najgor gat inwaz: Achatina fulica, Dreissena polymorpha-racicznica, Cervus elaphus, Sciurus carolinensis, Macaca fiscicularis, Trachemys scripta elegant-żółw czerwonolicy, Żółwiak chiński, Tachemys scripta scripta-żółw żółtlicy, Pycnonotus cafer.

Oddział na afryk ekosyst jez: Okoń nilowy, Tilapia nilowa, Tilapia, Tialapia zilli, Limotrissa miodon,Stolonthrissa tanganicae.

Boiga na Guam: Faeton żółtodzioby, Głuptak białogrzbiety, Wodnik guamski, Wyspiarek mariański, Muszarka rdzawopierśna, Wachlarzówka Ahipidura ruffifrons

Trzciniak słowiczy Acrocephalus luscinia

Miodówka mikronezyjska Myzomela rubratra

Szlarnik pacyficzny Zosterops conspicillata

Mniszka czarnogłowa Lonchura atricapilla

Temat: Biogeografia gatunków inwazyjnych (cz. II)

*Wprowadzenie kóz na wyspę San Clemente (Kalifornia), spowodowało zanik 8 endemicznych gatunków roślin, a w przypadku 8 dalszych nastąpiło pogorszenie statusu ochronnego.

Problem zdziczałych kóz dotyczy również Australii (nie zasiedliły tylko północnej części)

*Szkodliwy chwast grozi największym migracjom dzikich zwierząt na Serengeti-Masai mara w ekosystemie w Afryce, gdzie ma miejsce największa migracja dzikich zwierząt znanych człowiekowi. Ekosystem jest atakowany przez szkodliwy chwast z Ameryki środkowej Hysterophorus parthenium z rodziny Asteraceae.

Może stanowić on ryzyko dla dalszej migracji milionów zwierząt przez równiny co roku. Ponieważ kontakt tej rośliny powoduje zapalenia skóry, uszkodzenia układu oddechowego, zapalenia skóry u bydła oraz zwierząt domowych, ze względu na obecność parteniny.

*W 1872 roku na Jamajkę celem zwalczania szczurów na plantacjach trzciny cukrowej i składach cukru wprowadzona mangustę Herpestes auropunctatus. Następnie introdukowano gatunek na Puerto Rico, Hawaje, Antyle.

Mangusty limitowały populację gatunków szczurów azjatyckich, ale nie gatunki szczurów europejskich. Ponad to przyczyniły się do wyniszczenia na Puerto Rico 7 z 12 gatunków płazów i gadów tam występujących. Ponadto mangusta okazała się wektorem (organizm przenoszący wirusy) wścieklizny i chorób płuc u ssaków.

*Na Hawajach 35 spośród 69 gatunków ptaków introdukowanych w latach 1880-1984 żyje obecnie. Ptak majna brunatna Aridotheres tristis (spokrewniona jest ze szpakiem, który jest uważany za szkodnika w USA) wprowadzono na Hawaje by zwalczyć gąsienice Pseudaletia unipuncta na plantacjach trzciny cukrowej. Gatunek stał się głównym wektorem nasion introdukowanego na wyspy chwastu Lantana camara. By poradzić sobie z rozprzestrzenioną populacją chwastu introdukowano na wyspy owady jako czynnik kontrolujący populację rośliny.

ZDZICZAŁY KOT DOMOWY JAKO GATUNEK INWAZYJNY

Od momentu domestyfikacji kota Felis silvestris libyca (około 4 tysiące lat temu w Afryce), kot domowy Felis domestica towarzyszył człowiekowi jako komensal we wszystkich jego wędrówkach. Przez to zasiedlił razem z ludźmi między innymi wiele obszarów, w tym wysp, gdzie zdziczał dokonując spustoszenia wśród fauny tam występującej.

Nastąpiło to dzięki skrajnie dużym zdolnościom adaptacyjnym pozwalającym występować gatunkowi na obszarach pustynnych i innych pozbawionych wody. Ponad to ludzie introdukowali koty jako czynnik kontrolujący populację gryzoni i królików (głównie w XVIII i XIX wieku).

Rola kotów domowych w wyniszczaniu gatunków zwierząt egzystujących na wyspach

Kot domowy jest oportunistą pokarmowym („wszystko mu pasi”). W wyniku tego ssak eksploatuje szerokie spektrum zdobyczy (owady, płazy, gady, ptaki, ssaki). Eksploatacja określonej zdobyczy przez wolno żyjące koty zależy od jej obfitości. Powyższy fakt oraz brak zachowań obronnych nie wykształconych u wyspowych zwierząt, które się nie zetknęły dotychczas z drapieżnikiem, przyniosło zagładę wielu populacji.

Badania wykazały, że pośród wyspowych saków najwrażliwsze na oddziaływanie zdziczałych kotów okazały się gryzonie. Szczególnie dotyczy to endemitów wysp karaibskich, hutii (Geocaprymys spp.).

Wiele gatunków hutii wyginęło albo jest na granicy ekstynkcji. Szczególnie trudna sytuacja jest na Kubie i Antylach Holenderskich.

Kolejnymi gatunkami, u których odnotowano dramatyczny spadek lub zanik stanowisk spowodowany oddziaływaniem zdziczałych kotów okazały się endemiczne gryzonie z wysp Galapagos z rodzajów: Nesoryzomys spp i Oryzomys spp.

Na wyspach Galapagos pośród wskazanych ssaków pozostało cztery gatunki, w tym trzy występujące jedynie na wyspach wolnych od kotów.

*Myszołów galapagowski gatunek poliandryczny jedna samica kojarzy się z wieloma samcami.

Data: 7.03.2012

!!! Półwyspy są traktowane przez biogeografów jak wyspy.

Rola kotów domowych w wyniszczaniu gatunków zwierząt egzystujących na wyspach

Drapieżnictwo zdziczałych kotów przyczyniło się do wygenerowania fali zaniku lub sprowadzenia na krawędź zaniku 10 gatunków gryzoni z wysp towarzyszących Półwyspowi Kalifornijskiemu. Negatywna rola kotów została dobrze udokumentowana dla Neotomu anbonyi oraz Peromyscus guardia.

Rola kotów domowych w wyniszczaniu gatunków zwierząt egzystujących na wyspach (gady)

Iguany z rodzaju Brahylophus spp oraz Cyclura spp zostały wyniszczone na wyspach Morza Karaibskiego przez introdukowane koty. W przypadku Cyclura cardinata proces postępował na niektórych wyspach synergistycznie z oddziaływaniem psów. Na Fidżi koty wyniszczyły populację kilku gatunków Enoia sp. Drapieżnictwo zdziczałych kotów sprowadziło endemiczną „żywą skamielinę” Gallotia gomerana z wyspy La Gomera (Wyspy Kanaryjskie) na krawędź wyniszczenia.

Badania wykazują, że zdziczałe koty i inne gatunki inwazyjne przyczyniły się do zmian rozmieszczenia geograficznego tatuary (Sphenodoton puntatus) i około 40% gatunków jaszczurek występujących na wyspach Nowej Zelandii.

Areały występowania wskazanych gadów zostały „zepchnięte” do stref przybrzeżnych wysp wolnych od introdukowanych kotów.

Rola kotów domowych w wyniszczaniu gatunków zwierząt egzystujących na wyspach (ptaki).

Rolę kotów w wyniszczaniu ptaków gniazdujących na wyspach opisuje spektakularny przypadek z wyspy Stephen u wybrzeży Nowej Zelandii. Tam w 1874 roku kot miejscowego latarnika przeszedł do historii ochrony przyrody, ponieważ w ciągu sześciu miesięcy przyniósł do domu całą populację endemicznego łazika Traversia lyally [Xenicus lyally].

Na meksykańskiej wyspie Soccoro z chwilą stworzenia garnizonu wojskowego w końcu lat 50 minionego stulecia i wprowadzenia tam kotów rozpoczął się proces redukcji wielkości endemicznego wróblaka przedrzeźniacza płowego Mimodes graysoni do granicy wymierania. W przypadku endemicznego gołębiarka kasztanowatego Zenaida graysoni doszło do całkowitego wyniszczenia gatunku.

Kolonijne ptaki morskie wydają się być mniej narażone na oddziaływanie zdziczałych kotów i innych drapieżników, bo z reguły występują one na kilku wyspach na raz. Istnieją jednak wyjątki.

Na wyspie Wniebowstąpienia zdziczałe koty dokonały redukcji kolonii rybitwy czarnogrzbietej Sterna fuscata z 1 miliona par w końcu lat 40' do 150 tysięcy na początku lat 90' minionego stulecia.

