Dr inz. Ewa Halicka

Dr inz. Krystyna Rejman

Gospodarka zywnosci

Forma zaliczenia:

I i II test (wyklady i wyklady + cwiczenia), min. 51%

Raport na temat funkcjonowania wybranego sektora gospodarki

Max ocena: 100 pkt.

60% = zaliczenie kolokwium (wyklad 14, 5 czerwca), 40% - raport (cw 6 i 7)

Aktywnosc – dodatkowe 3 punkty za kazda przygotowana i zaprezentowana informacje

1. ZRODLA INFORMACJI O SPOZYCIU ZYWNOSCI (21.02.2008)

Informacja i wiedza sa obecnie uwazane za nowy „towar” na rynku podobny do dobr materialnych czy energii. Najlepiej rozumiec ja jako cos, co daje odpowiedz na pytanie. Obecnie, aby utrzymac sie na rynku, nalezy sledzic preferencje konsumentow

Zrodla informacji:

Posrednie bezposrednie

Teoretyczne empiryczne

Wtorne pierwotne

Informacje juz istniejace, Uzyskiwane w badaniach

pochodzace z innych zrodel realizowanych do potrzeb konkretnych analiz

Grupy odpowiednio dobranych konsumentow dostarczaja danych o spozyciu zywnosci

W praktyce badan konsumentow zywnosci najczesciej wystepuje podzial na

metody/srodki/dane bezposrednie i posrednie

POSREDNIE (ministerstwa, instytucje)

Sprawozdawczosc resortowa  popyt

(FAO)

Bilanse zywnosciowe (GUS) przecietne spozycie brutto

BEZPOSREDNIE

Badania budzetow gospodarstw domowych ---(GUS) Spozycie brutto w roznych grupach ludnosci (na poziomie detalu)

(IZZ)

Specjalne programy badania wylacznie spozycia zywnosci

Badania indywidualne

 Techniki wywiadow, ankiet itp.  spozycie brutto na poziomie gospodarstw domowych

 Techniki analityczno – chemiczne  spozycie netto

FAO – swiatowa organizacja do spraw wyzywienia i rolnictwa

IZZ – Instytut Zywnosci i zywienia

GUS – Glowny Urzad Statystyczny

METODA BILANSOWA

Bilanse zywnosciowe zestawiane sa dla poszczegolnych artykulow zywnosciowych, obejmuja zrodlo ich pozyskiwania (przychodow) oraz kierunki ich rozdysponowania (rozchody)

Spozycie = produkcja krajowa + import + inne przychody – zuzycie na cele niekonsumpcyjne – straty +/- saldo zapasow

Bilans szczebla zbiorczego

zrodla przychodow

 Produkcja rolna

 Import (brak w szczeblu wytworczym)

 Zmniejszenie zapasow (brak w szczeblu wytworczym)

Bilans szczebla wytworczego – dotyczy tylko rolnictwa

Kategoria spozycia w metodzie bilansowej

Przecietne roczne spozycie brutto danego produktu na statystycznego mieszkanca = podaz zywnosci w danym roku (na szczeblu hurtu) = zywnosc dostepna do spozycia = oferta spozycia

Wady metody bilansowej:

 Spozycie zawyzone brutto „na poziomie hurtu” tj. nie odliczajac strat w obrocie i w gospodarstwach domowych oraz zuzycia zywnosci na cele nie zwiazane z zywieniem ludnosci

 Orientacyjna, przyblizona wielkosc spozycia

 Nie uwzglednia roznych uwarunkowan konsumpcji, co umozliwiaja bezposrednie zrodla informacji

Zalety metody bilansowej:

 Pozwala analizowac rozwoj i tendencje w konsumpcji zywnosci

 Umozliwia porownania spozycia miedzy krajami (uniwersalna metodyka zestawiania bilansow)

 Ukazuje brak rownowagi miedzy popytem a podaza

 Ulatwia wspolprace w zakresie problematyki wyzywienia specjalistom z roznych dziedzin

 Tanie zrodlo informacji, gdyz dane uzyskuje sie w ramach rutynowej dzialalnosci odpowiednich instytucji

Zmiany w spozyciu zywnosci w Polsce

Pozadane:

 Wzrost spozycia owocow i ryb

 Spadek spozycia cukru

 Zmiany w strukturze spozycia miesa i tluszczow

Niepozadane:

 Wzrost spozycia tluszczow ogolem

 Spadek konsumpcji mleka i ziemniakow

METODA BUDZETOWA

1972 GUS rozpoczyna regularne badania budzetow gospodarstw domowych u glownych grup spoleczno – ekonomicznych gospodarstw metoda ciagla

1982 zmiana metody na rotacyjna o cyklu kwartalnym

1993 wlaczenie do badan nowych 2 grup spoleczno – ekonomicznych gospodarstw oraz zmiana metody na rotacyjna miesieczna

Grupy spoleczno – zawodowe gospodarstw domowych:

 Pracownikow

 Pracownikow uzytkujacych gospodarstwa rolne (minimalna powierzchnia dzialki rolnej 0,1 ha)

 Rolnikow

 Emerytow i rencistow

 Pracujacych na wlasny rachunek

 Utrzymujacych sie z niezarobkowych zrodel

Dane o spozyciu zywnosci z budzetow gospodarstw domowych:

Spozycie obejmuje:

 Artykuly zakupione = zakupy

 Pobrane z indywidualnego gospodarstwa rolnego/dzialki/ogrodka itp. lub dzialalnosci gospodarczej prowadzonej na wlasny rachunek = samozaopatrzenie

 Otrzymane nieodplatnie = dary

Za spozyte uznaje sie te artykuly, ktore zostaly przyniesione /weszly/ do gospodarstwa domowego

Dane o spozyciu nie obejmuja artykulow spozywanych poza domem ( w tym gastronomii)

Spozycie w gastronomii ewidencjonowane jest wylacznie wartosciowo (PLN)

Wady:

 Dane o spozyciu brutto („na poziomie detalu” tj. zakupow zywnosci) obejmuje straty zywnosci w gospodarstwie domowym, zuzycie zywnosci na zywienie zwierzat domowych oraz udzial w zywieniu osob spoza gospodarstwa

 Gospodarstwa swiadomie zanizaja niektore przychody i wydatki

 Ewidencjonowanie spozycia poza domem wylacznie w postaci wydatkow

 Badanie kosztowne, praco- i czasochlonne

Zalety:

 W porownaniu do metody bilansowej dostarcza danych blizszych faktycznemu spozyciu zywnosci

 Umozliwia poznanie wielu aspektow konsumpcji zywnosci

o Zroznicowanie w zaleznosci od rodzaju spoleczno – ekonomicznego gospodarstwa domowego

o Zroznicowanie przestrzenne

o Sezonowosc

o Wplyw wielkosci gospodarstw (liczba osob) na poziom i strukture spozycia

o Wplyw dochodow na zroznicowanie spozycia

o Rozmiary i zmiany w zaopatrzeniu gospodarstw w zywnosc

DAFNE – Data Food Networking Initiative (www.nut.uoa.gr)

ENHR – European Nutrition and Health Report, 2004

Badania indywidualnego spozycia, IZZ, W-wa 2000r.

Badania objely 1362 gospodarstw domowych. Zbiorowosc wylowiona zostala przy zastosowaniu terytorialnego, warstwowego, dwustopniowego schematu losowania. Zastosowany wywiad 24-godinny przeprowadzony wsrod 4200 osob. 4134 kwestionariuszy. Pomiary antropometryczne 4153 osob.

2. POJECIE I FUNKCJONOWANIE GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ (28.02.2008)

Gospodarka narodowa – caloksztalt zasobow i dzialalnosci prowadzonych w sferze produkcji zywnosci, podzialu i jej konsumpcji w danym kraju, a jej celem jest zaspokajanie potrzeb spoleczenstwa w zakresie wyzywienia

Zakres definicji:

 Dzialy, galezie i procesy wytworcze w sferze produkcji materialnej (wytwarzanie zywnosci)

 Infrastruktura gospodarcza

 Infrastruktura spoleczna – najwazniejsza w gospodarce zywnosciowej – uwzglednia sile robocza, wspoldzialanie zespolow ludzkich itp.

Gospodarka narodowa jest przedmiotem dzialania polityki gospodarczej

Gospodarka zywnosciowa jest przedmiotem dzialania polityki wyzywienia

Definicja gospodarki zywnosci wg Kaminskiego (model produkcyjno – konsumpcyjny)

Harmonijna synteza 8 ogniw lancucha zywnosciowego, ktore mozna podzielic na 4 mniejsze (produkcja, przetwarzanie, handel i konsumpcja)

 Produkcja rolna

 Skup

 Transport

 Przemysl spozywczy

 Rybolowstwo i przemysl rybny

 Przechowalnictwo

 Obrot zywnoscia (z handlem zagranicznym)

 Konsumpcja (z zywieniem zbiorowym)

Kryterium: bezposrednie powiazanie dzialalnosci z surowcami lub produktami zywnosciowymi

Inne modele gospodarki zywnosci – sensu largo (m. in. Grabowski, Wos)

Gospodarka zywnosciowa obejmuje 5 dzialow:

 Srodki produkcji i uslugi

 Produkcja surowcow

 Przetworstwo rolno – spozywcze

 Handel

 Konsumpcja

Warunkiem harmonijnego rozwoju gospodarki zywnosciowej jest nierownomierny rozwoj jej poszczegolnych dzialow. Sektor dystrybucji/obrotu, handlu/ musi rozwijac sie najszybciej! Najwolniej powinno sie rozwijac samozaopatrzenie /konsumpcja naturalna/.

Zakres wiedzy, jaki obejmuje gospodarka zywnosciowa:

 Ogolne podstawy ekonomii

 Ekonomika rolnictwa

 Marketing

 Polityka rolna, zywnosciowa, wyzywienia

 Miedzynarodowy handel rolno – zywnosciowy (WTO – swiatowa organizacja ds. handlu)

 Miedzynarodowe integracje gospodarcze/globalizacja

W wysoko rozwinietych gospodarkach rynkowych okolo ¾ wartosci produktow zywnosciowych powstaje poza rolnictwem

 Sektor wytwarzajacy srodki produkcji dla rolnictwa

 Laboratoria badawcze

 Przedsiebiorstwa przemyslu rolno – spozywczego

 Transport zywnosci

 Handel zywnoscia

Agrobiznes – klasyczna definicja amerykanska

Sysytem zintegrowania farmerow amerykanskich z jednostkami ich zaopatrzenia, przetworstwa i dystrybucji zywnosci, pozwalajacy ustanowic skuteczna kontrole nad wszystkimi wzajemnie od siebie zaleznymi ogniwami, od fermy do supermarketu i konsumenta (from the farm gate to consumer table)

Cechy agrobiznesu:

 Pojecie raczej rynkowe i organizacyjne niz ekonomiczne; oznacza praktyczna, rynkowa strone procesow

 Uwidacznia procesy integracji pionowej

 Okreslone sa instytucjonalne formy dzialania

 Rozwoj: proces racjonalizacji rolnictwa + ksztaltowanie sie nowoczesnego systemu gospodarki zywnosciowej, z malejacym udzialem rolnictwa

Integracja – scalanie; proces tworzenia calosci z czesci albo wlaczanie jakiegos elementu w calosc; zespolenie, zharmonizowanie skladnikow zbiorowosci spolecznych

Powiazania integracyjne w gospodarce zywnosciowej:

POZIOME – w obrebie jednego ogniwa

PIONOWE – miedzy ogniwami w lancuchu zywnosciowym

POZIOMA – dotyczy wspolpracy na jednym poziomie referencyjnym (glownie w sektorze rolnictwa)

– celem integracji poziomej jest optymalizacja zasobow i minimalizacja kosztow

np. rolnicy jednoczacy sie i tworzacy jedna calosc uprawiajaca np. pomidory. Dzieki temu w ramach hurtowych zamowien roznych srodkow mozna ograniczyc koszty i negocjowac lepsze warunki

Korzysci z integracji poziomej rolnikow:

 Poprawa pozycji przetargowej na rynku = wzmocnienie konkurencji

 Zmniejszenie kosztow (srodki i uslugi do produkcji, negocjowanie cen, inwestycje, promocja, zbyt itd.)

