Wyższa Szkoła Hotelarstwa

i Gastronomii w Poznaniu

Kierunek: Turystyka i Rekreacja

Specjalność: Hotelarstwo i Gastronomia

POLSKIE CENTRA ZIMOWEGO WYPOCZYNKU - prezentacja miejsc

Praca z przedmiotu: ĆWICZENIA TERENOWE

Poznań 2012

SPIS TREŚCI

WSTĘP

1. NAJCIEKAWSZE MIEJSCA W KARPATACH - WALORY TURYSTYCZNE

2. Zakopane

3. Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny

4. Tatry

5. Gorce, Beskid Wyspowy

6. Bieszczady

7. Pogórze Karpackie

8. Sudety

9. Kłodzko

10. Góry Stołowe

11. Góry Bystrzyckie i Orlickie

12. Góry Bardzkie

13. Jaskinia Raj

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

POLSKIE CENTRA ZIMOWEGO WYPOCZYNKU - PREZENTACJA MIEJSC

Historia turystyki jest nierozłącznym elementem historii ludzkości. Ludzie przemieszczali się zawsze w poszukiwaniu pożywienia i miejsca zamieszkania jednak za początek turystyki uznaje się moment, gdy człowiek zaczął podróżować w celach poznawczych. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, rozwój turystyki został zapoczątkowany w pierwszej połowie XIX wieku. Jednakże proces ten w Polsce przebiegał inaczej niż w innych krajach europejskich. O ile w innych krajach, mających normalny rozwój życia narodowego, jednym z potężnych bodźców współdziałających w tworzeniu stowarzyszeń był bodziec materialny, o tyle w Polsce komercjalna strona zagadnienia była mniej istotna.

Pojęcie i zakres turystyki w dzisiejszym znaczeniu przechodziło szereg ewolucji, które wynikały ze zmian, jakie występowały w praktyce turystycznej. Największe jej zmiany przypadają na wiek XX, w związku ze wzrostem czasu wolnego, zamożności i świadomości społeczeństw, rozwojem środków transportu oraz ułatwieniami w międzynarodowym ruchu osobowym, które są częścią składową szeroko rozumianego rozwoju cywilizacyjnego. Obecnie do turystyki zalicza się różnorodne motywacje spędzania czasu wolnego, takie jak poznawcze, kulturalne, rekreacyjne, religijne i biznesowe, z wyjątkiem podróży w celach zarobkowych. Światowa rewolucja techniczna i technologiczna, która bardzo szybko dokonuje się w naszych czasach, ma bezpośredni wpływ na rozwój turystyki i dziedzin ją wspierających. Z kolei turystyka i podróże są motorem wielu przemian dokonujących się w gospodarce światowej, co jest szczególnie widoczne w rozwoju środków transportu i telekomunikacji, oraz zastosowaniu wysoko zaawansowanych technik komputerowych, gromadzenia, przesyłania informacji.

W Polsce turystyka traktowana była jako bardziej element społeczny niż ekonomiczny. W oparciu o taki kierunek polityki zostały sformułowane programy szczegółowe, w tym rozwoju bazy materialnej, których skutki odczuwamy do dzisiaj. Na strukturę gospodarki turystycznej miały również wpływ mechanizmy pozaekonomiczne, takie jak przynależność do konkretnych branż przemysłowych, zaradność kadry zarządzającej czy kondycja finansowa właściciela czy zakładu pracy. Z drugiej strony popyt był wspierany przez fundusze spożycia zbiorowego budżetowe i pozabudżetowe. Socjalny wariant rozwoju gospodarki turystyki - mający niewątpliwie negatywne reperkusje w sferze oceny ekonomicznej - miał pozytywne znaczenie w rozwoju społecznym.

Turystyka we współczesnym świecie może być bardzo ważnymi ogniwem rozwoju całej gospodarki kraju, dając nowe miejsca pracy oraz powodując napływ dewiz. Pojęcie turystyka wiąże się z wyjazdami w celach poza pracowniczych na okres dłuższy niż 24 godziny, czyli opuszczeniem stałego miejsca pobytu. Z  kolei pojęcie rekreacja to wypoczynek połączony z aktywnym spędzaniem wolnego czasu, bądź na łonie natury, bądź polegający na poznawaniu nowych miejsc.

 W Polsce rozwój turystyki na masową skalę przypada na lata 90. XX stulecia, gdy nastąpił wzrost przyjazdów zagranicznych turystów. Wiązało się to z upadkiem żelaznej kurtyny, otwarciem Polaków na zagranicznych gości, poprawą standardów świadczonych usług i rozwojem branży reklamowej.

Celem mojej pracy jest ukazanie znaczących miejsc na wypoczynek zimowy. Chciałabym przedstawić trzy centra zimowego wypoczynku.

Jednym z najważniejszych i najczęściej odwiedzanych są rejony gór Karpat.

Rys. 1 Karpaty

Źródło: J. Kondracki Geografia regionalna Polski, ,Warszawa 1998

Karpaty to długi pas górski rozciągający się przez pięć państw: Polskę, Słowację, Ukrainę, Czechy i Rumunię. Karpaty są bardzo popularnym regionem turystycznym w Polsce. Jako jedyny region w kraju obejmuje teren wysokogórski. Przez cały rok Karpaty są pełne turystów, uprawiających wędrówki górskie, a w czasie zimy cieszą się powodzeniem wśród narciarzy. Zachodnia część Karpat jest odwiedzana w celach urlopowych głównie przez mieszkańców Górnego Śląska i Krakowa i okolic.

Karpaty nie zawierają wiele walorów antropogenicznych, ale dużo jest ludowej architektury drewnianej i folkloru. Są jedynym terenem gdzie nosi się jeszcze, na co dzień stroje ludowe. Obszar Karpat jest użytkowany rolniczo. Jest dość słabo uprzemysłowiony. Sieć drogowa nie jest bardzo rozwinięta. Im bardziej na wschód tym mniejsza jest gęstość zaludnienia, pogarsza się infrastruktura.

