Rozdział 25.
Publikowanie witryny

W poprzednich sześciu rozdziałach uczyłeś się tworzyć i testować strony WWW, korzystając z własnego komputera i przeglądarki. Do tych celów nie jest nawet konieczne łączenie się z siecią. Najprawdopodobniej utworzyłeś już swoją witrynę WWW, nadając jej odpowiednią strukturę i umieszczając w niej rozsądną liczbę troskliwie dobranych obrazów (zaopatrzonych w tekst alternatywny ALT). Powstał przypuszczalnie także i tekst, wyważony i przemyślany oraz względne połączenia, a wszystko zostało dokładnie przetestowane.

Jesteś więc gotów do opublikowania swojej prezentacji, aby inni użytkownicy sieci mogli ją podziwiać i umieszczać na swoich stronach połączenia do niej prowadzące. W tym i następnym rozdziale nauczysz się wszystkiego, co jest potrzebne, aby móc opublikować wyniki swojej pracy. Ten rozdział podejmuje takie oto tematy:

• do czego służy serwer i dlaczego jest Ci potrzebny,

• gdzie możesz znaleźć serwer WWW, na którym można umieścić witrynę,

• jak zainstalować witrynę,

• w jaki sposób określić adres URL,

• jak testować strony WWW i jak radzić sobie z błędami.

Jak działa serwer WWW?

Aby móc opublikować strony WWW, niezbędny jest serwer WWW. Serwer WWW to program działający na podłączonym do Internetu komputerze, czekający na połączenie z przeglądarką i prośbę o plik. Po nadejściu takiej prośby, serwer odnajduje plik i odsyła go do przeglądarki. Proces jest tak prosty, jak ten opis.

Serwery WWW i przeglądarki komunikują się ze sobą za pomocą protokołu HTTP (ang. HyperText Transfer Protocol), czyli specyficznego języka utworzonego specjalnie do obsługi próśb o pliki i transferu dokumentów hipertekstowych w sieci. Z tego powodu serwery WWW nazywane są często serwerami HTTPD.

Litera D w skrócie HTTPD oznacza daemon. Daemon, zgodnie z terminologią obowiązującą w systemie Unix, to program rezydujący w tle i oczekujący na prośby o pliki. W przypadku ich nadejścia budzi się, obsługuje prośbę i ponownie zasypia. Nie musisz pracować pod systemem Unix, by znaleźć program działający tak jak ten. Serwery WWW działające na dowolnych platformach są nazywane serwerami HTTPD. Ja zazwyczaj nazywam je po prostu serwerami WWW.

Co jeszcze robią serwery?

Chociaż podstawowym celem serwera WWW jest odpowiadanie na prośby nadchodzące od przeglądarek, lista obowiązków serwera obejmuje jeszcze parę innych zadań. Kilka z nich poznasz w tym rozdziale.

Typy plików i MIME

W rozdziale 13. zatytułowanym „Multimedia: Dodawanie dźwięków, obrazów wideo i innych elementów multimedialnych” omówione zostały typy plików i sposoby korzystania przez serwery i przeglądarki z rozszerzeń nazw plików w celu określenia ich typów. Serwer jest zobowiązany poinformować przeglądarkę o rodzaju zawartych na nim plików. Możesz tak skonfigurować serwer, by wysyłał informacje o różnorodnych typach lub obsługiwał nowe i inne pliki oraz rozszerzenia. W tym rozdziale kwestie te zostaną dokładniej omówione. W podrozdziale — „Pytania do Webmastera”, umieszczonym w dalszej części rozdziału, poznasz kilka ważnych pytań, jakie należy zadać dostawcy usług internetowych przed opublikowaniem witryny.

Zarządzanie plikami

Serwer WWW jest również odpowiedzialny za zarządzanie plikami na podstawowym poziomie, zawiera się tu określanie umiejscowienia pliku oraz śledzenie jego przemiesz­czania. Jeśli przeglądarka występuje o przesłanie pliku, który nie istnieje, serwer WWW odsyła stronę z komunikatem 404: File Not Found. Serwery mogą być również tak skonfi­gurowane, by tworzyły zamienniki plików (zamiennik pliku to ten sam plik, ale dostępny pod inną nazwą), aby umożliwić przesyłanie plików pod różne adresy (automatycznie wska­zując przeglądarce nowy adres URL przemieszczonego pliku) i zwrot pliku domyślne­go lub wydruku katalogu, w przypadku, gdy przeglądarka występuje o adres URL zakoń­czo­ny nazwą katalogu.

Do obowiązków serwera należy również przechowywanie raportów, w których zawarta jest informacja o częstotliwości korzystania z pliku, w tym dane dotyczące witryny korzysta­jącej z pliku, daty oraz, w przypadku niektórych serwerów, typu przeglądarki i adresu URL strony.

Skrypty CGI, programy i obróbka formularzy

Jednym z najbardziej interesujących zadań (i zarazem najbardziej złożonych), jakie prog­ram serwera może wykonać jest uruchomienie zewnętrznego programu w oparciu o da­ne wejściowe dostarczone przez użytkowników z przeglądarek. Te specjalne programy są zaz­wyczaj nazywane skryptami CGI i stanowią podstawę tworzenia interaktywnych formularzy oraz działających po stronie serwera map odsyłaczy (są to obrazy, na których zdefiniowano czynne obszary, w zależności od tego, w którym miejscu użytkownik kliknie, przeprowa­dzona zostanie inna operacja). Skrypty CGI umożliwiają także tworzenie komunikacji pomiędzy serwerem a bazą danych lub innym systemem informacji ulokowa­nym po stronie serwera.

Korzystanie ze skryptów CGI jest starszym sposobem obsługi formularzy. Obecnie mamy już rozwiązania nie wymagające przetwarzania danych przez serwer. Istnieją również języki skryptowe, takie jak VBScript i JavaScript. Niestety związane z nimi zagadnienia wykraczają poza obszar tematyki naszej książki.

