede wszystkim na badaniach empirycznych a nie jest tylko rezultatem rozważań teoretycznych.

Oprócz wyróżnionych powyżej dwóch podejść do controllingu jest grupa osób które w mocny sposób wyodrębniają również podejście podmiotowe controllingu przyjmujące za podstawę osobę controllera uważając, że różnorodne otoczenie w jakim działa controller a także jego cechy osobowe prowadzą do określonych następstw. Wpływają one na sam controlling, na to jaki on będzie i czym będzie się zajmował.

Biorąc pod uwagę dotychczasowe stwierdzenia i przemyślenia możemy powiedzieć, że controlling bankowy „ jest systemem wspierającym zarządzanie bankiem, który przez koordynację wszystkich subsystemów zarządzania oraz ich dostosowanie jak i zapewnienie informacji niezbędnych do podejmowania optymalnych decyzji ukierunkowuje działania kierownictwa na wszystkich poziomach zarządzania na realizację głównych celów banku”. Jego celem jest podniesienie efektywności zarządzania a także wzmocnienie dostosowawczych zdolności systemu zarządzania do zmian jakie zachodzą w samym banku jak i jego otoczeniu. Controlling bankowy ma wspierać kierownictwo banku w formułowaniu i wzajemnym dostosowaniu celów cząstkowych banku jednocześnie mając za zadanie koordynację jego pojedynczych czynności i obszarów działalności ze względu na te cele.

15. Czynniki wpływające na podaż pieniądza.

Jednym z najważniejszych pojęć w polityce pieniężnej jest podaż pieniądza. Uogólniając można powiedzieć, że termin ten określa ilość pieniądza znajdującą się na rynku. Jednak podaż pieniądza to nie tylko gotówka, którą trzymamy w naszych portfelach. To, ile pieniądza znajduje się w obiegu zależy od sposobu liczenia. Dlatego, aktywa, które są łatwo zamienialne na gotówkę, w niektórych przypadkach uwzględniane są w obliczeniach wielkości podaży pieniądza. Wielkość ta na rynku jest kształtowana przez instrumenty polityki pieniężnej, będące w gestii banku centralnego. Ponadto aktywną rolę w zwiększaniu podaży pieniądza odgrywają banki, które - w procesie tzw. kreacji pieniądza - zwiększają jej wielkość.
Mówiąc krótko podaż pieniądza to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek wymiany. Obejmuje ona ilość gotówki (banknotów i bilonów), będącej w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie, czyli aktywa, które są płynne, a więc które bez problemu można zamienić na gotówkę (aktywa najbardziej płynne), sprzedając je na rynku finansowym, przy minimalnym koszcie tej operacji.
Na wielkość podaży pieniądza wpływają przede wszystkim 2 główne czynniki:
- wartość wyemitowanych przez bank centralny znaków pieniężnych (baza monetarna);
- wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów w formie gotówkowej i bezgotówkowej.
Polityka monetarna powinna być dostosowana do potrzeb gospodarki, gdyż zarówno nadmierna, jak i niedostateczna podaż pieniądza wpływa niekorzystnie na przebieg procesów gospodarczych w kraju.
Bank centralny w pełni kontroluje ilość znajdujących się w obiegu banknotów i bilonu, które sam emituje. Nie oznacza to jednak, że panuje nad ilością krążącego pieniądza.

16. Czynniki wpływające na popyt pieniądza.

Stopa rezerw obowiązkowych - stanowi minimalną relację rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego (Rady Polityki Pieniężnej). Jeśli zasób gotówki w banku komercyjnym spadnie poniżej obowiązkowej stopy rezerw, wówczas musi on natychmiast pożyczyć gotówkę, najczęściej od banku centralnego.
Rezerwa obowiązkowa składa się z dwóch części, są to:
1) kwoty odprowadzane na nieoprocentowany rachunek rezerw obowiązkowych w NBP;
2) kwoty zadeklarowane i przetrzymywane w kasach banku.
Obowiązkowe rezerwy bankowe wyznaczane przez bank centralny ograniczają kreację pieniądza przez banki komercyjne.