W Karpatach utworzony sześć parków narodowych: Babiogórski, Tatrzański, Gorczański, Pieniński, Bieszczadzki i Mazurski, więc w wielu miejscach można dotrzeć do nienaruszonej przez działalność człowieka natury. To jest bardzo duże natężenie parków, ponieważ karpackie parki stanowią około 27 % powierzchni wszystkich parków narodowych w Polsce.

Karpaty to nie tylko region wypoczynkowy i turystyczny. W większych miejscowościach znajdują się sanatoria. Przyjeżdżają tam osoby z problemami zdrowotnymi. Typami miast gdzie znajdują się takie sanatoria to:

• Krynica- leczy się tam układ krążenia, układ pokarmowy, przemiana materii, urologiczny

• Wysowa- leczy się tam drogi oddechowe, układ pokarmowy, urologiczny

• Polańczyk- leczy się tam drogi oddechowe, układ pokarmowy, reumatyczny

• Szczawnica- leczy się tam drogi oddechowe

• Rabka- leczy się tam drogi oddechowe, układ krążenia

• Rymanów Zdrój- leczy się tam drogi oddechowe, układ krążenia, narząd ruchu

• Iwonicz Zdrój- leczy się tam drogi oddechowe, układ pokarmowy, reumatyczny, narząd ruchu

Karpaty są bardzo zróżnicowane pod względem zagospodarowania turystycznego, np. Beskid Śląski jest przeinwestowany, a Beskid Niski jest kompletnie niezagospodarowany. Województwo bielskie, skupia aż 28,3% miejsc noclegowych, natomiast woj. krośnieńskie tylko 11,8%. Pozostałe prawie 60% przypada na najbardziej atrakcyjne i najczęściej odwiedzane byłe woj. nowosądeckie, przy czym i tu jest różnica między Tatrami i Podhalem a częścią wschodnią. Byłe woj. nowosądeckie zajmowało pierwsze miejsce pod względem liczby miejsc noclegowych w schroniskach, w pokojach gościnnych oraz w liczbie całorocznych miejsc noclegowych w ośrodkach wczasowych.

NAJCIEKAWSZE MIEJSCA W KARPATACH - WALORY TURYSTYCZNE

Zakopane

Zakopane od zawsze było uznawane za stolicę Tatr i właśnie tutaj ściągają turyści z różnych stron, zarówno latem, jak i zimą. Dzisiaj Zakopane jest właściwie jednym z najbardziej atrakcyjnych miast pod względem turystycznym. Latem przybywają tu miłośnicy pieszych wędrówek po górach, natomiast zimą

Zakopane zmienia się w prawdziwą stolicę narciarstwa. Oczywiście nie tylko Zakopane przyjmuje turystów, bowiem również okoliczne miejscowości mają wiele hoteli, pensjonatów, ośrodków wypoczynkowych oraz gospodarstw agroturystycznych, w których możemy się zatrzymać. Do tych miejscowości należy między innymi Poronin, Bukowina Tatrzańska, Murzasichle oraz Białka Tatrzańska. Jeśli nie chcesz zbyt wiele płacić za nocleg, wówczas tym bardziej warto się zdecydować na pobyt właśnie w jednej z mniejszych miejscowości. Latem także w tych miejscowościach przebywa wiele osób. Turyści najchętniej wyruszają na wycieczki po górach, podczas nich jednak każdy z nas powinien nauczyć się zachowywać szczególną ostrożność.

Doskonała baza wypadowa w góry. Dzięki położeniu u podnóża Tatr Zakopane jest dogodnym miejscem do rozpoczęcia górskich wędrówek.

Dolina Kościeliska - jedna z najpiękniejszych w Tatrach. Ma 9 km długości. Po drodze znajduje się udostępniona dla turystów Jaskinia Mroźna. Na wysokości 1100 m n.p.m. stoi SCHRONISKO ORNAK.

Dolina Chochołowska - najdłuższa w Tatrach, liczy ok. 10 km. Trud marszu wynagrodzą nam wspaniałe widoki. Wielką atrakcją jest wiosną (kwiecień, maj) fioletowy dywan krokusów na Polanie Chochołowskiej. Na Polanie największe w Tatrach schronisko (1146 m n.p.m.).

Morskie Oko - największe jezioro w całych Tatrach (około 35 ha powierzchni, 860 m długości i 566 m szerokości, 50,8 m głębokości). Droga do jeziora - 8,5 km (pieszo 2 godziny w jedną stronę).

Kasprowy Wierch (1985m n.p.m.) - to najbardziej znana, zatłoczona, ale i najlepsza dla narciarzy góra w Polsce. Na szczyt Kasprowego z Kuźnic wyjeżdża kolej linowa, gdzie znajduje się obserwatorium meteorologiczne, a 30 m poniżej - budynek górnej stacji kolei linowej z restauracją i tarasami widokowymi. Nazwa szczytu pochodzi od leżącej u jego stóp Hali Kasprowej, na której w dawnych czasach górale wypasali swe bydło i owce. Z wierzchołka Kasprowego Wierchu roztacza się piękna panorama, na której obejrzenie warto poświęcić kilka chwil.

Giewont (1894m n.p.m.) to najpopularniejszy szczyt obok Kasprowego Wierchu  w Tatrach, przypominający od strony Zakopanego leżącego na plecach rycerza. W skład masywu Giewontu wchodzą trzy szczyty - najwyższy z 15-metrowym żelaznym krzyżem (niebezpieczny w czasie burzy) zwany Wielkim Giewontem, Długi Giewont oddzielony od szczytu głównego przełęczą (Szczerba 1823m n.p.m.) oraz Mały Giewont (1728 m n.p.m.). Ten pozornie łatwy do zdobycia szczyt należy do najbardziej niebezpiecznych w Tatrach. Pochłonął najwięcej istnień ludzkich w Tatrach. Na szczycie Giewontu, żelazny krzyż ściąga pioruny.