 Wykorzystanie szans rynkowych

 Poprawa oferty (jako obrona przed stratami wynikajacymi z niedostosowania jej wielkosci i jakosci),

 Uzyskanie korzystniejszej marzy

 Rozszerzenie pola dzialania

 Mozliwosc zaistnienia w powiazaniach pionowych (np. podpisanie umowy z przemyslem spozywczym na lepszych warunkach)

PIONOWA

Strategie polegajace na stopniowym przejmowaniu i kontrolowaniu jak najwiekszej liczby ogniw w lancuchu produkcji – od wydobycia i przetworzenia surowcow do sprzedazy produktu finalnemu odbiorcy

Cele integracji pionowej:

 Ograniczenie kosztow dzialalnosci = kosztow transakcyjnych

 Przejecie zyskow generowanych przez poszczegolne ogniwa, nie wpuszczamy posrednikow

 Poprawa koordynacji dostaw

 Lepsze zroznicowanie oferty

 Zbudowanie barier wejscia na rynek dla potencjalnych konkurentow (patrz 2 pkt)

W gospodarce rynkowej integracja pionowa stwarza warunki bezpieczniejszego funkcjonowania w stosunku do podmiotow niepowiazanych umowami

Powiazania pionowe i poziome czesto sa warunkiem mozliwosci korzystania ze srodkow pomocniczych lub uzyskania kredytow

ROZWIAZANIA INSTYTUCJONALNE W GOSPODARCE

Instytucja

=„reguly gry”, rzadzace gospodarka, stanowiace podstawowy element organizacji nowoczesnego, dojrzalego rynku

= okreslone przez ludzi ograniczenia, ksztaltujace wzajemne oddzialywania ludzi na siebie

Rodzaje instytucji:

 Formalne – pisane prawo, przepisy, zasady

 Nieformalne – przyjete zasady zachowan, tradycja

 Uregulowania instytucjonalne w sferze prawa finansow, informacji i marketingu sa niezbedne do sprawnego funkcjonowania nowoczesnego lancucha zywnosciowego

Dlaczego instytucje sa potrzebne? (1)

 Glownym celem kazdej organizacji jest oszczednosc kosztow

o Produkcji w ekonomii neoklasycznej

o Zarzadzania (transakcyjne) w nowej ekonomii instytucjonalnej (NIE)

Koszty transakcyjne = koszty zarzadzania = koszty funkcjonowania systemu gospodarczego (odpowiednik tarcia w systemach fizycznych – w fizyce mozna nasmarowac i tarcia nie bedzie, lecz ze wzgledu na sprawnie dzialajacy system antykorupcyjny smarowanie w systemie gospodarczym nie sa mozliwe )

np.

 Zbieranie informacji rynkowych

 Prowadzenie negocjacji

 Projektowanie umow

 Zabezpieczenie umow

 Skladowania zabezpieczajacego wykonanie zobowiazan

Dlaczego instytucje potrzebne sa w gospodarce zywnosciowej?(2)

 Czynniki presji na ksztaltowanie instytucji na rynku zywnosci

o Jakosc zywnosci

o Bezpieczenstwo zdrowotne

o Zdrowie i jakosc zycia konsumenta

o Ochrona srodowiska

3. PROGRAMY WYZYWIENIA LUDNOSCI

FAO – Food and Agriculture Organisation – www.fao.gov

WHO – World Health Organisation – www.who.org

FAO:

 Niedozywienie na swiecie

o Rodzaje glodu: chroniczny – trwajacy przez caly rok, chwilowy – spowodowany kleska zywiolowa lub katastrofa, trwajacy przez pewien okres, sezonowy – powtarzajacy sie regularnie w okreslonym czasie w roku, np. zima

o <2000 – 2002> – 850 milionow ludzi niedozywionych na swiecie

1. W tym: 814 milionow w krajach rozwijajacych sie (519 mln w krajach Azji i Pacyfiku)

11 mln w krajach rozwinietych

o Grupy ryzyka

1. Rolnicy

2. Mieszkancy duzych miast mieszkajacy w slumsach

3. Kobiety z malymi dziecmi

4. Mieszkancy gor – mala produkcja zywnosci

PRIORYTETOWE DZIEDZINY DZIALAN WG FAO/WHO

1. Zapewnienie bezpieczenstwa zywnosciowego, tj. nieprzerwanego dostepu do zywnosci, ktore wystarcza dla wszystkich ludzi, dla zdrowego i aktywnego zycia (FOOD SECURITY)

Wg wytycznych ONZ 0,7 % rocznego PKB – pomoc dla panstw rozwijajacych sie

2. Ochrona konsumentow poprzez nadzor jakosci i bezpieczenstwa zywnosci (FOOD SAFETY)

3. Zapobieganie niedoborom skladnikow odzywczych, glownie jodu, witaminy A i zelaza:

a. Wzbogacanie (fortyfikacja) zywnosci w:

i. Jod – glownie sol jodowana

ii. Zelazo – glownie produkty zbozowe

iii. Witamina A – wzbogacanie margaryn, tluszczow, w ktorych witamina A jest rozpuszczalna

b. Suplementacja diety

4. Zmiana wzorcow spozycia – propagowanie wlasciwych diet (modeli wyzywienia) i zdrowego stylu zycia

5. Opieka nad spoleczno – ekonomicznymi grupami ryzyka

6. Ocena, analiza i monitorowanie spozycia zywnosci

FILARY POLITYKI WYZYWIENIA:

1. Jakosc zywnosci

2. Bezpieczenstwo zywnosciowe (Food Security)

3. Zywienie (Nutrition)

EFSA – Organizacja zajmujaca sie jakoscia zywnosci (European Food Safety Authority)

Ad.1 Jakosc zywnosci

 Dzialania legislacyjne: Biala Ksiega Bezpieczenstwa Zywnosci (White Paper on Food Safety, 1999); zreformowana Wspolna Polityka Rolna (Agenda 2000) – produkcja oraz wspierane finansowo przez UE projekty naukowe realizowane w ramach programow ramowych

 Dyrekcja Generalna SANCO – organ Komisji Europejskiej ds. zdrowia i ochrony konsumentow

 Struktura doradcza – funkcjonujacy od 2001 roku Europejski Urzad ds. Bezpieczenstwa Zywnosci – EFSA (European Food Safety Authority)

Seria tzw skandali zywnosciowych, zwiazanych m.in. z BSE oraz skazeniem produktow drobiowych dioksynami przyczynila sie do wyraznego spadku zaufania konsumentow do jakosci zywnosci na rynku UE. Przez to coraz wieksza wage przywiazuja oni do jakosci zywnosci

W badaniu ankietowym Eurobarometr przeprowadzonym w 1997 roku na zlecenie Komisji Europejskiej az 67% respondentow wyrazilo swoj niepokoj zwiazany z jakoscia kupowanej zywnosci.

Ad.2 Bezpieczenstwo zywnosciowe (Food Security)

Brak bezpieczenstwa zywnosci w UE obecnie dotyczy (najczesciej w postaci chwilowych lub sezonowych niedoborow pokarmowych) grup osob o najnizszych dochodach, bezrobotnych lub imigrantow

W celu zapobiegania i zwalczania „ukrytego” glodu na poziomie skladnikow mineralnych (J, Fe) stosowane sa roznorodne metody wzbogacania zywnosci oraz suplementacji diety, w grupach ludnosci tzw zwiekszonego ryzyka, a takze edukacja zywieniowa.

W ramach Wspolnej Polityki Rolnej funkcjonuje szereg mechanizmow, ktorych celem jest zuzytkowanie nadwyzek produkcyjnych zywnosci przez chwilowa ich dystrybucje do osrodkow pomocy spolecznej, szpitali, organizacji humanitarnych oraz placowek oswiatowych.

Instrumenty te obowiazuja we wszystkich krajach czlonkowskich, m.in. na rynku mleka oraz owocow i warzyw.

 Dostarczanie nadwyzek zywnosci najubozszej ludnosci UE (PEAD) – Programme European d’Aide aux plus Demunis

 Mechanizm WPR funkcjonujacy od 1987 roku

o Idea: Bezplatne przekazywanie zywnosci pochodzacej z rezerw interwencyjnych UE przez akredytowane organizacje charytatywne z krajow Wspolnoty osobom najbardziej potrzebujacym na terenie poszczegolnych panstw

o Budzet PEAD wynosi kazdego roku 200 mln euro

o Rozdzial srodkow do krajow wg kryteriow spolecznych i ekonomicznych, w tym demograficznych i skali ubostwa

o Najwiecej zywnosci rocznie otrzymuja Wlochy, Francja i Hiszpania

 Programy promocji spozycia mleka

o UNIA EUROPEJSKA

o USA

 Milk mustache program

o POLSKA

 „Mleko pije swiat podbije”

 Doplaty w placowkach oswiatowych

 440 tys uczniow w ponad 4 tysiacach szkol zostalo objetych tym programem od czasu wstapienia Polski do UE

• Wnioskodawcy:

o Szkola – placowka oswiatowa

o Dostawca mleka

Ad.3 Zywienie (Nutrition)

Najpowazniejszym problemem sfery konsumpcji unijnej gospodarki zywnosciowej porownywalnym do „tykajacej bomby zegarowej” jest obecnie nadmierne spozycie energii oraz wadliwe z punktu widzenia zasad prawidlowego zywienia struktura przecietnej racji pokarmowej

UE: 3182 kcal (1970 r.) 3536 kcal (2003 r.) (FAO)

Wadliwa struktura diety, charakteryzujaca – wbrew powszechnym pogladom – takze mieszkancow panstw srodziemnomorskich, przyczynia sie do rozprzestrzeniania epidemii otylosci i nadwagi, prowadzacych do wzrostu ryzyka zachorowan na:

o Schorzenia ukladu naczyniowo – sercowego

o Cukrzyce

o Niektore nowotwory

Programy typu 5-a-day – warzywa i owoce 5 razy dziennie

Roznorodna gatunkowo grupa produktow zawierajaca

o Antyoksydanty zywieniowe – witaminy oraz zwiazki polifenolowe

o Blonnik pokarmowy

o Fitosterole

o Oraz inne weglowodany proste i zlozone

Wspoluczestnicza:

o Instytucje miedzynarodowe

o Osrodki badawczo – naukowe

o Organizacje pozarzadowe

o Podmioty gospodarcze na rynku warzyw i owocow

o Komisja Europejska

Typy programow promujacych wzrost spozycia owocow i warzyw:

o Powszechne – niosace ogolne hasla informacyjno – edukacyjne dla calej populacji (USA, Austria, Polska, Norwegia)

o Zogniskowane – skierowane do konkretnej grupy docelowej – np. do dzieci pracownikow, kobiet (Kanada, Dania, Holandia, Norwegia)

Program 2 & 5-a-day – owoce 2 razy dziennie, warzywa 5 razy dziennie

Sex om dagen – 6 razy dziennie owoce i warzywa (Szwecja, Dania) – Strategie programu:

o Owoce w miejscu pracy (bezplatnie dla pracownikow

o Owoce w szkole (oplacane przez rodzicow)

o Oraz warzywa i owoce w zywieniu zbiorowym

Problemy i wyzwania dla wprowadzanych programow

Wazna cecha programow jest wspolpraca instytucji odpowiedzialnych za ich wdrazanie z partnerami pozarzadowymi, podmiotami gospodarczymi, organizacjami konsumenckimi, placowkami oswiaty oraz mediami.

Najtrudniejsza kwestia – finansowanie

Implementacja poprzedzona i zakonczona badaniami – w ten sposob sprawdza sie skutecznosc programow.

Strategia zwalczania otylosci – oznakowanie opakowan zywnosci w celu promocji „zdrowego” wyboru

o Europejska Platforma ds. Diety, Aktywnosci Fizycznej i Zdrowia (European Platform on Diet, Physical Activity and Health)

o Polska Federacja Producentow Zywnosci www.pfpz.pl

Wniosek koncowy:

Dzialania UE w ramach priorytetowych dla regionu 3 filarow polityki wyzywienia ulegly znacznej intensyfikacji w ostatnich latach – jest to sygnal dla producentow, przetworcow i dystrybutorow, ktorzy moga dostosowac swoje oferty do preferencji i zachowan nabywcow.

4. Programy zywnosci – c.d.; Wzorce i modele konsumpcji; specyficzne aspekty gospodarki zywnosciowej

Programy zywnosciowe w USA

 1 sposrod 5 Anglikow uczestniczy w co najmniej jednym programie pomocy zywnosciowej koordynowanym przez USDA

 Obecnie realizowanych jest 15 programow pomocy – finansowanie przekracza 51 mld USD (a np. Budzet PEAD okolo 200 mln Euro na rok – patrz wczesniej)

 W ostatnich 5 latach wielkosc finansowania systematycznie wzrastala

FOOD STAMP PROGRAM

 Najwiekszy, najszybciej rosnacy program pomocy zywnosciowej w USA (1969 – 2,8 mln osob, 2005 – 25 mln osob)

 Osoby uprawnione do korzystania z pomocy moga nabywac produkty zywnosciowe w specjalnie wyznaczonych sklepach spozywczych przy pomocy Electronics Benefits Transfer (EBT) cards. Paradoksem jest jednak, ze wsrod osob korzystajacych z pomocy najwiecej jest osob otylych – osoby te prowadza osiadly tryb zycia, nie pracuja

WZORCE A MODELE SPOZYCIA ZYWNOSCI

Wzorzec konsumpcji – empirycznie stwierdzona rzeczywista spolecznie uznana i respektowana konstrukcja

 Okresla poziom, strukture i sposoby konsumpcji wraz z czynnikami determinujacymi je, utrwalone i powtarzajace sie masowo w okreslonych warunkach spoleczno – ekonomicznych, a powstajace w wyniku zachowan konsumpcyjnych – adekwatny do upodoban i przyzwyczajen konsumentow

 W odniesieniu do zywnosci oznacza zaistnialy uklad spozycia produktow zywnosciowych, oparty na tradycjach i nawykach zywieniowych

Model konsumpcji – uklad spozycia, ktory powinien zostac osiagniety w okreslonej przyszlosci za pomoca inwestycji w zakresie produkcji, podazy zywnosci oraz odpowiedniej polityki spolecznej, kulturowej i oswiatowej

 Teoretyczna koncepcja przyszlej konsumpcji w powiazaniu z jej rola, funkcjami i uwarunkowaniami

 Co, komu i w jakich proporcjach przewidziano do spozycia.

TE DWA POJECIA CZESTO SIE MYLA!!!