Równocześnie bank centralny tworzy rezerwę płynności dla każdego banku komercyjnego, która może być uruchamiana w trudnej sytuacji finansowej banku.
Stopa ta obliczana jest w odniesieniu do wartości zdeponowanych środków pieniężnych w banku komercyjnym, czyli w postaci depozytów i lokat. W Polsce od 31 października 2003r. wynosi ona 3,5% do chwili obecnej. Wskaźnik ten ma istotny wpływ na kształtowanie ilości pieniądza w obiegu. Bank centralny zmieniając poziom wskaźnika reguluje wysokość rezerw obowiązkowych oraz oddziaływuje na płynność finansową, a w rezultacie zobowiązuje banki komercyjne do zawężenia lub rozszerzania akcji kredytowej. Podwyższenie wskaźnika rezerw obowiązkowych zmusza banki komercyjne do utrzymania większej części aktywów w formie gotówki lub w postaci nieoprocentowanych wkładów w banku centralnym. Aktywa te są zamrożone i nie mogą być przeznaczone na działalność kredytową, proces kreacji pieniądza zatrzymuje się oraz kurczy się aktywność gospodarcza. Inaczej jest w przypadku obniżenia wskaźnika, w tej sytuacji uwolnione fundusze banki komercyjne przeznaczają na kredyty, a to powoduje wzrost ilości pieniądza w obiegu, wzrost siły nabywczej społeczeństwa, a także wpływa na ożywienie się gospodarki.

Jeżeli stopa rezerw obowiązkowych od depozytów czekowych wzrasta, a pozostałe dane nie ulegają zmianie (baza monetarna), to dany poziom rezerw nie wystarcza na pokrycie tak dużej ilości depozytów czekowych. Dlatego w tym przypadku potrzebne są wyższe rezerwy, gdyż wzrastają rezerwy obowiązkowe od depozytów czekowych. W tej sytuacji banki zmuszone są ograniczyć swoje pożyczki i doprowadzić do zmniejszenia depozytów, a tym samym ograniczeniu podaży pieniądza. Spadek podaży w porównaniu z poziomem bazy monetarnej, który nie zmienił się, wskazuje że zmalał również mnożnik pieniądza. Natomiast w przypadku, gdy stopa rezerw obowiązkowych spadnie, ekspansja depozytów ulega zwielokrotnieniu, gdyż ten sam poziom rezerw wystarczy, na to, aby banki mogły udzielić większej ilości depozytów i wtedy mnożnik pieniądza wzrasta.
Z powyższej analizy możemy stwierdzić, że mnożnik pieniądza i podaż pieniądza są odwrotnie zależne od stopy rezerw obowiązkowych.
Wzrost wskaźnika rezerw obowiązkowych zmniejsza możliwość kreacji pieniądza bankowego i odwrotnie spadek tego wskaźnika zwiększa możliwości kreowania pieniądza bankowego.
Wskaźnik gotówkowy - czyli wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki zamiast depozytów na żądanie. Powszechnym zjawiskiem jest, fakt, że ludność część swoich dochodów utrzymuje w gotówce, z bardzo wielu powodów, np.: posiadanie gotówki umożliwia szybką realizację drobnych wydatków, ponadto nie zawsze można dokonać wydatków posługując się, np.: czekiem czy kartą płatniczą (np.: w małych sklepikach).
Wzrost gotówki oznacza, że depozytariusze zamieniają część swoich depozytów czekowych na „żywy pieniądz”, czyli gotówkę, a to powoduje spadek wartości mnożnika pieniądza i zmniejszenie ilości pieniądza bankowego. Relacja ta zależy od intensywności działania motywów (transakcyjnego, z powodu ostrożności i spekulacyjnego) skłaniających ludzi do utrzymywania pieniądza o najwyższej płynności. Relacja ta może być również przedmiotem oddziaływania banku centralnego za pośrednictwem zmian w stopie procentowej.
Wynikiem tej analizy jest stwierdzenie, że mnożnik pieniądza i podaż pieniądza są odwrotnie zależne od stopy gotówki.
