Zasady tworzenia prawa

wykład I

Pojęcie źródeł prawa

Źródła prawa - są to dokumenty urzędowe zawierające reguły i wymagalnego zachowania ludzi lub ich zrzeszeń a także kompetencje instytucji publicznych w tym zwłaszcza organów państwa.

Generalne odnoszą się do nieokreślonego kręgu adresatów.

Abstrakcyjne regulujące nieokreśloną liczbę przypadków.

Cechy - źródła prawa obejmują prawo, które zaistniało w wyniku stanowienia (wyłącznie).

1. Porozumienia zawierane przez RP z innymi państwami (umowy międzynarodowe) te umowy są podpisywane i w niektórych przypadkach ratyfikowane.

2. Przepisy stanowione przez organy organizacji międzynarodowych.

3. Ogólne zasady prawa międzynarodowego

4. Układy zbiorowe pracy.

Konstytucja - reguluje kwestie o charakterze fundamentalnym.

Pod pojęciem konstytucji należy rozumieć akt normatywny odnoszący się do fundamentalnych zagadnień danej państwowości. Konstytucja ustala zatem charakter tej państwowości kształtuje ustrój państwa, decyduje o systemie organów państwa rozstrzyga podstawowe zagadnienia dotyczące pozycji jednostki w państwie.

Co decyduje że konstytucja jest najwyższym prawem?

1. Art. 8 zasada konstytucjonalizmu stanowi o tym że konstytucja jest najwyższym prawem w RP Ust. 2 stosujemy konstytucję bezpośrednio chyba że konstytucja odsyła do innych aktów podkonstytucyjnych.

2. Konstytucja może uchylić jakiś akt a żaden akt nie może uchylić konstytucji (oprócz nowej).

3. Najwyższa moc prawna konstytucji oznacza ponadto, że konstytucja po swoim uchwaleniu uchyla nie tylko dotychczasowe przepisy konstytucji ale również przepisy ustaw pod warunkiem, że cechuje je ten sam poziom ogólności.

Konstytucja uchwalona w 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe 2/3 większością głosów. Komisja Konstytucyjna podjęła prace w 1992 roku po uchwaleniu ustawy konstytucyjnej.

Naczelne miejsce konstytucji w systemie źródeł prawa wyraża się również w przyjęciu najtrudniejszego trybu jej uchwalania pośród wszystkich kategorii źródeł prawa.

Konstytucja RP została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów zaś jej zmiana może nastąpić tylko i wyłącznie większością 2/3 głosów w sejmie i bezwzględną większością głosów w senacie.

Zmiana konstytucji może nastąpić tylko i wyłącznie poprzez uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji. Niedopuszczalne jest uchwalenie ustaw konstytucyjnych mających moc równą konstytucji ale nią nie będących.

Art. 87, 93 - Katalog źródeł prawa

Art. 87 - ogólnie powszechnie obowiązujące - katalog zamknięty.

Art. 93 - O charakterze wewnętrznym - katalog otwarty.

Zgodnie z art. 93 źródłami prawa o charakterze wewnętrznym są uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i zarządzenia ministrów. Katalog ten w odróżnieniu od źródeł prawa powszechnie obowiązujących nie ma charakteru zamkniętego co oznacza iż może obejmować zarówno inne organy jak i inne rodzaje aktów np.: instrukcje okólniki wytyczne.

Relacje pomiędzy przepisami powszechnymi i wewnętrznymi.

Różnica miedzy przepisami powszechnie obowiązującymi a przepisami o charakterze wewnętrznym tkwi przede wszystkim w kręgu adresatów. Źródła o charakterze wewnętrznym są bowiem wiążące tylko i wyłącznie wobec jednostek organizacyjnych podległych organowi stanowiącemu. Przepisy o charakterze wewnętrznym stoją w hierarchii źródeł prawa niżej niż przepisy powszechnie obowiązujące dlatego też muszą być z nimi zgodne.

Przepisy statutowe i regulaminowe

Rozdział III konstytucji tam nie są one zapisane a są to regulamin sejmu i senatu a także zgromadzenia narodowego. Statut Kancelarii Prezydenta, regulamin pracy Rady Ministrów i statuty jednostek samorządu terytorialnego.

Przepisy regulaminowe kształtują wewnętrzną organizację organu a także tryb postępowania i nie są skierowane do jednostek organizacyjnie podległych. Przepisy regulaminowe nie pozostają ze sobą w żadnych relacjach, ponad to cechuje je równorzędność (nie są wewnętrznie zhierarchizowane). Różnica z przepisami powszechnie obowiązującymi polega na precyzyjnym konstytucyjnym wytyczeniu granicy materii przez nie uregulowanych.