Gubałówka (1120m n.p.m.) -  jedna z najczęściej odwiedzanych gór w Polsce. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim kolei linowo-terenowej, biegnącej niemalże z centrum Zakopanego oraz pięknej panoramie Tatr roztaczającej się ze szczytu. Z Gubałówki rozchodzą się również liczne szlaki rowerowe i piesze do pobliskich wiosek góralskich: Zębu, Nowego Bystrego, Poronina, Dzianisza, Kościeliska i Chochołowa. Jeden z nich prowadzi grzbietem Gubałówki do Butorowego Wierchu.

Baseny termalne - Kąpielisko Szymoszkowa położone jest koło hotelu Kasprowy na Polanie Szymoszkowej - gwarantowana temp. wody 28 stopni. Czynne latem.

Aquapark na Antałówce - największy w Polsce, z mnóstwem atrakcji

Krupówki - najsłynniejszy deptak w Polsce, pełen popularnych pubów i karczm oraz sklepów.

Wyciągi narciarskie - od małych stoków dla początkujących do największych i najciekawszych stoków narciarskich w tej części Europy dla zaawansowanych.

Skocznie narciarskie - kompleks 5 skoczni narciarskich (od K15 do K120) z dominującą Wielką Krokwią.

Spływ Dunajcem - spływ Przełomem Dunajca na tratwie flisackiej

Wieś Chochołów - zbudowana w 1592 r., zaliczana jest do I klasy zabytków.  Chochołów to żywy skansen, gdyż do dziś znajdują się tu XVIII - XIX-wieczne podhalańskie, drewniane domy, kapliczki, krzyże i figury.  Za najstarszą chatę uchodzi chata Bafii zbudowana w 1798 r. Dziś znajduje się w niej muzeum historyczne, poświęcone Powstaniu Chochołowskiemu (1846 r.) oraz regionalna ekspozycja etnograficzna.

Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny

Podhale z Orawą i Spiszem tworzy obniżenie między Beskidami i Tatrami. Głównym walorem krajobrazowym na tym terenie jest sąsiedztwo wysokich gór i ich panorama. Innym wartym zobaczenia elementem jest folklor góralski, drewniane budownictwo, rzeźba, stroje, wyroby rękodzielnicze. Podhale jest gęsto zasiedlone i użytkowane rolniczo. Stopniowo zanika dawna drewniana zabudowa rolnicza. Teraz zastępowana jest dużymi pensjonatami. Drewniana budowla jest najlepiej zachowana w Chochołowie. Im więcej powstaje miejsc wypoczynkowych tym zmniejszają się walory turystyczne. Bukowina Tatrzańska, Poronin i Białka Tatrzańska mają po 1-2 tys. miejsc w pokojach gościnnych. Kwatery są intensywnie wykorzystywane w sezonie zimowym. Koło Bukowiny działają prywatne wyciągi narciarskie. Wielu wczasowiczów z tego terenu mieszka tam ze względu na brak miejsc w obleganym Zakopanem i dużymi w nim cenami. Poza Zakopanem, ruch turystyczny skupia się głównie w południowo-wschodniej części Podhala, położonej w pobliżu Zakopanego i Tatr Wysokich. W części północnej znajdują się najcenniejsze zabytki Podhala, np. drewniany kościółek z XV w. w Dębnie, który ma międzynarodową sławę.

Polska część Orawy, leżąca między Podhalem a Babią Górą, jest rzadziej odwiedzana, choć ma takie atrakcje jak: stylowa zabudowa ludowa, park etnograficzny w Zubrzycy Górnej, największe na południu Polski torfowisko - Puścizny i południowe zbocza Babiej Góry.

Na terenie Spiszu zwiedzana jest zazwyczaj tylko dolina Dunajca z okazałym zamkiem w Niedzicy. Niedaleko zamku zbudowano zaporę na Dunajcu, która stworzyła sztuczne jezioro we wschodniej części Podhala. Największą atrakcją turystyczną tego rejonu jest mała grupa górska Pienin ze słynnym Przełomem Dunajca.
Pieniny to pasmo górskie ciągnące się 10 km między Czorsztynem a Szczawnicą (najwyższym szczytem są Trzy Korony 982 m n.p.m.). Przez to pasmo przełamuje się Dunajec. Ten przełom, który wzdłuż rzeki ciągnie się przez 9 km, jest jedną z największych atrakcji krajobrazowych Polski. Organizowane są tam spływy tratwami. Pieniny ze względu na swoje walory są parkiem narodowym.

Tatry

Rys.2Tatryzimą

Źródło: J. Kondracki Geografia regionalna Polski, Warszawa 1998

Są one najwyższą i najliczniej odwiedzaną grupą górską w Polsce. Prawie całe Tatry wchodzą w skład Tatrzańskiego Parku Narodowego, ze względu na występowanie rzadkich gatunków zwierząt i roślin. Część Tatr to rezerwaty ścisłe - niedostępne dla turystów. Zagospodarowanie ogranicza się, a ruch turystyczny dozwolony jest tylko na oznakowanych szlakach. Obecnie ruch turystyczny jest ogromny, szacowany na kilka milionów osób rocznie. W Tatrach Zachodnich popularna jest Dolina Kościeliska, szczyty Kasprowy Wierch (1985 m n.p.m.), Giewont (1909m n.p.m.). W dolinie są dwie duże jaskinie: Mroźna, Mylna. W Tatrach wysokich najczęściej odwiedzane jest Morskie Oko. Bardzo popularne są też wyprawy do Doliny Roztoki gdzie znajdują się największe w Polsce wodospady: Wielka Siklawa, Wodogrzmoty Mickiewicza. Najwyższy szczyt Polski - Rysy (2499 m n.p.m.) jest raczej rzadko odwiedzany ze względu na trudne dojście.
W czasie zimy najczęściej odwiedzany jest Kasprowy Wierch, dolina Goryczkowa i Gąsienicowa wyposażone w wyciągi krzesełkowe, oraz Gubałówka, na którą prowadzi kolejka linowo-terenowa i wyciąg krzesełkowy Buforowy Wierch. Największą bazą noclegową i usługową jest Zakopane. Jest tu 18 tys. miejsc w obiektach wczasowych, turystycznych, pokojach gościnnych i duża liczba w kwaterach. Walorami Zakopanego są: stare chaty góralskie, cmentarz zasłużonych, Muzeum Tatrzańskie, muzea biograficzne Kasprowicza, Szymanowskiego, Makuszyńskiego. Wiele kwater jest też w okolicznych miejscowościach: Kościelisko, Murzasichle, Małe Ciche.

