ROZDZIAŁ 9

P A Ń S T W O

1

ODPOWIEDZI DO WYBRANYCH PYTAŃ

ZRÓB TO SAM!

2.

Na rysunku widzimy rynek motorynek; i oznacza i-tą motorynkę. a) Ile wynosi war-tość tej motorynki dla jej nabywcy? Ile wynosi koszt wytworzenia tej motorynki? Odpowiedź uzasadnij. b) Nabywca z pod-punktu (a) dostał za darmo i-tą motorynkę i zwrócił producentowi koszt jej wyprodu-kowania. Czy sytuacja w tej gospodarce się polepszyła (zastosuj zasadę Pareta z zadania 1)? c) O ile zwiększy się nadwyżka

całkowita dzięki wyprodukowaniu i sprzedaży i-tej motorynki? d) Co wspólnego mają ze sobą pytania (b) i (c)? e) Na rysunku wskaż odcinek, odpowiadający przyrostowi nadwyżki całkowitej; od czego zależy jego po-dział między nadwyżkę konsumenta i producenta? f) Pomyśl o analogicz-nych odcinkach odpowiadajacych motorynkom i+1, i+2, ..., i+n. Wskaż ob-szar, którego powierzchnia jest miarą przyrostu nadwyżki całkowitej, spowo-dowanego wytworzeniem tych wszystkich motorynek.

2 a)

7. Skoro nabywca jest skłonny zapłacić 7 za tę motorynkę, to jej wartość nie może być dlań mniejsza od 7; przecież inaczej nie chciałby za nią zapłacić 7. Wartość tej motorynki nie może być dlań również większa od 7, bo - gdyby tak było - zgłosiłby on na nią swoje zapotrzebowanie wcześniej, to znaczy przy cenie wyższej od 7.

Natomiast koszt wytworzenia i-tej motorynki wynosi 5. Odczytujemy to wprost z linii kosztu krańcowego, MC.

b) Tak. O 7 - 5, czyli o 2. Czyjeś zadowolenie zwiększyło się, a nikt nie stracił.

c) O 7 - 5, czyli o 2.

d) To, że sytuacja w tej gospodarce polepszyła się w sensie Pareta było możliwe własnie dlatego, że zwiększyła się tu nadwyżka całkowita.

e) Chodzi o odcinek AB.

Przyrost nadwyżki konsumenta jest równy różnicy skłonności nabywcy do płacenia za i-tą motorynkę, która - jak ustaliliśmy - jest równa 7, i ceny płaconej przez nabywcę, której nie znamy. Natomiast przyrost nadwyżki producenta równa się różnicy ceny otrzymywanej przez producenta, której nie znamy, i krańcowego kosztu wytworzenia i-tej moto-rynki, który wynosi 5. A zatem, podział przyrostu nadwyżki całkowitej mię-dzy konsumenta i producenta zależy od wysokości ceny, po której produ-cent i-tej motorynki sprzeda ją nabywcy.

f) Chodzi o obszar ABC.

4.

P	Q	TC
5	1	5
4	2	7
3	3	9
2	4	11
1	5	13

Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedsta-wia tablica (wytwarzany produkt nie jest dos-konale podzielny). a) Ile zostanie wyproduko-wane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? Jak nazywa się takie przedsiębiorstwo? b) O ile można zwiększyć nadwyżkę całkowitą w tej sytuacji? c) Czy podział takiej firmy jest właściwym rozwiąza-niem? Dlaczego? d) A average cost pricing? Z jakimi zagrożeniami wią-że się ta ostatnia metoda?

P	Q	TC	MC	AC	TR	MR
5	1	5	5	5	5	5
4	2	7	2	3,5	8	3
3	3	9	2	3	9	1
2	4	11	2	2,75	8	-1
1	5	13	2	2,6	5	-3

4 a) Zaczniemy od wylicze-nia kosztu krańcowego, MC, kosztu przeciętnego, AC, utargu całkowitego, TR, i utargu krańcowego, MR (zob. tablica). Wielkość produkcji, przy której zysk jest największy, wynosi 2. Ponieważ koszt przeciętny, AC, nieustannie zmniejsza się w miarę wzrostu produkcji, mamy do czynienia z wielkimi korzyściami skali. Innymi słowy, nasze przedsiębiorstwo jest monopolem jednozakładowym naturalnym).