Układy zbiorowe

Układy zbiorowe są specyficzną grupą przepisów ograniczoną do regulowania rozmaitych relacji powstających na tle świadczenia pracy a także niektórych aspektów dotyczących byłych pracowników emerytów i rencistów.

Ogólne zasady prawa międzynarodowego

1. Niesprecyzowane do końca zasady, które są w większości zawarte w konstytucjach lub bezpośrednio pod nimi.

2. Przepisy prawne organów organizacji międzynarodowych.

3. Ratyfikowane na postawie upoważnienia ustawowego umowy międzynarodowe (podpisuje RM).

1. umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji przez Prezydenta,

2. umowy międzynarodowe nie wymagające ratyfikacji Prezydenta ale konieczne zatwierdzenie przez Radę Ministrów (resortowe),

3. umowy międzynarodowe ratyfikacja musi nastąpić na podstawie upoważnienia ustawowego uchwalonego w normalnym trybie np.: umowa o przekazaniu kompetencji na organy wspólnoty.

Ustawa o ratyfikacji może być poprzedzona referendum po którym akceptacja następuje przez sejm 2/3 głosów.

Ustawa upoważniająca Prezydenta do ratyfikacji umowy międzynarodowej jest aktem bardzo zwięzłym. Projekt takiej ustawy wnosi RM zaś postępowanie ustawodawcze toczy się w sejmie i senacie na zasadach ogólnych z tym że kontrola parlamentu rozciąga się nie tylko na projekt ustawy ale i na stanowiącą do niego załącznik umowę międzynarodową. Ponadto Prezydent może odmówić podpisania takiej ustawy i skierować ja w trybie kontroli prewencyjnej do Trybunału Konstytucyjnego. Szczególnym rodzajem takich właśnie umów międzynarodowych są umowy międzynarodowe przekazujące organizacji międzynarodowej kompetencje organów państwowych w niektórych sprawach. Ustawowa zgoda na ratyfikację takiej umowy zapada większością 2/3 głosów w sejmie i w senacie.

4. Ustawa grupy:

1. Ustawy uchwalone na podstawie delegacji konstytucyjnych

1. ustawy bez których uchwalenia normy konstytucyjne nie mogłyby w praktyce funkcjonować. art. 61 ust. 4 konstytucji

2. Ustawy których uchwalenie stwarza możliwości ale nie konieczność funkcjonowania w praktyce normy konstytucyjnej. art. 17 konstytucji.

2. Ustawy konkretyzujące konstytucyjne. art. 71 konstytucji

3. Ustawy uzupełniające normy konstytucyjne.

4. Ustawy przewidujące wyjątki od regulacji konstytucyjnej.

Przedmiotowy zakres w ustawie musi obejmować prawo karne, podatkowe, prawa i wolności obywateli(art. 31 ust. 3). Powyższe można uregulować wyłącznie w drodze ustawy.

Zasady tworzenia prawa

wykład II 29.09.07r.

Postępowanie ustawodawcze uregulowane w :

art. 118 - 123

- art. 118 - inicjatywa ustawodawcza, podmioty które są uprawnione do korzystania z tej inicjatywy.

- art. 119 - postępowanie w sejmie

- art. 120 - określa zasadę podejmowania decyzji przez sejm

- art. 121 - postępowanie w senacie, następstwa, etapy

- ustęp 3 dot. fazy, która występuje w sejmie, jakie uprawnienia ma sejm, jakie decyzje może podejmować senat.

- art. 122 - reguluje etapy, które mają miejsce poza parlamentem, np. jakie środki przysługują prezydentowi, jeżeli nie chce podpisać ustawy no. veto.

- art. 123 - dot. pilnego trybu ustalania ustaw, spraw priorytetowych.

Główne założenia dot. wymóg prowadzenia postępowania ustawodawczego.

1. Postępowanie ustawodawcze musi być wszczęte przez uprawnione do tego podmioty, które przygotowują i wnoszą do sejmu projekt ustawy.

2. Główne prace merytoryczne nad projektem ustawy toczą się w sejmie.

3. Po uchwaleniu ustawy o dalszym jej losie decyduje senat, który ma możliwość przyjęcia ustawy, wprowadzenia zmian albo odrzucenia w całości albo pozostawienia bez rozpoznania.

4. W zależności od decyzji senatu ustawa trafia albo do prezydenta albo z powrotem do sejmu.

5. W ostatecznym rozrachunku decyzję co do ostatecznego kształtu ustawy zawsze należy do sejmu.

Wyodrębnienie faz postępowania ustawodawczego, które zawsze muszą mieć miejsce.