Na wyspie Natividat (Meksyk) populacja burzyka kalifornijskiego licząca około 70 tysięcy osobników została zredukowana przez grupkę zdziczałych kotów do bliskiego wyginięcia poziomu w ciągu 10-15lat.

Zagłada perkoza gwatemalskiego Podilymbus gigas

Początkiem zaniku perkoza gwatemalskiego był najprawdopodobniej rok 1960, kiedy to wprowadzono do jezior Lake Atitlan (jedynego miejsca występowania perkoza) gatunki ryb bassa mało-gębowego Micropterus dolomitu i wielko-gębowego Micropterus salmoides. One znacznie zredukowały populację i ryb i krabów, które były jego bazą pokarmowa. Poza tym introdukowane gatunki ryb zabijały pisklęta perkoza. Liczebność populacji w latach 1960-1965 spadła z 200 do 80 osobników. Po trzęsieniu ziemi w Gwatemali w 1976 roku dno jeziora załamało się i poziom wody znacznie opadł, co ponownie spowodowało drastyczny spadek populacji ptaków. W 1983 roku naliczono jedynie 32 osobniki, z czego część uznana została za hybrydy z perkozem grubodziobem. Ostatnie dwa gatunki zaobserwowano w 1989 roku. Obecnie gatunek perkoza uważa się za wymarły.

Problemy związane z introdukcją mające miejsce w chwili obecnej.

Park Narodowy Everglades (Floryda, USA) powstał dla ochrony ekosystemu tamtejszych lasów namorzynowych i rozległych bagien. Jest też miejscem występowania gatunków zwierząt typowych dla regionu (m.in. pantera florydzka, krokodyl amerykański, czy manat karaibski).

Oprócz gatunków lokalnych w parku występują gatunki inwazyjne, zaburzające jego naturalną równowagę. Jednym z najbardziej uciążliwych gatunków jest pyton tygrysi Pyton molurus, który może osiągać ponad sześć metrów i szybko się rozmnaża.

Odpowiedzialnością za ich inwazję ekolodzy z parku obciążają rynek handlu egzotycznymi zwierzętami oraz znudzonych właścicieli, którzy zwracają swoim pupilom wolność. Pierwszego pytona w parku wykazano w 1979 roku, ale prawdziwe zagrożenie zaczęło się w roku 2001 (230 przypadków).

Choć gady są wywożone, populacja wymknęła się spod kontroli, a obecnie ich liczebność ocenia się na dziesiątki tysięcy, gdyż brakuje tam naturalnego drapieżnika, który by kontrolował ich liczbę.

Badania wykazały, że pokarm pytonów zawiera ptaki, a gatunki zagrożonych ptaków stanowią ¹/₄ pożywienia pytonów Everglades.

W latach 2003-2008 schwytano w parku Everglades (w ramach badania) niemal 350 pytonów tygrysich.

W przewodach pokarmowych 85 węży badacze znaleźli szczątki ptaków, reprezentujących 25 gatunków. Okazało się, że pytony nie są silnie wyspecjalizowane pokarmowo-równie chętnie zjadały duże czaple jak też lokalne strzyżyki. W przewodach pokarmowych znaleziono czaple śnieżną, czaplę śniadą, ibisa białego oraz bekaśnicę. W żołądkach badacze znaleźli także dławigada amerykańskiego, uznanego w USA za gatunek zagrożony.

Data: 14.03.2012

Temat: Dyspersja i kolonizacja.

Dyspersja-proces przemieszczania się organizmu z miejsca powstania na inne miejsce.

Typy (w zależności od czynnika transportującego):

-aktywna-u roślin usuwa diaspory z zasięgu konkurującej rośliny macierzystej; u zwierząt różnorodna jak ich narządy lokomocji

-bierna-powietrzna, wodna, powietrzno-wodna, przy pomocy innych organizmów, forezja

-przypadkowa

Dyspersja bierna:

1). Powietrzna: start, lot, lądowanie

Start, lot-nie stanowi problemu dla zwierząt zdolnych do aktywnego lotu. Gatunki zdolne do lotu ślizgowego lub przędące nić, dolatują dalej przy sprzyjającym wietrze.

Pozostałe zwierzęta naziemne porwane przez wyjątkowo silne wiatry.

Lądowanie-sukces dyspersji zależy od warunków w miejscu lądowania.

!!! Anemochoria-rozprzestrzenianie się za pomocą wiatru-wiele gatunków od „dmuchawca” po skrzydlaki potężnych drzew tropikalnych.

!!! Dyspersja wiatrowa (chaemochoria) „róży jerychońskiej” (Anastatica hierochuntica)-zjawisko nie jednego gatunku.

„Róża jerychońska” to zbiorowa nazwa wielu gatunków roślin, które w celu rozprzestrzenienia wykorzystują wiatr; krzewy po dojrzeniu nasion oderwane od podłoża toczą się z wiatrem na wiele kilometrów, nawet tysiące. Takie rośliny nazywane bywają „biegaczami” (chaemochorami). Tu przykład rośliny, która pokonując w ten sposób duże odległości w II połowie XIX wieku zdołała zasiedlić nowe rejony (półwysep Arabski).

2). Dyspersja wodna.

Prądy wodne-dodatkowa pomoc dla zwierząt aktywnie pływających.

Organizmy lądowe przenoszone przez wodę gdy są niewielkich rozmiarów-ich zdolność do przeżycia zależą od nieprzepuszczalności powłok ciała, fizjologii, oddychania, zasolenia wody.

Unoszenie na „tratwach” umożliwia transport drogą wodną, nawet tym organizmom, które nie wytrzymałyby zanurzone bezpośrednio w wodzie.

!!! Epizod skokowej dyspersji kwiczołów (Turdus pilaris) z Europy na Grenlandię wskutek silnych wiatrów.

Epizod przelotu kwiczołów z Europy aż nad Grenlandię, wskutek silnych wiatrów. To był nieszczęśliwy wypadek, ale w taki sam sposób może dokonać się skuteczna kolonizacja. (Pokonanie bardzo długiego dystansu na skutek „czegoś co nie powinno się wydarzyć” tzw. efekt „czarnego łabędzia”).

Szlarnik rdzawoboczny (Zosterops lateralis).

Kilkanaście osobników około roku 1850 z Tasmanii do Nowej Zelandii (około 2000km). Obecnie jeden z najpospolitszych gatunków.

Inny przykład dyspersji skokowej wspomaganej wiatrem: zasiedlenie Nowej Zelandii przez małego ptaka wróblowatego, którego sztorm zaniósł na odległość 2000km.

3). Dyspersja przy pomocy innych organizmów (=biochora) bardzo częsta u roślin-zoochoria.

U zwierząt-pasożyty przenoszone przez ich żywicieli im silniejsze powiązanie tym bardziej pasożyt uzależniony od tego typu dyspersji.

Powiązania takie noszą nazwę FOREZJI (absolutna zależność pasażera od transportującego go zwierzęcia).

Nie wszyscy pasażerowie forezyjni to pasożyty i nie wszystkie pasożyty używają fonetycznych sposobów transportu.

Np. Chrząszcz „arlekin” (Acrocinus longimanus)

Zoochoria specjalne przystosowanie nakierowane na wybrane organizmy; szereg gatunków roślin zaopatruje nasiona w atrakcyjne przynęty dla mrówek (elajosomy); mrówki zabierają takie nasiona i przenoszą na duże odległości.

Pasożytnicze błonkówki zdolne do samodzielnego lotu. Samica z rodziny smukwowatych (Scoliidae) ukłuciem żądła paraliżuje larwy chrząszczy, a następnie składa w nich jaja. Wylęgająca się z jaja larwa smukwy odżywia się tkankami larwy chrząszcza.

Wewnętrzne predyspozycje do dyspersji.

Właściwości:

-strukturalne

-fizjologiczne

-etologiczne (związane z behawiorem)

-związane z biologią gatunkową

-populacyjne

Strukturalne-związane z budową narządów lokomotorycznych i narządów ułatwiających dyspersję bierną oraz narządów pozwalających na przeciwstawienie się trudnym warunkom środowiska podczas transportu.

Ewolucja narządów lokomotorycznych odbywa się pod wpływem selekcji wiążącej się z przystosowaniami ułatwiającymi zdobywanie pokarmu i ucieczkę. Istnieją jednak przykłady modyfikacji tych narządów specjalnie dla ułatwienia lub utrudnienia dyspersji.