Przy budowie modelu konsumpcji powinny byc uwzglednione czynniki:

 Podazowe (naturalne) – jezeli w kraju sa dobre warunki do produkcji ziemniakow, to powinno to zostac uwzglednione w modelu

 Ekonomiczno – gospodarcze (nie polityczne!)

 Wiedza zywieniowo – zdrowotna

 I zwyczaje oraz upodobania zywieniowe populacji

Glowne modele wyzywienia/programy/cele zywieniowe w Polsce

[PZPR 1974 na 1990, IZZ 1983 – docelowy, IZZ 1991 na 2000]

SPECYFICZNE ASPEKTY GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ

 Sezonowosc (patrz cwiczenia)

 Mala elastycznosc dochodowa popytu na zywnosc – zmiany dochodow nie wplywaja znaczaco na popyt

 Spadek udzialu wydatkow na zywnosc w wydatkach ogolem (I prawo Engla) – obecnie wydatki na zywnosc w wydatkach ogolem wynosza 27 % w Polsce, a w Wielkiej Brytanii czy w Europie Zachodniej okolo 15%

 Rozdrobniona struktura agrarna – mala srednia wielkosc gospodarstw (w Polsce okolo 8 ha), przez co nie jest latwo przetrwac pojedynczemu rolnikowi – musza godzic sie z tym, ze trzeba dzialac razem

 Niski udzial rolnictwa w PKB

 Rozproszenie przemyslu

 Przestrzenne rozmieszczenie przemyslu

o Orientacja konsumpcyjna – zaklady blisko konsumenta (nabywcy)

o Orientacja surowcowa – zaklady blisko surowca (np. produkcja owocowo – warzywna, gdy zaklady przemyslu sa prawie przy polu, na ktorym zbiera sie warzywa…)

o Orientacja obojetna – np. koncentraty spozywcze, napoje

Lokalizacja zakladow przemyslu spozywczego zalezy od kosztow transportu oraz innych czynnikow np. zasobow wody, dostepnosci sily roboczej, specjalnych stref ekonomicznych

UWARUNKOWANIA SPOZYCIA ZYWNOSCI

 Ekonomiczne

o Podaz

o Dochod (krajowy i rozporzadzalny)

o Cena

o Promocja (marketing, w tym opakowanie)

 Pozaekonomiczne

o Demograficzne (np. wiek, plec, wyksztalcenie, miejsce zamieszkania…)

o Psychologiczne (np. upodobania wlasne, przyzwyczajenia)

o Spoleczno – kulturowe

o Sezonowosc

Sezonowosc w funkcjonowaniu przemyslu spozywczego

 W przypadku analizy zjawiska przyjmuje sie 4-stopniowa skale sezonowych wahan produkcji

Zaklady przetworcze moga charakteryzowac sie:

 Wysoka rytmika produkcji, zatem malymi wahaniami sezonowymi. Przecietne odchylenie wzgledne w produkcji tych zakladow jest mniejsze od 10%

o Wytwarzanie produktow przemialu zboz, produkcja chleba, makaronow, mleka spozywczego

 Istotnymi wahaniami sezonowymi (od 10 do 20% odchylenia)

o Zaklady produkujace mieso, wyroby cukiernicze oraz oleje i tluszcze roslinne

 Bardzo silnymi wahaniami sezonowymi (od 20 do 50 % odchylenia)

o Zaklady przetwarzajace owoce i warzywa

 Kampanijna produkcja (odchylenie powyzej 50%)

o Tylko w przypadku produkcji cukrow i przetworstwa ziemniakow

Metody obnizania wahan sezonowych (srodki lagodzenia)

 Dobor odmian i gatunkow, aby maksymalnie przedluzyc badz przyspieszyc czas zbioru

 Dobra organizacja dostaw i skupu

 Stosowanie odpowiedniej istrumentacji finansowej (np. ceny sezonowe i minimalne)

 Prowadzenie dodatkowych operacji technologicznych oraz produkcji miedzysezonowej w przetworstwie

 Magazynowanie surowcow i produktow w odpowiednich warunkach zwlaszcza rozwoj calego lancucha chlodniczego – od chlodni produkcyjnych i skladowych, do lodowek i zamrazarek w gospodarstwach domowych

 Handel zagraniczny

5. Determinanty popytu na zywnosc

4 poziomy czynnikow:

I. Swiatowy  zroznicowanie zywienia w skali globalnej i regionalnej

II. Regionalny, krajowy, lokalny

III. Gospodarstwa domowego

IV. Indywidualny

I i II:

1. Czynniki przyrodniczo – geograficzne (pierwotne, ekologiczne – czlowiek nie jest w stanie ich zmienic)

• Zasoby ziemi, gleby, uzytki zielone

• Rzezba terenu

• Woda i ilosc opadow (obecnie 2,5 % swiatowych wod to wody slodkie, z tego zaledwie 1% to wody powierzchniowe)

• Klimat i temperatura

• Dlugosc okresu wegetacyjnego

2. Czynniki kulturowo – religijne

3. Czynniki spoleczno – ekonomiczne

• Liczba ludnosci i trendy demograficzne

• Migracja ludnosci i wzrost urbanizacji

• Styl zycia

• Poziom rozwoju gospodarczego – bariery ekonomiczne popytu w gospodarstwie domowym: dochod i ceny (wspolczynnik elastycznosci)

• Kontakty handlowe

• Poziom wyksztalcenia

• Wplyw grup spolecznych

4. Postep techniczny i technologiczny

(obecnie w UE15 spozycie dzienne wynosi 3539 kcal/osobe/dzien)

2006 – uprawy genetycznie modyfikowane roslin (GM crop  biotech crop)

• 102 mln ha

• 10,3 mln farmerow nisko- i wysokotowarowych

• 22 kraje: 11 rozwinietych (60% upraw) i 11 rozwijajacych sie (40% upraw)

• UE: Hiszpania, Francja, Republika Czeska, Portugalia, Niemcy, Slowacja, Rumunia

Produkcja genetycznie modyfikowanej zywnosci:

USA – 54%

Argentyna – 18%

Brazylia – 11%

Kanada – 6%

Indie – 4%

Odpornosc genetycznie modyfikowanych roslin na herbicydy i insekty:

68% - na herbicydy

19% - na insekty

13% - na oba czynniki

Procent roslin genetycznie modyfikowanych:

57% - soja

25% - kukurydza

13% - bawelna

5% - rzepak

III

Boner i Kossut (1983) – 4 grupy:

1. Ekonomiczne

• Wielkosc i struktura podazy

• Zasobnosc i dostepnosc sieci handlowej

• Dochody realne ludnosci

• Wielkosc i struktura spozycia naturalnego (samozaopatrzenie, np. wlasny ogrodek) oraz spozycia spolecznego (np. dokarmianie itp – pochodzace ze spolecznych funduszy)

2. Demograficzne

• Liczba ludnosci

• Tempo i charakter jej zmian

• Struktura ludnosci wg plci i wieku

• Liczba gospodarstw domowych

• Liczebnosc rodzin

3. Przyrodniczo – techniczne

• Klimat i inne warunki geograficzne

• Potrzeby fizjologiczne

• Stan mieszkan i ich wyposazenie

• Stan posiadania i rodzaj dobr trwalego uzytku

• Postep naukowo – techniczny

4. Spoleczno – psychologiczne

• Klasy i grupy spoleczne

• Dzialalnosc wychowawcza i wyksztalcenie

• Poziom kulturalny i cywilizacyjny ludnosci

• Tradycje w zakresie charakteru i sposobow konsumpcji

• Reklama i promocje handlowe – marketing

• Moda, reakcje psychiczne konsumentow

• Nakazy i zakazy administracyjne

Szwacka – Salmonowicz i Zielinska (1996)

1. Ekonomiczne

2. Biologiczne

3. Demograficzne

4. Socjospoleczne

5. Spoleczno – zawodowe

Kowrygo 2000 (spr.) – polega na podziale na czynniki zewnetrzne i wewnetrzne

IV – popyt indywidualnego konsumenta

Model i wzorzec konsumpcji – patrz wyklad 4

Przeslanki budowy modeli spozycia zywnosci:

• Uwarunkowania geograficzno – przyrodnicze produkcji surowcow

• Poziom rozwoju ekonomicznego kraju

• Wiedza o zywieniu

• Zwyczaje i tradycje zywieniowe

6. Organizacja i funkcjonowanie rynku rolnego

Sfera obrotu w gospodarce zywnosciowej

Kanaly dystrybucji  procesy przemieszczania surowcow rolnych i artykulow spozywczych w celu dostarczania konsumentom odpowiednio przygotowanych i przetworzonych artykulow zywnosciowych.

Kanaly dystrybucji:

 Strumienie fizyczne

 Strumienie finansowe – formy zaplaty za towar

Formy obrotu:

 Rynek surowcow rolnych = rynek rolny

 Obrot wewnetrzny

o Sprzedaz hurtowa

o Sprzedaz detaliczna = nie tylko sklepy, ale takze gastronomia

 Obrot miedzynarodowy = handel zagraniczny

Kanaly dystrybucji surowcow rolnych

Bezposrednie

 Bezposrednio konsumentowi

 Bezposrednio do przetworstwa spozywczego – zazwyczaj improwizacja (albo uda sie sprzedac, albo nie)

 Kontrakty z przetworstwem – umowy na okreslona partie towaru, negocjuje sie cene, czas dostawy itp. nawet zanim rolnik ma dostepny towar – najbardziej pozadane

Posrednie

 Posrednikom prywatnym

 Firmom handlowym forma zorganizowana, lepsza niz posrednikom prywatnym

 Spoldzielniom

 Na rynku wtornym – rynek hurtowy, gieldy, akcje

 Agencji rynku rolnego

Dlugosc i szerokosc kanalow dystrybucji

Dlugosc = liczba posrednikow

 Im wieksza (dluzszy kanal), tym wyzszy koszt produktu dla finalnego odbiorcy (kazdy posrednik musi zarabiac)

 Jakosc surowca obniza sie

 Tendencja do skracania kanalow dystrybucji

Szerokosc = liczba dostawcow

 Najwieksze w przedsiebiorstwach wstepnego przerobu surowca, najmniej w przedsiebiorstwach przerobu wtornego

 Surowce nabywane sa czesciej od stalych dostawcow (wieloletnie kontrakty)

 Tendencja do zmniejszania liczby dostawcow surowcow (zmniejsza ilosc spraw administracyjnych, takich jak podpisywanie umow z dostawcami itp.)

Najwiekszy % udzial skupu w produkcji:

 Rzepak i rzepik

 Buraki cukrowe

 Drob

Coraz wiecej produktow trafia do kanalow dystrybucji, zwieksza sie przez to towarowosc rolnictwa

RODZAJE RYNKU ROLNEGO

Rynek rolny – ogol transakcji kupna – sprzedazy miedzy producentami rolnymi i posrednikami/nabywcami oraz uwarunkowania ekonomiczne (negocjowanie cen, czasu itp.) tych transakcji

 Rynek pierwotny (producencki)

o Producenci biernie dostarczaja surowce na rynek, bez rozeznania potrzeb i zachowan konsumentow

o Podstawowa funkcja jest skup w celu dalszego przekazania do sprzedazy

o Celem rolnika jest tylko pozbycie sie surowca

 Kontrakty z przetworstwem

 Rynek wtorny – rynki hurtowe, gieldy towarowe, aukcje

Kontrakty z przemyslem spozywczym

 Producent rolny zobowiazuje sie wyprodukowac i dostarczyc kontraktujacemu oznaczona ilosc okreslonego rodzaju produktow rolnych

 Kontraktujacy zobowiazuje sie te produkty odebrac w okreslonym terminie po umowionej w kontrakcie cenie; czasem dochodzi do renegocjacji warunkow – jest to spowodowane tym, ze czesto umowy sa zawierane z wyprzedzeniem, np. w styczniu, a umowa dotyczy wrzesnia – ze wzgledu na zle warunki pogodowe moze pojawic sie nieurodzaj i rolnik nie jest w stanie wywiazac sie z umowionych zobowiazan

 Obydwie strony stosownie do umowy musza spelnic swiadczenia dodatkowe

Inne formy wspolpracy

 Dostarczanie produktow ubocznych lub odpadow produkcyjnych np. na pasze do wykorzystania

 Udzielanie kredytow preferencyjnych

 Dostarczanie srodkow do produkcji

 Opieka agro- i zootechniczna

 Szkolenie producentow surowca

RYNEK WTORNY

Definicja rynku hurtowego – miejsce, gdzie w odpowiednio okreslonym i wyposazonym terenie koncentruje sie system hurtowni artykulow rolno – spozywczych oraz roznego rodzaju dzialan zwiazanych z przechowywaniem, przetwarzaniem, pakowaniem, dystrybucja, handlem, kontrola, racjonalizacja, transportem wraz z szeroka oferta uslug dla potrzeb operatorow na tych rynkach

Najwazniejsze korzysci z funkcjonowania rynkow hurtowych

 Aktywne dostosowywanie podazy z popytem

 Przeksztalcanie asortymentu produkcyjnego w handlowy

 Standaryzacja towarow

 Zwiekszanie konkurencyjnosci

 Poprawa warunkow sprzedazy

 Stworzenie wiarygodnych podstaw do negocjacji cenowych

 Stworzenie systemu sprawnej informacji rynkowej

 Wzrost przedsiebiorczosci: rolnikow, przedsiebiorstw przewozowych, handlowych i innych obslugujacych obrot hurtowy

 Tworzenie miejsc pracy, rozwoj terenow

Lokalizacja rynkow hurtowych

Rynki:

 Ponadregionalne (w Polsce 6 – Gdansk, Lublin, Lodz, Poznan, Warszawa, Wroclaw)

 Regionalne

 Lokalne (ok. 20)

 Specjalistyczne

Warszawski Rolno – Spozywczy Rynek Hurtowy S.A.