1. Przygotowanie projektu ustawy i wykonanie inicjatywy ustawodawczej.

2. Postępowanie z projektem ustawy w sejmie.

Pod fazy:

1. I czytanie

2. komisja sejmowa

3. II czytanie

4. III czytanie

3. Postępowanie już z ustawą w senacie

4. Faza ewentualna , ma miejsce kiedy senat ma poprawki albo podjął uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości.

5. Faza piąta występuje kiedy prezydent zastosował veto. Na skutek tego veta następuje ponowne rozpatrzenie ustawy przez sejm.

6. Podpisanie ustawy przez prezydenta i zarządzenie jej ogłoszenia.

Cele w postępowaniu ustawodawczym.

Sekwencyjny - charakter postępowania ustawodawczego oznacza, że decyzja kończąca daną fazę postępowania ustawodawczego może skutkować podjęciem następnej ustawy albo zakończeniem postępowania ustawodawczego.

Celem tak rozbudowanego postępowania ustawodawczego jest przygotowanie aktu prawnego odpowiadającego ogólnym zasadom techniki prawodawczej.

Wykonywanie inicjatywy ustawodawczej.

Pojęcie - Inicjatywa ustawodawcza - to prawo do wniesienia przez określoną grupę podmiotów projektu ustaw do sejmu skutkujące wszczęciem postępowania ustawodawczego.

Komu przysługuje inicjatywa ustawodawcza.

• posłowie - 15 posłów, komisja sejmowa

• senat

• prezydent

• grupa 100 tys. obywateli - ustawa o inicjatywie ustawodawczej wykonywana przez obywateli tj. 15 obywateli, którzy mają czynne prawo wyborcze + projekt ustawy przygotowany przez registratorów.

Tych 15 obywateli tworzy komitet inicjatywy i rozpoczyna zbieranie podmiotów (1000 podpisów)- to jest kampania -. Następnie zawiadamia się Marszałka sejmu o powstaniu komitetu i przedstawienie projektu ustaw i od tego momentu komitet nie może zmienić ustawy.

Wyjątki :

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie:

• ustawy budżetowej,

• ustawy o prowizjom budżetowej (3 m-ce),

• ustawy o zmianie ustawy budżetowej,

• ustawy o gwarancjach finansowych udzielonych przez państwo

• ustawy o zaciąganiu długu publicznego

może być wyłącznie Rada Ministrów.

Inicjatywami projektu ustawy o zmianie Konstytucji mogą być prezydent, co najmniej 1/5 sejmu, senat.

Z formalnego punktu widzenia brak jest jakichkolwiek ograniczeń ustawowych dot. wykonywania inicjatywy ustawodawczej.

Z często praktycznego punktu widzenia natomiast, pozbawione sensu jest wnoszenie projektu ustaw pod koniec kadencji parlamentu, bowiem zgodnie z zasadą dyskontynuacji prac parlamentu, nie zakończone postępowanie ustawodawcze zostaje zniweczone, wyjątkiem jest projekt wniesiony przez grupę ok. 10 tys. obywateli.

Ewentualne ponowne wniesienie projektu ustawy do sejmu należy potraktować jako działanie powodujące obstrukcję parlamentarną. Po raz kolejny angażuje się parlament w rozpatrzenie tej samej kwestii. Wydaje się jednak, iż ponowne wykonanie inicjatywy ustawodawczej będzie dopuszczalne w dwóch przypadkach:

1). gdy zostanie zmieniona koncepcja legislacyjna, która spowodowała odrzucenie projektu ustawy po raz pierwszy.

2). jeżeli uległ zmianie stan faktyczny, w taki sposób, że wniesienie po raz drugi tego samego projektu jest uzasadnione.

Wycofanie inicjatywy ustawodawczej, zgodnie z art. 119 ustęp 4 Konstytucji może nastąpić do końca drugiego czytania projektu ustawy sejmu.

Nie dotyczy to natomiast tzw. inicjatywy obywatelskiej, bowiem udzielenie np. poparcia projektowi ustawy przez obywatela nie może być wycofany.

Wycofanie projektu ustawy budżetowej może być tylko w tedy gdy zostanie przedstawiony nowy projekt.

W doktrynie prawa konstytucyjnego zakłada się, że Rada Ministrów nie może wycofać projektu ustawy budżetowej, bowiem zgodnie z Konstytucją uchwalenie tej ustawy musi nastąpić w ciągu 4 m-cy od wniesienia projektu ustawy do sejmu.