Gorce, Beskid Wyspowy

Znajdują się między Krakowem a Zakopanem. Ich udział w wypoczynku urlopowym i świątecznym mieszkańców Krakowa jest mały. Najwyższym szczytem jest Turbacz (1310 m n.p.m.). Jest tam duże schronisko PTTK. Jest tam także Gorczański Park Narodowy, obejmujący m.in. rezerwat im. Władysława Orkana. W Gorcach przeważa wędrówkowy ruch turystyczny, w zimie także narciarski. Kwatery są głównie w okolicznych miejscowościach takich jak: Rabka, Chabówka, Ponice, Rdzawka, Poręba Wielka, Lubomirze, Kamienica, Ochotnica, Krościenko, Kluszkowce. W Rabce jest większe skupisko domów wczasowych, ponieważ jest ona uzdrowiskiem dziecięcym. Szczawa i Poręba Wielka dysponują źródłami wód mineralnych. Na północ od Gorców jest Beskid Wyspowy. Znanymi szczytami są: Luboń Wielki, Szczebel, Lubogoszcz, Śnieżnica, Mogielnica (1170 m n.p.m.), Ćwilin. Ruch turystyczny ma charakter wędrówkowy i letniskowy. Ważniejszymi miejscowościami są: Mszana Dolna, Limanowa, Lubień

Bieszczady

Rys. 3 Pasmo górskie w Bieszczadach

Źródło: S. Kryciński „ Bieszczady” Pruszków 2001

Bieszczady znajdują się na krańcu Polski. Pomimo tego cieszą się dużą popularnością. Mają dużo walorów turystycznych, np.: względna bezludność, pierwotna przyroda.
Są one jedynym pasmem Beskidów, w którym główne grzbiety SA zajęte przez rozległe hale, zwane połoninami, zapewniając doskonałą widoczność. Bardzo bogaty jest tu świat zwierzęcy, jest dużo np.: żubrów, wilków, rysi, żbików, jeleni karpackich.
Najczęściej zwiedzane są: Halicz, Tarnica (1346 m n.p.m.), Połonina Waryńska, Połonina Wetlińska, pograniczny masyw Wielkiej Rawki. Te tereny stanowią częściowo Bieszczadzki Park Narodowy. Bazą noclegową są nieliczne schroniska i kempingi.
Rzadziej odwiedzana jest zachodnia część Beskid w rejonie Cisnej i Komańczy. Walorem tego terenu są Jeziorka Duszatyńskie.

Na północnej część Bieszczad największą atrakcją jest Jez. Solińskie o powierzchni 21 km2. Nad jeziorem są nowe ośrodki wypoczynkowe, np.: Polańczyk, Solina.
W miastach położonych na skraju Bieszczad, takich jak: Sanok, Lesko, Ustrzycki Dolne, znajdują się hotele, domy wycieczkowe, kwatery prywatne. Ustrzycki Dolne dysponują wyciągami narciarskimi, Muzeum Przyrodniczym Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W Sanoku jest wielki skansen Muzeum Budownictwa Ludowego i muzeum regionalne ze zbiorem ikon.

Pogórze Karpackie

Omówione przeze mnie wyżej rejony są oddzielone od reszty kraju pasem Pogórza Karpackiego. Ten teren jest mniej atrakcyjny, ponieważ jest słabo zagospodarowany turystycznie. Najwyżej cenionym walorem na tym obszarze jest woda - ruch turystyczny skupia się w dolinach rzek i nad sztucznymi zbiornikami. Największym z nich jest Jez. Rożanowskie. Nad nim są liczne ośrodki wypoczynkowe. Największe to: Gródek nad Dunajcem, Rożnów, Znamirowice, Tęgoborze. Poniżej Różanowa rozciąga się mniejsze Jez. Czchowskie z ośrodkami wypoczynkowymi w Czchowie. Drugim miejscem o dużej frekwencji jest dolina Raby, głównie okolice Myślenic. W miejscowości tej jest dużo miejsc noclegowych i wyciąg krzesełkowy na górę Chełm. Dolina Sanu jest rzadziej odwiedzana. Są tam ośrodki w Krasiczynie i Olszynach. Miejscowościami posiadającymi walory zabytkowe są: Nowy Wiśnicz - zamek, Krasiczyn - zamek, Kalwaria Zebrzydowska - sanktuarium, Lanckorn i Zakliczyn z historyczną zabudową. Oprócz tego warto zobaczyć: Skamieniałe Miasto koło Ciężkowic, rezerwat skalny Prządki obok ruin zamku Kamieniec koło Odrzykonia. Zabytkiem o międzynarodowej sławie na Pogórzu Karpackim jest Wieliczka- kopalnia soli. Jest tam Muzeum Żup Krakowskich, podziemne sanatorium alergologiczne, Grota Kryształowa- rezerwat przyrody.

Zakopane jest najbardziej znanym polskim ośrodkiem turystycznym położonym u stóp Tatr. Miasto liczy około 30 tysięcy stałych mieszkańców, jednak co roku jest odwiedzane przez wielokrotnie większą liczbę turystów. Do Zakopanego można dojechać z Krakowa słynną "Zakopianką" prowadzącą przez Myślenice, Nowy Targ i Poronin. Swą sławę trasa zawdzięcza niestety częstym utrudnieniom w ruchu. Do Zakopanego prowadzi także linia kolejowa z Krakowa przez Suchą Beskidzką i Chabówkę, która przedostaje się na Podhale pokonując Beskidy na Przełęczy Sieniawskiej.