Polimorfizm sekwencyjny

Polimorfizm-nieciągła zmienność w obrębie populacji, wielomodalna u owadów społecznych, bimodalne u innych gdzie makropteryczne i bezskrzydłe (lub przynajmniej brachypteryczne) formy występują w obrębie jednej populacji.

Polimorfizm sekwencyjny- różne morfy reprezentują stadia rozwojowe i każdy osobnik przechodzi kolejno przez kształt każdej morfy.

U Ischnodemus sabuleti formy makropteryczne pojawiają się co drugi rok, gdy populacje osiągają szczytowe zagęszczenie.

Dodatkowo samice makropteryczne wykazują ciekawe przystosowanie funkcjonalne-jaja w ciele samic dojrzewają dłużej dzięki temu latające osobniki mogą przenieść jaja na większe odległości.

Data: 21.03.2012

!!! Natal dyspersal pierwsza dyspersja

Fizjologiczne przystosowania-umożliwiają dyspersję przez niegościnne obszary

Malacosoma castrense

Etologiczne przystosowania-gotowość zwierzęcia do podjęcia dyspersji

Ptaki mimo, że przystosowane do lotu wykorzystują te zdolności do powrotu do miejsc skąd pochodzą, a nie do podejmowania pionierskich lotów.

Filopatria-tendencja, instynkt do powrotu do miejsca urodzenia, poprzedniego rodzaju.

Z drugiej strony ptaki szybciej reagują na zmiany środowiska zachęcające do zmiany zasięgu niż naziemne kręgowce.

!!! trade off wybór pomiędzy dwoma procesami: zwierzęta chciałyby powrócić do miejsca urodzenia, a z drugiej strony zjawisko chowu wsobnego.

Właściwości związane z biologią gatunku.

Takie cechy, które trudno zaliczyć do poprzednich kategorii tzw. cechy adaptacyjne będące właściwościami biologii gatunku: liczba składanych jaj, liczba młodych w miocie, fenologia cyklu życiowego, wybór pokarmu i siedliska.

Porównując gatunki dwóch rodzin owadów roślinożernych na wyspach mórz południowych lepszą dyspersję bierną wykazują owady ryjące korytarze w suchych gałązkach i nasionach w stanie spoczynku lub minujących liście.

Gatunki wiercące korytarze w żywych roślinach lub żywiące się korzeniami były pod tym względem w gorszej sytuacji.

Właściwości populacji.

Ekologiczna rola różnorodności genetycznej populacji i czynników dynamicznych.

Wiele nagłych zmian zasięgów geograficznych spowodowanych jest zmianami lub pojawieniem się nowych kombinacji genetycznych wpływających na strukturalne lub etologiczne składniki potencjału dyspersyjnego.

Ekspansja dyfuzyjna-powolne rozprzestrzenianie się sierpówki spowodowana była pojawieniem się ekspansywnego, koczowniczego genotypu (np. pierwsze osobniki pojawiły się w Wielkiej Brytanii w 1952 roku). Ekspansja w Polsce około 1905 roku.

Przykłady ekspansji prze dyfuzję.

Nie znamy bezpośrednich przyczyn większości nagłego podjęcia próby powiększenia lub przesunięcia zasięgu przez gatunek do tej pory pozostający na swoim obszarze. Przykładem jest dyfuzja starca wiosennego na całą Europę, która rozwija się dość powoli od początku XIX wieku.

W drodze dyfuzji dęby (Quercus sp.) skolonizowały całą Wileką Brytanię po ustąpieniu lodowców w holocenie.

Sposoby dyspersji:

-przez pojedyncze osobniki lub ich pary przekraczające bariery, przebywające często duże odległości

-przez liczne pojedyncze osobniki lub grupy osobników przemieszczające się równocześnie na niewielkie odległości poza poprzednie granice zasięgu-dyspersja przez powolne penetracje

-przez masowe wędrówki, migracje i naloty.

Dyspersja przez dyfuzję-króliki (Oryctolagus cunnicutus), a potem lisy (Vulpes vulpes), zawleczone do Australii stanowią klasyczny przykład szybkiej dyspersji przez dyfuzję.

Ropucha aga (Bufo marinus) pochodząca z Ameryki, stała się kłopotliwym gatunkiem inwazyjnym, błyskawicznie powiększającym swój zasięg północno wschodni Australii.

!!! Rzeka Casiquiare jako korytarz między dorzeczem Orinoko i dorzeczem Amazonki.

Drogi dyspersji są determinowane przez ukształtowanie terenu, czasem dyspersja możliwa tylko wzdłuż wąskich „korytarzy”. Na przykład rzeka Casiquaire stanowi połączenie dwóch ogromnych dorzeczy: Amazonki i Orinoko. Dzięki niedawnym badaniom genetyczno-molekularnym ustalono, że Casiquiare stanowi korytarz, którym ryby z obu dorzeczy mogą się przemieszczać.

Bariery i filtry dyspersji.

Tropiki stanowią barierę dla taksonów związanych z klimatem polarnym.

Dla gatunków przystosowanych do polarnych i subpolarnych warunków klimatycznych, barierę nie do przebycia stanowi strefa klimatyczna.

!!! Słodkowodne jezioro Gatus w kanale Panamskim (filtr, który nie przepuszcza osobników z Pacyfiku do Atlantyku).

Atlantyk od Pacyfiku oddziela wąski przesmyk panamski; kiedy zbudowano kanał panamski, łączący oba oceany, spodziewano się, że posłuży on jako korytarz dla dyspersji gatunków atlantyckich i pacyficznych. Jednak taka wymiana gatunkowa nie miała miejsca, ponieważ znaczna część kanału Panamskiego wykorzystuje naturalne słodkowodne jeziora-stanowiące barierę nie do przebycia dla organizmów morskich, przystosowanych do wysokiego zasolenia.

Data: 28.03.2012

!!! Wielka amerykańska wymiana biotyczna.

Wymiana nie była zrównoważona-połowa gatunków współczesnych ssaków Ameryki południowej pochodzi z Ameryki północnej, ale tylko około 10% fauny Ameryki północnej stanowią przybysze z południa.

Hipoteza Janzena: zmiana wysokości n.p.m. w tropikach stanowi barierę.

KOLONIZACJA

Po przybyciu na nowe miejsce, po przekroczeniu bariery lub przez powolną penetrację gatunek może utworzyć nową strefę zasięgu lub rozszerzyć istniejącą.

!!! Ekspansja Szopa pracza-gatunek inwazyjny. Obszar naturalnego występowanie: USA i Meksyk. Później „źli ludzie” wypuścili go na obszarze Niemiec i dali mu wolność. Na chwilę obecną są na prawie całym obszarze Polski-również na Lubelszczyźnie.

!!! Aby kolonizacja zakończyła się sukcesem muszą zostać spełnione warunki:

1).koloniści muszą przeżyć wystarczająco długo by wydać potomstwo

2).nowa okolica musi być odpowiednia nie tylko do życia kolonistów, ale także do ich rozrodu

3).potomstwo kolonistów stanowi zawiązek nowej populacji, której istnienie wymaga bardziej własnych warunków środowiskowych niż wymagali tego koloniści.

Zewnętrzne czynniki ograniczające przeżycie.

Przeżycie osobnika jest możliwe gdy warunki środowiska nie wykroczą poza granice jego tolerancji.

!!! Osiedlenie się gatunków zależy od czynnika, który przy minimum intensywności oddziałuje na najbardziej wrażliwe stadium rozwojowe gatunku (=czynnik limitujący)

Abiotyczne warunki występowania: fizyczne i chemiczne właściwości środowiska klimatycznego: światło, ciepło, wilgotność, elektryczne właściwości atmosfery, pokarm nieograniczony; właściwości gleby i wody

Biotyczne: wszystkie powiązania między organizmami, dostępność pokarmu organicznego.

Wewnętrzne czynniki egzystencji.

1).Gatunek wykazuje aktywną preferencję w wyborze pomiędzy kilkoma czynnikami lub ich intensywnością

2).Rozłożenie procesów życiowych w czasie

Świergotek drzewny Anthus trivialis

Występuje na skrajach lasów lub porębach.

W takim środowisku są osłonięte miejsca do budowy gniazd, otwarte tereny do żerowania oraz wysokie drzewa do czuwania nad swoim terytorium i ogłaszania jego zasięgu śpiewem.

Wydaje się, że wysokie gałęzie są niezbędnym elementem środowiska, ale zaobserwowano, że świergotki gnieżdżą się na terenach zupełnie pozbawionych drzew. Wystarczające jest istnienie chociażby sztucznych wysoko położonych stanowisk do śpiewu (tzw. minimalne wymagania środowiskowe).