b) Wytworzenie trzeciej jednostki produkcji spowodowałoby zwiększenie się nadwyżki całkowitej o (3 - 2) = 1. Jednak już wyprodukowanie czwartej jednostki dobra nie zwiększa nadwyżki całkowitej (uzyskana za nią cena jest rowna kosztowi krańcowemu).

c) Nie. Przedsiębiorstwa powstałe z podziału tej firmy nie są w stanie osiągnąć zysku. Produkują po 1, cena na rynku wynosi 4 i koszt przeciętny jest od niej większy.

d) Zastosowanie metody average cost pricing i narzucenie temu monopo-liście równej kosztowi przeciętnemu ceny 3 skłoniłoby go do wytworzenia 3. jednostki dobra. Przecież po wytworzeniu 1. jednostki dobra koszt krańcowy produkcji stabilizuje się na poziomie 2. Zauważmy, że przy cenie 3 nie da się sprzedać więcej niż 3 jednostki dobra.

Metodzie average cost pricing towarzyszy niebezpieczeństwo nie-efektywności „regulowanego” monopolisty. Przecież cena jest ustalana na poziomie zapewniającym pokrycie wszystkich kosztów.

6.

W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała i występuja efekty zew-nętrzne. Zarówno prywatny, jak i spoleczny koszt krańcowy produkcji sa stale i wynoszą - odpowiednio - 4 i 6. Linia popytu rynkowego jest dana wzorem: Q = -P+10, gdzie Q to wielkość zapotrzebowania, a P to cena. a) Narysuj tę sytuację. b) Wskaż obszar odpowiadający społecznej stracie spowodowanej efektem zewnętrznym. c) Oblicz jego pole.

6. a)

Zob. rysunek 9.3 (b) na stronie 292. MPC = 4; MSC = 6.

b)

Chodzi o obszar ABE.

c)

Jego pole wynosi 2.

8.

S* oferowane u*ywane samochody dobrej i z*ej jako*ci. Tylko sprze-dawcy znaj* jako** konkretnego samochodu. Wiedz*c to, ostro*ni na-bywcy coraz rzadziej p*acą wi*cej ni* wynosi wartość oczekiwana kupo-wanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafie-nia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo na-trafienia na nie). a) Czy na takim rynku *atwo jest sprzeda* dobry u*y-wany samoch*d? Co powiesz o wielko*ci obrot*w takimi samochoda-mi? b) Jak zmiana wielko*ci obrot*w dobrymi samochodami, kt*rej do-tyczy*o pytanie /a/, wp*ynie na poziom ceny p*aconej przez nabywc*w? c) Pomy*l teraz o samochodach nieco tylko gorszych od dobrych. Co stanie si* z handlem takimi samochodami? d) Do czego doprowadzi ten proces? Co powinno zrobić państwo?

8 a)

Nie. Przecież trudno jest znaleźć kogoś skłonnego zapłacić cenę odpowia-dającą jego wartości. Obroty dobrymi samochodami będą zatem się zmniej-szać.

b) Proces opisany w punkcie /a/ spowoduje, że prawdopodobieństwo natrafienia na dobry samochód zmaleje jeszcze bardziej. W efekcie wartość oczekiwana kupowanego samochodu (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie) zmniejszy się jeszcze bardziej.

c) W rezultacie coraz trudniej będzie sprzedać także samochody tylko nieco gorsze od dobrych.

d) Oto asymetria informacji powoduje, że towar złej jakości (złe samo-chody) wypiera z rynku towar dobrej jakości (dobre samochody) dobre samochody. Państwo może przeciwdziałać takim zjawiskom np. wystawiając świadectwa jakości.

10.

Oto argumenty zwolennik*w planowanej w Hipotecji reformy podatko-wej: Ludzie o r*wnym dochodzie b*d* p*aci* tyle samo (sprawiedliwo** pozioma). B*d* te* traktowani tak samo, bez wzgl*du na doch*d, bo po-datek b*dzie dla wszystkich r*wnie dolegliwy (sprawiedliwo** pionowa). Wprowadzi si* jedn* stawk* (30%) podatku od wszystkich dochod*w. Teraz cz*** dochod*w nie jest opodatkowana (np. dochody wydane na zakup mieszkania). Reszty dotycz* coraz wy*sze stawki: 20%, 30% i 40%. a) Dlaczego planowany podatek proporcjonalny (ang. flat tax) jest „sprawiedliwy poziomo”? b) A czy jest on „sprawiedliwy pionowo”? c) Rozwa* argumenty za i przeciw podatkowi proporcjonalnemu.