Na wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki największy wpływ mają dwa elementy:
- dochód;
- rynkowe stopy procentowe;
W sytuacji, gdy dochody społeczeństwa rosną, ludność jest bardziej skłonna do korzystania z czeków, za pomocą, których przelewa się fundusze z jednego rachunku bankowego na inne. Dlatego obrót bezgotówkowy rozpowszechnił się głównie w krajach wysoko rozwiniętych.
Natomiast między wskaźnikiem skłonności do utrzymania gotówki a stopą procentową istnieje odwrotna zależność. Wzrost stopy procentowej powoduje, że mniej opłacalne staje się utrzymywanie gotówki w portfelach, gdyż nie przynosi ona żadnych dochodów. Wtedy dobrze jest ulokować ją na krótkoterminowych, czyli płynnych aktywach oprocentowanych, które z łatwością można zamienić na gotówkę, gdyby zaistniała taka potrzeba.
Jeżeli poziom stopy procentowej jest niski, to zapotrzebowanie na pieniądz rośnie, wtedy korzystne jest utrzymanie majątku w najbardziej płynnych aktywach, czyli w gotówce.
Na wskaźnik gotówkowy mają także wpływ inne czynniki, jak np.: zaufanie społeczeństwa do systemu bankowego; wysokość opłat bankowych za dysponowanie wkładami na rachunkach na żądanie i opłat za rozliczenia czekowe na rachunkach czekowych; a także rozwój techniki bankowej, np.: stosowanie magnetycznych kart kredytowych, przy regulowaniu zobowiązań, co zmniejsza zapotrzebowanie na gotówkę.
Stopa rezerw nadobowiązkowych (nadwyżkowych) - banki prywatne faktycznie utrzymują nie tylko rezerwy obowiązkowe, ale także i rezerwy nadobowiązkowe. W ten sposób zabezpieczają się przed szczególnymi okolicznościami, mogącymi powodować wzmożone wycofanie przez klientów gotówki.
Wskaźnik rezerw nadwyżkowych określany jest przez:
- poziom rynkowej stopy procentowej;
- wahania depozytów;
Gdy rynkowa stopa procentowa wzrasta, to mniej korzystne staje się utrzymywanie przez banki rezerw większych od niezbędnego minimum. Wtedy ową nadwyżkę opłaca się przeznaczyć na akcję kredytową. Musimy jednak brać pod uwagę to, że zwyżka skłania do zmiany nieoprocentowanych wkładów na żądanie na płynne aktywa rynku pieniężnego, co ogranicza podaż pieniądza. Dalszą konsekwencją jest tworzenie się rezerw nadobowiązkowych. Najczęściej jednak jest tak, że wzrost rynkowej stopy procentowej powoduje spadek rezerw nadobowiązkowych i wzrost podaży pieniądza.
Wahania depozytów na żądanie, które również skłaniają banki do utrzymywania rezerw nadwyżkowych, mogą wynikać z sezonowości wypłat lub działania innych, trudnych do przewidzenia czynników. Gdy wahania depozytów są wyższe , tym wyższe muszą być rezerwy nadobowiązkowe, co powoduje mniejszą kreację pieniądza bankowego.
Sytuacja, w której banki zwiększają swoje zasoby rezerw nadwyżkowych w stosunku do depozytów czekowych, system bankowy w rezultacie dysponuje mniejszymi rezerwami na pokrycie depozytów czekowych. Oznacza to bowiem, że przy stałym poziomie bazy monetarnej, banki będą ograniczać udzielanie pożyczek, czego skutkiem będzie spadek depozytów czekowych i zmniejszenie ilości pieniądza, a tym samym spadek mnożnika pieniądza.
Otrzymujemy zależność, w której mnożnik pieniądza i podaż pieniądza są odwrotnie zależne od stopy rezerw nadwyżkowych ( nadobowiązkowych).
Stopa depozytów terminowych - to wskaźnik skłonności do utrzymywania depozytów terminowych , zamiast depozytów na żądanie, inaczej mówiąc „wskaźnik tezauryzacji pieniądza bezgotówkowego” przez społeczeństwo.
Ludność, czyli społeczeństwo, utrzymuje swój majątek nie tylko w formie wkładów na żądanie, którymi można dysponować w każdej chwili, ale także w formie wkładów terminowych, które lokujemy w banku na dłuższe okresy.