Obróbka pliku po stronie serwera

Niektóre serwery mogą poddawać pliki obróbce przed przesłaniem ich przeglądarkom. Na najprostszym poziomie znajdują się włączenia realizowane po stronie serwera, mogą one wstawiać na stronę datę, tekst lub uruchamiać program (wiele z programów rejestrujących częstotliwość odwiedzin stron jest uruchamianych w ten sposób). Obróbkę pliku po stronie serwera można wykorzystać w sposób bardziej wyrafinowany, na przykład, aby modyfi­kować pliki na bieżąco pod kątem różnych przeglądarek lub by wykonywać niewielkie fragmenty kodu skryptu.

Autoryzacja i zabezpieczenia

Niektóre serwery, zanim dopuszczą użytkownika do swoich zasobów, wymagają od niego zarejestrowania się i podania nazwiska oraz hasła. Procedura ta nosi nazwę autoryzacji (lub zabezpieczania hasłem) i staje się coraz powszechniejsza. Za pomocą autoryzacji możliwe jest określanie użytkowników i haseł oraz ograniczanie dostępu do pewnych plików i katalogów. Dostęp do plików lub całej witryny może być ograniczany w oparciu o nazwy witryn bądź adresy IP, na przykład, by zapobiec przeglądaniu plików przeznaczonych do użytku wewnętrznego przez osoby niepowołane, spoza Twojej firmy.

Autoryzacja lub zabezpieczanie hasłem umożliwia zabezpieczenie plików i katalogów ulokowanych na Twoim serwerze WWW. Występujący o pliki użytkownicy muszą przedstawić się, podając swoje nazwisko i hasło.

Kierując się względami bezpieczeństwa, niektóre serwery udostępniają obecnie mechanizm zabezpieczania połączeń i transakcji, wykorzystujący protokół SSL firmy Netscape. SSL umożliwia autoryzację serwera (w celu udowodnienia, że serwer jest rzeczywiście tym, za jaki się podaje) oraz kodowane połączenie pomiędzy przeglądarką i serwe-rem, dzięki cze­mu przesyłane informacje pozostają tajne.

Znajdowanie serwera WWW

Zanim umieścisz swoją witrynę w sieci, musisz znaleźć serwer WWW, z którego bę­dziesz mógł skorzystać. Czy będzie to zadanie łatwe, czy nie, zależy od tego, jaki masz dos­tęp do Internetu.

Korzystanie z serwera WWW w szkole lub w pracy

Jeśli korzystasz ze szkolnego lub służbowego podłączenia do Internetu, jest wysoce praw­dopodobne, że będziesz miał możliwość publikowania swoich stron WWW na szkolnym czy firmowym serwerze. Szkoły i firmy korzystają zazwyczaj z szybkich łączy, a także zatrudniają administratorów, taka sytuacja jest więc dla Ciebie wręcz idealna.

Wystarczy teraz spytać administratora systemu, konsultanta komputerowego, webmastera czy dostawcę usług sieciowych o możliwość dostępu do serwera oraz o niezbędne procedu­ry, które należy wykonać, by zainstalować swoje strony. O co pytać, do­wiesz się z dal­szej części rozdziału.

Korzystanie z usług komercyjnych

Za dostęp do Internetu płaci się firmie dostarczającej Internet (ISP — Internet service provider) lub też komercyjnemu serwisowi on-line. Wiele z nich pozwala na publikację stron WWW w Internecie na swoich serwerach, aczkolwiek może być to związane z dodatkowymi opłatami. Umieszczając stronę WWW na serwerze tego typu firm, należy liczyć się z różnymi ograniczeniami tematyki bądź typu stron, rodzaju skryptów CGI (czy też w ogóle możliwości posługiwania się nimi) oraz innych operacji związanych z przetwarzaniem danych po stronie serwera. Więcej informacji o różnych sposobach publikacji stron WWW można uzyskać w biurze obsługi klienta dostawcy Internetu czy też za pomocą internetowych grup dyskusyjnych.

W ostatnich latach pojawiło się kilka firm zajmujących się wyłącznie obsługą publikowania. Zazwyczaj serwisy te udostępniają metodę przesyłania plików do swoich witryn (w więk­szości wypadków są to archiwa FTP), miejsce na dysku twardym oraz połączenie sieciowe, za pomocą którego uzyskujesz dostęp do swoich plików. Serwisy zapewniają także fachową obsługę witryny, dzięki której serwery działają poprawnie.

W większości wypadków opłata za korzystanie z takich usług serwisowych składa się z comiesięcznej raty oraz kosztów dodatkowych, jeśli korzystasz z dużego obszaru dysku twardego lub gdy popularność Twoich stron znacząco obciąża serwer. Niektóre z serwisów zezwalają na korzystanie ze skryptów CGI do obsługi formularzy oraz z map odsyłaczy, w których konfiguracji mogą Ci nawet pomóc. Są również takie serwisy, które nadadzą swojemu serwerowi nazwę Twojego kompu­tera, wygląda to wówczas tak, jakbyś dysponował w sieci własnym serwerem WWW. Wszystko to sprawia, że korzystanie z usług komercyjnych witryn WWW jest bardzo kuszące.

Większość komercyjnych dostawców Internetu udostępnia w jednym z podkatalogów swoich serwerów miejsce na publikację strony WWW. Adres tak umieszczonej strony może wyglądać następująco: http://nazwaisp.net/~nazwaTwojegokonta. Istnieje również możliwość uzyskania od dostawcy Internetu lub firmy udostępniającej miejsce na swoim serwerze konta z wirtualną nazwą domenową za bardzo rozsądną cenę.

Po ustawieniu konta tego typu należy zarejestrować wybraną nazwę domenową w InterNIC. Początkowy koszt rejestracji i uzyskania nazwy domenowej oraz adresu IP może wynieść tylko 70$ za dwa lata. Po tym czasie wnosi się drobne opłaty za utrzymanie aktywnej nazwy domenowej. We wszystkich zastosowaniach i przypadkach z zewnątrz wszystko będzie wyglądało tak, jakby Twoja witryna działała na własnym serwerze WWW. Tak działający serwis może mieć, na przykład, adres:

http://www.mojawspanialawitryna.com/.

Wiele firm oferujących dostęp do Internetu lub miejsce na swoich serwerach WWW pomaga przy rejestracji nazwy domenowej. Można to zrobić również na własną rękę w Network Solutions — http://www.networksolutions.com/ — firmie aktualnie zarządzającej rejestracjami InterNIC w Stanach Zjednoczonych, czy też w polskim NASK-u.