10 a)

Taka sama dla wszystkich stawka opodatkowania powoduje, *e ludzie o r*wnym dochodzie p*ac* tyle samo. Pozioma sprawiedliwo** zosta*a wi*c osi*gni*ta!

b)

Odpowied* zale*y od interpretacji s**w: „traktowa* ludzi tak samo, bez wzgl*du na doch*d” oraz „r*wnie dolegliwy”. Oto przyk*ady:

/i/ Je*li „traktowa* tak samo” znaczy „kaza* p*aci* tyle samo”, to podatek poporcjonalny nie jest sprawiedliwy pionowo. Dyskryminowani s* bogaci (np. 30% od 2000 gb jest mniejsze od 30% od 3000 gb).

/ii/ Je*li „traktowa* tak samo” znaczy „kaza* p*aci* r*wn* cz*** ka*dego gdyba dochodu” to, owszem, podatek proporcjonalny jest sprawiedliwy pionowo.

/iii/ Wielu zak*ada, *e dla bogatych dolegliwo** spowodowana zabraniem im przez pa*stwo sta*ej cz**ci ka*dego zarobionego gdyba jest mniejsza ni* dla biednych. Wed*ug nich podatek proporcjonalny nie jest sprawiedliwy pionowo. Dyskryminowani s* biedni. Bogatsi powinni p*aci* wedle wy*szej stawki!

c)

Oto niekt*re spo*r*d argument*w za wprowadzeniem podatku liniowego:

- Pojawi* si* silne bod*ce zach*cające do zwi*kszania produkcji (wi*ksza cz*** zysku zostanie u producenta).

- Osoby zamożne zachowają większą część swoich dochodów niż do tej pory. Ich skłonność do oszczędzania jest większa niż osób względnie ubogich, więc oszczędności społeczeństwa zwiększą się. Spowoduje to potanienie pożyczek w bankach, które będą musiały jakoś zachęcić obywateli do zaciągania dodatkowych kredytów.

- Mniej op*acalne stanie si* uchylanie si* od p*acenia podatk*w.

- Uproszczenie systemu podatkowego zmniejszy koszty techniczne i sku-teczno** *ci*gania podatk*w (kontrola podatnik*w b*dzie *atwiejsza).

- Zniknie cz*** przeszk*d utrudniaj*cych osi*gni*cie sprawiedliwego rozk*adu dochod*w (ulgi by*y nadu*ywane przez bogatych, których stać na doradcę podatkowego).

A oto argumenty „przeciw”:

- Zdaniem wielu flat tax zwi*kszy zr**nicowanie dochod*w. Skorzystaj* zw*aszcza najbogatsi. Jeśli państwo zdecyduje się chronić najbiedniej-szych wyłączając najniższe dochody spod opodatkowania, strac* przede wszystkim osoby o *rednich dochodach. Zdaniem krytyk*w taka sytuacja jest zaprzeczeniem sprawiedliwo*ci.

- Nie ma żadnej gwarancji, że pozostawienie bogatym większej części ich dochodów spowoduje wzrost produkcji. Makroekonomiści pokazują, jak wiele czynników może zablokowac ziszczenie się takiego scenariusza (np. w takiej sytuacji brak w gospodarce niewykorzystanych zasobów może doprowadzić raczej do wzrostu cen niż wzrostu produkcji). .

- Nie ma żadnej gwarancji, że pozostawienie bogatym większej części ich względnie wysokich dochodów rzeczywiście spowoduje, że zaoszczędzą oni więcej niż do tej pory. Być może ich reakcją będzie np. zwiększenie luksusowej konsumpcji importowanych dóbr (np .kupno nowego „Jagu-ara”, wycieczka na Mauritius)?

12.

