EKONOMIKA GOSPODARKI

ŻYWNOŚCIOWEJ

Dr inż. Dorota Komorowska

Katedra Ekonomiki Rolnictwa

i Międzynarodowych Stosunków

Gospodarczych SGGW

Cel przedmiotu

• Zapoznanie z podstawowymi pojęciami,

specyfiką, organizacją i ekonomiką
produkcji w gospodarce żywnościowej;

• przybliżenie kierunków i czynników rozwoju

współczesnej gospodarki żywnościowej.

Efekty kształcenia

• Rozumienie specyfiki branż i powiązań

w gospodarce żywnościowej
pomiędzy poszczególnymi jej ogniwami;

• umiejętność interpretowania zależności

organizacyjnych i ekonomicznych, tj.
problematyki gospodarczej w obszarze
gospodarki żywnościowej.

Metoda nauczania

• Wykład i ćwiczenia w formie analityczno-

dyskusyjnej pogłębiające problematykę
wykładową przedmiotu.

Sposób zaliczenia przedmiotu

• Ocena udziału w zajęciach;
• pisemne zaliczenie materiału wykładowego

poszerzonego na ćwiczeniach.

Wykład 1

Zakres ekonomiki gospodarki

żywnościowej

Ekonomika gospodarki żywnościowej
to ekonomia w dziedzinie produkcji
żywności.
Bada i opisuje zjawiska gospodarcze

zachodzące w obszarze produkcji

żywności, czyli rolnictwa i

przetwórstwa spożywczego.

Rolnictwo zajmuje się produkcją

produktów i surowców

żywnościowych,

przetwórstwo spożywcze -

przetwarzaniem surowców

żywnościowych i produkcją finalnych

produktów żywnościowych.

Ekonomika gospodarki żywnościowej
obejmuje swoim zasięgiem zakres

makro- i mikro-ekonomiczny.

Zakres makro-ekonomiczny

ekonomiki gospodarki żywnościowej

dotyczy problematyki sektora

żywnościowego w gospodarce.

Zakres makro-ekonomiczny przede

wszystkim

- zajmuje się przekształceniami

struktury agrarnej w rolnictwie;

- obejmuje ogólny rozwój rolnictwa

i przetwórstwa spożywczego;

- dotyczy powiązań rolnictwa i

przetwórstwa spożywczego z resztą

gospodarki i rynkami światowymi.

Przekształcenia struktury agrarnej w

rolnictwie to przekształcenia

struktury obszarowej gospodarstw

rolnych.

Struktura obszarowa gospodarstw

rolnych to procentowy udział

gospodarstw różnych grup wielkości

(małych, średnich i dużych).

Przekształcenia struktury agrarnej w

rolnictwie zmierzają w kierunku
zwiększania liczby dużych
gospodarstw, czyli powiększania
gospodarstw rolnych.

Powiększanie gospodarstw rolnych

warunkuje

- zwiększanie skali produkcji
i doskonalenie technologii.

Powiększanie gospodarstw rolnych to

kierunek rozwoju rolnictwa, a zarazem
obszar badań ekonomiki gospodarki
żywnościowej.

Rozwój rolnictwa i przetwórstwa

spożywczego przejawia się w
zwiększaniu koncentracji produkcji,
postępie technologicznym oraz
tworzeniu powiązań pomiędzy
produkcją rolniczą a przetwórstwem
spożywczym, czyli tworzeniu branż
gospodarki żywnościowej.

Branże gospodarki żywnościowej zajmują

się produkcją i przetwórstwem
poszczególnych surowców żywnościowych.

Główne to:
- branża mięsna;
- mleczarska;
- zbożowa;
- owocowo-warzywna;
- cukrownicza;
- ziemniaczana;
- olejarska.

Zakres mikro-ekonomiczny ekonomiki

gospodarki żywnościowej zajmuje się
ekonomiką działalności poszczególnych
jednostek produkcyjnych, czyli
gospodarstw rolnych w rolnictwie i
przedsiębiorstw w przemyśle spożywczym.

Gospodarstwa rolne w rolnictwie:
- gospodarstwa rodzinne;
- spółdzielnie produkcji rolniczej;
- spółki Skarbu Państwa, prywatnych

właścicieli.

Przedsiębiorstwa w przemyśle spożywczym:
- masarnie;
- mleczarnie;
- cukrownie itd.