Pod adresem http://webhostlist.internetlist.com/ znajduje się spis firm oferujących usługi utrzymania stron internetowych, dzięki niemu w łatwy sposób można znaleźć najkorzystniejszą ofertę. Spis odnośników do innych firm tego typu można znaleźć w dodatku A — „Inne źródła informacji”.

Warto tu zwrócić uwagę, iż w przeciwieństwie do Twojego głównego dostawcy Internetu, który powinien znajdować się jak najbliżej firmy, ponieważ większa odległość od siedziby firmy zazwyczaj wiąże się z większymi kosztami dzierżawy łączy, firma udostępniająca miejsce na publikację stron WWW może znajdować się w dowolnym miejscu Internetu. Dlatego też można spokojnie skupić się na znalezieniu najtańszej i najlepszej oferty, nie kłopocząc się geograficznym umiejscowieniem danej firmy w świecie.

Zakładanie własnego serwera

Jeśli jesteś naprawdę zdecydowany i nie chcesz iść na kompromisy przy tworzeniu i publikacji stron WWW, rozwiązaniem jest założenie własnego serwera. Dzięki temu będziesz mógł opublikować dowolną ilość danych o dowolnej treści. Będziesz również mógł korzystać z formularzy, skryptów CGI, pluginów, zaawansowanych technologii, takich jak kanały czy netcasting, map rysunków oraz wielu innych opcji specjalnych. Inne sposoby publikacji stron WWW mogą utrudnić korzystanie z niektórych wymienionych możliwości, tym niemniej założenie własnego serwera stron WWW nie jest rozwiązaniem dla każdego. Koszt, czas konieczny na utrzymanie serwera oraz dodatkowa wiedza techniczna wymagana do prowadzenia własnego serwera może nie tylko zniechęcać przeciętnych użytkowników, lecz także wymagać wiedzy i doświadczenia, którego nie posiadają.

Organizowanie i instalowanie plików HTML

Gdy uzyskałeś dostęp do serwera WWW, możesz opublikować witrynę, nad której utworzeniem pracowałeś tak ciężko. Ale zanim umieścisz ją na serwerze, powinieneś pomyśleć o właściwym zorganizowaniu plików. Konieczne jest także przemyślenie kwestii umiejscowień poszczególnych plików, aby nie pogubiły się oraz by połączenia działały po­prawnie.

Pytania do Webmastera

Webmaster to osoba obsługująca Twój serwer WWW, może nią być administrator systemu, działu obsługi klienta lub administrator sieciowy. Zanim opublikujesz swoje pliki, po­winieneś dowiedzieć się od Webmastera paru rzeczy o konfiguracji serwera. Podane niżej pytania pomogą Ci także w dalszej części książki, gdy będziesz musiał określić swoje możliwości względem serwera:

• Gdzie mam umieścić moje pliki na serwerze? W wielu wypadkach Webmaster może utworzyć dla Ciebie specjalny katalog. Dowiedz się, gdzie jest ten katalog i jak się do niego dostać. W pewnych sytuacjach natomiast, a szczególnie dotyczy to komputerów pracujących pod systemem Unix, możesz mieć możliwość utworzenia specjal­nego katalogu w katalogu domowym i przechowywania tam swoich plików. W takim przypadku Webmaster poda Ci nazwę katalogu;

• Jaki jest adres URL mojego katalogu najwyższego poziomu? Adres ten może się różnić od ścieżki dostępu do plików;

• Jaka jest nazwa domyślnego systemowego pliku indeksu? Plik ten jest ładowany domyślnie, jeśli URL kończy się nazwą katalogu. Zazwyczaj jest to index.html, ale czasami plik nazywa się default.html, Homepage.html lub jeszcze inaczej;

• Czy mogę uruchamiać skrypty CGI? W zależności od serwera odpowiedź na to pytanie może brzmieć „nie” lub „tak, ale tylko w przypadku pewnych programów i możliwości”. Na razie nie musisz znać szczegółów tworzenia skryptów CGI, temat ten jest szczegółowo omawiany w dalszej części książki;

• Czy serwer obsługuje specjalne pluginy lub typy plików? Jeśli chciałbyś umieścić na swojej stronie specjalne typy danych (Real Audio, Shockwave, Shockwave Flash i inne podobne do nich pluginy lub rozszerzenia), Twój webmaster być może będzie musiał zmienić konfigurację serwera w celu dostosowania go do obsługi tego typu plików. Zanim więc utworzysz specjalne typy danych, sprawdź, czy serwer potrafi je obsłużyć;

• Czy serwer obsługuje FrontPage Server Extensions? Microsoft FrontPage, bardzo popularny program do tworzenia stron WWW w środowisku Windows (i Macintosh), pozwala na tworzenia zaawansowanych stron WWW zawierających formularze i inne dodatkowe cechy. Tym niemniej, niektóre możliwości FrontPage można wykorzystać dopiero po zainstalowaniu na serwerze stron WWW dodatku FrontPage Server Extensions. Jeśli więc chciałbyś z nich skorzystać, upewnij się, że Twój ISP udostępnia tę możliwość;

• Czy na moją witrynę nałożone są ograniczenia, a jeżeli tak, to jakie? Niektóre witryny ograniczają podejmowaną tematykę (na przykład, do problemów związanych z pracą) lub pozwalają na umieszczanie tylko kilku stron. Możliwe są także ograniczenia dotyczące liczby osób jednorazowo odwiedzających Twoje strony lub też ograniczenia sposobu publikowania. Upewnij się, że rozumiesz ograniczenia systemu i potrafisz działać w ich obrębie.