Wycofanie projektu zmniejszyło by zatem szanse na jej uchwalenie .

Wydaje się jednak, że w wyjątkowej sytuacji dopuszczalne byłoby wycofanie inicjatywy z jednoczesnym wykonaniem nowej.

Forma projektu ustawy - wymogi - co do zasady.

1. forma pisemna

- w przypadku ustawy budżetowej musi spełniać wymogi, które są zapisane w ustawie o budżecie.

2. forma, która musi zawierać uzasadnienie.

Jednym z warunków prawidłowego wykonywania inicjatywy ustawodawczej jest złożenie projektu ustawy w formie pisemnej. Projekt ten powinien odpowiadać zasadom określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów o zasadach techniki prawodawczej. Ponadto projekt ustawy budżetowej musi być przedstawiony zgodnie z wymogami określonymi w ustawie o finansach publicznych.

Do każdego projektu ustawy powinno być dołączone uzasadnienie zawierające:

• określenie celu uchwalenia ustawy

• przedstawienie rzeczywistego stanu w dziedzinie, która ma być uregulowana

• określenie różnic między projektowanym a aktualnym stanem

• określenie przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych i finansowych.

• podstawowe założenia aktów wykonawczych

• oświadczenie o zgodności projektów ustawy z prawem wspólnotowym.

Polityczne znaczenie inicjatywy ustawodawczej

Posiadanie prawa inicjatywy ustawodawczej na istotne znaczenie dla wszystkich uczestników życia publicznego dysponujących tym prawem. Dzięki niemu mogą oni bowiem realizować swoje założenia społeczne, gospodarcze czy polityczne. Szczególne znaczenie ma jednak wykonywanie inicjatywy dla Rady Ministrów, która dzięki temu uprawnieniu ma możliwość realizowania swoich konstytucyjnych zadań polegających na prowadzeniu bieżącej polityki zagranicznej i wewnętrznej państwa.

Zasady tworzenia prawa

wykład III 24.11.07r.

Braki w uzasadnieniu projektu ustawy mogą w wyjątkowych sytuacjach doprowadzić do zwrócenia projektu wnioskodawcy. Dzieje się tak jedynie wówczas gdy nie ma możliwości uzupełnienia uzasadnienia na etapie I czytania lub na etapie prac komisyjnych.

Niezależnie od wymogu dołączenia do projektu ustawy oświadczenia o zgodności projektu z prawem wspólnotowym, projekt jest przekazywany przez marszałka sejmu ekspertom z kancelarii sejmu celem wyrażenia opinii w przedmiotowej sprawie. Ewentualne wątpliwości powodują konieczność przekazania projektu ustawy do komisji ustawodawczej celem ponownej opinii.

Negatywna opinia powoduje, że wnioskodawca powinien albo sformułować auto poprawki albo wycofać projekt.

Koncepcja trzech czytań jest to regulacja konstytucyjna.

Postępowanie ustawodawcze w sejmie

Wszczęcie postępowania ustawodawczego w sejmie powinno być utożsamiane z konkretnym działaniem sejmu lub jego organu wewnętrznego. Oznacza to zatem, że konieczne staje się wyodrębnienie czynności która stanowić będzie bezpośredni efekt wykonania inicjatywy ustawodawczej i spowoduje wszczęcie postępowania ustawoda-go w sejmie. Taką czynnością jest niewątpliwie zarządzenie przez Marszałka Sejmu wydrukowania projektu ustawy i doręczenie go posłom. Jest to tym bardziej racjonalne, że dość często między wykonaniem inicjatywy ustawoda-ej a rozpoczęciem I czytania może upłynąć dość dużo czasu.

W regulaminie sejmu nie zawarto żadnej dyrektywy określającej czas w jakim Marszałek Sejmu musi zarządzić wydrukowanie projektu z doręczeniem go posłom. Przyjmuje się tylko, że powinien być to najbliższy termin, na który pozwalają względy techniczne.

W sytuacji gdy w zbliżonym terminie zostało wniesionych kilka projektów, marszałek powinien zarządzić wydrukowanie ich w kolejności w jakiej zostały wniesione. Należy pamiętać, że od doręczenia posłom wydrukowanego projektu do rozpoczęcia I czytania musi upłynąć co najmniej 7 dni.

I czytanie projektu ustawy może odbywać się bądź to na forum sejmu bądź też na posiedzeniu właściwej komisji. Regulamin sejmu zakłada, że zasadą jest, że I czytanie jest na forum sejmu a wyjątkiem na forum komisji.