 35 ha, dziennie 5,5 tys. samochodow

 Zasieg: woj. mazowieckie, warminsko – mazurskie, podlaskie, lubelskie, 14 mln konsumentow

 Roczne obroty okolo 720 tys ton

 Platforma Logistyczna Bronisze

 Biuro Obslugi Eksportu SILVI – COLA eksport swiezych warzyw i owocow, glownie na rynki wschodnie

(Przedsiebiorstwa)

Gieldy towarowe

Sformalizowany rynek, gdzie obrot towarami rolno – spozywczymi odbywa sie na zasadach postepowania ofertowego, bez obecnosci towaru – w przeciwienstwie do rynku hurtowego, gdzie towar jest fizycznie dostepny

Istota:

 Kojarzenie ofert kupna i sprzedazy

 Koncentracja podazy i popytu

Funkcje:

 Cenotworcza

 Standaryzacja towarow

Definicja wg ustawy:

Zespol osob, urzadzen i srodkow technicznych zapewniajacy wszystkim uczestnikom obrotu jednakowe warunki zawierania transakcji oraz jednakowy dostep w tym samym czasie do informacji rynkowych, przede wszystkim o kursach, cenach, obrotach towarami gieldowymi

Gielda towarowa moze byc prowadzona tylko przez spolke akcyjna, ktorej wolno zajmowac sie tylko rozliczeniami dokonywanych transakcji

Transakcje na gieldach towarowych:

 Transakcje gotowkowe

 Kontrakty forward – umowa kupna – sprzedazy, w ktorej zaplata i odbior towaru nastepuje w umowionym terminie w przyszlosci w ustalonej ilosci i cenie

 Kontrakty futures – umowa kupna – sprzedazy okreslonej ilosci towaru w okreslonym przyszlym terminie, po cenie okreslonej w momencie zawierania transakcji – korzystne dla rolnika, gdyz nawet, jezeli cena danego towaru po pewnym czasie spadnie, to rolnik bedzie zabezpieczony i na pewno dostanie ustalona sume.

 Transakcje opcyjne – prawo do kupna – sprzedazy okreslonego towaru w okreslonym terminie i cenie

Aukcje towarow rolniczych

 Aukcje typu holenderskiego; „zegarowe”

 Glownie dystrybucja produktow ogrodniczych: owoce, warzywa, rosliny ozdobne

 90 % tych produktow sprzedaje sie na aukcjach

 Koncentracja podazy przez teleaukcje; laczone aukcje w kilku krajach

 Sprzedaz na zasadzie licytacji

Lokalne Centrum Pierwszej Sprzedazy Ryb Aukcja Rybna Ustka spolka Z o.o.

 Od 2004 roku; sfinansowana z funduszu PHARE

 Cel dzialania:

o Przyspieszenie restrukturyzacji rybolowstwa w celu podniesienia konkurencyjnosci i efektywnosci

o Wzmocnienie pozycji rynkowej sektora polowowego

Grupy producentow ryb

Wspolna Polityka Rybacka UE wymaga integracji poziomej w UE

> 150 uznanych organizacji rybackich

Korzysci z grupowej dzialalnosci:

 Wsparcie finansowe WPR

 Stabilizacja rynku

 Wzrost wspolodpowiedzialnosci w gospodarowaniu zasobami – wymogi rynku i limity polowowe zasobow morza

Sposob dzialania aukcji rybnej w Ustce

 Kupujacym jest aukcja, w imieniu i na rzecz rybaka

 Droga ryb od dostawcy do odbiorcy:

o Przyjecie ryb z kutra

o Przygotowanie do sprzedazy (sortowanie wg klas jakosci i wielkosci – pakowanie, wazenie, zaladowywanie)

o Licytacja (sprzedaz)

o Odbior zakupionego towaru

Ceny na aukcji:

 Cena minimalna ustalana kazdorazowo przez prezesa aukcji, w porozumieniu z rybacka organizacja producentow

 Cena rozpoczecia licytacji = 150% ceny minimalnej

Warunki wlasciwej organizacji wtornego rynku rolnego:

 Budowa infrastruktury rynkowej (hurtowy, gieldy towarowe, aukcje)

 Rozwoj form zintegrowanej dzialalnosci producentow rolnych (GPR – grupa producentow rolnych)

Pomoc finansowa dla GPR w ramach PROW 2007 – 2013

 Grupy wpisane do rejestru marszalka wojewodztwa 01.01.2007 – 31.12.2013

 Ten mechanizm nie dotyczy sektorow: owocow i warzyw, grzybow, orzechow oraz ryb

 Pomoc na wniosek grupy

Wysokosc pomocy dla GPR

Liczona na podstawie rocznej wartosci netto produkcji sprzedanej wyprodukowanej w gospodarstwach czlonkow grupy do wysokosci:

W I i II roku – 100.000 Euro

W III roku – 80.000 Euro

W IV roku – 60.000 Euro

W V roku – 50.000 Euro

Budzet dla Grup Producentow Rolnych = 140 mln EURO – 105 mln Euro to udzial UE, a tylko 35 mln Euro stanowi udzial Polski

GPR w UE-15

 Dostarczaja rolnikom >50% srodkow produkcji

 Skupuja i wprowadzaja do obrotu > 60% wytworzonych surowcow rolnych

 Licza > 9 mln czlonkow, wiecej niz rolnikow!!!

 Zatrudniaja >600 tys pracownikow

 Obroty > 200 mld Euro

7. Sektor przetworstwa zywnosci (10 kwietnia 2008)

Europejska Klasyfikacja Dzialalnosci (EKD)

Dzial 15:

15.1 Produkcja, przetworstwo i konserwowanie miesa

15.2 Przetworstwo i konserwowanie ryb i produktow rybolowstwa

15.3 Przetworstwo owocow i warzyw

15.4 Produkcja olejow i tluszczow roslinnych

15.5 Produkcja artykulow mleczarskich

15.6 Wytwarzanie produktow przemialu zboz, skrobi i produktow skrobiowych

15.7 Produkcja gotowych pasz dla zwierzat

15.8 Produkcja pozostalych artykulow spozywczych:

 Miod

 Przemysl cukierniczy i cukrowniczy

 Przemysl piekarniczy

 Koncentraty

 Herbata i kawa

 Przyprawy

 Zywnosc dietetyczna

15.9 Produkcja napojow, zarowno alkoholowych jak i bezalkoholowych

Fazy przerobu przemyslowego zywnosci:

 Przerob wstepny (pierwotny) – wydobywanie czesci jadalnych z surowcow rolnych

 Przerob poglebiony – produkcja wieloskladnikowych wyrobow z komponentow otrzymanych z jednego surowca rolnego

 Przerob wtorny – produkcja wieloskladnikowych wyrobow z komponentow otrzymanych z roznych surowcow rolnych

WRAZ ZE WZROSTEM STOPNIA PRZETWORZENIA WZRASTA WARTOSC DODANA

 Wartosc dodana liczy sie jako sume wszystkich marz doliczonych do wartosci finalnego artykulu spozywczego ponad wartosc surowcow zuzytych do jego wyprodukowania. Zatem im wiecej posrednikow przetwarzajacych dany produkt, tym wieksza jest jego finalna wartosc (kazdy musi zarabiac)

 Wartosc dodana zalezy m.in. od stopnia przetworzenia, nowoczesnosci technologii i skladnikow zywnosci, rodzaju opakowan

Etapy rozwoju rynku zywnosci wg kryterium standardow jakosciowych dla kolejnych generacji produktow

I. (lata 60-te) Postep w utrwalaniu zywnosci i ochrona przed zniszczeniem

II. (lata 70-te) Walory odzywcze i smakowe

III. (lata 80-te) Wygoda w uzyciu produktu i przygotowania pozywienia (rynek zywnosci wygodnej convenience food)

IV. Ochrona lub poprawa zdrowia (rynek zywnosci funkcjonalnej functional food)

Zjawiska charakteryzujace przemysl spozywczy na przelomie wiekow

1. Postep techniczny

a. Rozwoj nauki o zywnosci i zywieniu

b. Nowe techniki produkcji, przetworstwa, utrwalania, przechowywania

2. Rozwoj technologii produkcji zywnosci

3. Wzrost konkurencyjnosci i trudnosci zbytu (nadprodukcja zywnosci)

4. Wzrost wymiany miedzynarodowej

5. Wzrost zlozonosci przepisow legislacyjnych

6. Proby wspolpracy przemyslu z nauka, instytucjami panstwowymi i NGO

Polska Federacja Producentow Zywnosci (PFPZ)

 Utworzona w 1999 roku w celu zapewnienia efektywnego wspoludzialu podmiotow gospodarczych w tworzeniu

o Prawnych

o Organizacyjnych

o Ekonomicznych

Warunkow rozwoju sektora zywnosciowego

 Czlonkowie: wiodace firmy i organizacje zwiazane z szeroko rozumianym rynkiem zywnosci w Polsce

Dzialalnosc PFPZ bazuje na 3 filarach:

 Organizacja – realna mozliwosc wplywania na ksztalt makro- i mikro- otoczenia firm i przyczyniania sie do rozwoju sektora zywnosciowego

 Wspolpraca niezaleznie od rywalizacji na dynamicznie rozwijajacym sie rynku – jest mozliwa:

o Miedzy przedsiebiorstwami

o Przemyslu z administracja rzadowa, samorzadowa i parlamentem

PFPZ stwarza unikatowa platforme do wspolpracy miedzy firmami

 Oddzialywanie

PFPZ jest czlonkiem

 Konfederacji Przemyslu Zywnosci i Napojow UE

 Europejskiego Stowarzyszenia Producentow Zywnosci i Specjalnego Przeznaczenia Zywieniowego (IDACE)

Unikatowosc sektora spozywczego w gospodarce UE

 Przetwarza 70% produkcji rolnej UE

 Sektor przetworczy nr 1

2006 r obrot 870 mld euro = 14% calosci,

Nr2 – samochodowy, nr 3 – chemiczny

 Praciodawca nr 1 wsrod wszystkich sektorow przetworczych: 4,4 mln ludzi (13,4%)

Najwieksze zatrudnienie:

Niemcy (517 tys), Hiszpania, Polska (464 tys), Wielka Brytania, Francja (420 tys)

 Eksporter netto zywnosci

Eksport = 52 mld euro (odbiorcy: USA (22%, 11 mld euro), Rosja (!4,9), Japonia (3,5); top 10 zamykaja Chiny (! >1 mld))

Import = 43 mld euro (Dostawcy: Brazylia – 10% i Argentyna – 10%)

 Lider w swiatowym eksporcie rolno – zywnosciowym

o 20% udzial, tendencja spadkowa; 2 msce USA (10%)

 Duzy i rozdrobniony sektor (300 tys przedsiebiorstw: 99,1 % MSP (malych i srednich przedsiebiorstw), generuja 50% obrotow)

 Nr 1 w wartosci dodanej wsrod wszystkich przetworczych (11,8%) (w wartosci dodanej gospodarki UE 1,8% PKB)

Sektor MSP w przemysle spozywczym

 99,1% wszystkich firm

 Duze zroznicowanie pod wzgledem: sektorow, produktow, krajow, wielkosci, podejscia do zarzadzania

 Znaczaca rola w gospodarce i wyzywieniu

o Roznorodnosc produktow, wybor

o Kulturowe dziedzictwo

o Zatrudnienie

o Podaz lokalna

 Szanse sektora na zwiekszenie konkurencyjnosci

o Roznicowanie

o Zwiekszanie wartosci dodanej

Glowne trendy w konsumpcji jako sily napedowe rozwoju rynku zywnosci w UE, USA i swiecie

 EUROPA: Przyjemnosc, wygoda, zdrowie, fitness

 USA: Zdrowie, przyjemnosc, fitness, wygoda

Dalszy rozwoj przemyslu spozywczego w UE wg CIAA

 Produkcja: artykulow luksusowych, wzbogaconych, napojow mlecznych, owocowych i na bazie wody, przetworow zbozowych, zywnosci mrozonej

 Osiaganie wyzszej jakosci w 3 wymiarach: bezpieczenstwo zdrowotne, profilaktyka i poprawa zdrowia, szybkosc i wygoda

 Produkcja zywnosci pozwalajaca stosowac wlasciwa diete, zachowac zdrowie i witalnosc

KONSUMENT POTRZEBUJE POMOCY: latwy wybor prozdrowotnych produktow zywnosciowych  Nowe inicjatywy przemyslu spozywczego)

1. Reformacja produktow zywnosciowych: redukcja zawartosci soli, cukru i tluszczu

2. Komunikacja z konsumentem

a. Wiecej informacji zywieniowych na opakowaniach produktow

b. Symboliczne znakowanie wartoscia odzywcza

c. Marketing, w tym reklamy zywnosci dla dzieci

d. Edukacja zywieniowa, zwlaszcza dzieci

3. European Technology Platform on Food for Life 2007 – 2020 (KE, 2005)

Polityka przemyslu spozywczego UE 2007 – podstawowe zagadnienia

 ETP Food for Life

 Wiecej produktow o wysokiej wartosci dodanej

 Wsparcie MSP

 Lepszy dostep do rynku trzecich krajow (spoza UE – nie mylic z krajami trzeciego swiata)