• Czy istnieje ograniczenie przepustowości łącza, jaką mogą zająć osoby odwiedzające moją stronę? Pytanie to jest analogiczne do poprzedniego. Twój dostawca Internetu może nie określić limitu liczby stron na serwerze, ale może się okazać, że po przekroczeniu w ciągu miesiąca określonej zajętości przepustowości łącza, będziesz musiał wnieść dodatkowe opłaty. Dlatego też przed umieszczeniem na witrynie 10 MB plików i wzbogaceniu stron o obszerną grafikę, pliki dźwiękowe oraz klipy wideo, warto zapytać, czy istnieje takie ograniczenie. Zazwyczaj obciążenie przepustowości łącza jest powiązane z liczbą pobrań witryny (liczbą wyświetleń podstron lub pobrań umieszczonych na nich plików);

• Czy są już jakieś gotowe skrypty, które można wykorzystać przy tworzeniu stron WWW? Jeśli nie masz ochoty tworzyć własnych skryptów rozbudowujących możliwości tworzonych stron, zapytaj swojego dostawcę, czy nie udostępnia gotowych, z których mógłbyś skorzystać. Przykładowo, wielu ISP udostępnia skrypty pozwalające na umieszczenie na stronach WWW liczników. Mogą to być również skrypty przetwarzające formularze, czy też inne tego typu.

• Organizowanie plików za pomocą katalogów

• Chyba najłatwiejszym sposobem zorganizowania każdej z prezentacji jest umieszczenie wszystkich składających się na nią plików w jednym katalogu. Jeśli dodatkowych plików jest wiele, na przykład, z powodu dużej liczby obrazów, możesz zgromadzić je w podka­talogu katalogu głównego. Twoim celem powinno być zebranie wszystkich plików w jed­nym miejscu, a nie rozrzucenie ich po całym dysku twardym. Po uporządkowaniu plików, możesz skonfigurować połączenia, by były względne w zakresie tego jednego katalogu. Jeśli zastosujesz się do tych podpowiedzi, w prosty sposób uzyskasz możliwość przenosze­nia katalogu na inne serwery bez niszczenia połączeń.

Domyślny plik indeksu i poprawne nazwy plików

Serwery WWW zazwyczaj mają domyślny plik indeksu, który jest ładowany, gdy adres URL kończy się nazwą katalogu, a nie pliku. W poprzednim podrozdziale dowiedziałeś się, że jednym z pytań, które powinieneś zadać Webmasterowi, jest pytanie o nazwę tego do­myślnego pliku. W przypadku większości serwerów nazywa się index.html (lub index.htm dla systemu DOS). Pliki zawierające Twoją stronę główną lub indeks naj­wyższego poziomu dla każdej witryny powinny nosić tę nazwę, aby serwer wiedział, jaką stronę wysłać jako stronę domyślną. Z kolei każdy z podkatalogów, o ile zawiera pliki HTML, także powinien mieć plik domyślny. Jeśli korzystasz z tej domyślnej nazwy pliku, adres URL do strony w nim zawartej będzie krótszy, ponieważ nie musisz dołączać rzeczywistej nazwy. Twój adres będzie się prezentował, na przykład, w ten sposób:

http://www.myserver.com/www, a nie tak: http://www.myserver.com/www /index.html.

Nazwa każdego z plików powinna posiadać właściwe rozszerzenie wskazujące typ pliku, aby serwer mógł przyporządkować plik odpowiedniemu typowi. Jeśli postępowałeś zgodnie z instrukcjami zawartymi w tej książce, nazwy wszystkich Twoich plików powinny mieć już takie rozszerzenia. Tabela 25.1 prezentuje listę najczęściej stosowanych rozszerzeń nazw plików, z której możesz korzystać, by je sobie przypomnieć.

Tabela 25.1.

Popularne typy plików i rozszerzenia nazw

Format	Rozszerzenie
HTML	.html, .htm
Tekst ASCII	.txt
PostScript	.ps
GIF	.gif
JPEG	.jpg, .jpeg
AU Audio	.au
WAV Audio	.wav
MPEG Audio	.mp2, .mp3
MPEG Video	.mpeg, .mpg
QuickTime Video	.mov
AVI Video	.avi

Jeśli w swojej prezentacji stosujesz typy plików, których nie ma na tej liście, może to wy­magać konfiguracji serwera pod kątem ich obsługi. Temat zostanie rozwinięty w dalszej części rozdziału.

Instalowanie plików

Czy wszystko zorganizowane? Pozostało więc umieszczenie całości na serwerze. Od mo­mentu, w którym serwer uzyskuje dostęp do Twoich plików, są one formalnie opublikowane w sieci. Jest to jedyny warunek, by stały się one bezpośrednio dostępne.

Ale gdzie jest odpowiednie miejsce na serwerze? Musisz o to zapytać Webmastera. Powi­nieneś również dowiedzieć się, jak dotrzeć do tego miejsca: czy wystarczy po prostu sko­piować pliki, zastosować FTP, by umieścić pliki na serwerze, czy też skorzystać z innej jeszcze metody.

Przemieszczanie plików pomiędzy systemami

Jeżeli korzystasz z serwera WWW nie zarządzanego przez siebie, będziesz musiał prze­syłać swoje pliki za pomocą protokołu FTP, Zmodem lub innej metody. Chociaż zawarte w plikach znaczniki HTML nie są czułe na zmianę systemu, to przemieszczanie samych plików pomiędzy systemami często skutkuje przykrymi niespodziankami. W szczególności bądź ostrożny, gdy zamierzasz wykonać niżej wymienione operacje:

• przesyłanie plików w postaci binarnej. Twój protokół FTP lub program przesyłania plików może udostępniać opcję przesyłania plików w postaci binarnej lub tekstowej (lub jeszcze inne opcje). Całość zawartości, wszystkie pliki HTML, wszystkie obrazy, wszystkie media, przesyłaj zawsze w formacie binarnym (nawet pliki, które rzeczywiście są tekstowe bez problemu można przesyłać w postaci binarnej). Jeśli pracujesz pod systemem Macintosh, najprawdopodobniej program przesyłu plików udostępni Ci mnóstwo opcji o takich nazwach, jak MacBinary, AppleDouble lub jeszcze dziwniejszych. Unikaj ich wszystkich. Potrzebujesz jedynie opcji przesyłania danych w postaci binarnej lub danych surowych. Wybranie jakiegokolwiek innego formatu może spowodować trudności po drugiej stronie;