Bardziej progresywnym nazywamy system podatkowy z szybciej wzras-tającą przeciętną stopą opodatkowania. W Hipotecji dochód roczny do wysokości 5000 gb jest wolny od opodatkowania, cała zaś nadwyżka do-chodu ponad ten próg zostaje opodatkowana stawką 10%. W sąsiedniej Fantazji opodatkowane są dochody przekraczające 10 000 gb; stawka podatku wynosi 20%. a) Jak w obu krajach zmienia się przeciętna sto-pa opodatkowania kogoś, kto ma roczny dochód równy 7000, 10 000, 20 000, 100 000 gb? b) Który z tych dwóch systemów podatkowych jest bardziej progresywny?

12 a)

Zmiany przeciętnej stopy podatkowej w obu krajach są przedstawione w umieszczonej poniżej tablicy.

Dochód	Dochód opodatkowany		Suma podatku		τH	τF
		Hipotecja	Fantazja	Hipotecja			Fantazja
7 000	2 000	0	200	0	0,029	0,000
10 000	5 000	0	500	0	0,050	0,000
20 000	15 000	10 000	1 500	2 000	0,075	0,100
100 000	95 000	90 000	9 500	18 000	0,095	0,180

U w a g a: τ_H to przeciętna stopa podatkowa w Hipotecji, a τ_F to - przeprzeciętna stopa

podatkowa w Fantazji.

b) Jak widać, bardziej progresywny jest system podatkowy w Fantazji.

14.

Państwu Bimbalskim, którzy żyją z zasiłku, zaproponowano pracę za 20 zł na godzinę. Każda zarobiona złotówka zmniejsza zasiłek o 0,5 zł. W dodatku, gdy zarobek Bimbalskich przekroczy 400 zł, utracą oni prawo do bonów na darmową żywność wartych 200 zł. a) W jakim tempie wzrastałby początkowo dochód całkowity Bimbalskich, gdyby nie było zasiłków? A jeśli zasiłki są? b) Dlaczego transfery osłabiają motywację do pracy? c) Czy w tej sytuacji występuje „pułapka dobroczynności? Dlaczego? d) O ile Bimbalscy musieliby wydłużyć czas pracy, aby wyr-wać się z „pułapki dobroczynności” (załóż, że ciągle jeszcze istnieje zasi-łek)?

14 a) Gdyby nie było zasiłku, za każdą dodatkową godzinę pracy Bimbalscy dostawaliby 20 zł. Tymczasem kiedy zasiłek istnieje i jest „płynnie” zmniejszany w miarę wzrostu dochodu z pracy, za każdą dodatkową godzinę pracy Bimbalscy dostają 20 zł-10 zł = 10 zł.

b) Przyczyną jest właśnie ten fakt, że dochód całkowity pracownika rośnie wolniej w sytuacji, kiedy jest wypłacany zasiłek.

c) W „pułapkę dobroczynności” Bimbalscy wpadną, kiedy ich dochód z pracy zbliży sie do 400 zł, czyli kiedy będą pracować prawie 20 godzin. Wydłużenie czasu pracy spowoduje wtedy, że ich dochód całkowity zmniejszy się „skokowo” o około 200 zł, czyli o równowartość utraconych bonów na darmową żywność. Skutkiem jest nie tylko osłabienie, ale zupełne zniknięcie motywacji do podejmowania dodatkowej pracy.

d) Należałoby wydłużyć czas pracy o tyle godzin, że dochód z ich prze-pracowania zrówna się z wartością utraconych bonow na darmową żywność. Wiemy, że w momencie natknięcia się Bimbalskich na „pułapkę dobroczynności” dostają oni jeszcze zasiłek. Wynika stąd, że szukana liczba godzin wynosi 200 zł/10 zł, czyli 20 godzin.

16.

	A	B	C
1	1	3	2
2	2	3	1
3	2	1	3

Tablica opisuje preferencje trzech posłów (poseł nr 1, poseł nr 2, poseł nr 3) co do wysokości wydatków na obronę narodową (duże wydatki - A, średnie wydatki - B, małe wydatki - C). Im mniejsza liczba, tym lepszy wariant. Decyzja jest podejmowana w drodze głosowa-nia na zasadach opisanych w podręczniku. a) Czy preferencje pierwsze-go posła są jednoszczytowe? b) Czy wystąpi tu paradoks głosowania? Odpowiedzi uzasadnij.