Zgodnie z postanowieniami regulaminu na forum sejmu musi się odbyć I czytanie następujących projektów ustaw:

• ustawa o zmianie Konstytucji

• ustaw budżetowych

• ustaw podatkowych

• ordynacji wyborczych

• kodeksów

• ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych

Ponadto na forum sejmu powinno odbyć się I czytanie projektów ustaw dot. praw i wolności obywatelskich, projektów pociągających za sobą poważne skutki finansowe dla budżetu państwa.

Zgodnie z postanowieniami regulaminu sejmu I czytanie powinno się koncentrować, po przedstawieniu uzasadnienia przez wnioskodawcę, po pytaniach posłów i odpowiedziach wnioskodawcy, na ogólnych założeniach ustawy.

Jeżeli I czytanie odbywa się na forum sejmu to ma ono ukierunkować dalsze prace komisyjne. Dlatego też, regulamin kładzie szczególny nacisk na debatę podczas której posłowie powinni przedstawić swój ogólny stosunek do projektu, nie zaś konkretne propozycje zmian redakcyjnych.

W sytuacji gdy I czytanie odbywa się na forum komisji, o jej posiedzeniu marszałek informuje wszystkich posłów, nie tylko członków danej komisji.

I czytanie odbywające się na forum sejmu może zakończyć się albo odrzuceniem projektu ustawy, albo skierowaniem go do komisji. W zależności od materii sprawy projekt może być skierowany do 1 lub kilku komisji. W praktyce parlamentarnej można dostrzec sytuację, gdy marszałek sejmu skierował projekt ustawy do jednej lub kilku komisji a sejm dodatkowo skierował go jeszcze do jednej dodatkowej.

W praktyce sejmowej wykształcił się również zwyczaj polegający na tym, że rozpatrywanie projektu ustawy w komisjach odbywa się przy udziale przedstawicieli jednej komisji lub po zasięgnięciu jej opinii. Znane są także przypadki skierowania projektów ustaw do Komisji Nadzwyczajnych powołanych dla rozpatrzenia pewnego rodzaju projektów ustaw np.: Komisja Nadzwyczajna - Komisja prawa Europejskiego.

Łączne poddawanie kilku projektów pierwszemu czytaniu.

Ze względu na wielość podmiotów dysponujących prawem inicjatywy ustawoda-ej istnieje możliwość wniesienia do I czytania kilku projektów dot. tej samej materii. Jeżeli zostały one złożone w zbliżonym czasie to powinny być one rozpoznane łącznie. Należy podkreślić, że ranga tych projektów jest równa bez względu na podmioty inicjujące. Jedynie sejm w I - ym czytaniu może wprowadzić pewne preferencje i tym samym ukierunkować dalsze prace komisyjne.

Wydaje się, że łączne I-sze czytanie kilku projektów pozwala lepiej ukierunkować dalsze prace komisji a poza tym sama komisja ma również świetny materiał porównawczy podczas merytorycznych prac nad projektem ustawy.

Prace merytoryczne komisji

Najistotniejszym etapem postępowania ustawoda-go w sejmie są merytoryczne prace komisji sejmowych, następujące bądź to po I czytaniu plenarnym bądź to bez specjalnego wyróżnienia po I czytaniu komisyjnym.

Głównym celem prac komisyjnych jest przygotowanie takiej wersji projektu ustawy, która mogłaby się stać przedmiotem debaty w II czytaniu, a w III czytaniu być poddana głosowaniu.

Dlatego też w swoim sprawozdaniu komisja występuje albo o przyjęcie projektu ustawy bez poprawek albo też o przyjęcie projektu w formie tekstu z poprawkami.

Przewidziana jest ewentualność wystąpienia z wnioskiem o odrzucenie projektu ustawy w całości ale dzieje się tak niezwykle rzadko, zwykle w tedy gdy w I czytaniu skierowano projekt do komisji z wieloma negatywnymi opiniami.

Głównym celem sprawozdania komisji jest przygotowanie optymalnej wersji projektu ustawy i rekomendowanie sejmowi jego przyjęcia, natomiast celem dodatkowym, poinformowanie posłów o rozbieżnościach jakie pojawiły się podczas prac nad projektem ustawy.

Zasady tworzenia prawa

wykład IV 8.12.07r.

dodatkowe zajęcia 19.12.07r. godz. 17.00 do 20.00

Literatura: „Postępowanie ustawodawcze w sejmie RP” autora Marcina Kudeji

II czytanie

Drugie czytanie projektu ustawy, odbywające się po zakończeniu prac komisyjnych, polega na przedstawieniu sejmowi sprawozdania z prac komisji oraz na przeprowadzeniu debaty, w czasie której mogą być zgłaszane poprawki i wnioski.