• definiowanie nazw plików. Jeśli przesyłasz swoje pliki na platformę działającą pod systemem DOS (lub ściągasz pliki z takiego miejsca), musisz pamiętać o obowiązującej tu zasadzie 8.3 — mówi ona, że nazwy plików mogą mieć długość tylko ośmiu znaków, a rozszerzenia nazw są trójznakowe. Jeśli Twój serwer jest komputerem PC, a Twoje pliki powstały z myślą o innym systemie, musisz zmienić ich nazwy oraz uaktualnić połączenia do nich prowadzące, aby powyższa zasada była spełniona (przemieszczenie plików utworzonych na PC na inny system zazwyczaj nie stanowi problemu). Bądź także ostrożny, przesyłając pliki utworzone na komputerze Macintosh na komputer działający w innym systemie, sprawdź, czy w nazwach nie użyto spacji lub innych dziwnych znaków. Staraj się, by były tak krótkie, jak to tylko możliwe, korzystaj wyłącznie z liter i cyfr, a wszystko będzie w porządku;

• rozmiar liter. Niektóre systemy operacyjne i programy zarządzające plikami wyświetlają wszystkie nazwy plików za pomocą małych liter (na przykład, mojplik.html). W rzeczywistości jednak, nazwy plików w systemie DOS mogą być napisane w całości kapitalikami (na przykład, MOJPLIK.HTML). Jeśli w kodzie stron WWW odniesienia do takich plików będą napisane małymi literami (a zazwyczaj tak właśnie jest), po umieszczeniu stron na serwerze rozróżniającym małe i duże znaki w nazwach plików (dotyczy to, na przykład, serwerów uniksowych) pojawią się puste odnośniki. Dlatego też przed wysłaniem strony na serwer należy dwa razy sprawdzić rozmiary znaków w nazwach plików;

• korzystanie z symboli powrotu karetki (CR) i wysunięcia linii (LF). W różnych systemach koniec wiersza sygnalizowany jest w różny sposób, w przypadku systemu Macintosh oznacza go powrót karetki, w systemie Unix jest to wysunięcie linii, a DOS wykorzystuje zarówno jedno, jak i drugie. Przy przemieszczaniu plików pomiędzy systemami w większości wypadków oznaczenia końca linii będą konwertowane poprawnie, ale może się zdarzyć, że znaki nie zostaną właściwie odczytane. W takim przypadku w Twoim pliku pojawią się podwójne odstępy lub wszystko znajdzie się w jednym wierszu. Zazwyczaj nie jest to poważny problem, ponieważ przeglądarki ignorują w plikach HTML fałszywe powroty karetki lub wysunięcia linii. Tak więc obecność lub brak tych elementów nie jest zbyt ważny. Może to mieć znaczenie jedynie w przypadku fragmentów sformatowanych za pomocą elementu <PRE> — czasami, poprawnie sformatowany pod jednym systemem tekst przestaje być takim pod innym. Jeśli koniec linii sprawia Ci kłopoty, masz do wyboru kilka opcji. Wiele edytorów tekstu umożliwia zapisywanie plików ASCII w formacie odpowied­nim dla innej platformy. Jeśli wiesz, na jaką platformę będziesz przesyłał swoje pliki, możesz je wcześniej odpowiednio przygotować. Zarówno Unix jak i DOS udostępniają proste filtry służące do konwertowania wysunięć linii. Nazywają się one dos2unix i unix2dos. Z kolei pliki utworzone pod systemem Macintosh można przekształcić w format odpowiedni dla systemu Unix za pomocą takiego oto polecenia systemu Unix:
  tr '\015' '\012' < staryplik.html > nowyplik.html. W tym przykładzie staryplik.html to oryginalna nazwa pliku, który może powodować kłopoty z końcami wierszy, a nowyplik.html to nazwa nowego pliku.

Narzędzia zdalnego zarządzania plikami

Nowe narzędzia umożliwiają Ci zdalne zarządzanie oraz aktualizowanie stron WWW umieszczonych na odległym serwerze. Większość narzędzi pochodzi z firm Netscape i Microsoft.

FrontPage firmy Microsoft jest aplikacją przeznaczoną do tworzenia małych i średnich witryn WWW oraz zarządzania nimi. FrontPage udostępnia edytor stron typu WYSIWIG, program zarządzania połączeniami i dokumentami, jak również rozszerzenia serwera (server extensions), które można stosować z różnymi serwerami, począwszy od pra­cujących w systemie Windows serwerów firm Mircosoft i Netscape, aż po serwery dzia­łające pod systemem Unix.

Rozszerzenia pozwalają Webmasterom wzbogacać witryny o nowe możliwości, w tym, na przykład, o interaktywne grupy dyskusyjne czy inne interaktywne opcje. Dzięki rozszerze­niom możesz także, w przypadku dokonania w swojej witrynie zmian, korzystać z aplikacji FronPage jako programu do przesyłania plików na serwer. FrontPage pozwala na umieszczenie witryny WWW na serwerze, bez względu na to, czy został na nim zainstalowany dodatek FrontPage Server Extensions.

Netscape z kolei proponuje program LiveWire, w którym dostępne jest narzędzie o nazwie SiteManager. Za jego pomocą możesz przesyłać nową zawartość na serwer. W prze-ciwieństwie do programu FrontPage, LiveWire jest przeznaczony do współpracy z serwerami WWW FastTrack i Enterprise firmy Netscape. Program udostępnia skrypty JavaScript wykonywane po stronie serwera i działające tylko z serwerami Netscape. Natomiast narzędzie SiteManager może być wykorzystywane do zarządzania dokumentami i połączeniami dowolnej witryny oraz do przesyłania plików na serwer poprzez FTP.

Innym narzędziem tego typu, co FrontPage i LiveWire jest Fusion autorstwa firmy NetObjects, dostępny pod adresem http://www.netobjects.com/ lub Macromedia Dreamweaver (http://www.macromedia.com/). Programy te umożliwiają dokonanie zmian bez połączenia z serwerem i przesłanie do niego już zaktualizowanych plików.

Jaki jest mój adres URL?

Masz już serwer, na nim swoje strony, zainstalowane i gotowe do odwiedzania i chciałbyś poinformować potencjalnych czytelników, że prezentacja istnieje. Wszystko, czego potrze­bujesz, to adres URL.