 Ograniczenie administracyjnych obciazen

Rownolegla inicjatywa DG SANCO (KE, 2005)

Europejska Platforma ds. Diety, Aktywnosci Fizycznej i Zdrowia. Obydwie platformy aktywnie wspiera i koordynuje CIAA

8. Polski przemysl spozywczy

Przemysl spozywczy w polskiej gospodarce:

Jeden z najwazniejszych dzialow w gospodarce, udzial w:

 Produkcji globalnej 7%

 Zatrudnieniu 3%

 Majatku trwalym 3%

 Wartosci dodanej brutto 3%

 Wytwarzaniu PKB 5%

Najwiekszy dzial przemyslu, udzial w:

 Produkcji globalnej 19%

 Zatrudnieniu 18%

 Majatku trwalym 9%

 Wartosci dodanej brutto 3%

 Najwieksze zyski sa w sektorze miesnym, mlecznym itp. ze wzgledu na wysoka wartosc surowcow

 Najwieksze wynagrodzenie w sektorach, w ktorych inwestorami sa inwestorzy zagraniczni (sektor tytoniowy, pasze, oleje i tluszcze)

Fazy rozwoju sektora spozywczego w Polsce w okresie transformacji

I. Lata 1989 – 1992

 Szybki rozwoj drobnej prywatnej wytworczosci, 33 tys. nowych firm

 Spadek produkcji czesci przemyslowej przetworstwa o 30%

 Wzrost udzialu lokalnego przetworstwa z 5 do 25% w latach 92-93

II. Lata 1993 – 1998 – najciekawszy okres, doprowadzil do obecnego systemu przemyslu spozywczego

 Szybki rozwoj przemyslu spozywczego (firmy >= 50 pracownikow)

 Przeksztalcenia wlasnosciowe – firmy panstwowe przeksztalcaly sie w prywatne

 Restrukturyzacja przedsiebiorstw

III. Lata 1998 – 2003

 Pogorszenie koniunktury (sierpien 98) – ponownie dal nam o sobie znac nasz wschodni sasiad. Spadla wartosc rubla 3krotnie, wiele polskich firm, ktore mialy podpisane kontrakty eksportowe, stracilo na tym, gdyz Rosja nie wywiazala sie z zobowiazan. Nastapilo poszukiwanie nowych inwestorow, produkty byly wypuszczane na polski rynek a ceny ich spadly.

 Kryzys inwestycyjny – inwestorzy przyhamowali, co mialo wplyw na rozpoczecie sie II fali restrukturyzacji

 Tzw II fala restrukturyzacji

IV. Od maja 2004

 Polska w strukturach UE

Przyczyny przemian rozwojowych przemyslu spozywczego w II etapie przeksztalcen (1993-1998)

1. Wysokie tempo wzrostu sprzedazy: 10% rocznie w cenach stalych

2. Uprzemyslawianie przetworstwa spozywczego – koncentracja produkcji/sprzedazy

3. Wzrost stopnia przetworzenia zywnosci  wysoka wartosc dodana, dzieki inwestycjom i modernizacji potencjalu wytworczego

4. Inwestycje i modernizacja potencjalu wytworczego

5. Przeksztalcenia wlasnosciowe

6. Procesy koncentracji i integracji

Ad 2. Uprzemyslawianie przetworstwa spozywczego

Przyczyny:

 Niski standard malych przetworni

 Rozwoj czesci nowych zakladow w „tygrysy” branzy

 Przeksztalcenia, ekspansja wielu przedsiebiorstw panstwowych i spoldzielczych

 Inwestycje zagraniczne

 Budowa marek i zaufania do producentow

 Uszczelnianie systemu podatkowo – finansowego i zanikanie „szarej” strefy

Wieksza konkurencyjnosc firm „przemyslowych” wzgledem wytworni: ich udzial obnizyl sie z 25% (1993) do 15% (1997)

Szybki wzrost – kilkukrotny – produkcji w niektorych sektorach

 Napoje bezalkoholowe

 Piwo

 Galanteria mleczarska

 Desery i przekaski

 Zywnosc wygodna

 Dodatki do zywnosci

 Przetwory z miesa drobiowego

 Przetwory z ryb

Ad.4. Wysoki poziom inwestowania i modernizacji potencjalu wytworczego

 Laczne inwestycje 1990-2004 wyniosly 16 mld USD

o W tym zagraniczne 7 mld USD

 Najwieksze > 1 mld USD

o Tytoniowe

o Slodyczy i przekasek

o Piwowarskie

Ad.6. Koncentracja i integracja

 Niski stopien koncentracji produkcji – tylko 150 firm zatrudnia >500 osob stalej zalogi

 W latach 90. zmniejszyl sie udzial duzych firm oraz malych i mikro na korzysc srednich

 Integracja pionowa i pozioma

Globalizacja:

Dlugofalowy proces integrowania coraz wiekszej liczby krajowych gospodarek ponad ich granicami, dzieki rozszerzaniu i intensyfikowaniu wzajemnych powiazan inwestycyjnych, produkcyjnych, handlowych, kooperacyjnych, w wyniku czego powstaje ogolnoswiatowy system ekonomiczny o duzej wspolzaleznosci i znaczacych reperkusjach dzialan podejmowanych nawet w odleglych krajach.

Tabela udzialu korporacji transnarodowych w wartosci przychodow ze sprzedazy w polskim przemysle spozywczym. (firmy>9 zatrudnionych), 2005

 Tytoniowe, piwowarskie, olejarskie – najwiekszy

 Rybne, miesne, mlyn i makar. – najmniejszy

Najwieksze firmy zywnosciowe na rynku swiatowym wg wartosci sprzedazy:

 Cargill, Nestle, Procter & Gamble – najwieksze

 InBev SA, Heineken N.V., Asahi Breverie Ltd – najmniejsze w tabeli

Branze wg stopnia koncentracji:

Najwieksze: olejarska, ziemniaczana, drobiarska  10 najwiekszych podmiotow kontroluje >50% rynku

Najmniejsze: mleczarska, miesna, zbozowa  10 najwiekszych podmiotow kontroluje 15-25% rynku

Marka w polskim przemysle spozywczym

 Najlepsze marki sprzed 90 r wraz z zakladami kupily globalne korporacje

 Ich wartosc wzrosla dzieki strategiom marketingowym i kampaniom reklamowym

 Najwieksze znaczenie marki w branzach produkcji uzywek i tzw. wyrobow luksusowych

Najlepsze marki spozywcze w Polsce, ranking 300 najlepszych

Jezeli chodzi o najlepsze, takie, do ktorych klienci maja najwieksze zaufanie, to pierwsze 3 to: Wedel, Mlekovita, Sokolow. Natomiast w kategorii wartosci w kolejnosci nastepuja takie marki: Tyskie, Wedel, Zubr, Mlekovita, Zywiec, Warka.

 27 marek o wartosci >=100 mln PLN

 Wsrod najcenniejszych 50 marek:

o 6 piwa, po 2 mleczarskie, miesne, napojow bezalkoholowych, 1 slodyczy

 Najsilniejsza Wedel (sila, prestiz, jakosc, swiadomosc)

 Wartosc sumaryczna marek spozywczych z rankingu = 34 mld PLN i jest to zaledwie 1/5 wartosci marki Coca-cola

Najwieksze firmy spozywcze w Polsce w rankingu 2000

 Firmy spozywcze okolo 10% w rankingu najwiekszych 2000 firm (brak tylko producentow lodow i makaronu)

 Stanowia 7% podmiotow sektora

 Ich udzial w sprzedazy 2000 firm = 6%

 Reprezentacja poszczegolnych branz:

o Miesna 36

o Mleczarska 34

o Owocowo – warzywna 24

o Produkty paszowe 13

o Przemial zboz 10

Kompania piwowarska SA – np. Lech

Grupa Maspex Wadowice

Liderzy w branzach:

 Kontroluja znaczaca czesc przetworstwa

 Dobry standard technologiczny, zwlaszcza w przerobie poglebionym i wtornym

 Przewagi konkurencyjne przez integracje z rolnictwem i wlasne kanaly dystrybucji

 Konkurencyjni na rynku UE

 Stymuluja przemiany w rolnictwie

Slabe strony przetworstwa zywnosci

 Duze znaczenie firm o niskim standardzie technologicznym i jakosciowym

 Luka technologiczna, zwlaszcza w przerobie pierwotnym surowcow rolnych

 Male zaangazowanie przetworstwa w ksztaltowanie jakosci i innych cech podazy surowcow rolnych

 Przewaga firm zagranicznych w zakresie marketingu, kontroli jakosci, atestacji i standaryzacji, logistyki itp.

Jakosc w przemysle spozywczym:

Od farmy do widelca - Francuzi

Od bramy farm do stolu - Amerykanie

Od plemnika do talerza – Holendrzy

Przemysl spozywczy musi traktowac rolnikow jak czesc swojej firmy  jakosc  zmienione podejscie do jakosci w gospodarce zywnosciowej

FROM THE TABLE TO THE STABLE – od talerza do farmy – oznacza to, ze po etykiecie na produkcie, majac oczywiscie odpowiednia wiedze, mozna przesledzic droge produktu i z ktorej farmy pochodzi.

9. Mechanizmy regulacji gospodarki zywnosciowej – wybrane przyklady

Podzial instrumentow (mechanizmow) wplywajacych na gospodarke zywnosciowa w krajach UE

1. Instrumenty zmniejszajace podaz zywnosci w UE, np.

a. Ceny interwencyjne

b. Kwoty produkcyjne (mleko, cukier, skrobia ziemniaczana)

c. Odlogowanie gruntow

d. Cla, licencje importowe

2. Platnosci kompensacyjne

a. Doplaty do prywatnego przechowywania

b. Refundacje eksportowe

3. Instrumenty stymulujace popyt wewnetrzny i eksport, np.

a. Bezplatna dystrybucja

b. Doplaty do spozycia i przetworstwa

W celu realizacji instrumentow polityki interwencyjnej konieczne jest stworzenie systemu instytucjonalnego

Panstwa czlonkowskie musza:

 Stworzyc infrastrukture administracyjna niezbedna do wdrozenia przepisow unijnych

 Powolac wyspecjalizowane agencje zarzadzajace srodkami finansowymi wplywajacymi z budzetu Wspolnoty (agencje platnicze), uzyskac ich akredytacje i odpowiadac za biezace funkcjonowanie

 Zgromadzic srodki finansowe zapewniajace plynna realizacje zadan agencji

 W Polsce Agencja Rynku Rolnego (ARR) i Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Modele organizacyjno – funkcjonalne agencji interwencyjnych

 SCENTRALIZOWANY – jedna agencja platnicza administrujaca wszystkimi mechanizmami WPR w panstwie (Szwecja, Wielka Brytania)

 ROZPROSZONY z podzialem wg programow (Niemcy, Austria)

 ROZPROSZONY z podzialem wg produktow (Francja, Holandia)

PEAD

 Dostarczanie nadwyzek zywnosci najubozszej ludnosci UE

 Mechanizm WPR funkcjonujacy od 1987 roku

 Bezplatne przekazywanie zywnosci pochodzacej z rezerw interwencyjnych UE przez akredytowane organizacje charytatywne z krajow Wspolnoty osobom najbardziej potrzebujacym na terenie poszczegolnych panstw

 Rozdzial srodkow do krajow wg kryteriow spolecznych i ekonomicznych, w tym demograficznych i skali ubostwa

RYNEK MLEKA

Rynek mleka jest przykladem szczegolnie rozbudowanego systemu interwencjonizmu ukierunkowanego na ograniczanie produkcji

Wspolna organizacja rynku mleka zostala utworzona w 1964 roku, jednak system jednolitych cen na mleko i produkty mleczarskie ustanowiono w 1968 roku

System ten jest bardzo kosztowny – angazowal z budzetu okolo 6 mld euro rocznie w polowie lat 80tych (ponad 30% wydatkow na rolnictwo) do 4 mld euro w polowie 90ych

Kwoty

 Glownym instrumentem zarzadzania sa kwoty mleczne (kontyngenty)

 Kwotowanie funkcjonujace od 1985/86 roku. Kwota oznacza limit ilosci surowca, jaka producent moze sprzedac, lub zaklad mleczarski moze kupic bez koniecznosci dodatkowej oplaty

 Kwoty ustalone przez KE okreslaja ilosc mleka, jaka moze byc wprowadzona na rynek w roku kwotowym (1 kwietnia do 31 marca) – kwoty dotycza zatem mleka sprzedawanego do zakladow mleczarskich lub bezposrednio konsumentom. Producent mleka moze wyprodukowac i wykorzystac dowolna ilosc mleka we wlasnym gospodarstwie

Zakupy inwestycyjne i doplaty do prywatnego przechowalnictwa tworza siatke bezpieczenstwa zapobiegajaca nadmiernemu spadkowi cen w okresach wzmozonej podazy

 Skup interwencyjny odtluszczonego mleka w proszku (OMP)

 Doplaty do prywatnego przechowywania odtluszczonego mleka w proszku

 Doplaty do prywatnego przechowywania masla.