Banki preferują wkłady długoterminowe z tego względu, że są bardziej stabilne od wkładów a vista. Instytucje te jednak muszą utrzymywać rezerwy gotówkowe w relacji do wkładów terminowych, mogą być one niższe ale należy je uwzględnić. Depozytariusze mogą rozporządzać swoimi pieniędzmi zgodnie z umową, po okresie wypowiedzenia. Nie oznacza to jednak, że nie mogą oni odstąpić od umowy wcześniej, przed okresem wypowiedzenia. Jednak mają obowiązek wcześniej poinformować o tym zamiarze bank, i tym samym z tego tytułu nie otrzymają odsetek, czyli tracą możliwość uzyskania dochodu.
Na wskaźnik skłonności do utrzymywania depozytów terminowych mają wpływ:
- dochód;
- stopa oprocentowania wkładów terminowych;
- rynkowa, krótkoterminowa stopa procentowa;
Gdy dochody rosną , rośnie także omawiany wskaźnik. W miarę zasobności społeczeństwa rosną oszczędności, których jedną z form są wkłady terminowe.
Natomiast wzrost oprocentowania wkładów terminowych zwiększa wartość tych wkładów, gdyż ludność chętniej lokuje swoje pieniądze na lokaty terminowe. Odbywa się to jednak kosztem innych aktywów, od których uzyskuje się rynkową, krótkoterminową stopę procentową, oraz kosztem wkładów a vista. Wzrost stopy procentowej od wkładów terminowych zmniejsza mnożnik kreacji pieniądza, ale tylko w sytuacji, gdy tych wkładów nie wlicza się do M1.
Inaczej dzieje się z rynkową, krótkoterminową stopę procentową. Jej wzrost w stosunku do stopy %-owej od wkładów terminowych obniża wskaźnik skłonności do utrzymania wkładów terminowych i tym samym podwyższa wskaźnik kreacji pieniądza.
Wskaźnik rezerw pożyczonych - czasami banki komercyjne korzystają z funduszy pożyczonych od banku centralnego, ponieważ bardziej może im się opłaca ponoszenie kosztów oprocentowania od pożyczonych środków finansowych w centralnej instytucji monetarnej niż utrzymywanie rezerw nadobowiązkowych.
Na wskaźnik rezerw pożyczonych od banku centralnego oddziaływuje relacja dwóch stóp procentowych:
- rynkowej stopy procentowej;
- redyskontowej stopy banku centralnego;
Wzrost rynkowej stopy procentowej zachęca banki komercyjne do pożyczania rezerw w banku centralnym w drodze redyskonta weksli, zaś nagromadzone fundusze można ulokować na rynku pieniężnym, czyli rynku walorów krótkoterminowych.
Odwrotnie jest, gdy stopa redyskontowa wzrasta, co sprawia, że banki komercyjne są mniej skłonne do korzystania z redyskonta weksli. Natomiast w sytuacji, gdy stopa redyskonta spada dzieje się podobnie jak przy wzroście stopy rynkowej. Przy omawianiu wskaźnika rezerw pożyczonych należy mieć na uwadze, że jego wpływ na podaż pieniądza jest odwrotny niż w przypadku wcześniej opisanych wskaźników. Jego wzrost powoduje wzrost kreacji pieniądza, a tym samym wzrost ilości pieniądza bankowego.
Na stopę rezerw pożyczonych również wpływ ma relacja stopy redyskontowej do stopy na hurtowym rynku międzybankowym. Banki komercyjne mogą refinansować się alternatywnie: albo w banku centralnym, albo na międzybankowym rynku pieniężnym. Wybór sposobu finansowania należy do decyzji banku komercyjnego, na której wpływ ma wysokość stopy procentowej. Na rynku międzybankowym stopa ta jest wyższa, jednak banki, które z pewnych względów nie chcą zadłużać się w banku centralnym, godzą się z wyższą ceną i refinansują się na tym rynku.
Rynek międzybankowy pełni rolę redystrybutora nadwyżek finansowych. Jest miejscem, na którym jedne banki komercyjne lokują chwilowo wolne rezerwy pieniężne, a inne, chcąc uzupełnić przejściowo swoje rezerwy, zadłużają się - zaciągając kredyty.