Zakopane oferuje turystom wiele miejsc w hotelach, domach wczasowych, pensjonatach, a także w olbrzymiej liczbie kwater prywatnych. Zakopane stanowi główną bazę wypadową w Tatry. Z miasta kursują autobusy PKS, a także bardzo liczne busy prywatne, dowożące między innymi do Kir (Dolina Kościeliska), Siwej Polany (Dolina Chochołowska), Kużnic, Palenicy Białczańskiej (rejon Morskiego Oka i Doliny Pięciu Stawów). Oprócz turystyki pieszej w okolicach Zakopanego można uprawiać paragliding oraz górską turystykę rowerowa, a zimą pod Kasprowy Wierch ochrzczony mianem ,,Narciarskiej Góry Polski" ściągają narciarze, na których czekają liczne wyciągi i sztucznie naśnieżane stoki.

Do miejsc wartych zwiedzenia położonych w samym Zakopanem należy zaliczyć kościół i cmentarz zasłużonych na Pęksowym Brzyzku, Muzeum Tatrzańskie, Muzeum Kornela Makuszyńskiego, Muzeum Karola Szymanowskiego ,,Atma'', Teatr im. St. I. Witkiewicza, Muzeum TPN ul. Chałubińskiego 42, basen cieplicowy na stoku Antałówki oraz największą skocznię narciarską w Polsce "Wielką Krokiew".

Z Zakopanego wytyczonych jest wiele szlaków turystycznych prowadzących w Tatry. Wśród nich można wyróżnić typowo spacerowe prowadzące do Doliny ku Dziurze, Doliny Białego, czy Doliny Strążyskiej, w której znajduje się wodospad Siklawica. Do bardziej wymagających należą szlaki na Giewont, Czerwone Wierchy lub do Doliny Gąsienicowej i dalej nad Czarny Staw. Wreszcie z Zakopanego można udać się na typowo wysokogórskie wyprawy na Świnicę, Zawrat, Granaty, czy Kozie Wierchy. Znanymi atrakcjami są również kolej linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch ze stacją pośrednią na Myślenickich Turniach, kolejka terenowa na Gubałówkę oraz wyciąg krzesełkowy na Butorowski Wierch. Na Łysej Polanie położonej przy drodze z Zakopanego do Morskiego Oka znajduje się polsko - słowackie przejście graniczne.

SUDETY

Rys. 4 Góry Sudety

Źródło: T. Dudziak , J. Potocki: Rozwój sieci szlaków turystycznych w Sudetach Sudety, Wrocław 1995

Drugim miejscem chętnie odwiedzanych przez turystów są góry Sudety.

Podregion na zachód od Nysy Kłodzkiej odznacza się znaczną atrakcyjnością turystyczną. Decyduje o tym duże zróżnicowanie środowiska naturalnego - bardzo urozmaicona rzeźba, korzystne warunki klimatyczne, wysoki stopień zalesienia, duża ilość potoków, strumieni, źródeł mineralnych itd. oraz bogactwo walorów antropogenicznych - liczne budowle obronne, piękne i ciekawe historycznie i architektonicznie miasta, duża ilość obiektów sakralnych itp.

Równocześnie jest to jeden z najlepiej zagospodarowanych turystycznie podregionów Polski, co wynika z bogatych tradycji tego podregionu w tej dziedzinie. Świadczy o tym gęsta sieć właściwie wytyczonych szlaków turystycznych oraz największa w Polsce liczba schronisk górskich i pensjonatów. Jest to również obszar o najlepiej rozwiniętych liniach kolejowych i drogach o twardej nawierzchni, co ułatwia dotarcie do wszystkich atrakcyjnych miejsc. Cechą charakterystyczną jest stosunkowo niewielka ilość kempingów i pól namiotowych, ale za to większa od średniej krajowej, obiektów całorocznych i ogólnodostępnych takich jak schroniska, domy wycieczkowe itp. Ruch turystyczny koncentruje się w kilku rejonach i miejscowościach. Są to przede wszystkim Kotlina Kłodzka wraz z pasmami górskimi takimi jak: Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Góry Stołowe i Góry Bardzkie.

Sudety Środkowe powstawały w okresie fałdowania alpejskiego. Pod względem geologicznym przedstawiają strukturę nieckowatą, której oś przebiega zgodnie z ogólnym kierunkiem zrębu sudeckiego (z północnego zachodu na południowy wschód). Obrzeże tej niecki tworzą prekambryjskie, metamorficzne bloki Gór Sowich, Gór Orlich i Gór Bystrzyckich. Nieckę wypełniają warstwy dewońskie, karbońskie i permskie, a na nich leży kilkusetmetrowa płyta piasków kredowych, osadzonych w czasie transgresji morskiej. Płyta ta została w trzeciorzędzie zdyslokowana. Część północno-zachodnia uległa wypiętrzeniu i tworzy Góry Stołowe, część południowo-wschodnią wypełnia rów tektoniczny Nysy Kłodzkiej. Występujące w spodzie niecki mało odporne warstwy karbońskie (z zawartością węgla kamiennego) wyłaniają się na jej brzegach tworząc obniżenia śródgórskie. W permie nastąpiły warstwowe i żyłowe intruzje magmy, z której powstały porfiry, budujące wzniesienia Gór Wałbrzyskich i Kamiennych.