 Zajmuje sie tym AGENCJA RYNKU ROLNEGO (ARR) www.arr.gov.pl

Instrumenty stymulujace popyt wewnetrzny

 Doplaty do odtluszczonego mleka przeznaczonego na produkcje kazeiny

 Doplaty do masla do bezposredniej konsumpcji

 Doplaty do masla wykorzystywanego w produkcji okreslonych artykulow spozywczych

 Doplaty do odtluszczonego mleka i odtluszczonego mleka w proszku przeznaczonego na pasze

 Doplaty do spozycia mleka przez uczniow w szkole

RYNEK ZBOZ

Dzialania interwencyjne na rynku zboz, prowadzone przez ARR, obejmuja ich zakup oraz sprzedaz

Celem tych dzialan jest utrzymanie rynkowych cen zboza na zalozonym, odpowiednim poziomie w sytuacji nadwyzek podazy nad popytem.

O sprzedazy zapasow decyduje Komisja Europejska na wniosek zainteresowanych krajow czlonkowskich. Sprzedaz ta odbywa sie w ramach przetargu, ktory rozstrzyga Komisja Europejska

Stosowany w krajach UE mechanizm „interwencyjny zakup i sprzedaz zboz” stabilizuje rynek poprzez zakup nadwyzek zboz oraz sprzedaz na unijnym rynku wewnetrznym lub na eksport.

Skup interwencyjny

 Prowadzony jest od 1 sierpnia do 30 kwietnia we Wloszech, Grecji, Hiszpanii i Portugalii, a od 1 grudnia do 30 czerwca roku nastepnego w Szwecji

 W pozostalych krajach (w wiekszosci polozonych w tej samej strefie klimatycznej, co Polska) rozpoczyna sie 1 listopada i trwa do 31 maja nastepnego roku

 Zboze musi spelnic odpowiednie wymagania jakosciowe

System cen funkcjonujacy do 1995 roku

Cena interwencyjna

 Cena, po ktorej dokonywano i dokonuje sie obecnie interwencji skupu zboz

Cena kierunkowa

 Wyznaczala gorna granice przedzialu dopuszczalnej zmiennosci ceny rynkowej. Ustalano ja, biorac pod uwage poziom cen w rejonie najbardziej deficytowym, a wiec i najwyzszych cenach (w przypadku pszenicy – rejon Duisburga polozony w srodkowo – zachodniej czesci Niemiec)

Ceny sluzy (progu)

 Ceny, po ktorych zboza z importu z krajow trzecich dopuszczone byly do obrotu na obszarze celnym

 Ustalane znacznie powyzej cen rynku swiatowego po to, aby dostawy tanich zboz z importu nie naruszaly rownowagi rynkowej Wspolnoty

Reforma Mac Sharry’ego – uproszczenie systemu regulacji cenowej

 Jednolita na zintegrowanym obszarze cena interwencyjna dla wszystkich gatunkow zboz bedacych przedmiotem skupu interwencyjnego

 Zniesienie ceny kierunkowej oraz

 Zastapienie ceny sluzy cena wejscia (maksymalna cena importowa) sluzaca do obliczania wysokosci pobieranych oplat celnych (w wyniku zawartych porozumien w ramach Rundy Urugwajskiej GATT)

 W ten sposob od 1995 roku na rynku zboz w UE funkcjonuja dwa rodzaje ceny urzedowej – cena interwencyjna oraz jej pochodna – cena wejscia

RYNEK OWOCOW I WARZYW

Wspolna organizacja rynku owocow i warzyw zostala wprowadzona juz w 1972 roku Rozporzadzeniem Rady (EWG) nr 1035/72

W 1996 roku rynek zostal poddany reformie i obecnie obowiazuje w nim Rozporzadzenie Rady (WE) nr 2200/96

Polega ona na tym, ze ograniczono i przesunieto srodku z interwencji na rynku na popieranie i wzmacnianie grup producentow. Interwencja na rynku owocow i warzyw swiezych, ograniczona obecnie wylacznie do wycofywania towaru z rynku na wniosek grup producentow, zostala jednak utrzymana

Podstawowym elementem organizacyjnym rynku owocow i warzyw jest

GRUPA PRODUCENTOW ROLNYCH

Jest to:

 Spoldzielnia, stowarzyszenie, spolka itp. utworzona przez rolnikow w celu wspolnego zbytu produktow wytwarzanych w gospodarstwie oraz podejmowania wspolnych dzialan w celu dopasowania rozmiarow i profilu produkcji gospodarstw czlonkow do potrzeb rynku

 Przystapienie do grupy producenckiej jest dobrowolne, ale producenci, ktorzy decyduja sie na czlonkostwo, musza sprzedawac calosc swojej produkcji za posrednictwem swoich grup

Uznane organizacje producentow tworza fundusz operacyjny, ktory umozliwia realizacje takich celow jak:

 Promocja technologii i technik produkcji oraz gospodarki odpadkami

 Dostosowanie produkcji owocow i warzyw do popytu

Mechanizmy na rynku owocow i warzyw – przyklad

Producenci moga zdecydowac sie nie wprowadzac do obrotu rynkowego produktow objetych wspolna organizacja rynku. Jednakze jedynie w przypadku wycofywania z rynku kalafiorow, pomidorow, baklazanow, moreli, brzoskwin, nektarynek, cytryn, gruszek, winogron stolowych, jablek, satsuma, mandarynek, klementynek, pomarancz, melonow oraz arbuzow producentom wyplacana jest rekompensata z budzetu WE (jednolita stawka na terenie calej Wspolnoty)

Mozliwosci zagospodarowania swiezych owocow i warzyw nie przeznaczonych do sprzedazy:

1. Bezplatne przekazanie organizacjom charytatywnym na potrzeby ich dzialalnosci (z mozliwoscia przetwarzania we wlasnym zakresie)

2. Bezplatne przekazanie innym jednostkom organizacyjnym (np. osrodkom wypoczynkowym dla dzieci, szpitalom, domom opieki spolecznej i innym)

3. Bezplatne przekazanie – za posrednictwem uprawnionych organizacji charytatywnych – poza obszar Wspolnoty na potrzeby krajow trzecich

4. Bezplatne rozprowadzanie (poza posilkami) wsrod uczniow w szkolach – dotyczy tylko owocow

5. Bezplatne przekazanie osobom fizycznym badz innym jednostkom organizacji zuzycia owocow i warzyw do zywienia zwierzat (spozycie bezposrednie)

6. Przekazanie okreslonych ilosci swiezych owocow i warzyw przetworcy wylonionemu w przetargu celem przetworzenia ich na rzecz organizacji charytatywnych lub innych organizacji zgodnie ze zgloszonym przez nie wczesniej zapotrzebowaniem

7. Przekazanie okreslonych ilosci swiezych owocow i warzyw przetworcy wylonionemu w przetargu na przetworstwo na produkty paszowe lub inne produkty niespozywcze (np. w przemysle kosmetycznym)

8. Przekazanie okreslonych ilosci swiezych owocow i warzyw przetworcy wylonionemu w przetargu na przetworzenie ich – w drodze bezposredniej destylacji – na alkohol o stezeniu co najmniej 80% objetosci – dotyczy jablek, gruszek, brzoskwin i nektarynek

9. Poddanie procesowi biodegradacji lub kompostowaniu, w przypadku, gdy pozostale sposoby zagospodarowania okaza sie niemozliwe

W Polsce:

 Mozliwe jest uzyskanie rekompensaty za wycofanie z rynku 4 gatunkow:

o Jablek

o Gruszek

o Pomidorow

o I kalafiorow

10. Wspolna polityka rolna UE

Cele Wspolnej Polityki Rolnej (art. 39 Traktatu Rzymskiego (1957, obowiazuje od 1958)

1. Podnoszenie produktywnosci rolnictwa

Postep techniczny, racjonalizacja i optymalizacja stosowania czynnikow produkcji, zwlaszcza pracy

2. Zapewnienie ludnosci rolniczej godziwych warunkow zycia, zwlaszcza przez zwiekszanie dochodu osob zatrudnionych w rolnictwie

3. Stabilizacja rynkow – zrownowazenie podazy z popytem (wzrost podazy, gdyz popyt byl wysoki)

4. Zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne

5. Umozliwienie konsumentom zakupu produktow rolnych po rozsadnych cenach

3 zasady WPR:

1. Jednolitosc rynku

Single market – swoboda przeplywu towarow, uslug, kapitalu, sily roboczej

 Zniesienie cel i innych ograniczen chroniacych rynki narodowe

 Wspolne ceny i zasady konkurencji

 Wspolne zasady handlu z krajami trzecimi

Te zasady oznaczaja, ze UE jest unia celna

2. Preferencja Wspolnoty

Pierwszenstwo zbytu na rynku Wspolnoty produktow wytworzonych w jej obrebie i ochrona rynku przed produktami z importu (ograniczona od 1994)  Protekcjonizm rolny

3. Solidarnosc finansowa

Wszystkie kraje czlonkowskie uczestnicza w kosztach WPR

Instytucje odpowiedzialne za WPR

1. Organ wykonawczy: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarow Wiejskich (DG Agri)

Instytucje robocze:

 Stale Komitety do roznych spraw (statystyki rolnej, fitosanitarnych itp.)

 Komitety Zarzadzajace ds. poszczegolnych rynkow (np. rynku mleka)

 Komitety ds. roznych horyzontalnych (dotyczacych roznych rynkow bez wzgledu na ich specyfike  horyzontalnie, czyli wszyscy po rowno)

2. Organ Decyzyjny

Rada UE: Grupy Robocze i Komitety ds. … (jak Komitety KE), oraz:

 Komitet Stalych Przedstawicieli (COREPER) i

 Specjalny Komitet ds. Rolnictwa (SCA)

3. Organ Opiniujacy

Parlament Europejski: Komisja Rolnictwa, Rybolowstwa i Rozwoju Wsi

Mariann Fischer Boer – Komisarz ds. Rolnictwa (2004 – 2009)

Rynki rolne wyodrebnione w ramach WPR

Surowce roslinne:

 Zboza

 Wino

 Oliwa

 Owoce i warzywa

 Cukier

 Tyton

 Bawelna

 Chmiel

 Nasiona

BRAK ZIEMNIAKOW

Surowce zwierzece:

 Mleko i produkty mleczne

 Chmiel

 Nasiona

 Wolowina i cielecina

 Baranina i mieso kozie

 Wieprzowina

 Mieso drobiowe

 Jaja

 Miod

EWOLUCJA WPR:

Etap I (1958 – 1961)

 Brak narzedzi WPR, polityka rolna wewnetrzna sprawa krajow czlonkowskich

 Szybkie tempo mechanizacji i chemizacji rolnictwa

Etap II (1962 – 1968)

 Ustalono zasady regulowania rynkow poczynajac od zboz, miesa wieprzowego, drobiu i jaj

Etap III (1969 – 1979)

 Przeobrazenia struktury agrarnej

 Unowoczesnianie infrastruktury agrarnej (razem z pkt 1 powoduje powiekszanie gospodarstw)

 Zmiana organizacji produkcji rolnej – produkcja na wieksza skale, unowoczesniona

 Nowe przepisy regulujace handel i przetworstwo rolno – spozywcze

Etap IV – lata 80.

 Nadprodukcja – regulacje kwotowe

 Kwoty mleczne 1984 rok, potem cukier, tyton

 Nowe regulacje w ramach handlu zagranicznego – rezim handlowy

Etap V – lata 90.

 Reforma McSharry’ego: dalsze ograniczenie produkcji i interwencji rynkowej, wprowadzenie doplat bezposrednich

Etap VI (od 2000r)

 Reformy wobec rozszerzenia UE

o Berlin, „Agenda 2000” (marzec 2000) – dotyczy WPR i Wspolnotowych politykow

o Reforma Fischlera, 2003 czerwiec (Luksemburg)

 Wzmocnienie konkurencyjnosci miedzynarodowej

 Wzmocnienie rozwoju obszarow wiejskich

 Uproszczenie sposobu funkcjonowania WPR

 Organizacja kosztow budzetowych

WPR – 45% budzetu UE, co wynosi 120 – 115 mld euro

Finansowanie WPR 2007 – 2013

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych w 2007 r. zastapily 2 nowe fundusze

 Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG)

 Europejski Fundusz Rolny (na rzecz) Rozwoju Obszarow Wiejskich (EFRROW)

 Pochodzenie srodkow: Budzet UE, oplaty importowe, oplaty karne producentow

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Wsparcie finansowe rolnictwa i obszarow wiejskich w Polsce

W latach 2004-2006 kwota z budzetu UE 7,2 mld euro

1. Doplaty bezposrednie 40% - najwiecej to doplaty dla rolnikow z obszarow o niekorzystnych warunkach funkcjonowania (ONW) (w Polsce polowa UR spelnia to kryterium)

2. Program rozwoju obszarow wiejskich (PROW) – 3,6 mln euro, 32 %

3. Sektorowe Programy Operacyjne (SPO) 17%

SPO Rolnictwo 1,7 mld euro i SPO Rybolowstwo 373,6 mln euro

4. Interwencja rynkowa i subsydia eksportowe 11% z dofinansowaniem krajowym to kwota 10,2 mld euro

Struktura Rozwoju Obszarow Wiejskich 2007 – 2013

 Os 1 gospodarcza

o Poprawa konkurencyjnosci sektora rolnego i lesnego

 Os 2 srodowiskowa

o Poprawa srodowiska naturalnego i obszarow wiejskich

 Os 3 spoleczna

o Jakosc zycia na obszarach wiejskich i roznicowanie gospodarki

 Os 4 Leader

o Aktywizacja lokalnych spolecznosci w dzialaniu na rzecz swojego regionu

Formy wsparcia rolnictwa w ramach Wspolnej Polityki Rolnej

1. Interwencja rynkowa

Cel: Podtrzymywanie cen rynkowych

Efekt uboczny: Ksztaltowanie cen unijnych na poziomie wyzszym od cen swiatowych

Mechanizmy:

 System cen

 Zakupy interwencyjne

 Cla i oplaty importowe

 Subsydiowanie eksportu rolnego

 Ograniczenia ilosciowe (kwoty i parakwoty)

2. Platnosci bezposrednie

Cel: Podtrzymywanie dochodow rolniczych

4 nowe zasady wyplacania doplat:

 Zasada oddzielania od produkcji w calej Unii Europejskiej po reformie z 2003 r

 Zasada wspolzaleznosci (cross compliance); uzaleznienie wyplat od spelniania przez gospodarstwa odpowiednich standardow

o Ochrony srodowiska

o Bezpieczenstwa zywnosci

o Przepisow fitosanitarnych i weterynaryjnych

o Dobrostanu zwierzat

o Utrzymania ziemi w dobrym stanie

 Zasada modulacji; redukcja platnosci bezposrednich dla wiekszych gospodarstw i przesuniecie tych pieniedzy do II filaru Wspolnej Polityki Rolnej

 Zasada dyscypliny finansowej – nie przekroczyc budzetu WPR

Reforma ma pozwolic na zmniejszenie wydatkow budzetowych WPR:

 2007 do 43,5 mld euro

 2013 42,3 mld euro… - zaledwie o 1 mld

3. Rozwoj wsi

4. Doplaty do eksportu

Inne, np.