Na tym rynku transakcje są zawierane na okres od 1 dnia do 1 roku. W państwach, gdzie system finansowy jest dobrze rozwinięty, handel krótkoterminowymi papierami wartościowymi między bankami komercyjnymi jest bardziej rozwinięty, a stopa redyskontowa kształtująca się na tym rynku ma ważne znaczenie ekonomiczne.
I tak wzrost stopy redyskontowej, czyli relatywny spadek rynku międzybankowego, zwiększa popyt (zapotrzebowanie) na pożyczki na tym rynku i tym samym zmniejsza popyt na pożyczki zaciągane w banku centralnym. Prawdą jest, że niektóre banki komercyjne, dzięki funduszom pożyczanym na rynku międzybankowym, mogą rozszerzać akcję kredytową. Odbywa się to jednak kosztem innych banków , które nadwyżki swoich rezerw lokują na tym rynku, co ogranicza przyrost podaży pieniądza. Natomiast spadek stopy redyskontowej, czyli relatywny wzrost stopy procentowej na międzybankowym rynku hurtowym, pobudza emisję (kreację) pieniądza bankowego.
Stopa dyskontowa - również ma wpływ na podaż pieniądza bankowego, głównie na stopę rezerw nadwyżkowych. Jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym (kredytów refinansowych).Bank centralny ustalając stopę dyskontową na karnym poziomie, tj. znacznie wyższym niż rynkowa stopa procentowa, może skłonić banki komercyjne do dobrowolnego utrzymywania dodatkowej rezerwy gotówki, czyli do rezerwy nadwyżkowej. W tej sytuacji wkłady bankowe są mniejszą wielokrotnością rezerw gotówkowych banków, mnożnik kreacji pieniądza obniża się a więc podaż pieniądza będzie mniejsza.
Pozostałe czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego:
Wpływ na podaż pieniądza ma także deficyt budżetowy, a przede wszystkim sposób jego finansowania. Jeśli emitowane przez Skarb Państwa obligacje i bony skarbowe kupują firmy, osoby indywidualne i banki komercyjne to w zasadzie nie ma to wpływu na procesy emisyjne. Jedynie następuje przesunięcie oszczędności z jednej grupy podmiotów do innej. Banki nabywając papiery skarbowe kredytują państwo, w ten sposób oczywiście kreują pieniądz bankowy, który w innej sytuacji zasadniczo trafiłby tylko do innych klientów. Finansowanie deficytu budżetowego oznacza uruchomienie oszczędności społeczeństwa i dodatkową emisję pieniądza, ale jest to sytuacja wyjątkowa.
Jeszcze innym czynnikiem mającym wpływ na podaż pieniądza jest saldo bilansu płatniczego. Jego deficyt, czyli sytuacja, gdy napływ walut obcych do kraju jest mniejszy niż ich odpływ za granicę z tytułu różnych płatności, powoduje odpływ pieniędzy z rynku, gdyż importerzy wymieniają walutę krajową na zagraniczną, aby uregulować swoje płatności. Źródłem dewiz dla przeprowadzających te operacje banków komercyjnych jest Narodowy Bank Polski. Tym samym trafiające do niego jako zapłata za walutę zagraniczną środki krajowe pomniejszają ilość pieniądza w obiegu.
Odwrotny efekt dla gospodarki ma nadwyżka bilansu handlowego, ponieważ nadwyżka dewiz pozostaje w bankach komercyjnych, które jednak nie chcą utrzymywać wysokich rezerw walutowych i dlatego sprzedają waluty bankowi centralnemu. Bank centralny płacąc bankom komercyjnym za obce dewizy pieniądzem krajowym, kreuje własny pieniądz, zwiększa rezerwy bankowe i bazę monetarną. W tym przypadku nie możemy powiedzieć, że bank centralny emituje pieniądz z niczego, gdyż zabezpieczeniem dodatkowo wyemitowanego pieniądza są jego dodatkowe rezerwy w walutach obcych. Tak, więc nadwyżka bilansu płatniczego powoduje wzrost pieniądza bankowego.

---