Przepisy regulaminowe nie określają zakresu debaty, dlatego też może mieć ona charakter nieograniczony.

Drugie czytanie rozpoczyna się od wystąpienia posła sprawozdawcy nielimitowanego czasem, w którym poseł sprawozdawca informuje posłów o proponowanych przez komisję zmianach a także o wnioskach mniejszości.

Po wystąpieniu posła sprawozdawcy ma miejsce debata, w której mogą brać udział przedstawiciele klubów poselskich (max 20 min), bądź posłowie nie zrzeszeni (max 10 min).

Prezydent sejmu po zasięgnięciu opinii konwentum seniorów, ma także możliwość przedstawienia sejmowi propozycji przeprowadzenia debaty w jednym z trzech limitów czasowych: krótki (120 min), zwykły (240), długi (360).

Poszczególne kluby poselskie dysponują czasem, na wystąpienia, proporcjonalne do wielkości klubu.

W trakcie postępowania, z projektem ustawy w sejmie, mogą być wnoszone propozycje zmian przybierające postać poprawną lub wniosków.

Poprawkę definiuje się jako taką propozycję poselską, która ma prowadzić do zmian merytorycznych w projektowanym rozwiązaniu poprzez wykreślenie, zmianę lub dopisanie określonych wyrazów.

Z kolei wniosek ma wyrażać stosunek do projektu lub projektowanej poprawki.

Regulamin sejmu wyodrębnia dwa rodzaje poprawek:

1. pierwszy rodzaj stanowią poprawki wnoszone na etapie prac komisyjnych

2. drugi zaś na etapie II czytania.

Zgodnie z art. 119 ust 2 Konstytucji poprawki mogą być wnoszone przez wnioskodawcę, Radę Ministrów i posłów. Ponadto Konstytucja ogranicza możliwość wnoszenia poprawek do zakończenia II czytania.

Należy podkreślić, że niezależnie od ustnej formy, każda poprawka powinna być zgłoszona Marszałkowi Sejmu na piśmie.

Ostatnim etapem prac nad projektem ustawy jest trzecie czytanie, które zostało wyodrębnione w celu wyraźnego oddzielenia debaty nad projektem od czynności głosowania.

W zależności od liczby i treści wniesionych w II czytaniu poprawek, trzecie czytanie może być poprzedzone dodatkowymi pracami w komisji sejmowej wyłącznie nad poprawkami wniesionymi na etapie II czytania.

Jeżeli taka sytuacja miała miejsce, trzecie czytanie rozpoczyna się od odczytania sprawozdania przez posła sprawozdawcę, które nie jest już jednak przedmiotem dalszej debaty i stanowi jedynie sugestie komisji co do zasadności poprawek wniesionych przez posłów na etapie II czytania.

Po odczytaniu sprawozdania marszałek sejmu zarządza głosowanie. Może mieć ono bardzo nieskomplikowaną postać gdy poprawki są nieliczne lub są dobrze zsynchronizowane z całością projektu. W przeciwnym wypadku głosowanie jest czynnością bardzo skomplikowaną.

W I kolejności głosowany jest wniosek o odrzucenie projektowanej ustawy w całości .

W dalszej kolejności głosowane są poszczególne poprawki zgodnie z numeracją artykułów, przestrzegając zasadę, że w I kolejności głosuje się nad poprawkami dalej idącymi.

Dopiero w ostatniej kolejności głosuje się nad przyjęciem projektowaniem ustawy wraz z wniesionymi poprawkami.

Porządek głosowania określa zawsze Marszałek Sejmu.

Przepis określający porządek głosowania wprowadza dwa istotne założenia.

1. wszystkie poprawki i wnioski legislacyjne traktowane są na równi, bez względu na to, przez kogo zostały wniesione. O kolejności głosowania decyduje wyłącznie ich treść.

2. sejm zobowiązany jest ustosunkować się do wszystkich poprawek i wniosków, w zasadzie w oddzielnych głosowaniach.

Pierwszym wyjątkiem jest możliwość łącznego przegłosowania wszystkich poprawek, jeżeli istnieje między nimi jakiś wspólny mianownik.

Drugim wyjątkiem jest możliwość poddania pod głosowanie projektu ustawy wraz z poprawkami jeżeli nie zgłoszono w tym zakresie sprzeciwu.