 Dzialanie informacyjno – promocyjne na rzecz produktow rolnych we Wspolnocie i na rynkach krajow trzecich

 Zachowanie, opis, gromadzenie i wykorzystanie zasobow genetycznych w rolnictwie

Agencje interwencyjne (platnicze) w Polsce

 Agencja Rynku Rolnego –ARR

 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Zakres dzialan:

 Administrowanie mechanizmami WPR i wyplacanie srodkow finansowych ich uczestnikom

 Kontrola prawidlowosci wykorzystania srodkow finansowych wyplacanych z budzetu WPR

 Informowanie

o Komisji Europejskiej o realizacji mechanizmow

o Uczestnikow mechanizmow o decyzjach Komisji Europejskiej

Mechanizmy administrowane przez ARR

>20 grup towarowych, prawie 60 mechanizmow

1. Interwencyjny zakup i sprzedaz

2. Doplaty do prywatnego przechowywania

3. Kwotowanie produkcji

4. Regulacje handlowe: Licencje w handlu zagranicznym, wyplacanie refundacji eksportowych

5. Wsparcie popytu wewnetrznego – doplaty do:

 Przetworstwa

 Spozycia

 Sprzedazy produktow po preferencyjnych cenach organizacjom NON PROFIT ORGANIZATION (charytatywne)

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

 Realizuje transfery finansowe dla dzialan w ramach:

1. WPR – wsparcie dla dzialan rolnikow i ROW

2. PROW i SPO w latach 2004 – 2006

3. Pomoc krajowa: doplaty do kredytow bankowych, udzielanie gwarancji i poreczen

Mechanizmy, np.

 Doplaty bezposrednie

 Doplaty do przetworstwa

 Renty strukturalne

 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych i Obszarow o Niekorzystnych Warunkach (ONW)

 Zalesianie, itp.

Inne efekty pozytywne

 Poprawa jakosci surowcow rolnych i produktow spozywczych w UE

 Uzyskanie srodkow finansowych w ramach polityki Rozwoju Obszarow Wiejskich

 System identyfikowania zwierzat i etykietowania miesa

Efekty negatywne:

 Powstanie nadwyzek produkcji

 Wzrost kosztow budzetowych

 Koniecznosc intensywnej ochrony srodowiska

11. Rola przemyslu w ksztaltowaniu wzorcow konsumpcji

Przypomnienie – model a wzorzec konsumpcji (patrz wczesniej – strona 9)

Czynniki wplywajace na spozycie zywnosci:

 Ekonomiczne:

o Podaz

o Dochod (krajowy i rozporzadzalny)

o Cena

o Promocja (marketing, w tym opakowanie)

o Informacja, edukacja

 Pozaekonomiczne:

o Demograficzne (wiek, plec, wyksztalcenie, miejsce zamieszkania)

o Psychologiczne (np. upodobania wlasne, przyzwyczajenia)

o Spoleczno – kulturowe

o Sezonowosc

* Na czerwono zaznaczone czynniki, na ktore przemysl ma wplyw

Europejska Platforma ds. Diety, Aktywnosci Fizycznej i Zdrowia

 Przemysl spozywczy, detalisci i gastronomia

 Europejskie organizacje pozarzadowe (NGOs) ds. Zdrowia i Konsumenta

 Przemysl reklamowy, media

 Obserwatorzy: WHO, EFSA, ECOSOC, Kraje, Parlament Europejski, naukowcy

 Inne sluzby Komisji Europejskiej

-Powstala w marcu 2005 w celu stworzenia „wspolnego forum dla wszystkich zainteresowanych podmiotow na poziomie europejskim” pod patronatem DG SANCO

-Misja jest pobudzanie dobrowolnych dzialan w przedsiebiorstwach, spoleczenstwie obywatelskim i sektorze politycznym calej Unii Europejskiej.

-Cel: promocja zdrowego trybu zycia

Od powstania Europejskiej Platformy jej czlonkowie rozpoczeli ponad 200 inicjatyw dotyczacych kluczowych problemow, tj walki z otyloscia i zachecania do zmiany stylu zycia, w tym zwiekszania poziomu aktywnosci fizycznej. Inicjatywy sa monitorowane. Ma to pomoc w dalszych planach (action plans)

Czlonkowie Platformy: (stan na 4.09.2007)

 35 czlonkow, w tym m.in. przedstawiciele:

PRODUCENTOW ZYWNOSCI

 CIAA

Confederation of the Food and Drink Industries of the EU

 COPA – COGECA

 EUROFEL/EUCOFEL

Klasyfikacja aktywnosci:

1. Edukacja i promocja zdrowego stylu zycia (w tym aktywnosci fizycznej)

2. Oznakowanie (GDA)

3. Reklama i marketing

4. Rozwoj produktu i reformulacja

5. Upowszechnienie inicjatyw

6. Rozwoj polityki wyzywienia

7. Badania naukowe tematycznie zwiazane z celami Platformy

Ad1.

 Media daja czesto sprzeczne z nauka informacje. Dlatego czlowiek jest wowczas zdezorientowany i wybiera to, co mu smakuje.

Europejska Rada Informacji o Zywnosci

 Organizacja non – profit, ktora dostarcza informacji opartej na wiedzy na temat jakosci zywnosci, zywienia i zdrowia

o Mediom

o Pracownikom sluzby zdrowia i sfery zywienia

o Edukatorom

o I liderom opinii publicznej w sposob zrozumialy dla konsumentow

EUFIC jest czlonkiem Europejskiej Platformy ds. Diety, Aktywnosci Fizycznej i Zdrowia (kategoria NGO)

Finansowanie EUFIC

 Rada EUFIC jest wspolfinansowana przez Komisje Europejska i Europejski przemysl spozywczy

 Radzie przewodniczy Zgromadzenie Dyrektorow, ktore jest wybrane sposrod wladz firm czlonkowskich

 Obecnie do EUFIC naleza m.in. Barilla, Cargill, Coca – Cola, Ferrero, Procter & Gamble, Unilever, Yakult

Wsparcie dzialan promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktow rolnych

Zgodnie z Rozporzadzeniem Rady (WE) dnia 19 grudnia 2000 r oraz Rozporzadzeniem Komisji (WE) z dnia 18 stycznia 2002 r. wraz z pozniejszymi zmianami:

 Federacje handlowe, grupy producenckie, organizacje branzowe, zawodowe i inne, reprezentatywne dla danej branzy rolnej, moga skladac oferty programow informacyjnych i promocyjnych skierowanych na rynek wewnetrzny UE

 Program promocji artykulow rolno – spozywczych Komisji Europejskiej jest powiazany z promocja walorow zdrowotnych produktow lub warunkow uprawy

 Koordynator: Biura Promocji i Pomocy Zywnosciowej

 Celem jest doprowadzenie do wzrostu popytu na produkty objete wsparciem poprzez m.in. zachecanie do ich konsumpcji, wzmacnianie wizerunku produktow w oczach konsumentow oraz uswiadomienie ich, ze produkty te maja okreslone cechy oraz wewnetrzne zalety gwarantujace ich wysoka jakosc

Przedmiotem wsparcia na rynku wewnetrznym UE moga byc:

 Swieze owoce i warzywa

 Przetworzone owoce i warzywa

 Gatunkowe wina produkowane w okreslonych regionach, posiadajace geograficzne oznaczenie miejsca pochodzenia, oraz wina stolowe posiadajace oznaczenie geograficzne

 Oliwa z oliwek i oliwki stolowe

 Kwiaty i rosliny zywe

 Len wloknisty

 Jaja konsumpcyjne …

Rodzaje dzialan podlegajacych wspolfinansowaniu:

 Dzialania z zakresu public relations, promocja i reklama: szkolenia, konderencje z udzialem dziennikarzy i lekarzy, promocja w punktach sprzedazy, organizowanie akcji specjalnych wraz z konkursami, prowadzenie serwisu internetowego

 Udzial w pokazach, targach, wystawach o znaczeniu krajowym i miedzynarodowym, majacy na celu wzmocnienie wizerunku produktow unijnych

 Kampanie informacyjne dotyczace produktow posiadajacych chroniona nazwe pochodzenia (z ang. PDO), chronione oznaczenie geograficzne (z ang. PGI), swiadectwo szczegolnego charakteru (TSG)

Zakonczone akcje informacyjno – edukacyjne

 „Marchewka”

 „Mrozonki pelne natury”

 „Oryginalnosc pod ochrona” – budzet kampanii wynosil 1 481 279 euro

Kampania „Stawiam na mleko!”

 108 miast w calej Polsce przez 3 lata kampanii

 31 stycznia 2008 roku odbyla sie konferencja prasowa inaugurujaca 3-letnia kampanie informacyjno – promocyjna mleka i produktow mlecznych. Kampania realizowana jest na zlecenie Krajowego Zwiazku Spoldzielni Mleczarskich przy wspolpracy Agencji Rynku Rolnego

 Kampania ma na celu przeprowadzenie kompleksowych dzialan informacyjnych, edukacyjnych, oraz promocyjnych, skierowanych do dzieci w wieku 7-13 lat, ich rodzicow oraz opiekunow

 Budzet: 9 807 767,73 EURO (netto), z tego:

o 50% z Komisji Europejskiej

o 30% z budzetu krajowego

o 20% z branzy mleczarskiej

Kampania „Zycie miodem slodzone” – promuje miod i produkty pszczele

 2 lata

 80% budzetu z pieniedzy publicznych

„Stol pelen smakow” – 2 lata, promocja swiezej, schlodzonej, mrozonej wolowiny, cieleciny, wieprzowiny oraz opartych na nich przetworow

 Budzet: 2 322 000

Dzialania edukacyjne na rynku zywnosci:

 Czy jest to zadanie dla przemyslu? Czy jest to rola panstwa? – do przemyslenia

 Najlepiej sprawdzaja sie dzialania lokalne przygotowane przez np. organizacje pozarzadowe, partnerstwa publiczno – prywatne

 Np. Nutrition and Health Foundation (Irlandia)

 Finansowanie: 25 duzych firm przemyslu spozywczego Irlandii (www.nutritionandhealth.ie)

„Trzymaj forme” – Glowny Inspektorat Sanitarny (GIS) oraz Polska Federacja Producentow Zywnosci

12. Handel detaliczny

Sprzedaz detaliczna:

 W kanale dystrybucji sprzedaz detaliczna pozwala na bezposrednie zetkniecie konsumenta i produktu; wymiana

 Centralny punkt marketingu

 Wszystkie dzialania odbywajace sie przy sprzedazy, wynajmie i dostarczaniu dobr lub uslug ostatecznemu konsumentowi do uzytku domowego, rodzinnego lub osobistego

XXXXXXXXXXXXXXX

Kanaly dystrybucji zywnosci:

Rozporzadzenie 178/2002 – definicja

Handel detaliczny oznacza obsluge i/lub przetwarzanie zywnosci i jej przechowywanie w punkcie dostaw dla konsumenta finalnego. Okreslenie to obejmuje:

 Terminale dystrybucyjne

 Sklepy

 Centra dystrybucji

 Hurtownie

 Dzialalnosc cateringowa

 Stolowki zakladowe

 Catering instytucjonalny

 Restauracje i podobne dzialania zwiaznae z uslugami zywnosciowymi

Struktura % sprzedazy detalicznej 2005, ceny biezace

W punktach sprzedazy 96%, w tym:

 Zywnosc i napoje bezalkoholowe 30,5%

 Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 9,5%

 Artykuly niezywnosciowe 45%

 Artykuly niekonsumpcyjne (nie podlegaja zuzyciu w cyklu rocznym) 15%

W placowkach gastronomicznych 4%

Sieci Wielkiej Dystrybucji (Nowoczesne Kanaly Dystrybucji) – sklepy powyzej 400 m2

 Supermarkety (do 2500 m2)

 Hipermarkety (>2500 m2)

 Sklepy dyskontowe (jak supermarkety)

Inne cechy SWD

-Supermarkety:

 Przewaza asortyment spozywczy

 Oferta do 20 tys produktow

-Hipermarkety:

 Sprzedaz artykulow niezywnosciowych relatywnie wazniejsza (okolo 50% asortymentu)

 Asortyment 40 tys

 Galerie ze specjalistycznymi sklepami, punkty uslugowe

 Intensywne promocje (co wcale nie oznacza, ze w supermarketach nie ma promocji)

-Sklepy dyskontowe:

 Ograniczenie asortymentu do okolo 1000 artykulow o najszybszej rotacji

 Minimalny zakres uslug dla klientow

 Duzo dostaw „just in time” (dzieki temu towar trafia na sklep z pominieciem magazynu, przez to magazyny sa mniejsze, mniej osob potrzeba zatrudnic, a zatem ceny nizsze)

 Ceny nizsze o 15-30% od srednich cen rynkowych

Szerokosc i glebokosc asortymentu

 Szerokosc: liczba linii produktow 

Glebokosc: liczba pozycji w linii produkcyjnej Buty RTV Zywnosc

Pantofle Telewizory Pieczywo

Sandaly Odtwarzacze Nabial

Obuwie sportowe Kamery Mieso

Kalosze Kino domowe Warzywa itp.itd.