Jeśli korzystasz z komercyjnego serwera WWW lub z serwera, który ma swojego adminis­tratora, wystarczy, że spytasz o adres URL (w zasadzie to pytanie miało być skierowane do Webmastera). W innym wypadku musisz dojść do tego sam. Tak się szczęśliwie składa, że określenie adresu URL nie jest trudne.

W rozdziale 5. — „Wszystko o połączeniach” przedstawiałam strukturę adresu URL, przypominam, że adres składa się z trzech części: protokołu, nazwy serwera i ścieżki dostępu do pliku. Odpowiedzi na przedstawione poniżej pytania pomogą Ci określić każdy z elementów.

• Czego używam do udostępniania plików? Jeśli odpowiedź brzmi: serwera WWW, Twoim protokołem jest http. Jeśli korzystasz z FTP lub Gophera, protokołem jest ftp lub gopher. Czyż to nie jest proste?

• Jak nazywa się mój serwer? Chodzi tu o sieciową nazwę komputera, na którym ulokowany jest Twój serwer. Zazwyczaj, zaczyna się od liter www, na przykład, www.mojawitryna.com. Jeśli jest inaczej, nie martw się, nie ma to wpływu na to, czy ludzie dotrą do Twoich plików. Zauważ, że nazwa, z której będziesz korzystał, jest w pełni wyspecyfikowaną nazwą komputera, to znaczy nazwą, której użyliby potencjalni czytelnicy Twoich stron, by dostać się do Twojego serwera. Nazwa ta może się różnić od stosowanej przez Ciebie. Zazwyczaj składa się z kilku części, a jej końcówkami są: .com, .edu lub kod kraju (na przykład .uk, .pl, itp). W przypadku korzystania z połączeń SLIP lub PPP możesz nawet nie mieć nazwy sieciowej a jedynie numer, coś w rodzaju 192.123.45.68. Możesz go stosować zamiast nazwy. Jeśli serwer korzysta z portu innego niż 80, musisz także znać jego numer. Poda Ci go Twój Webmaster.

• Jaka jest ścieżka dostępu do mojej strony? Ścieżka do strony głównej najczęściej rozpoczyna się od katalogu, w którym serwer przechowuje pliki stron WWW (wybranego w czasie konfigurowania serwera). Może on, lecz nie musi, być katalogiem głównym. Na przykład, jeżeli umieściłeś pliki w katalogu /home/www/pliki/ mojepliki, jako ścieżki w adresie URL mógłbyś użyć /mojepliki. Jest to kwestia konfiguracji serwera, jeśli więc nie potrafisz sam znaleźć odpowiedzi na to pytanie, powinien ją znać administrator.

Jeśli serwer został tak skonfigurowany, że masz możliwość przechowywania stron w katalogu osobistym, możesz odwoływać się do przechowywanych w nim stron za pomocą uniksowej konwencji korzystającej ze znaku tyldy (~). Nie musisz wtedy zamieszczać w adresie URL samej nazwy utworzonego katalogu. Jeśli więc mam stronę WWW home.html w katalogu public_html mojego katalogu osobistego (lemay), w adresie URL ścieżka zostanie zapisana w ten sposób: /~lemay/ home.html.

Odpowiedzi na te trzy pytania utworzą adres URL. Jak zapewne pamiętasz (patrz rozdział 4.), adres URL wygląda tak:

protokol://nazwaserwera.com:port/sciezka

Powinieneś każdy z elementów nazwy zastąpić odpowiednimi wartościami, tak jak w po­niższych przykładach:

http://www.mymachine.com/www/tutorials/index.html

ftp://ftp.netcom/pub/le/lemay/index.html

http://www.commercialweb.com:8080/~lemay/index.html

Testuj, testuj i jeszcze raz testuj!

Teraz, gdy Twoje strony są dostępne w sieci, możesz to wykorzystać, by przetestować je na wielu platformach, z wykorzystaniem wielu przeglądarek. Dopóki nie zobaczysz swoich dokumentów na różnych platformach, nie będziesz w stanie tak projektować swoich dokumentów, by wszędzie prezentowały się równie dobrze, niezależnie od platformy i przeglądarki.

Spróbuj teraz przyjrzeć się swoim stronom. Rezultaty mogą Cię zaskoczyć. W rozdziale 27. — „Testowanie, poprawianie i aktualizowanie stron WWW” nauczysz się, w jaki sposób poradzić sobie z niektórymi błędami mogącymi wystąpić po umieszczeniu witryny na serwerze. W tym rozdziale omówimy kilka najczęściej spotykanych problemów.

Usuwanie błędów

Co możesz zrobić, gdy po przesłaniu plików na serwer próbujesz wyświetlić swoją stronę główną w przeglądarce i okazuje się, że coś jest nie tak? Przede wszystkim spójrz tutaj.

Nie mam dostępu do serwera

Jeżeli Twoja przeglądarka nie jest w stanie nawiązać połączenia z serwerem, nie jest to najprawdopodobniej problem, który możesz usunąć. Sprawdź, czy wprowadziłeś poprawną nazwę serwera i czy jest ona kompletna (zazwyczaj ma końcówkę .com, .edu, .net itp.). Sprawdź, czy nie zrobiłeś literówki w swoim adresie URL oraz korzystasz z właściwego protokołu. Jeśli Webmaster poinformował Cię, że Twój URL zawiera numer portu, spójrz, czy umieściłeś ten numer w swoim adresie (po nazwie komputera).

Możesz również sprawdzić poprawność działania podłączenia sieciowego. Spróbuj skie­rować się do innego serwera. Czy jesteś w stanie dostać się do strony głównej tego serwera?

Jeśli żadna z podpowiedzi nie pomaga usunąć problemu, prawdopodobnie serwer jest wyłączony lub nie odpowiada. Twój Webmaster pomoże Ci określić przyczynę takiego stanu rzeczy.

Nie mam dostępu do plików

A co w przypadku, gdy po wywołaniu plików, wyświetlony zostanie komunikat Not Found lub Forbidden? Przede wszystkim, sprawdź poprawność adresu URL. Jeśli korzystasz z URL, na którego końcu podawana jest nazwa katalogu, spróbuj wpisać na końcu faktyczną nazwę pliku i zobacz, czy ten trick poskutkuje. Sprawdź dokładnie ścieżkę dostępu do swoich plików, pamiętaj, że ścieżka w adresie URL może być inna niż ścieżka dostępu na rzeczywistym dysku. Pamiętaj także, że wielkość liter ma znaczenie. Jeżeli Twój plik nazywa się MyFile.html, sprawdź, czy nie stosujesz czasem nazwy myfile.html lub Myfile.html.