Takie łączne głosowanie może mieć miejsce w dwóch przypadkach:

1. gdy w II czytaniu nie zgłoszono żadnych poprawek, a w grę wchodziłyby tylko poprawki komisyjne,

2. gdy wszystkie poprawki zgłoszone w II czytaniu zostały rozpatrzone przez komisję w dodatkowym sprawozdaniu.

Zgodnie z art. 19 ust 3 Konstytucji marszałek sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która niebyła uprzednio przedłożona komisji.

Zasady tworzenia prawa

wykład V 19.12.07r.

- do egzaminu ważne art. 119 - 124 Konstytucji

Postępowanie w komisji.

Postępowanie z propozycjami senadzkimi toczy się w tych komisjach, które rozpatrywały projekt ustawy w postępowaniu między I a II czytaniu.

Aby umożliwić komisjom sejmowym zaznajomienie się ze stanowiskiem senatu, regulamin sejmu przewiduje obowiązek zapraszania na posiedzenie komisji senatora sprawozdawcy reprezentującego komisje senackie, które rozpatrywały ustawę.

Sprawozdanie komisji sejmowej zawiera rekomendacje dla sejmu:

• przyjęcie propozycji senackich w całości

• odrzucenie propozycji senackich w całości

• przyjęcie propozycji senackich w części

Komisje sejmowe rozpatrujące propozycje senackie mają obowiązek ustosunkowania się do wszystkich przedstawionych propozycji. Wynika z tego, że w przypadku wniesienia poprawek, komisja rekomenduje:

• przyjęcie wszystkich poprawek

• odrzucenie wszystkich poprawek

• przyjęcie niektórych a odrzucenie pozostałych poprawek.

Nie wyklucza to możliwości łącznego głosowania nad kilkoma poprawkami.

W przypadku gdy przedstawione przez senat poprawki mają złożony charakter dopuszczalne jest rozdzielenie poprawek na samodzielne części i głosowanie nad każdą z nich z osobna. Jest to jednak dopuszczalne tylko w tedy, gdy w ramach poprawki można wyodrębnić samodzielne normy prawne, niedopuszczalne natomiast by było sztuczne rozdzielenie przedstawionej poprawki.

Kompetencje komisji sejmowych polegają nie tylko na rekomendowaniu sejmowi, zaakceptowaniu bądź odrzucaniu propozycji senackich, ale także, co wynika z praktyki parlamentarnej dokonują one oceny czy odpowiednie poprawki spełniają wymogi konstytucyjne. Owe rozszerzenie zadań komisji związane było z faktycznym wykraczaniem poza kompetencje legislacyjne przez senat.

W praktyce parlamentarnej pojawił się problem dotyczący skutków oceny niekonstytucyjności dokonanej poprawki. Początkowo uznawano, że komisja sejmowa powinna rekomendować odrzucenie poprawek, ze względu na wykroczenie poza swoje kompetencje przez senat, natomiast w późniejszym okresie pojawiła się tendencja do pozostawiania tego rodzaju poprawek senackich przez sejm bez rozpoznania. Ostatecznie Trybunał Konstytucyjny zdecydował, że to drugie rozwiązanie należy uznać za niekonstytucyjne.

(Bezwzględna większość zawsze pod głosowanie zostaje poddana).

Drugim etapem postępowania sejmowego jest debata plenarna, która polega na przedstawieniu sejmowi sprawozdania komisji, przeprowadzeniu dyskusji i głosowaniu.

Zgodnie z art. 121 ust 3 Konstytucji uchwały senatu uważa się za przyjęte, jeżeli sejm jej nie odrzuci bezwzględną większością głosów. Oznacza to, że aby głosowanie dało wynik rozstrzygający poddaje się pod głosowanie zawsze wniosek o odrzucenie propozycji senackich.

Z przepisu tego wynika domniemanie, że nie osiągnięcie przez sejm większości bezwzględnej skutkuje przyjęciem propozycji senackich.

Regulacje konstytucyjne.

Po zakończeniu prac parlamentarnych nad ustawą marszałek sejmu uchwaloną ustawę przedstawia prezydentowi do podpisania.

Prezydent powinien tą czynność wykonać w terminie 21 dni od dnia przedstawienia ustawy (7 dni tryb pilny- ustawa budżetowa).

Przed podpisaniem ustawy prezydent może jednak skierować ustawę z umotywowanym wnioskiem do ponownego rozpatrzenia przez sejm (veto prezydenckie) bądź też skierować ustawę w trybie kontroli prewencyjnej do Trybunału Konstytucyjnego.