Rozłożenie procesów życiowych w czasie.

Niektóre gatunki dżdżownic są kolonistami doskonałymi. Przechodzą w stan odrętwienia zimowego bezpośrednio pod wpływem obniżonej temperatury.

Łatwo dostosowują swój cykl życiowy do warunków w nowo zasiedlanych okolicach.

Inne gatunki hibernują pod wpływem wewnętrznych mechanizmów regulacyjnych sztywno dostosowanych do warunków panujących w ich zasięgu pierwotnym.

Rozmnażanie osiedlającego się organizmu.

Organizm może przeżyć w niesprzyjającym środowisku lecz może nie móc się rozmnażać ze względu na specjalne wymagania podczas godów, składania jaj czy wychowywania potomstwa.

Stopnie przydatności środowiska w zależności od stadiów rozwojowych (u roślin):

1).Nasiona w ogóle nie kiełkują

2).Kiełkują i przeżywają jedynie krótko

3).Wyrastają w zdrowe dorosłe rośliny, ale nie kwitną

4).Kwitną lecz nie tworzą dojrzałych nasion

5).W sprzyjających warunkach roślina wytwarza dojrzałe nasiona.

Deffered maturity opóźnienie dojrzewania nasion

Data: 11.04.2012

Kategorie środowisk i rodzaje grup ptaków tworzą ciągłą serie od optymalnych do najgorszych:

1).Najlepsze środowiska z wystarczającą ilością odpowiednich miejsc schronienia, zajęte grupy-stałe, dobrze rozmnażające się

Srokacz-Gymnorhina tibicen

2).Środowiska gorsze z niedostateczną ilością drzew lub żerowisk-występują marginalne grupy osobników dorosłych, które próbują się rozmnażać lub rzadko udaje się im wychować młode

3).Oddzielone od siebie trawiaste miejsca żerowania oraz miejsca odpoczynku w gęstwinie drzew-grupy niestabilizowane próbujące się rozmnażać, których młode giną wcześnie

4).Jeszcze gorsza terytoria-strefy żerowania i odpoczynku oddzielone jeszcze większymi odległościami, miejsca odpoczynku nie nadające się do gniazdowania-grupy otwarte osobników dorosłych bez własnego terytorium, nie rozmnażające się.

5).Rozległe obszary trawiaste, czasem występują przymrozki, teren wędrownych grup ptaków w różnym wieku. Istnieje wystarczająca ilość pożywienia, ale podczas niesprzyjającej pogody ptaki muszą pożywiać się na terenach wilgotnych gdzie zarażają się grzybicami płuc.

WYMAGANIA POKARMOWE MŁODYCH JAKO WARUNEK OSIEDLANIA SIĘ

Wybór miejsca złożenia jaj lub rozwoju młodych jest uzależniony od spełnienia bardzo specjalnych warunków.

Rozród jest ograniczony przez inne czynniki limitujące niż czynniki ograniczające istnienie pionierskich osobników dorosłych.

Jedwabnik morwowy (Bomby mori).

SPECJALNE ŚRODOWISKA DLA MŁODYCH

U gatunków dokonujących rozrodu w miejscach specjalnych, brak takich miejsc stanowi dodatkowy czynnik uniemożliwiający rozród osobników pionierskich.

Varanus niloticus

Temat: Pojęcia pierwotne.

Zasięg (areał, obszar) występowanie-w rozumieniu biogeografii to obszar, na którym regularnie występują osobniki danego taksonu (gatunek, rodzaj, rodzina, rząd i inne).

Zasięg ma charakter hierarchiczny rzn. Wyższa kategoria systematycznej hierarchii systemu klasyfikacyjnego obejmuje zasięgi kategorii niższego rzędu. Linia, która ogranicza obszar występowania taksonu lub zjawiska przyrodniczego to granica zasięgu lub kres.

Zasięg ma charakter dynamiczny i jego granice podlegają różnym zmianom. Przyczyny tego faktu są różne w tym przede wszystkim zmiany klimatu i procesy doboru naturalnego, generujące zmiany zakresów tolerancji poszczególnych gatunków.

Inne czynniki ekologiczne, w tym antropopresja, raczej modulują zasięgi rzeczywiste w stosunku do potencjalnych. Z tego względu zasięgi potencjalne są dobrą podstawą wyróżniania elementów ekogeograficznych i dobrym kryterium dla analiz flory i fauny określonych terenów.

W przypadku fauny wędrownej zasięg obejmuje nie tylko miejsca przebywania w czasie rozrodu, ale również obszary, którymi zwierzęta się przemieszczają, i w których przebywają poza okresem rozrodu (np. obszary zimowań). Do zasięgu nie zalicza się miejsc przypadkowego pojawienia się pojedynczych osobników roślin lub zwierząt.

!!! Typy zasięgów

Zasięg rozerwany: świdrzyk łamliwy, świerk pospolity

Zasięg ciągły: jesion wyniosły

Zasięg rozproszony: niepylak mnemozyna, aldrowanda pęcherzykowata

Zasięg reliktowy: wół piżmowy, brzoza niska, wierzba lapońska

Zasięg zwarty: tygrys

Zasięg z wyspami na obwodzie: niedźwiedź brunatny

Zasięg wyspowy: kozica

Zasięg rozerwany: sroka modra

Zasięg ciągły-dobrym przykładem zasięgu ciągłego są gatunki z rodziny krukowatych, które zasiedlają wszystkie krainy zoogeograficzne (z wyjątkiem obszaru Nowej Zelandii).

Kruk pustynny-Corvus ruficolli-Afryka

Kruk białoszyi-Corvus cryptoleucus-Ameryka

Kruk srokaty-Corvus albus-Afryka.

Dysjunkcja zasięgu-czyli przerwa w obszarze występowania danego gatunku. Może mieć charakter bardzo ograniczony obszarowo (tzw. dysjunkcja lokalna) lub szerszy jako np. dysjunkcja regionalna, dysjunkcja międzykontynentalna itp. O powstaniu dysjunkcji decydują czynniki natury ekologicznej, rzadziej człowiek.

Rodzaje dysjunkcji:

-dysjunkcje międzykontynentalne

*pankontynentalna

*pacyficzna

-dysjunkcja wewnątrzkontynentalna

*arktyczno-górska

*arktyczno-trzeciorzędowa

Data: 25.04.2012

Wanilia płaskolistna (Vanilla plantifolia)

Rozróżnia się dysjunkcje wewnątrzkontynentalne (np. dysjunkcja arktyczno-górska w Europie), charakterystyczne m.in. dla dębika ośmiopłatkowego (Dryas octopetala), wierzbiy żyłkowej oraz dysjunkcja międzykontynentalne (które zaznaczają się w zasięgach, np. niektórych wokół biegunowych gatunków turzyc).

Wzorce rozsiedlenia:

1.kosmopolityczny-cały glob

2.antropikalny-tylko tropikalny

3.cyrkumpolarny-wokół bieguna

4.amfiatlantycki-oba brzegi Atlantyku

5.borealno-alpejski

Gatunek kosmopolityczny-gatunek, którego zasięg geograficzny obejmuje cały świat. Znaczna liczba gatunków posiadła ten status w wyniku procesów naturalnych. Jednak wiele innych gatunków uzyskało ten status w wyniku działalności ludzkiej poprzez tzw.-zostały przezeń zawleczone w miejsca i obszary, w których w innym przypadku by nigdy nie występowały (np. wiechlina roczna).

W wielu przypadkach naturalnie kosmopolityczne gatunki to te, które cechuje bierny sposób rozprzestrzeniania np. orlica pospolita (Pteridium aquilinum) oraz mniszek lekarski (Taraxacum officinale).

Płomykówka

Sokół wędrowny

!!! RELIKTY-gatunki o małym zasięgu biogeograficznym, który powstał przez skurczenie.

Relikty czasowe: związane z określonymi okresami geograficznymi, np. skrzelopływka bagienna (pod kołem biegunowym i w Tatrach-tzw. relikty glacjalne).

Relikty ostojowe: kiedyś zajmował duży areał, skurczył się do niewielkiego fragmentu.

Relikty:

a).harmoniczne-gatunki żyjące w zgodzie z innymi gatunkami danego obszaru

b).dysharmoniczne-gatunki występują w nietypowym dla siebie środowisku

Mechanizm powstawania reliktów:

-zmiany klimatyczne

-zmiany topografii

-zmiany edaficzne

-procesy konkurencji

-antropopresja

Refugium ostoja !!!