Inne formy sprzedazy zywnosci

 Sprzedaz wysylkowa

 Telesklepy

 Automaty vendingowe

 E-sklepy

Glowne uwarunkowania rozwoju sieci w Polsce od 2007 r.

1. Koncentracja i globalizacja

2. Ustawa ograniczajaca budowe WOH

3. Ustawa wprowadzajaca obowiazek respektowania dni swiatecznych

4. Konkurencja wewnatrz sektora

Koncentracja w handlu 2006 r.

1. Tesco przejmuje Leader Price

2. Carrefour przejmuje od grupy Ahold

a. 178 supermarketow Albert

b. 15 hipermarketow Hypernova

3. Real przejmuje Geant

Dywersyfikacja placowek sprzedazy detalicznej w Carrefour

 Hipermarkety <3500 m2

 Male hipermarkety <2500 m2

 Supermarkety >2000 m2

 Franczyzowe supermarkety <500 m2

 Franczyzowe sklepy osiedlowe 80 – 500 m2

V ranking sieci hipermarketow „Polityki”

Oceniano 6 sieci:

 Wysokosc cen (koszyk 40 produktow)

 Jakosc obslugi (komfort robienia zakupow)

1. Carrefour

2. Auchan

3. Kaufland

4. E. Leclerc

5. Real

6. Tesco

Carrefour:

 Grupa powstala w 1959 roku

 1 miejsce SWD w Europie i 2 na swiecie (Ameryka Lacinska, Azja)

Hipermarkety typu delikatesy

 Szansa rozwoju rosnaca zamoznosc konsumentow

 Oferta premium oraz produktow niszowych

 Nowoczesne, luksusowe placowki

 Duze miasta

 Prognoza ekspansji sklepow delikatesowych do 10% rynku, wobec 2-3% obecnie

Ranking 2007

1. Bomi

2. Alma

3. Piotr i Pawel

Dalsze trendy rozwoju handlu w Polsce

1. Konsolidacja i koncentracja w NKD

2. Integracja pozioma i pionowa

3. Rozwoj wlasnych marek detalistow

4. Rozwoj regionalnych i branzowych centrow dystrybucji do obslugi MSP

5. Rozwoj centrow logistycznych dla duzych podmiotow handlowych (sieci)

6. Wzrost wykorzystania nowoczesnych technik informatycznych

7. Rozwoj parkow handlowych

Case: Konsolidacja w sektorze

Grupa kapitalowa BOMI

Spolki:

 PPH BOMI S.A.

 Rabat Pomorze S.A.

 Rast S.A.

W polaczonym podmiocie rozwoj w obszarach delikatesow, supermarketow premium i dystrybucji bedzie sie odbywal szybciej i bezpieczniej niz osobno

 Postepujace ulatwienia w handlu miedzynarodowym

 Kompleksowe zaspokajanie potrzeb konsumentow w zakresie jak najlepszego udostepniania dobr i uslug

 Rola integratora i koordynatora w gospodarce zywnosciowej przesuwa sie z przemyslu spozywczego w strone zorganizowanej DYSTRYBUCJI

13. Rynek uslug gastronomicznych

Sektor gastronomii:

 Zywienie poza domem

 Uslugi zywieniowe

 HoReCa: Hotele, Restauracje, Kawiarnie

+---------------------------------------------

Funkcje gastronomii:

 Produkcyjne  produkcja potraw i napojow

 Uslugowe  Sprzedaz posilkow i napojow

 Sprzedaz towarow handlowych (papierosow, alkoholu, wyrobow ciastkarskich, sokow i napojow bezalkoholowych

 Swiadczenie uslug rozrywkowych

Potencjal rynkowy gastronomii w UE – 15

 2,9 mln lokali, w tym 1,2 mln restauracji

 95% mikroprzedsiebiorstwa

 64,5 mld posilkow rocznie

 5 najwiekszych rynkow: Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Wlochy, Hiszpania

 Najwiekszy sektor zwiazany z turystyka

Trendy rozwojowe rynku gastronomicznego w Polsce

 Dynamiczny wzrost sredniej polki

 Sieci franczyzowe

 Catering dla firm i klientow indywidualnych: kontraktowy i okolicznosciowy

 Powierzchnie typu food-court w centrach handlowych, miejscach imprez plenerowych itp.

 Sieci lokali producentow zywnosci

Uslugi cateringowe – definicja

Dzialalnosc gastronomiczna polegajaca wylacznie na przygotowywaniu gotowych posilkow i napojow przeznaczonych do spozycia w innym miejscu niz miejsce przygotowywania

Cecha cateringu: oddzielenie przestrzenne i czasowe miejsca produkcji, sprzedazy i konsumpcji

Rodzaje uslug cateringowych:

 Lotniczy

 Kontraktowy – w instytucjach, ktore zobowiazane sa do zywienia jednorodnych grup konsumentow

o Biurowy

o W systemie kuponow zywieniowych

 Koncesyjny dla klientow indywidualnych, maja mozliwosc dokonania wyboru dostawcy wg wlasnych preferencji

o Okolicznosciowy

o Vending

Najwieksze swiatowe firmy cateringu kontraktowego

 Sodexho alliance

 Eurest International

 Bercy Management (Francja)

 Granada (Wielka Brytania)

 Aramark S.A. (USA)

 SV Service (Szwajcaria)

 Pedus, Apetito (Niemcy)

Przychody z gastronomii i liczba placowek (wg GUS) – tabela (sprawdzic – brak aparatu :P)

Sieci gastronomiczne w Polsce

 Polska staje sie zaglebiem sieci gastronomicznych: restauracji, barow, pizzerii, kawiarni, lodziarni

 Nasycenie rynku – sieci pizzerii, kawiarni

 Zmiana nastawienia z fast food na casual dining

 Wzrost uslug w systemie franchisingu

 Franczyza – przedsiebiorstwo przyznajace licencje na produkcje lub sprzedaz swoich towarow udostepnia caly program marketingowy drugiemu przedsiebiorstwu, lacznie z marka, logo i metodami zarzadzania

Franczyza gastronomiczna w liczbach

 2 tysiace lokali w sieciach

 500 sysytemow franczyzowych i agencyjnych w calej gospodarce: > 60 w gastronomii (12%)

 Wsrod 20 najwiekszych sieci: 13 z polskim kapitalem

 Wzrost liczby sieci o >3% w 2007r. tj o 9 nowych systemow, a liczby lokali o 6%

 Systemy franczyzowe tworza w gospodarce 3-4%

 8000 pracownikow w 6 krajach (PL, CZ, HU, RU, BU, SER)

 249 restauracji

 6 licencjonowanych i wlasnych marek w sektorach QSR i Casual Dining

 Na GPW w Warszawie od kwietnia 2005

Ocena sektora gastronomicznego:

 Duzy dystans do rynku w Europie Zachodniej

 Ozywienie bedzie kontynuowane

 Czynniki rozwoju:

o Ciekawa kuchnia

o Duza porcja za atrakcyjna cene

o Oferta na kazda kieszen

o 3 w 1: swieze skladniki, szybkosc obslugi, przystepne ceny

14. Gospodarka zywnosciowa wobec zmian w gospodarce swiatowej

Wplyw gospodarki na powodzenie sektora rolno – spozywczego

Panstwa we wczesnym etapie rozwoju:

 Rolnictwo glownym sektorem gospodarki

 Niska produktywnosc  Wzrost gospodarczy

 Przeplyw sily roboczej z rolnictwa do nowych dzialow w gospodarce

 Wzrost produktywnosci rolnictwa  Wzrost dochodow rolniczych i spadek cen surowcow

 Spadek udzialu rolnictwa w PKB

  Panstwa o rozwinietej gospodarce rynkowej

Kategorie zmian jako sily napedowe rozwoju lancucha zywnosciowego

1. Zmiany w otoczeniu systemu zywnosciowego

a. Ekonomicznym

b. Demograficznym

c. Spolecznym

d. Politycznym

e. Fizycznym

f. Technologicznym/technicznym

2. Nowe wymagania legislacyjne

3. Ochrona srodowiska

Zmiany w otoczeniu ekonomicznym

 Rozwoj gospodarczy swiata, wzrost PKB

 Zmniejszajaca sie bariera ekonomiczna konsumpcji zywnosci  mniejsza sprawdzalnosc prawa Engla  bardziej elastyczny jest popyt na usluge zawarta w produkcie i jakosc

 Zmiany polityki rolnej i zywnosciowej

Zmiany w otoczeniu spolecznym

Zmiany w stylu zycia i potrzeb konsumentow

 Rynek zywnosci wygodnej i funkcjonalnej

 Konsumpcja poza domem

o Hiszpania (max w UE) 760 USD/os/rok

o Francja, Wlochy 600

o Niemcy, Wielka Brytania 460

 Ekspansja rynku zywnosci fast food, takeaway, held – in – hand

 Oferta dla mniejszych i zapracowanych gospodarstw

 Rozwoj opakowan

 Godziny pracy sklepow

 Zmniejszanie sezonowosci spozycia

 Rozwoj turystyki i zainteresowanie zywnoscia egzotyczna i etniczna

 Stymulowanie rozwoju produktu, repozycjonowanie produktow

Zmiany w otoczeniu politycznym

Do 1973 Wzrost gospodarczy panstw

Problem polityki rolnej, zapewnianie dochodow rolnikow

74 I kryzys naftowy

Stagflacja w Europie Zachodniej

79-80 II kryzys naftowy

Ogolnoswiatowa recesja, wzrost inflacji

80,

Panstwa zachodnie Wzrost stopy % i bezrobocia

Polityka ekonomii podazowej

Rynek ropy:

Glowni dostawcy:

Arabia Saudyjska

USA

Rosja

Iran

Meksyk

Chiny

Wenezuela

Norwegia

Wielka Brytania

Irak

Proces globalizacji – p. strona 24

40% globalnej produkcji z podmiotow funkcjonujacych na rynku swiatowym

70% swiatowego handlu i 70% finansow podlega procesowi globalizacji

644 mld USD to laczna wartosc przeplywu bezposrednich inwestycji zagranicznych

Swiatowe porozumienia WTO

Zmniejszajacy sie interwencjonizm w rolnictwie

Wzrost zainteresowania rzadow panstw stodowiskiem i problemami zdrowia spoleczenstw

Rynek zywnosciowy

W rozwinietych gospodarstwach rynkowych

Jest mniej regulowany na

Skutek zmian politycznych Wzrasta interwencja rzadow panstw

W zakresie ochrony srodowiska naturalnego

I zdrowia

Zmiany w otoczeniu fizycznym

 Efekt cieplarniany

 Odpady, smieci, scieki, zanieczyszczenia

 Produkcja zwierzeca coraz bardziej nieprzyjazna srodowisku i czlowiekowi

Zmiany w otoczeniu technicznym/technologicznym

 Mnogosc innowacji technologicznych i produktowych: rozwoj produktu

 Technologia informatyczna

 Biotechnologia

 Komputeryzacja produkcji zywnosci

 Rozwoj logistyki i systemow dostaw zywnosci

“The Health Check of the Common Agricultural Policy: Fit for New Opportunities”

 Zmiana systemu doplat

 Zniesienie subwencji eksportowych

 Likwidacja kwot mlecznych 2015 r.

 Wsparcie cenowe i platnosci stopniowo likwidowane do 2020 r.

 Rolnictwo ma sie samo bronic w konkurencji swiatowej

 Wieksze finansowanie ROW

 Zapobieganie ociepleniu klimatu i efektowi cieplarnianemu

Wzrost cen zywnosci

Historia najnowsza:

1. 1914 r.

2. Po II WS

3. Lata 70. (kryzys naftowy)

4. 2007

Przyczyny

 Wzrost zamoznosci Chin i Indii: wzrost popytu na zywnosc, „westernizacja” diety

 Produkcja biopaliw: zmniejszanie eksportu zboz z USA, farmerzy przestawiaja sie na kukurydze, rzad subsydiuje te produkcje!

 Zalamanie rynku bankowego USA