Jeśli adres URL wydaje się być w porządku, kolejna przyczyna braku dostępu może wynikać z braku uprawnień dostępu do pliku, sprawdź je. W systemie Unix wszyscy użytkownicy powinni mieć prawo otwierania katalogów i czytania plików. Zaprezentowane poniżej polecenia pomogą Ci sprawdzić uprawnienia:

chmod 755 nazwapliku

chmod 755 nazwakatalogu

Nie mam dostępu do obrazów

Masz dostęp do swoich plików, ale wszystkie obrazy wyświetlane są jako ikony lub puste pola z ikoną błędu. Sprawdź przede wszystkim poprawność odwołań do obrazów. Jeśli zastosowałeś relatywne ścieżki, nie powinieneś mieć tego problemu. Jeśli podałeś pełne ścieżki lub adresy URL, to jest wysoce prawdopodobne, że po przesunięciu plików na serwer odwołania do Twoich obrazów przestały być aktualne (ostrzegałam!!).

W niektórych przeglądarkach, przede wszystkim w Netscape, po wybraniu obrazu za pomocą prawego przycisku myszy (lub po wciśnięciu przycisku myszy Mac) wyświetlane jest menu kontekstowe. Wybierz w nim pozycję View This Image, aby spróbować załadować obraz bezpośrednio, co da Ci adres URL obrazu, pod którym przeglądarka spodziewa się go znaleźć (może to być zupełnie inny adres, niż Ty się spodziewasz). W ten sposób często można zdiagnozować problemy z dziwnymi ścieżkami względnymi.

Jeśli odwołania są poprawne, a obrazy były wyświetlane w trakcie prób na komputerze lokalnym, jedynym możliwym źródłem błędu może być przesyłanie plików między różnymi systemami. Jak wspominałam wcześniej, pliki zawierające obrazy powinny być przesyłane w formacie binarnym. Jeśli pracujesz na komputerze Macintosh, upewnij się, że przenosisz pliki w czystej surowej postaci. Nie stosuj formatów MacBinary lub AppleDouble, bo będziesz miał problemy po drugiej stronie.

Połączenia nie działają poprawnie

Dokument HTML jest wyświetlany wraz z obrazami, ale połączenia nie działają. Przyczyną jest prawdopodobnie to, że zastosowałeś ścieżki odnoszące się do systemu lokalnego. Od­wołując się do plików, zastosowałeś bezwzględne ścieżki lub adresy URL plików. Podobnie jak w przypadku obrazów, nie powinieneś mieć tego problemu, jeśli zastosujesz relatywne ścieżki i będziesz unikał adresów URL plików.

Pliki nie są wyświetlane poprawnie

Twój plik HTML lub zawierający dane multimedialne jest poprawnie wyświetlany na kom­puterze lokalnym, działają również połączenia. Po przeniesieniu pliku na serwer przeglą­darka wyświetla jedynie śmieci. Na przykład, zamiast pliku HTML na ekranie pojawiają się kody HTML, a obrazy lub dźwięki przeglądarka usiłuje wyświetlić jako tekst.

Taki problem może pojawić się w dwóch sytuacjach: jeśli nazwy plików nie mają popraw­nych rozszerzeń lub jeśli serwer nie jest przygotowany do obsługi plików o danych rozsze­rzeniach. W pierwszym wypadku, aby rozwiązać problem, powinieneś sprawdzić, czy korzystasz z poprawnego rozszerzenia, w którym wielkość liter także jest poprawna. Druga przyczyna jest taka, że serwer nie potrafi obsługiwać Twoich plików. Jeśli, na przykład, pracujesz pod systemem DOS, gdzie wszystkie pliki HTML mają rozszerzenia .htm, Twój serwer może ich nie rozpoznawać jako plików HTML (zdarza się to w przypadku starszych serwerów). Może się też zdarzyć, że korzystasz z nowszych form multimedialnych, których serwer nie rozumie. W każdym z przypadków serwer może zastępować Twoje pliki zawartością domyślną (zazwyczaj text/plain), którą następnie przeglądarka usiłuje obsłużyć (i bardzo rzadko jej się to udaje).

Aby rozwiązać problem, konieczne jest takie skonfigurowanie serwera, by obsługiwał rozszerzenia dla tych multimediów, z których korzystasz. Musisz więc skontaktować się w tej sprawie z Webmasterem. Aby wprowadzić odpowiednie zmiany, Webmaster będzie potrzebował dwóch informacji: rozszerzenia pliku oraz zwracanego typu MIME. Jeśli nie znasz typu MIME, przeglądnij dodatek E.

Warsztat

Od tej chwili, wszystko, o czym będziesz się uczył, można porównać do lukrowania już upieczonego ciastka. Będziesz już tylko wzbogacał o dodatkowe elementy (interaktywność, formularze) witrynę, która jest już dostępna w Internecie. Gratuluję! Masz może ochotę na troszkę bitej śmietanki?

Pytania i odpowiedzi

P. Opublikowałem swoje strony na serwerze dostawcy usług sieciowych. Mój URL jest mniej więcej taki: http://www.najlepszy.com/users/mojestrony. Zamiast tego adresu URL chciałbym używać nazwy serwera, na przykład, http://www .mojestrony.com. Jak zrobić coś takiego?

O. Masz dwie możliwości. Najprościej jest zapytać dostawcę, czy zgadza się, abyś miał własną nazwę domeny. Wielu dostawców ma swoje metody na konfigurowanie domeny, tak że w efekcie dalej korzystasz z ich usług i współpracujesz z nimi, zmienia się tylko Twój adres URL. Pamiętaj jednak, że posiadanie własnej nazwy może pociągać dodatkowe opłaty. Jeśli jednak jest to dla Ciebie tak ważna sprawa, rozwiąż ją w ten sposób.