Skrzelopływka bagienna, s.północna-gatunek arktyczny o wzorcu zasiedlenia cirkumpolarnym. Zamieszkuje płytkie, drobne i okresowe zbiorniki w strefie podbiegunowej i na terenie Fennoskandii, Syberii, Grenlandii i Alaski oraz na wyspach archipelagu Nowa Ziemia, Morza Barentsa, Ziemi Północnej , Archipelagu Nowosybirskiego, na wyspie Wrangla i w obrębie Kanadyjskiego Archipelagu Arktycznego.

!!! ENDEMIT

Gatunek lub inny takson, który ma zasięg ograniczony do pewnego bardzo niewielkiego obszaru:

!!! Zięby Darwina Geospiza sp. (Galapagos)

Żółwie słoniowe Chelonoidis nigra (wyspy Galapagos)

Dziobak Ornithorhynchus anatinus (Australia)

Miłorząb dwuklapowy Ginko bilboa (Chiny: prowincja Zheijang)

Endemit:

-autochtoniczny-gatunek pozostał na terenie, w którym powstał

-alochtoniczny-teren występowania nie pokrywa się z terenem powstania

Neoendemit-powstały niedawno, bardzo młode filogenetycznie taksony. Posiadające małe zasięgi, które nie zdążyły się szerzej rozprzestrzenić np. jarzębie (Hierocium sp.) w Sudetach i warzucha polska (Cochlearia polonica) w rejonie Pustyni Błędowskiej i Olkusza. Obecnie występuje w źródliskach dopływów Białej Przemszy i okolicach Złotego Potoku.

Paleoendemit-powstały dawno w wyniku skurczenia pierwotnego zasięgu.

Subendemit-gatunek, który występuje w określonej strefie geograficznej, jednak przekracza on nieznacznie zasięgiem ten obszar i notowany jest także na pewnej nieznacznej liczbie stanowisk na pobliskich obszarach.

Subendemity polskie to gatunki górskie: brzoza ojcowska (Betula oicoviensis), macierzanka karpacka (Thymus carpaticus), skalnica karpacka (Saxifraga carpatica), tojad mołdawski (Aconitum moldavicum).

Izolacja sprzyja endemitom. Dlatego w endemity są bogate:

-stare i głębokie jeziora

-góry

-jaskinie

-a przede wszystkim wyspy oceaniczne.

Gatunek zawleczony-gatunek rośliny lub zwierzęcia pochodzący z innego obszaru geograficznego, który w sposób przypadkowy został przeniesiony na dany teren i tam skutecznie się rozprzestrzenił w miejscowym środowisku naturalnym.

Gatunki zawleczone łącznie z wprowadzonymi celowo (introdukowanymi) stanowią grupę tzw. gatunków allochtonicznych (obcych).

Zawleczenie gatunków roślin i zwierząt może następować np. wraz z transportem lotniczym, kolejowym, morskim. W ten sposób została zawleczona do Europy np. stonka ziemniaczana i wiele innych roślin oraz zwierząt.

Szczury europejskie zostały zawleczone na inne kontynenty i wyspy przez statki kolonizatorów o odkrywcach, na których często występowały. Stosunkowo często dochodzi do zawleczenia gatunków roślin i zwierząt wodnych, wraz z wodami balastowymi statków. Niektóre rośliny i zwierzęta przybyły przyczepione do kadłubów okrętów.

Gatunek introdukowany-gatunek sztucznie, w wielu wypadkach, celowo wprowadzony na obszar nie będący jego naturalnym areałem. Gatunki są introdukowane często w celu biologicznego zwalczania szkodników roślin. Skutki introdukcji trudno przewidzieć, choć często jak nowe elementy biocenozy mogą prowadzić do zagłady rodzimej fauny, co najlepiej zaobserwować w biocenozach wysp. Introdukcja może być świadoma lub nieświadoma. W tym drugim przypadku mówi się o zawleczeniu.

Przykładem świadomego wprowadzenia obcych gatunków mogą być kozy na Guadalupe i króliki w Australii. Niekiedy gatunki obce sprowadzone do celów hodowlanych, ogrodów botanicznych, jako przydomowe rośliny ozdobne itp. przypadkowo wydostały się do naturalnego środowiska jak np. moczarka kanadyjska.

Gatunki zawleczone i gatunki introdukowane stanowią bazę dla zjawisk inwazyjnych.

Data: 9.05.2012

Gatunki allopatryczne-pary lub zespoły identycznych morfologicznie gatunków izolowanych geograficznie o zasięgach nie stykających się za sobą. Zasięg występowania gatunków może ulec zmianie, zmieniać się z czasem. Gatunki allopatryczne mogą się przekształcać w gatunki sympatryczne lub gatunki parapatryczne, czyli w gatunki o zasięgach zachodzących na siebie lub stykających się na danym obszarze.

Gatunki sympatryczne ptaków drapieżnych (sów i szponiastych) na bagnach Biebrzańskich:

Błotniak zbożowy

Błotniak łąkowy

Błotniak stawowy

WIKARYZM (zastępczość gatunków):

-bielik europejski

-bielik amerykański

-bielik afrykański

!!! Wikaryzm ekologiczny-mechanizm polegający na wzajemnym zastępowaniu się spokrewnionych gatunków, występujących w różnych środowiskach i charakteryzujących się różnymi wymaganiami ekologicznymi

!!! Wikaryzm geograficzny-polega na występowaniu podobnych taksonów na oddzielnych obszarach geograficznych. Wikarianty (taksony zastępcze) z reguły są blisko spokrewnione, bardzo często są to gatunki należące do jednego rodzaju.

!!! Wikaryzm fałszywy-proces oparty na konwergencji cech genotypowych polegający na tym, że wikaryzujące taksony są spokrewnione odlegle, a ich podobieństwo jest wynikiem procesów dostosowawczych.

Wikaryzm-kiedy w miejscu występowania danego gatunku jest go nie ma. Pojawia się za to gatunek spokrewniony.

Konwergencja-podobieństwo wyglądu

!!! WIKARIANTY

Gatunki wikaryzujące to takie, które zastępują się na różnych obszarach np.:

-żubr (Europa) i bizon (Ameryka Północna)

-ryś europejski i ryś amerykański

-renifer (Europa) i karibu (Ameryka Północna)

-wapiti (Ameryka Północna) i jeleń szlachetny (Europa)

-puchacz i puchacz Wirgiński

-myszołów i myszołów rdzawosterny

-pójdźka i sóweczka ziemna

Jednym z mechanizmów powstawania wikaryzmów może być specjacja allopatyczna czyli proces powstawania nowych gatunków, oparty o istnienie barier geograficznych (lasy, rzeki, pustynie) zapobiegających łączności pomiędzy rozdzielonymi populacjami.

Proces specjacji allopatycznej w populacjach wójcika Phylloscapus trochiloides w Azji zachodniej opisali tam dwie populacji wójcika w Centralnej Syberii-nie krzyżują się wzajemnie, jednak są połączone wąskim obszarem zasiedlonym przez mieszkańców poprzez Wyżynę Tybetańską. Tworzą więc tzw. gatunek pierścienia (ang. ring species) ponieważ otacza jakąś przeszkodę.

Podobny mechanizm specjacji alopatycznej znaleźli i opisali Lukhtanov et in. 2008 motyli modraszków Agrodiaetus sp.

Specjacja-powstawanie nowych gatunków

Allopatryczne-w oparciu o barierę geograficzną

Przykłady dendrologiczne wikaryzmu!!!