Ziemia Kłodzka zalicza się do jednego z najciekawszych regionów w Polsce. Na jej atrakcyjność wpływa w pierwszym rzędzie bardzo urozmaicona rzeźba, tworząca malownicze krajobrazy. Do najwartościowszych pod tym względem należą widoki z gór Stołowych (Szczelińce, Wzgórza Darnowskie), Orlickich (rejon Kotła i Droga Orlicka), Bystrzyckich (Droga Stanisława, Autostrada Sudecka), Krowiarek i Gór Opawskich. Także z obniżeń, zwłaszcza Kotliny Kłodzkiej, Rowu Górnej Nysy i Przedgórza (szczególnie z Masywu Brzeźnicy) podziwiać można urozmaicone partie grzbietowe. Wiele rejonów Ziemi Kłodzkiej zalicza się do unikatów w skali krajowej. Należą do nich między innymi: skalne miasta i labirynty Szczelińca Wielkiego i Błędnych Skał, nagromadzenia pięknych form skalnych między Chocieszowem a Szczelińcem (Skalne Grzyby). Poznaniu ich sprzyja gęsta sieć szlaków turystycznych oraz liczne dukty i ścieżki. Nie mniej piękny jest w Górach Bardzkich malowniczy przełom Nysy Kłodzkiej, której koryto starsze jest od gór. Z innych atrakcji przyrodniczych dostępne są dla turystów rezerwaty: przyrody bagiennej - Topielisko koło Dusznik-Zdrój. Dużymi wartościami poznawczymi odznacza się dydaktyczna ścieżka Skalnej Rzeźby z Karłowa przez Szczeliniec Wielki do Radkowa, otwarta w lipcu 1981 roku jako pierwsza tego typu trasa w Polsce. Ze znajdujących się na tym terenie cennych zabytków architektury na czoło wysuwają się zamki, pałace i dwory między innymi w Międzylesiu, gotyckie kościoły - Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, barokowe w Dusznikach-Zdrój, Międzylesiu i Wambierzycach. Interesujące są również potężne późnobarokowe twierdze w Kłodzku. We wsiach podgórskich zobaczyć jeszcze można relikty ludowego budownictwa drewnianego, wykazującego cechy słowiańskości. Dużą osobliwością są niewielkie, ale urocze drewniane kościółki.

Bardzo poważne znaczenie i to w skali ogólnokrajowej, mają tutejsze wody mineralne, znane od średniowiecza. Ich źródła, podstawa rozwoju czterech uzdrowisk, są skupione w trzech rejonach: na granicy gór Bystrzyckich i Stołowych, w Długopolu - Zdrój. Wypływają one z głębokich spękań, uskoków w starych skałach krystalicznych oraz młodszych osadowych i posiadają podobne właściwości chemiczne i lecznicze. Wody zawierają głównie związki żelaza, wapnia i sodu przy obecności domieszek arsenu (Kudowa - Zdrój), miedzi i tytanu (Polanica - Zdrój) i in. Dużo jest w nich dwutlenku węgla, który wpływa na pienistość i smak. W sumie mają one charakter przeważnie szczaw o dość znacznej wydajności, sięgających ponad 500 dm3/min (Polanica - Zdrój). Niektóre z nich charakteryzują się niewielkim stopniem radoczynności (Kudowa - Zdrój).

Z licznych corocznych imprez kulturalnych szczególną popularnością cieszy się kwietniowa Kłodzka Wiosna Poetycka oraz festiwale muzyczne: Chopinowski w Dusznikach - Zdrój odbywający się w sierpniu, Moniuszkowski w Kudowie - Zdrój w miesiącu lipcu. Biorą w nich udział znani w kraju i na świecie muzycy oraz wykonawcy. Ponadto godne polecenia są odbywające się w Polanicy - Zdrój Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich Pol-8 (wrzesień) i Międzynarodowy Memoriał Szachowy im. A .Rubinsteina (sierpień). Natomiast dla miłośników teatru występują gościnnie w Teatrze Zdrojowym im. M. Ćwiklińskiej liczne zespoły teatralne i rozrywkowe

Kłodzko

Urokliwie położone miasteczko na stokach doliny Nysy Kłodzkiej, na geograficznym pograniczu Sudetów Wschodnich i Środkowych, na wysokości 290 m n.p.m., z trzech stron otoczone terytorium Czech. Znajduje się też w sąsiedztwie doskonale zagospodarowanych uzdrowisk (Polanica, Duszniki, Lądek, Kudowa), znanych ośrodków sportów zimowych (Zieleniec), i miejsc kultu religijnego (Wambierzyce, Bardo Śl.). Atrakcje Kłodzka znane są powszechnie. Usytuowanie miasta, jego zabytki, liczne pomniki architektury, masywna bryła Twierdzy Głównej - unikalnego zabytku architektury militarnej, piękno dzielnicy staromiejskiej i zieleń nadnyskich bulwarów stanowią o jego kolorycie i niepowtarzalnej atmosferze. Przez miasto przechodzą główne szlaki komunikacyjne: drogowe i kolejowe połączenia Warszawa - Wrocław - Praga, Jelenia Góra - Kraków.

Góry Stołowe

Są jednym z najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych krajoznawczo pasm górskich w Sudetach. Góry Stołowe są jedynym w Europie przykładem gór o budowie płytowej. Zbudowane są z kredowych piaskowców, które tworzą płasko leżące ławice na dwóch głównych poziomach. Warstwy piaskowca poprzekładane są warstwami nieprzepuszczalnych margli. Góry Stołowe ciągną się od Obniżenia Mieroszowskiego na pn.-zach. po dolinę Bystrzycy Dusznickiej. Od pd.- zach. sąsiadują z Obniżeniem Kudowy i Wzgórzami Lewińskimi. Od zachodu ograniczają Kotlinę Kłodzką.

Góry Stołowe mają charakter dobrze wykształconego stoliwa o krawędziach opadających prawie 300-metrowym wysokim progiem ku dolinie Bystrzycy Dusznickiej i Kotlinie Kłodzkiej. Cała powierzchnia gór usiana jest licznymi skałkami piaskowcowymi, zbudowanymi z bardziej odpornego materiału, dzięki czemu skałki przybrały fantastyczne kształty. Z dolnego stopnia Gór Stołowych wyrastają na wysokość 100-150 m cztery masywy o pionowych krawędziach. Pierwszym i największym jest masyw Szczelińca Wielkiego - 919m (zdjęcie obok) Tworzą go wspaniałe skały poprzecinane licznymi szczelinami. Obok wznosi się Szczeliniec Mały (895m). Nieco dalej na zachód kolejne stoliwa to: Błędne Skały (852m) i Skalniak (915m). Dalej są jeszcze masyw Narożnika (851m), a w części południowo-wschodniej masyw Szczytnika, zaliczany już do niższego stopnia Gór Stołowych.

