EKONOMIKA GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ /W1/ (27.02.09)

1. Zakres ekonomiki gospodarki żywnościowej.

Ekonomika gospodarki żywnościowej to ekonomia w dziedzinie rolnictwa i przetwórstwa spożywczego. Obejmuje zakres makro i mikro-ekonomiczny.

1. Zakres makro-ekonomiczny ekonomiki gospodarki żywnościowej:

1. Zajmuje się przekształceniami struktury agrarnej w rolnictwie.

Struktura obszarowa gospodarstw rolnych, procentowy udział gospodarstw różnych grup wielkości (małych, średnich, dużych). Zależy od nich skala produkcji.

1. Obejmuje ogólny rozwój rolnictwa i przetwórstwa spożywczego.

Badanie poziomu i kierunku rozwoju, co powoduje zwiększenie produkcji. Integracja rolnictwa z przetwórstwem, tworzą branże.

1. Ich powiązanie z resztą gospodarki i rynkami światowymi.

1. Branże gospodarki żywnościowej zajmują się produkcją i przetwórstwem poszczególnych surowców żywnościowych.

Główne branże (z racji skali produkcji) to:

- mięsna – rolnictwo-produkcja żywca różnych gatunków; przetwórstwo-skup, ubój, zagospodarowanie produktów ubocznych

- mleczarska – rolnictwo-mleko, chów bydła mlecznego; przetwórstwo-zakłady mleczarskie, specjalne wymagania jakościowy

- zbożowa – rolnictwo-produkcja ziarna zbóż, uprawa zbóż; przetwórstwo-zagospodarowanie (młyny, płatkarnie), mąka

- owocowo – warzywna – rolnictwo-produkcja; przetwórstwo-różne produkty

- cukrownicza – rolnictwo-buraki cukrowe; przetwórstwo-branża kwotowana

- ziemniaczana – rolnictwo-produkcja ziemniaków; przetwórstwo-skrobia ziemniaczana, frytki

- olejarska – rolnictwo-uprawa roślin oleistych; przetwórstwo-nasiona roślin oleistych, olej

1. Zakres mikro-ekonomiczny ekonomiki gospodarki żywnościowej:

Zajmuje się ekonomiką poszczególnych jednostek produkcyjnych, czyli gospodarstw rolnych w rolnictwie i przedsiębiorstw w przetwórstwie spożywczym.

Gospodarstwa rolne to: indywidualne (rodzinne), spółdzielnie produkcji rolniczej oraz spółki (prywatnych właścicieli i Skarbu Państwa).

Przetwórstwa: masarnie, mleczarskie, warzywne.

1. Ekonomika gospodarki żywnościowej wymaga wyjaśnienia pojęcia produkcji żywności, czyli produkcji w obszarze rolnictwa i przetwórstwa spożywczego.

2. Produkcja rolnicza obejmuje:

- produkcję roślinną – surowe produkty pochodzenia roślinnego (zbiory danego roku -rok kalendarzowy)

- produkcję zwierzęcą – produkcję żywca rzeźnego poszczególnych gatunków (wieprzowego, wołowego, drobiowego, baraniego) i produkty pochodzenia zwierzęcego (mleko, jaja, wełna) uzyskane w ciągu roku (kalendarzowego).

1. Cechy produkcji rolniczej:

1. Produkcja rolnicza ma charakter sezonalny, dlatego jej podaż nasila się sezonowo, bądź występuje tylko sezonowo. Charakter ten powoduje nadwyżkę produktów i niekorzystne kształtowanie się cen. Jest on niekorzystny z ekonomicznego punktu widzenia dla producentów rolnych. Stąd potrzebna interwencja w rynek rolny.

2. Jest produkcją żywych organizmów, dlatego jej ilość i jakość zależy nie tylko od technologii, ale także od klimatu w regionie położenia, warunków pogodowych danego roku produkcyjnego, czynników losowych (choroby, epidemie, susza, powódź).

Klimat- długość wegetacyjna, temperatura, opady. Rzutuje też na produkcję zwierzęcą (pasze, utrzymanie poszczególnych gatunków zwierząt).

Przy warunkach pogodowych w roku mogą być różnice między latami nawet do 30% (szczególnie rośliny okopowe).

Produkcja jest więc nieprzewidywalna, obarczona ryzykiem produkcyjnym i ekonomcznym.

1. Produkcja przetwórstwa spożywczego – przetwarzanie surowców żywnościowych i produkcja finalnych produktów żywnościowych uzyskanych w ciągu roku (kalendarzowego).

2. Miary produkcji w gospodarce żywnościowej:

- jednostki naturalne do pomiaru fizycznych rozmiarów produkcji (szt, kg, t, l).

- wyrażenie wartościowe, czyli ilość x cena (oblicza wyniki produkcyjne) – wszystkie rośliny i zwierzęta, nawet te, które są zużywane w gospodarstwie.

1. Ceny w gospodarce żywnościowej:

- bieżące – notowane na rynku rolnym (w skupie i na targowiskach) oraz na rynku żywnościowym w danym czasie (służą do obliczania wyników produkcyjnych). Na targowisku występują ceny producenta.

- stałe – bieżące z roku przyjętego do porównań (dynamika zmian).

- przeliczeniowe – w rolnictwie do obliczania wartości produktów, które nie mają cen rynkowych (np. rośliny paszowe, łąki i pastwiska, produkty uboczne). Są to koszty wytworzenia produktów nierynkowych w poszczególnych gospodarstwach.

1. Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza:

- gwarancję jakości produktów, czyli produkty bezpieczne pod względem zdrowotnym (czuwają nad tym odpowiednie służby); wartość odżywcza, zanieczyszczenia, jest to skutek wykorzystania środków chemicznych w produkcji.

- brak zagrożeń wyżywienia w sytuacjach ekstremalnych t.j.: kataklizm, wojna, blokada rynków obcych (w tym celu tworzy się rezerwy państwowe, czyli zapasy podstawowych produktów).

Gwarancję jakości produktów żywnościowych daje producent, w określonych przypadkach sprzedawca, a przede wszystkim państwo tworząc prawo żywnościowe i kontrolując jego przestrzeganie. W Polsce obowiązuje ust. z dn. 15.08.2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, która określa wymogi i procedury niezbędne do jego zapewnienia.