Rodzaj	Półwysep Skandynawski Finlandia Fennoskandia	Nizina wschodnio-europejska Zachodnio-syberyjska	Wyżyna środkowo-syberyjska	Kanada
Salix	S.caprea	S. vinimalis S. trindra	S. sachalinensis	S. interior S. bebbiara
Picea	P.abies	P. obovate		P. canadensis P. marina
Larix		L. sibirica	L. gmelini	L. laricina
Pinus	P.silvestris		P. cembra subsp. Sibirica P. pumila	P. banksiena

Modrzew dahurski- Larix gmelini

Modrzew syberyjski- Larix sibirica

Modrzew amerykański- Larix laricina

Wikaryzm ptaków europejskich

Gatunki zachodnio-europejskie ptakow Gatunki wschodnioeuropejskie ptaków

Dzięcioł duży- Dendrocopos major Dzięcioł syryjski- Dendrocopos syriacus

Dzięcioł zielony- Picus viridis Dzięcioł zielonosiwy- Picus canus

Słowik rdzawy- Luscinia megarchynchos Słowik szary- Luscinia luscinia

Zaganiasz szczebiotliwy- Hypolais polyglotta Zaganiacz- Hipolais icterina

Zniczek- Regulus ignicapillus Mysikrólik- Regulus reguluj

Muchołówka żałobna- Ficedula hypolenca Muchołówka bialoszyja- Ficedula abbiedlis

Pełzacz ogrodowy- Certhia brachylaktyla Pełzacz leśny- Certhia familians

Cierlik- Emberiza cirlus Trznadel- Emberiza citrinella

Mewy z rodzaju Larus sp. tworzą pierścień wokół Bieguna Północnego. Mewa srebrzysta związana z Morzem Północnym i wyspami brytyjskimi może krzyżować się z mewa srebrzysta gniazdująca w Ameryce Północnej, która może się również kojarzyć z mewą tundrową, a z kolei jej zachodni podgatunek tzw. mewa Birula może kojarzyc się z syberyjska mewą żołtonogą. Ale mewy żółtonogie i srebrzyste różnią się o tyle, że nie mogą dawać potomstwa w warunkach naturalnych, w ten sposób rodzina mew tworzy pierścień, którego zaniknięcie jest w Europie.

Data: 16.05.2012

Pomost lądowy pomiędzy Ameryką północną, a Azją.

Ogromne znaczenie miała Beringa-olbrzymi pomost lądowy, który połączył Amerykę, Azję i stosunkowo długo być wolny od lodu.

!!! Wielbłąd dwugarbny baktrian (Cameleus), saga (Saga tatariea), onager (Equlus hemionus) oraz mamuty i pantery poszły z Azji do Ameryki przez most Beringa. Jednak w późnym Plejstocenie to połączenia zanikło.

Jednakże takie habitaty jakie wtedy te gatunki wykorzystywały (zimne i suche stepy) znajdują się w Azji.

Berger et. al. (2008) wykazali dla saigii (antylopa) istnienie 5km przesmyku, który dzieli metapopulację sajgii na północną i południową w południowo-zachodniej Mongolii.

Temat: Państwa roślinne i biomy.

Chorologia-dział biogeografii badający rozmieszczenie flory oraz fauny-zasięgów poszczególnych jednostek systematycznych na różnych obszarach kuli ziemskiej. Chorologia wyodrębnia na tej podstawie regiony fitogeograficzne i zoogeograficzne.

Kryteria regionalizacji chorologicznych:

Kryterium prawdopodobieństwa

Kryterium pokrewieństwa

Kryterium różnicowe

Kryterium taksonów zastępczych (wikariantów)

Kryterium obszarów centralnych

Kryterium ekogeograficzne

Kryterium historyczne

!!! Wyróżnia się:

Państwa-najwyższe rozpatrywane jednostki-ich granice mają charakter naturalny, np. masywy górskie.

Obszary-terytorium posiadające dużą liczbę endemitów (na poziomie rodzajów i rodzin)

Prowincja-duży endemizm gatunkowy i słaby rodzajowy

Regiony-kombinacja gatunkowa, nieliczne endemity, głównie neoendemity (endemity młode)

Podregiony-przyjmuje się, że to obszar, którego fauna jest w co najmniej 75% identyczna -spada rola endemitów jako kryterium wyznaczania granic. Jest ich z reguły mało.

Florę i faunę lokalną (odcinek)-najniższa rozpatrywana jednostka.

!!! Państwa roślinne:

-holoarktyczne

-neotropikalne (Ameryka północna i środkowa)

-palkeotropikalne (Indochiny, Afryka)

-przylądkowe (RPA)

-australijskie

-antarktyczne

!!! Państwo holoarktyczne (Holarctis) to państwo roślinne zajmujące największy obszar kuli ziemskiej. Pokrywa ona prawie całą północną strefę umiarkowany i zimny. W granicach państwa holoarktycznego znajdują się Europa, północna Afryka, Azja z wyjątkiem jej południa i prawie cała Ameryka północna. Pomimo wielkiego obszaru zajmowanego przez państwo, wykazuje ono dużą jednolitość flory. Reprezentantom państwa są rodziny: wierzbowate, brzozowate, klonowate, różowate, krzyżowe, skalnicowate, jaskrowate, selerowate. Liczne są tu reprezentowane oraz gatunki z rodziny i. Z nagonasiennych obficie występują:.

!!! Państwo paleotropikalne (Palaeotropis) to, po państwie holoarktycznym. -pod tym względem jest to.

Palaeotropis jest ojczyzną licznych roślin wykorzystywanych przez ludzi. Z Afryki pochodzi:

Rącznik pospolity-Ricinus communis

!!! Państwo neotropikalne (Neotropis) państwo roślinne pokrywające. Ze względu na Formacje roślinne podobne jak w państwie paleotropikalnym, jednak około 40% flory to endemity. Florystycznie jest to bogate państwo.

Charakterystyczne rodzaje to:. Znanymi endemicznymi, neotropikalnymi rodzinami są:. Cechą flory rozważanego obszaru jest.. Neotropikalnego pochodzenia jest wiele roślin uprawnych, z których ważne miejsce zajmuje.

Orzech ziemny-Arachis hypogaea

!!! Państwo australijskie (Australis) państwo roślinne obejmujące obszar. Długotrwała izolacja geograficzna wywarła ogromne piętno na florze. Obszar cechuje się obecnością. Państwo jest zdominowane przez wiele gatunków, a nawet rodzajów roślin endemicznych. We florze australijskiej jest. której cechą jest obecność, która ma tu swe centrum występowania. Znaczących zmian we florze państwa dokonał człowiek wprowadzając tam ponad 200 nowych gatunków roślin, w tym amerykańskie. Wyrąb i wypalanie lasów, wypas, wprowadzenie kultur rolnych spowodowały wyginięcie niektórych gatunków roślin.

!!! Państwo przylądkowe (Capensia) to.. Bardzo licznie reprezentowane są m.in (ponad 2 tysiące gatunków). Owoc tych ostatnich (torebka) otwiera się jedynie podczas deszczu. Dzięki izolacji geograficznej szata roślinna posiada wybitnie odrębny charakter, ponieważ. Z flory państwa przylądkowego wywodzi się kilka gatunków roślin ozdobnych takich,. Dominującą formacją roślinną jest.

!!! Państwo arktyczne (holoarktyczne)

Kolobant arktyczny-Colobanthus quitensis

Flora jest skrajnie uboga o wysokim odsetku endemicznym. Obejmuje W obrębie Antarktydy występują dwa gatunki okrytonasiennych: . Są one roślinami klejstogamicznymi (zawiązują nasiona pomimo braku pyłku, a ich kwiaty się nie otwierają). Na obszarach Holantarctis często dominującą formacją roślinną jest, choć wielkie obszary zajmują. Na południu Patagonii występują. Na obszary państwa człowiek zawlekł inne gatunki np. Poa Anna.

Niezależnie od podziału omówionych już państw roślinnych, funkcjonuje klasyfikacja wg stref klimatyczno-roślinnych (biomów).

Ich występowanie w układzie równoleżnikowym potwierdza ścisłą zależność między warunkami klimatycznymi, a formacjami roślinnymi.

Biom roślinności antarktycznej i sybanktartycznej-występuje tylko na półkuli południowej, na obszarach wolnych od lodu rosną mszaki, porosty i glony.

Tundra-obszar wzdłuż koła północnego podbiegunowego pomimo niskich temperatur spotykamy tam oprócz mchów i porostów trawy i turzyce. Bardziej na południu brzozy karłowate (Betula nana) oraz wierzby polarne Salix polaris). Niektórzy badacze wyróżniają tam oddzieloną formację przejściową-lasotundrę.

Tajga-to wielki obszarowo biom lasów iglastych obejmujący niewielkie obszary na północy Europy, Azji i Ameryki północnej. W jej skład wchodzą głównie świerki, sosny, jodły, modrzewie, limby, a poza tym liściaste domieszki, jarzębiny, brzozy, wierzby. Tajga bardzo często porasta obszary podmokłe, gdzie wytworzyły się bagna i torfowiska.

Biom lasu liściastego i mieszanego-rośnie w Domieszkami są:. Biom cechuje się.

Step-biom-występujący głównie w. Biom ten porastają niekiedy bardzo wysokich rozmiarów (do 2,5m).