16 a)

Preferencje posła nr 1 nie są jednoszczytowe. Przecież preferuje on wariant A (duże wydatki na obronę narodową), a jednocześnie bardziej odpowiada mu opcja C (wydatki małe) niż opcja B (wydatki średnie). Tymczasem opcja B (np. 100) jest bliższa wariantowi A (np. 200) niż opcja C (np. 50).

b) Paradoks głosowania nie wystąpi. Niezależnie od kolejności, w której będą rozpatrywane poszczególne opcje, i tak zwycięży wariant A. Wynika to z rozumowania, którego symboliczny zapis znajduje się poniżej (symbole „<” i „>” oznaczają tym razem „gorsze od” i „lepsze od”.

Wola większości Rozstrzyganie kolejnych alternatyw

A>B A i B? ⇒ A i C ⇒ A!

B<C A i C? ⇒ A i B ⇒ A!

A>C B i C? ⇒ C i A ⇒ A!

UWAGA, BŁĄD!

Wykaż, że te opinie są nieprawdziwe: a) Przedsi*biorstwa prywatne po-winny by* wy**cznym producentem d*br prywatnych, a pa*stwo wy-**cznym producentem d*br publicznych. b) Oto efekt gapowicza: Po zako*czeniu seansu Ja* ukry* si* w toalecie i jeszcze raz - za darmo - obejrza* Terminatora. c) To skandal, *e bogaci p*ac* jakie* tam kary, *miej* si* z nas i dalej niszczą przyrodę. Nale*y ca*kowicie zakaza* ta-kiej dzia*alno*ci! d) Dobrami po**danymi spo*ecznie nazywamy takie dobra, kt*rych cena rynkowa jest szczeg*lnie wysoka, co sprawia, *e nie wszyscy mog* sobie na nie pozwoli*. e) Skoro państwo wydaje wszystkie dochody z opodatkowania, to podatki w żaden sposób nie wpływają na gospodarkę.

a)

Nie. Zdaniem wielu os*b zdarza się, że monopolizacja naturalna, efekty zewn*trzne, sprawiedliwo** spo*eczna uzasadniaj* nacjonalizacj* przedsi*biorstw wytwarzaj*cych dobra prywatne. Odwrotnie, pewne dobra publiczne s* wytwarzane przez producent*w prywatnych (np. cz*** program*w w internecie jest dost*pna za darmo). Dlaczego mielibyśmy im tego zakazać?

b)

Nie. Nie ka*dy przypadek niep*acenia za dobro oznacza, *e jest ono „publiczne” i *e - w zwi*zku z tym - wyst*puje „efekt gapowicza”. Opi-sana sytuacja jest wyj*tkowa, chodzi o jedn* osob*, kt*rej uda*o si* - za pomoc* oszustwa - z*ama* regu*y gry, czyli unikn** wykluczenia.

c)

Nie należy wylewać dziecka razem z kąpielą! Całkowity zakaz działalności gospodarczej, której towarzyszą szkodliwe efekty zewnętrzne oznaczałby zaprzestanie produkcji dóbr, o których ludzie sądzą, że są więcej warte niż wynosi ich pełny (społeczny) koszt wytworzenia. Istnieje optymalna skala negatywnego efektu zewnętrznego (pamiętasz wielkość produkcji Q₁ na rysunku 9.4?).

d)

Nie. Na przyk*ad, mercedesy i koniak Martell V.S.O.P. s* drogie, a mimo to nie s* dobrami po**danymi spo*ecznie. W przypadku d*br po**danych spo*ecznie spo*ecze*stwo jest zdania, *e zapotrzebowanie jednostek jest zbyt ma*e, bo niew*a*ciwie oceniaj* one korzy*ci wynikaj*ce z konsumpcji tych d*br.

e)

Nie. Na przykład, opodatkowanie może powodować spadek wielkości produkcji opodatkowanych dóbr i - jeśli tylko część wpływów z podatków zostanie przeznaczona na ten cel - wzrost produkcji dóbr publicznych.

8

D

i, i+1,…, i+n

Q

0

7

6

5

P, MC

MC

••••••••••

A

B

C

---