Innym rozwiązaniem jest skonfigurowanie własnego serwera z własną nazwą domeny. Ta opcja byłaby jednak znacznie kosztowniejsza niż poprzednia, a poza tym wymaga wiedzy dotyczącej zasad zarządzania siecią. W następnym rozdziale dowiesz się więcej na ten temat.

P. Utworzyłem pliki zawierające obrazy na Mac-u, za pomocą programu Fetch FTP przesłałem je na serwer działający pod systemem Unix, przetestowałem wszystko — działało znakomicie. A teraz dostaję listy e-mail od różnych ludzi, że żaden z moich obrazów nie jest wyświetlany. Co się tutaj dzieje?

O. Zazwyczaj, gdy przesyłasz pliki za pomocą programu Fetch, masz możliwość wyboru formatu pliku z rozwijanego menu, w którym domyślnie wybraną opcją jest format MacBinary. Sprawdź, czy nie zapomniałeś wybrać formatu binarnego. Format MacBinary działa poprawnie, dopóki korzystasz z komputera Mac. Zakładam, że na nim testowałeś prezentację i działała. Przesłane w ten sposób pliki nie będą jednak działały dobrze pod innym systemem. Aby mieć pewność, że nic złego się plikom nie przytrafi, przesyłaj je jako zwykłe pliki binarne.

P. Utworzyłem moje pliki pod systemem DOS, nadając nazwom rozszerzenie .htm —zgodnie z tym, czego uczyłeś mnie w tej książce. Opublikowałem je w pracy pod systemem Unix. I mam teraz problem. Gdy usiłuję załadować moje strony do prze­glądarki, zamiast stron wyświetlane są kody HTML. W domu wszystko działało doskonale. Co zrobiłem źle?

O. Na niektórych starszych serwerach taki problem może się pojawić. Twój serwer nie został tak skonfigurowany, by wierzyć, że pliki z rozszerzeniem .htm są rzeczywiście plikami HTML. W związku z tym przypisał im domyślny typ — text/plain. Przeglą­darka, sięgając po taki plik, uzyskuje informację, że jest on plikiem tekstowym. Tak więc to serwer jest przyczyną całego zamieszania. Problem da się rozwiązać na kilka sposobów. Najprościej jest poprosić Webmastera o dokonanie takich zmian w konfiguracji serwera, by pliki o rozszerzeniu .htm były wysyłane jako pliki HTML, jest to bardzo prosta operacja, która w mgnieniu oka sprawi, że Twoje pliki zaczną poprawnie działać.

Jeśli nie jesteś w stanie skontaktować się z Webmasterem lub nie może on dokonać odpo­wiedniej zmiany konfiguracji, pozostaje Ci jedynie zmienić nazwy po przesłaniu plików na serwer. Pamiętaj, że w takim przypadku będziesz musiał zmienić także połączenia zawarte w tych plikach (ingerencja Webmastera byłaby znacznie lepszym rozwiązaniem).

Quiz

1. Czym jest serwer WWW i jakie są jego podstawowe funkcje?

2. Podaj kilka sposobów uzyskania dostępu do Internetu.

3. Czym jest domyślny plik indeksu i jakie są korzyści ze stosowania go we wszystkich katalogach?

4. Na co powinno się uważać przy wysyłaniu plików do serwera?

5. Co powinno się sprawdzić zaraz po umieszczeniu na serwerze plików swojej witryny?

Odpowiedzi

1. Serwer WWW to program zainstalowany na komputerze podłączonym do Internetu (lub intranetu). Program ten po otrzymaniu prośby o plik wyszukuje go i wysyła do przeglądarki.

2. Dostęp do Internetu można uzyskać w domu lub w pracy, za pomocą komercyjnych dostawców Internetu lub serwisów on-line, można również założyć swój własny serwer WWW.

3. Domyślny plik indeksu jest pobierany, gdy adres URL kończy się nazwą katalogu. Typowe przykłady nazw domyślnych plików indeksu to index.html, index.htm oraz default.htm. Korzystając z domyślnych nazw plików, można przejść do strony domowej w danym katalogu, wpisując adres URL http://www.mojawitryna.com/, zamiast http://www.mojawitryna.com/index.html.

4. Wszystkie pliki powinny być przesyłane w formacie binarnym, należy zwracać uwagę na ograniczenia nazw plików, na małe i duże litery w nazwach plików oraz na znaki powrotu karetki i wysunięcia linii.

5. Należy sprawdzić, czy przeglądarka jest w stanie odczytać umieszczone na serwerze strony WWW, czy można pobrać pliki z witryny oraz wszystkie odnośniki i rysunki działają tak, jak tego oczekiwałeś. Po stwierdzeniu, że wszystko działa tak, jak powinno, poproś wszystkich swoich znajomych i rodzinę o przetestowanie działania witryny na innych przeglądarkach.

Ćwiczenia

1. Przejrzyj dostępne oferty i zastanów się, gdzie chciałbyś umieścić swoją witrynę WWW. Zadzwoń do kilku dostawców i zapytaj, jakie korzyści płyną z umieszczenia witryny właśnie na ich serwerach.

2. Umieść na serwerze stronę testową i sprawdź jej działanie (może być to nawet pusta strona, którą rozbudujesz później). Możesz w ten sposób samodzielnie sprawdzić, jak objawiają się niektóre problemy, zanim umieścisz w Internecie rezultat swojej ciężkiej pracy.

W przypadku polskich nazw domenowych (z końcówką .pl) opłata za utrzymanie rejestracji w domenie krajowej wynosi 200 zł (plus podatek VAT). Wysokość rocznej opłaty za utrzymanie domen funkcjonalnych i regionalnych wynosi za domenę funkcjonalną 150 zł (plus VAT), a za domenę regionalną 50 zł (plus VAT). Domeny te należy rejestrować w NASK-u — http://www.nask.pl/ (przyp. tłum.).

Z uwagi na wolne łącze Polski z resztą świata, nie jest to do końca prawdą. Jeśli witryna jest skierowana dla osób spoza Polski, warto ją umieścić na serwerze zagranicznym — w przeciwnym wypadku, lepszym rozwiązaniem będzie umieszczenie jej na jednym z polskich serwerów (przyp. tłum.).

744 Część 9. Publikowanie na WWW

Rozdział 25. Publikowanie witryny 743

---