Ekonomika gospodarki żywnościowej

wymaga zdefiniowania (uściślenia)
pojęcia produkcji w obszarze
rolnictwa i przetwórstwa spożywczego,
celem obliczania wyników
produkcyjnych.

Produkcja rolnicza obejmuje:
- produkcję roślinną - surowe produkty

pochodzenia roślinnego, czyli zbiory

danego roku (np. nasion zbóż, roślin

oleistych, korzeni roślin okopowych,

warzyw);

- produkcję zwierzęcą - produkcję żywca

rzeźnego poszczególnych gatunków

zwierząt (wieprzowego, wołowego,

drobiowego, baraniego) i produkty

zwierzęcego pochodzenia (mleko, jaja),

uzyskane w ciągu roku.

Produkcja rolnicza obejmuje produkty

główne (jak nasiona, korzenie) i
uboczne (słoma, liście buraczane).

Produkty główne są celem produkcji, a

uboczne powstają równocześnie i
mają swoje przeznaczenie (znaczenie
gospodarcze).

Cechy produkcji rolniczej:
- produkcja rolnicza ma charakter sezonalny,

dlatego jej podaż nasila się sezonowo bądź
występuje tylko sezonowo;

Cechy produkcji rolniczej (cd.):
- produkcja rolnicza jest produkcją żywych

organizmów, dlatego jej ilość i jakość

zależy nie tylko od technologii, ale także

klimatu w regionie położenia,
warunków pogodowych danego roku
produkcyjnego,
czynników losowych (choroby, epidemie,
susza, powódź).

Produkcja przetwórstwa

spożywczego to produkcja
finalnych produktów
żywnościowych uzyskana w ciągu
roku.

Miary produkcji w gospodarce

żywnościowej:

- jednostki naturalne do pomiaru

fizycznych rozmiarów produkcji (szt.,
kg, tony, litry);

- wyrażenie wartościowe, czyli ilość x

cena.

Miarą wyników produkcyjnych w

jednostkach produkcyjnych
(gospodarstwach, przedsiębiorstwach),
które najczęściej wytwarzają kilka
produktów jest wyrażenie wartościowe
(suma produktów w ujęciu
wartościowym).

Ceny w gospodarce żywnościowej:
- bieżące to notowane na rynku rolno-

żywnościowym w danym czasie;

Rynek rolny tworzą skupy organizowane

przez przetwórstwo i giełdy, targowiska
- miejsce zbytu produktów rolnych
konsumentom, przetwórcom i
pośrednikom w obrocie produktami
rolnymi.

Rynek żywnościowy to miejsce sprzedaży

produktów żywnościowych.

Ceny w gospodarce żywnościowej (cd.):
- stałe to bieżące z roku przyjętego do

porównań wyników produkcyjnych;

Porównywalność wyników

produkcyjnych pomiędzy latami,
umożliwia ich ujęcie w takich
samych cenach.

Ceny w gospodarce żywnościowej (cd.):
- przeliczeniowe stosowane w rolnictwie

do obliczania wartości produktów,
które nie mają cen rynkowych (nie są
przedmiotem obrotu rynkowego).

Takie produkty wycenia się po kosztach

ich wytworzenia (np. rośliny pastewne,
produkty uboczne).

Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza:
- gwarancję jakości produktów, czyli

produkty bezpieczne pod względem
zdrowotnym (czuwają nad tym
odpowiednie służby, które kontrolują
jakość żywności);

Gwarancję jakości produktów

żywnościowych daje producent, w
określonych przypadkach sprzedawca, a
przede wszystkim państwo tworząc
prawo żywnościowe i kontrolując jego
przestrzeganie.

W Polsce, aktualnie obowiązuje ustawa z

dnia 25 sierpnia 2006 roku, o
bezpieczeństwie żywności i żywienia,
która określa wymogi i procedury
niezbędne do jego zapewnienia.

Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza

(cd.):

- brak zagrożeń wyżywienia w

sytuacjach ekstremalnych, jak
kataklizm, wojna, blokada rynków
obcych (w tym celu tworzy się rezerwy
państwowe, czyli zapasy
podstawowych produktów).

Z góry określone rezerwy takich

produktów jak zboża, cukier, mięso
są gromadzone i przechowywane
- ulegają bieżącej rotacji ze względu
na ograniczony okres przydatności
do spożycia.

Dziękuję za uwagę