Szatę roślinną tworzą lasy świerkowo-sosnowe. Góry Stołowe posiadają wiele atrakcji dla turystów. Oczywiście największą są same góry. Interesującą miejscowością jest Kudowa Zdrój - jedno z najstarszych uzdrowisk w Europie, Lewin Kłodzki ze swoim wiaduktem kolejowym, Radków, Wambierzyce z kościołem Nawiedzenia NPM.

Historia Gór Stołowych połączona jest z dziejami Ziemi Kłodzkiej położonej na styku Śląska, Czech i Moraw. Już w starożytności poprzez Ziemię Kłodzką, wzdłuż głównych dolin pomiędzy Górami Stołowymi a Orlickimi, wiodły szlaki komunikacyjne łączące Kotlinę Czeską z dorzeczem Odry. Do nadzorowania owych szlaków służyły warowne grody: Homole (obecnie zachowane ruiny), Ratno i Radków, o których pierwsze wzmianki pochodzą z przełomu XIII i XIV wieku. Po ustaniu wojen husyckich, wiek XVI stał się prawie stuletnim okresem odbudowy i rozwoju regionu. Wówczas rozpoczęły swój "leczniczy żywot" działające do chwili obecnej zdroje w Kudowie, Dusznikach i Polanicy oraz narodziło się płóciennictwo i sukiennictwo. W Dusznikach zaś rozwinęło się papiernictwo, gdzie zachowana została jedna z najstarszych w Europie, pochodząca z 1605 roku papiernia.

Góry Bystrzyckie i Orlickie

Północna część Gór Bystrzyckich składa się z dwóch pasm rozdzielonych doliną Bystrzycy. Zbudowane są one z piaskowców ciosowych i margli ułożonych na podłożu gnejsowym i łupkowym. Część południowa, zbudowana z gnejsów i łupków, oddzielona jest od północnej Przełęczą Spaloną (778 m) i ciągnie się do Przełęczy Międzyleskiej (534 m).
Góry Orlickie zbudowane są ze skał metamorficznych, tworzą grzbiet o długości ok. 50 km, którego część na odcinku od Przełęczy Polskie Wrota do przejścia granicznego przy Masarykowej Chacie leży po stronie polskiej. Kiedyś grzbiet był w większości zalesiony. Klęska ekologiczna w latach 80-tych przetrzebiła znacznie drzewostan.

Góry Bardzkie

To pasmo górskie o długości ok. 18 km. ciągnące się z północnego-zachodu na południowy-wschód. Góry Bardzkie zamykają od północy Kotlinę Kłodzką. Są najdalej wysuniętym na północ pasmem Sudetów Środkowych. Od zachodu, od Gór Sowich, oddziela je Przełęcz Srebrna. Natomiast Przełęcz Kłodzka na wschodzie oddziela je od Gór Złotych. Na południu przechodzą bardzo łagodnie w Kotlinę Kłodzką, a na północy opadają stromym progiem ku Przedgórzu Sudeckiemu. Góry Bardzkie przedzielone są piękną doliną przełomową Nysy Kłodzkiej zwaną Przełomem Bardzkim. Zachodnia część gór, pomiędzy Przełęczą Srebrną a Przełomem Bardzkim, nosi nazwę Grzbietu Zachodniego, a część między Przełomem Bardzkim i Przełęczą Kłodzką - Grzbietu Wschodniego. Najwyższym wzniesieniem Grzbietu Zachodniego jest Słup (667m). Grzbiet Wschodni jest wyższy od Zachodniego i ma kształt pojedynczego mocno zarysowanego pasma, z najwyższymi szczytami Gór Bardzkich: Kłodzką Górą (765m)i Ostrą Górą (751m).

Górami, które chętnie odwiedzają turyści są Góry Świętokrzyskie.

Rys.5 Góry Świętokrzyskie

Źródło: R. Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce - Góry Świętokrzyskie, Kielce 1998

Góry Świętokrzyskie przyciągają swoimi walorami turystów z różnych zakątków Polski. Góry Świętokrzyskie to niewątpliwie najstarsze góry w Polsce.

Choć oglądane z daleka rysują się jako niewysokie wzniesienia, to z bliska zaskakują wysokością pojedynczych szczytów i dzikością stoków. Pasma gór świętokrzyskich leży w południowo-wschodniej części Polski na wyżynie kieleckiej. Dla ich krajobrazu charakterystyczne są niewysokie pasma górskie przedzielone rozległymi dolinami, w których powolnie płyną rzeki. Najwyższym pasmem Gór Świętokrzyskim są Łysogóry, a najwyższym szczytem jest mierząca 612m. n. p m. Łysica.

Góry te położone są dokładnie w południowo wschodniej Polsce. Odwiedzając te miejsca na pewno zobaczymy Łysicę czyli najwyższy szczyt tych gór czy gołoborze. Na pewno każdego zastanawia skąd się wzięła taka a nie inna nazwa gór. Na łysej górze w klasztorze przechowywana jest relikwia Krzyża Świętego, od którego pochodzi właśnie nazwa samych gór. Góry świętokrzyskie powstawały w okresie kaledońskich ruchów górotwórczych( granica syluru oraz dewonu). Będąc w Górach Świętokrzyskich w oczy rzucą się nam na pewno strome stoki czy doliny. Dawniej w tych górach ludzie zajmowali się wydobywaniem żelaza ołowiu czy miedzi.  Oprócz tego w Górach Świętokrzyskich dobrze jest również rozwinięta branża hotelarska.

Góry Świętokrzyskie to rejon często odwiedzany przez turystów z różnych zakątków Polski. W obszarze tym jest wiele atrakcji zarówno przyrodniczych, jak i historycznych.

Największa i najsłynniejsza jaskinia w Górach Świętokrzyskich to Jaskinia Raj. Jaskinia znana jest ze swej charakterystycznej szaty naciekowej i stanowi jedną z największych atrakcji regionu. Jaskinia posiada oświetlenie elektryczne i każdego roku odwiedzają ją tłumy turystów podziwiających wytworne stalagmity i stalaktyty. Dla ochrony tutejszej przyrody wytyczono na terenie gór Park Narodowy, rezerwaty i pomniki przyrody.