Roślinność śródziemnomorska- Z roślinności pierwotnej na większych powierzchniach zachowały się. Jednak następująca sukcesja na rzecz gęstych zarośli o kolczastym charakterze: makia w Europie, w Ameryce północnej-chaparral-zbiorowiska, które składają się z: wrzosów drzewiastych, dębów kolczystych, mirt, pistacji, rozmarynów, lawend robinii.

Fynbos-formacja roślinna, ekologicznie odpowiada z grubsza makii. Wystepuje na południowym-zachodzie wybrzeża Afryki. Podobnie jak w przypadku makii rośliny fynbosu są silnie przystosowane do częstych pożarów i suszy. Nazwa fynbos (!!!) nadana została przez osadników holenderskich. Dominującą rolę w fynbos odgrywają: srebrniki (Protea sp.), rzeście (Restio sp.) i pelargonie (Pelargoniom sp.) oraz wrzośce (Erica sp). Rośliny fynbos często mają wąskie, twarde, skórzaste liście. Bardzo duży udział we florze fynbosu mają endemity (około 75%).

Maikia-formacja roślinna o wtórnym charakterze. Występuje na nieco wilgotniejszych siedliskach w basenie morza śródziemnego. Jej geneza sięga czasów rzymskich kiedy to intensywny rozwój imperium Rzymskiego przyniósł zniszczenie, degradacje twardolistnych lasów dębowych. Makie tworzą: wiecznie zielone twardolistne zarośla sucholubne o niskiej wysokości: dąb ostrolistny, dąb ciernisty, drzewo poziomkowe, pistacja kleista, zdziczałe oliwki oraz krzewinki i krzewy: wrzosiec oraz mirt. Na glebach o wysokim pH (gleby z dużą zawartością Ca). Tworzą go drobnolistne krzewy i krzewinki.

Chaparral-tak jak makia twardolistna i ciemnozielona formacja roślinna. Występuje głównie na północy Meksyku i Kalifornii. Cechą chaparral są bardzo częste pożary występujące zwłaszcza na obszarze Kalifornii w porze suchej. Wynika to z faktu, że formacje tworzy podatne na zapłon rośliny i cechujące się dużą zawartością olejków eterycznych. Tak jak makia, formacja ma charakter wtórny i zajmuje obszary uprzednio zajęte przez twardolistny las wiecznie zielony. W skład chaparral wchodzą przede wszystkim twardolistne rośliny krzewiaste: karłowate dęby, wawrzyny, robinie wrzosowate. Od makii odróżnia ją obecność kaktusów.

Biomy pustyń i półpustyń-to obszary położone wzdłuż zwrotników (oprócz wybrzeży) oraz wnętrza Azji i Ameryki. Cechuje się małą ilością opadów, które pozwalają na rozwój jedynie ubogiej roślinności sucholubnej; na pustyniach gorących-są to sukulenty (kaktusy, agawy, aloesy wilczomlecze), sklerofity;

-rośliny efemeryczne i inne suchorośla

-natomiast azjatyckie pustynie strefy podzwrotnikowej porastają turzyce i trawy.

Sawanna-to biom, który występuje między zwrotnikami, a równikiem-głównie w Afryce i Ameryce południowej oraz na półwyspie Indyjskim i w Australii. Tworzy ją roślinność trawiaste wraz z rzadkimi kępami krzewów i drzew (akacje, baobaby, palmy).

Subtropikalny las przejściowy-ten obejmuje m.in. las parkowy (sawannowy), który jest formacją przejściową między sawanną, a wilgotnym lasem równikowym; występującym w Chinach wiecznie zielony las subtropikalny także zalicza się do tej strefy (cechuje go mniejsza różnorodność gatunkowa niż las równikowy).

Wilgotny las równikowy-największe obszary tego biomu występują na Nizinie Amazonki, w kotlinie Kongo i na archipelagu Malajskim. Charakteryzuje się bardzo dużym nagromadzeniem wielu gatunków drzew, krzewów, pnączy i innych roślin; wykazuje cechy piętrowości; znaczne zagęszczenie roślin ogranicza dopływ promieni słonecznych do poszycia leśnego, przez co jest ono słabo rozwinięte.

Zwykle prze charakteryzowaniu biomów analizuje się roślinność górską ponieważ występują one w układzie równoleżnikowym (piętrowym) i jej struktura potwierdza również ścisły wpływ warunków klimatycznych na strukturę formacji roślinnych.

Generalnie jest ona bardziej uboga od roślinności sąsiednich terenów nizinnych, gdyż wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. zmieniają się na niekorzyść warunki wegetacyjne.

Ziemia obejmuje 4 państwa zwierzęce, które następnie dziele się na krainy (zoogeograficzne).

-Arktogea-obejmuje Europę, Azję, Amerykę północną, północną Afrykę i półwysep Arabski powyżej zwrotnika raka. Krainy: Palearktyczna, Nearktyczna, Etiopska, Orientalna

-Notogea-obejmuje Australię, Nową Gwineę oraz Tasmanię

-Neogea-obejmują Amerykę środkową z wyspami oraz Amerykę południową

-Antarktis-obejmują Antarktydę.

Palearktyka-pomimo bardzo dużo obszaru świat zwierząt Palearktyki jest ubogi. Na dystrybucje fauny wpływa równoleżnikowy przebieg pasm górskich. Najbardziej typowe gatunki zwierząt w strefie umiarkowanej: ssaki kopytne-jeleń, sarny, żubr, piżmowiec, daniel, muflon, wielbłądy; drapieżne: leopard śnieżny, niedźwiedź brunatny, ssaki łasicowate Mustellidae; ptaki: bielik europejski, raróg, kuropatwa.

W strefie okołobiegunowej: niedźwiedź polarny, lis polarny, renifer, bielak, lemingi, sowa śnieżna (puchacz śnieżny), pardwa górska.

Niektóre gatunki na południowych krawędziach Palearktyki przybyły tam z krainy etiopskiej w wyniku naturalnych procesów poszerzania zasięgu. Przykładami są: kopytne-antylopy: oryks oraz adaks, kotowate-lampart i gepard, a ponadto jeżozwierz afrykański, hiena pręgowana, mangusta etiopska. Z kolei elementy przybyłe z krainy orientalnej to występujące we wschodniej Palearktyce-tygrys syberyjski oraz przedstawiciel naczelnych-makak japoński oraz bażanty. Hepatofauna bardzo uboga. Gadów niewiele, z płazów głównie występują płazy ogoniaste. Z ptaków żyją tu niespełna 1000 gatunków, ale tylko jedna rodzina endemiczna-płochacze. Pośród ssaków są jedynie 2 endemity, rodziny gryzoni: salewinki i ślepce.

Wiele gatunków Palearktycznych ptaków (!!!) to migranci zimujący w Afryce i subkontynencie Indyjskim (kraina etiopska lub orientalna). Na 69 rodzin ptaków tu gniazdujących endemitów brak poza wskazanymi już płochaczami. Inne typowe gatunki to: nury, rybitwy, alki, dzięcioły, pokrzewki, trznadle.

Kraina Nearktyczna-raczej chłodny klimat, mało zróżnicowana fauna. Na dystrybucje fauny wpływa południkowy przebieg pasm górskich. Fauna Nearktyki przypomina Palearktykę, szczególnie na obszarach należących do biomów takich jak tajga i tundra. Nearktyka wykazuje podobieństwo do Palearktyki i toteż niektórzy biogeografowie dokonują fuzji w pierwszy region zoogeograficzny Holarktykę. W epoce lodowcowej Eurazja miała połączenie z Ameryką północną (obecny obszar cieśniny Beringa i wiele gatunków zwierząt przewędrowało z Palearktyki do Nearktyki np. wapiti, bizon i renifer, niedźwiedź brunatny-w Ameryce północnej nazywany grizzly.

Fauna uboga w endemity. Są to jadowite jaszczurki-helodermy-płazy- amibystony i amfiuny, a ze ssaków: szopa pracza, skunksa, kopytne: widłorogi, drapieżne: niedźwiedzie grizzly oraz gryzonie: szczuroskoczek, goffer, sewel. Sewel uważany jest za najprymitywniejszego żyjącego przedstawiciela gryzoni Rodentia.

Nearktyka-typowe gatunki zwierząt Nearktyki: karibu-w tajdze, piżmowół-w tundrze, jeleń wirgilinijski skunks-w liściastych lasach, często górskie na wschodzie kontynentu. Apallachy, bizon-prerie, pekari, niedźwiedź czarny i grizzly-góry obecnie tylko Góry Skaliste. Ptaki: dzikie indyki, gady: helodermy, grzechotniki, gekony, płazy: ambystomy, salamandry, ryby: niszczuki, amia.

