Charakterystyka gospodarki

żywnościowej

Gospodarka pierwotnych społeczeństw

była w całości gospodarką
żywnościową, sprowadzała się do
zdobywania żywności.

W wyniku podziału pracy wyodrębniło

się:

- rolnictwo - produkcja żywności;
- rzemiosło - produkcja narzędzi dla

rolnictwa;

- przetwórstwo (jako pierwsze powstały

młyny, cukrownie, olejarnie);

- handel, ponieważ istniała potrzeba

współpracy pomiędzy wyodrębnionymi

działami gospodarki.

Bujny rozkwit wyodrębnionych działów

gospodarki miał miejsce dopiero w XX
wieku, w następstwie postępu
technicznego.

Przejawy postępu technicznego w

gospodarce żywnościowej:

- mechanizacja rolnictwa na skutek

produkcji maszyn i narzędzi dla rolnictwa;

- postęp biologiczny: w produkcji roślinnej

nowe gatunki i odmiany roślin, lepsze
przystosowanie środowiskowe, poprawa
jakości materiału siewnego;
w produkcji zwierzęcej: nowe rasy i
odmiany zwierząt, poprawa składu
tkankowego tusz, wpływ na metabolizm i
rozrodczość zwierząt;

Przejawy postępu technicznego w gospodarce

żywnościowej (cd.):

- przemysłowe technologie produkcji w

rolnictwie, czyli ciągłość w produkcji
zwierzęcej (następujące po sobie cykle);

- nowoczesne technologie produkcji w

przemyśle spożywczym;

- komputeryzacja procesów produkcji;
- dynamiczny rozwój przetwórstwa i handlu.

W efekcie postępu technicznego,

osiągnięto:

- wzrost wydajności zasobów ziemi,
- zasobów pracy,
- produkcji rolniczej,
- skali i zakresu przetwórstwa

spożywczego.

Obok korzyści z rozwoju gospodarki

żywnościowej, ujawniły się negatywne
zjawiska, jak:
- nadwyżki podaży żywności w
stosunku

do popytu,
- wyjaławianie gleb,
- zanieczyszczanie wód gruntowych,
- zanieczyszczanie środowiska naturalnego.

Negatywne zjawiska (skutki uboczne)

wymuszają potrzebę przeciwdziałania,
poprzez:
- regulacje rynku rolnego,

- odłogowanie gleb,
- ograniczanie stosowania chemii rolnej,
- zaostrzanie wymogów środowiskowych,

- zaostrzanie przepisów z zakresu

bezpieczeństwa żywnościowego.

Rozwój rynku żywnościowego

warunkują potrzeby i oczekiwania
konsumentów, które w coraz
większym stopniu akcentują jakość
żywności pod względem zdrowotnym.

W odpowiedzi na oczekiwania

społeczne, prawodawstwo krajów
rozwiniętych, w tym UE nałożyło na
rolników bardzo wysokie wymagania w
zakresie:

- środowiskowym,
- dobrostanu zwierząt,
- bezpieczeństwa żywnościowego.

W ramach przyjętego kierunku polityki

rolnej UE ma miejsce rosnące wsparcie
działań pro-środowiskowych w obszarze
rolnictwa.

Jedną z form to wspieranie rozwoju

produkcji ekologicznej.

Ekologiczne metody produkcji rolniczej,

dobrze wpisują się w koncepcję
zrównoważonego rozwoju
gospodarczego, która zakłada spójność
pomiędzy celami ekonomicznymi,
środowiskowymi i społecznymi.

Rolnictwo ekologiczne, dzięki uprawie bez

stosowania chemii rolnej, gwarantuje
wysoką jakość produktów i ochronę
zasobów naturalnych.

Kontrola procesów produkcji i

certyfikowanie produktów - budzi zaufanie
konsumentów i przekonanie do
żywności ekologicznej. Potwierdza to
rosnący popyt i gotowość konsumentów do
płacenia wyższych cen za żywność
ekologiczną, co sprzyja rozwojowi tej
produkcji.

Wykres 1. Liczba gospodarstw ekologicznych w
Polsce

Źródło: Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno -
Spożywczych.

Współczesną gospodarkę żywnościową

charakteryzuje:

- malejący udział rolnictwa w wartości

finalnych

produktów żywnościowych;
- żywność coraz bardziej przetworzona;
- przetwórstwo coraz bardziej

specjalistyczne;

- rośnie asortyment produktów;
- różnorodność opakowań;
- doskonali się jakość żywności;
- rozwijają się usługi.

Gałęzie gospodarki żywnościowej

(rodzaje działalności) uczestniczące
bezpośrednio w wytwarzaniu
poszczególnych produktów tworzą
łańcuchy żywnościowe.

Stanowią ogniwa łańcuchów

żywnościowych.

W całej gospodarce żywnościowej

można wyodrębnić etapy (poziomy):
produkcji, przetwarzania i
przemieszczania żywności do sfery
konsumpcji, które tworzą strukturę
gospodarki żywnościowej.

1. Produkcja środków produkcji dla rolnictwa

i przetwórstwa spożywczego.

To wyspecjalizowane przemysły:
- maszyn i urządzeń specjalistycznych

(np. przemysł ciągnikowy, chłodniczy),

- chemiczny (nawozowy, farmaceutyczny,

produkcja dodatków do żywności),

- paszowy,
- produkcja opakowań do żywności.

2. Produkcja rolnicza i nierolnicza

(myślistwo, zbieractwo,
rybołówstwo, chów ryb
słodkowodnych).

To produkcja i pozyskiwanie

produktów i surowców
żywnościowych.

3. Przetwórstwo spożywcze.
To specjalistyczne przemysły

przetwórstwa pierwotnego i wtórnego
surowców żywnościowych, np.:

- mięsny (ubojnie i przetwórnie

mięsa),

- zbożowo - młynarski,
- piekarniczy,
- cukrowniczy,
- cukierniczy.

4. Handel, czyli obrót produktami

rolnymi i przetwórstwa
spożywczego poprzez skupy,
targowiska, giełdy, hurtownie
i sklepy.

To w gospodarce żywnościowej

obrót na rynku rolno -
żywnościowym.

5. Przetwarzanie końcowe, czyli

obróbka końcowa produktów na
poziomie gospodarstw domowych i
gastronomii.

To przygotowanie żywności do

konsumpcji poprzez gotowanie,
pieczenie, smażenie.

Pośrednio w wytwarzaniu żywności uczestniczą

działy i gałęzie gospodarki narodowej, jak:

- budownictwo (inwentarskie, przemysłowe);
- energetyka (produkcja paliw, energii
elektrycznej);
- edukacja (szkolnictwo specjalistyczne);
- nauka (postęp techniczny i biologiczny);
- środki masowego przekazu (upowszechnianie
wiedzy i informacji);
- usługi (np. transportowe, finansowe).

Agrobiznes to działalność

gospodarcza w rolnictwie i
dziedzinach z nim związanych
nastawiona na zysk (E. Majewski).

W procesie tworzenia agrobiznesu

ukształtowały się dwa modele
integracji:

- integracja poprzez kontrakt, czyli

system umów pomiędzy
producentami rolnymi, a
przetwórcami żywności lub
producentami pasz, biopaliw;

- integracja przez wspólną własność

środków produkcji, np. ziemi i
środków produkcyjnych do produkcji
rolniczej i jej przetwarzania.

Dziękuję za uwagę