Rys. 6 Jaskinia Raj

Źródło: Miesięcznik Krainy geograficzne 2003

Jedną z największych atrakcji i jednocześnie symbolem Gór Świętokrzyskich jest pobenedyktański klasztor na Łysej Górze. Klasztor był celem wielu pielgrzymek religijnych i miejscem szczególnego kultu ze względu na przechowywane w klasztorze relikwie Świętego Krzyża, stąd też wywodzi się nazwa klasztoru. W klasztorze znajdują się Muzeum Misyjne i Muzeum Przyrodniczo Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Oprócz zwiedzania Góry świętokrzyskie stanowią niewątpliwie ważny kurort dla turystów i przyciągają ich w szczególności w okresie zimowym.

ZAKOŃCZENIE

Niewątpliwie zimą najchętniej spędza się wolny czas w górach. W pracy przedstawiła 3 pasma górskie ich walory turystyczne i krajoznawcze obrazujące miejsca najczęściej odwiedzane przez turystów.

Polskie góry to idealne miejsce na zimowy wypoczynek.. Szlaki turystyczne są przystosowane dla wszystkich grup wiekowych. Piękne widoki przyciągają turystów z całej Polski. Aktywny wypoczynek w górach to okazja na poprawę kondycji fizycznej i delektowanie się chwilą spędzoną na łonie natury. Stolica Tatr - Zakopane, jest tłumnie odwiedzana zarówno latem, jak i zimą. Zakopane to miejsce tętniące życiem przez cały rok, a Krupówki ściągają ludzi z całej Polski, chcących rozkoszować się smakiem potraw.

 Ciekawą atrakcją turystyczną dla dzieci w górach są: kolejka na Gubałówkę i zjeżdżalnia grawitacyjna, która czynna jest od wiosny do późnej jesienni, oraz Trollandia - park linowy w Zakopanem, znajdujący się na Gubałówce. Tatry są świetnym miejscem na rodzinny wypoczynek w górach. Każdy znajdzie w nich coś dla siebie. Jeśli szukasz spokoju, świeżego powietrza i spotkania z dziką naturą - wybierz się w Bieszczady czy też mniejsze Góry Świętokrzyskie lub też mniej odwiedzane Sudety.

Góry Świętokrzyskie to interesujące miejsce, szczególnie dla starszych dzieci, dla których poznanie tego regionu może być początkiem genologicznej pasji. Wielką atrakcją dla dzieci jest kopalnia krzemienia pasiastego, używana dawniej do wyrobu narzędzi. Wczasy w Bieszczadach to czas odpoczynku na łonie dzikiej przyrody, w spokoju i ciszy. Wybierając się na urlop w polskie góry, z pewnością nie będziesz się nudzić

Wszystkie centra zimowego wypoczynku w górach przyciągają swoją architekturą krajobrazem i są atrakcją dla osób spragnionych białego szaleństwa. Dobre zaplecze noclegowe i kulinarne zjednało sobie rzeszę turystów zarówno z Polski jak i zagranicy. Dlatego warto korzystać z tak urokliwych miejsc, które dają poczucie relaksu i aktywnego wypoczynku.

BIBLIOGRAFIA

1. J. Kondracki Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998

2. W. Juszczyk, J. Swianiewicz Wielocha Andrzej: Z historii SKPB 1957-1982 - SKPB, Warszawa 1982

3. J. Warszyńska Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność, Uniwersytet Jagielloński, Wyd. Naukowe Kraków 1995

4. A. Wielocha: O nazwie "Karpaty", Almanach karpacki, nr 28 (wiosna 2004

5. M. Rokosz, Zakopane - Miesięcznik stolica polskiej irredenty, Zakopane 1992

6. L. Długołęcka, M. Pinkwart, Zakopane, przewodnik historyczny, Warszawa 1994

7. Z. Radwańska-Paryska, W. Henryk Paryski: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004

8. S. Kryciński „ Bieszczady” Oficyna Wyd. Rewasz Pruszków 2001

9. J. Kolbuszewski: Krajobraz i kultura. Sudety w literaturze i kulturze polskiej. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1985

10. T. Dudziak , J. Potocki: Rozwój sieci szlaków turystycznych w Sudetach Śląski labirynt krajoznawczy nr 7, Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław 1995

11. M. K. Wikorejczyk: „U stóp Śnieżki”. Wybrane opowiadania krajoznawcze. OW Sudety, Wrocław 1998

12. R. Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce - Góry Świętokrzyskie, Kielce

J. Kondracki Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 s. 45

W. Juszczyk, J. Swianiewicz Wielocha Andrzej: Z historii SKPB 1957-1982 - SKPB, Warszawa 1982 s. 53

J. Warszyńska Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność, Uniwersytet Jagielloński, Wyd. Naukowe Kraków 1995 s. 71

A. Wielocha: O nazwie "Karpaty", Almanach karpacki, nr 28 (wiosna 2004),

M. Rokosz, Zakopane - Miesięcznik stolica polskiej irredenty, Zakopane 1992

Tamże

L. Długołęcka, M. Pinkwart, Zakopane, przewodnik historyczny, Warszawa 1994

Z. Radwańska-Paryska, W. Henryk Paryski: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004 s. 234

T. Nodzyński, M. Cobel-Tokarska: Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie. Warszawa: Express Map, 2007

S. Kryciński „ Bieszczady” Oficyna Wyd. Rewasz Pruszków 2001 s. 123

Tamże, s. 127

J. Kolbuszewski: Krajobraz i kultura. Sudety w literaturze i kulturze polskiej. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1985 s. 53

Tamże, s. 71

T. Dudziak , J. Potocki: Rozwój sieci szlaków turystycznych w Sudetach Śląski labirynt krajoznawczy nr 7, Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław 1995, s. 99-118

Tamże, 88

M. K. Wikorejczyk: „U stóp Śnieżki”. Wybrane opowiadania krajoznawcze. OW Sudety, Wrocław 1998 s. 34

Tamże, s. 91

R. Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce - Góry Świętokrzyskie, Kielce 1998 x. 12

Tamże, s. 10

23

---