Na południu Nearktyki żyją przybysze z krainy neotropikalnej, które przeniknęły na północ pod koniec trzeciorzędu, np. ssaki-dydelf północna, pancernik oraz ptaki np. sępniki, kolibry.

Kraina etiopska (kraina paleotropikalna) leży w strefie o klimacie zwrotnikowym i równikowym i florystycznie dominuje tam sawanna i las równikowy. Kraina-etiopska pokrywa południe Afryki, półwyspu arabskiego oraz zalicza się tez bogaty w endemity Madagaskar, który charakteryzuje się jednak tak odmienną fauną, że wydziela się go w osobną krainę madagaskarską. Fauna krainy etiopskiej jest podobna do krainy orientalnej, ponieważ przez dłuższy czas rozwijały się one jako jedność. Fauna krainy etiopskiej jest bogata i zróżnicowana. Jest wiele endemicznych ssaków jak słonie afrykańskie, zebry, hipopotamy, żyrafy oraz mrówniki (prosie ziemskie).

Gniazduje tu 73 rodziny ptaków w tym 7 endemicznych. Są to strusie, sekretarze, cołoczuby. Inne typowe gatunki dla krainy to m.in. brodacze, dropie, stepówki.

Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt: ssaki-lwy, liczne antylopy, zebry, szympansy i goryle, a z endemitów: żyrafy i hipopotamy. Inne ssaki mrówniki oraz owadożerne: tenreki, złotokret, ryjoskoczki, gryzonie: wiewiórki lotki, postrzałki, kretoszczury. Pośród gadów najbardziej charakterystyczne są kameleony.

Osobliwym obszarem dla krainy etiopskiej jest Madagaskar obfity w gatunki małpiatek, ssaków owadożernych. Fauna kotowatych nie jest tu reprezentowana, jedynie ssaki drapieżne Eupleridae. Nie ma nosorożców i małp oraz antylop i słoni, ale za to występuje tam bardzo wiele cennych endemicznych ssaków związanych z miejscowymi lasami jak: palczak, indrisy i lemury.

Kraina orientalna (indomalajska) obejmuje południowe części Azji oraz Archipelag Malajski. Kraina leży w strefie klimatów równikowych i zwrotnikowych, a jej główny biom to las równikowy oraz sawanna. Fauna jego obszaru jest bardzo bogata i wykazuje duże podobieństwo do krainy etiopskiej i palearktycznej. Krainę cechuje mała liczba endemitów.

Gatunki zwierząt to:

Ptaki-około 1900 gatunków wśród nich kuraki w tym bażanty i pawie (np. paw indyjski, zwyczajny), kurtaczki tymaliowate, kwiatówki, endemity: filipińczyki i turkaśniki.

Ssaki: słoń indyjski, nosorożce, tygrysy, niedźwiedź malajski, pandy, bawoły, tapir malajski i małpy, gibbony, wyraki i endemiczne lotokoty.

Gady-pytony, aligator chiński, kobra indyjska.

Płazy-żaby latające

Gniazduje tu 66 rodzin ptaków. Tylko 2 rodziny są endemiczne: zielonki i turkawniki oraz występuje tu większość gatunków z rodziny szerokodziobów. Charakterystyczne dla krainy gatunki to: bażanty, kurtaczki, nektarniki, miodowody, brodacze.

Kraina australijska-większa część krainy należy do strefy klimatów zwrotnikowych. Głównymi biomami są: pustynie (centrum Australii) i stepy oraz zarośla wiecznie zielone ( na południu), las równikowy (na północy) oraz sawanna, na wschodniej krawędzi Australii i w części Nowej Zelandii pokrywają lasy liściaste. Kraina cechuje się fauną wysoce odmienną od fauny innych regionów świata, wyraża się obecnością torbaczy i stekowców. Za wyjątkiem nietoperzy i gatunków introdukowanych przez ludzi faunę charakteryzuje brak łożyskowców.

Najbardziej typowe zwierzęta to ssaki (torbacze-kangurowate, pałankowate, wombatowate oraz stekowce: dziobak i kolczakowate). Gady: krokodyle i warany, w tym-waran olbrzymi.

Na rodzimą awifaunę nałożyły się elementy przybyłe z krainy orientalnej. Spośród 64 rodzin tu gniazdujących 15 jest endemicznych, w tym: srokacze, altanniki, podkasałki.

Nogale, buszówki, miodojad. Kraina stanowi miejsca występowania większości gatunków. Krainę cechuje brak flamingów, bażantów, sępów, dzięciołów i łuszczaków.

Srokacz NIE jest przedstawicielem krukowatych!!!

!!! Brytyjski przyrodnik Ruosel Wallce w 1863 roku wyznaczył granicę (nazywaną na jego cześć linią Wallace'a) stanowi hipotetyczną granicę oddzielającą krainę australijską i orientalną. Badacz dostrzegł, że między oddalonymi zaledwie o kilkanaście kilometrów wyspy Lombok istnieje duża różnica w składzie fauny . Na Bali spotykał zwierzęta orientalne na Lombok charakterystyczne dla krainy australijskiej. Linia przebiega przez Archipelag Malajski pomiędzy Filipinami, między Borneo, a Celebes i pomiędzy Bali (na zachodzie), a Limbok (na wschodzie).

Istnieje tzw. linia Webera, która jest linią równowagi faunistycznej (stosunek gatunków orientalnych i australijskich po obu stronach jest równy) obu krain 50/50.

Linia Lydekkera to linia, która wyznacza zachodnią granicę kontynentu australijskiego w plejstocenie. Pokrywa się z granicą szelfu kontynentalnego Australii.

Kraina antarktyczna-niedogodne warunki termiczne sprawiły, że w krainie antarktycznej brakuje zmiennocieplnych płazów i gadów. Subantarktyczne wyspy porośnięte zbiorowiskami tundrowymi są terenem lęgowym pingwinów. Największy zasięg geograficzny w zasadzie na większości terytoriów subantarktycznych mają-pingwin białobrewy, pingwin królewski, pingwin żółtooki. Występują wyłącznie w okolicy wysp na Nowej Zelandii

Inne gatunki ptaków to: albatrosy wędrowne i czarnobrewe, wydrzyki południowe. Na obrzeżach samego kontynentu antarktycznego najczęściej występują: petrel śnieżny, petrel antarktyczny i wydrzyk antarktyczny, a jedyny przedstawiciel rzędu wróblowatych w Antarktyce to: świergotek antarktyczny. W wodach morskich krainy można spotkać endemiczne gatunki płetwonogich: foka Rossa, lampart morski, słoń morski, foka Wedella, uchatka (kotik) antarktyczna, foka antarktyczna-krabojad. Bogate w substancje pokarmowe i tlen wody tzw. Oceanu Lodowego (Południowego) są środowiskiem egzystencji kryla (skorupiaki z rzędu Eufauzji). Krylem żywią się ryby, pingwiny, foki oraz największe zwierzęta krainy antarktycznej wieloryby w tym sejwal i finwal.

Kraina Neotropikalna - obejmuje obszar Ameryki Południowej oraz Antyli do granicy z kraina nearktyczna na obszarze Meksyku oraz wyspy Galapagos. Należy do państwa Neogea. Większość powierzchni tej krainy leży w strefie klimatu tropikalnego , jedynie na południowych krańcach występuje umiarkowany. Dominującą formacja roślinna są coraz bardziej niszczone lasy równikowe, zaś dalej na południe- obszary pampy i stepów. Fauna krainy neotropikalnej jest bardzo różnorodna i odmienna od innych obszarów globu. Bogata w form endemity. Wynika to z faktu że przez długi okres rozwijała się w izolacji, ssaki drapieżne wniknęły na teren dopiero przed milionem lat, po jej połączeniu się z Ameryką Północną.

Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt: ssaki-typowi są przedstawiciele całego rzędu małp szerokonosych, brak natomiast całkowicie małp wąskonosych, owadożernych oraz typowe 6 rodzin gryzoni. Między innymi: kapibary, marowate, agutiowate, szynszylowate. Endemicznymi ssakami są: leniwce i część mrówkojadów, oraz niektóre z nietoperzy: wampiry liścionosy. O niegdysiejszym połączeniu z Australią świadczy występowanie torbaczy-dydelfów i zbójników. Z płazów występują tylko bezogonowe i beznogie, w tym żaby jadowite. Gady również licznie reprezentowane: legwany oraz węże w tym jadowite i dusiciele (np. anakonda i boa).

---