Przedłożone Sejmowi veto może zostać odrzucone jeśli sejm ponownie uchwali nową ustawę większością co najmniej 3/5 głosów. Wówczas prezydent w ciągu 7 dni musi podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie w Dz.U.

Debata plenarna w sprawie ponownego rozpatrzenia ustawy musi być poprzedzona wstępnym przeanalizowaniem wniosku przez komisje sejmowe w zw. z tym, że przepisy regulaminowe nie określają czynności jakie powinny być podejmowane przez komisje sejmowe, dlatego też konkretna praca komisji kształtowana jest przez praktykę parlamentarną. Wskazuje ona na to, że analizowanie wniosku prezydenta polega na drobiazgowym przedyskutowaniu wszystkich jego elementów i przyjęciu sprawozdania którym komisja rekomenduje sejmowi przyjęcie określonego stanowiska.

Drugim etapem postępowania jest debata plenarna poświęcona rozpatrzeniu wniosku . Polega ona na :

• przedstawieniu sprawozdania komisji

• przeprowadzeniu dyskusji oraz głosowaniu.

Pod głosowanie poddaje się wniosek o ponowne uchwalenie ustawy, w przypadku osiągnięcia większości co najmniej 3/5 głosów, marszałek sejmu zawiadamia o tym fakcie prezydenta, a w przypadku nie osiągnięcia tej większości postępowanie jest niweczone.

Senat - regulacje konstytucyjne

Każdą uchwaloną przez sejm ustawę marszałek sejmu przekazuje senatowi, który powinien się ustosunkować do niej w ściśle określonym terminie.

W przypadku:

• ustaw zwykłych- 30 dni

• ustawy budżetowej - 20 dni

• ustawy uchwalonej w trybie pilnym - 14 dni

Senat ustosunkowując się do ustawy uchwalonej przez sejm może:

1. przyjąć ją bez poprawek

2. podjąć uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości

3. wprowadzić poprawki

4. nie podjąć żadnej uchwały, co jest równoznaczne z przyjęciem ustawy bez poprawek.

Postępowanie w komisji

Marszałek senatu kieruje tekst ustawy do właściwych komisji senackich, które mają w terminie nie dłuższym niż 18 dni przeanalizować ustawę i przygotować projekt uchwały senatu.

W projekcie tym rekomendują :

1. przyjęcie ustawy bez poprawek

2. wprowadzenie poprawek do ustawy

3. odrzucenie ustawy w całości

Zakres poprawek senackich

W zw. z tym, że ta faza procesu ustawodawczego polega na ustosunkowaniu się senatu do ustawy uchwalonej przez sejm, zakres merytoryczny poprawek senackich musi być ściśle związany z rozpatrywaną ustawą.

Senat może więc proponować konkretne zmiany w treści ustawy, polegające na zastąpieniu dotychczasowych sformułowań innymi, jak również na zawężeniu lub rozszerzeniu regulowanej materii.

Należy jednak pamiętać, że w swym orzecznictwie Tryb. Konst. wyraźnie zastrzegł, iż senat nie może w trybie zgłaszania poprawek zastępować treść ustawy zupełnie inną treścią bowiem stanowiłoby to ominięcie wcześniejszych etapów postępowania ustawodawczego.

Inaczej rzecz wygląda w przypadku ustaw nowelizujących, gdzie poprawki dotyczyć mogą tylko i wyłącznie przepisów ustawy nowelizującej, a nie mogą odnosić się do ustawy nowelizowanej.

W odniesieniu do ustawy budżetowej marszałek senatu kieruje ją do komisji Gospodarki Narodowej, która z kolei przekazuje ją w odpowiednich częściach do właściwych komisji senackich. Komisje po naniesieniu poprawek przekazują je komisji Gospod. Narodowej, która rekomenduje senatowi albo przyjęcie ustawy bez poprawek albo przyjęcie ustawy wraz z poprawkami. Należy podkreślić, że senat nie ma możliwości odrzucenia ustawy budżetowej w całości.

Drugim etapem postępowania w senacie z ustawą uchwaloną przez sejm jest debata plenarna, która odbywa się z reguły po 3 dniach od doręczenia senatorom sprawozdania komisji, chociaż senat może w wyjątkowych sytuacjach termin ten skrócić.

Debatę rozpoczyna wystąpienie sprawozdawcy komisji a gdy w komisji pojawiły się rozbieżności, to kolejnymi uczestnikami mogą być sprawozdawcy poglądów mniejszości.

Następnie regulamin senatu przewiduje możliwość zadawania przez senatorów krótkich pytań sprawozdawcom i udzielenia przez nich odpowiedzi.

Następnie odbywa się właściwa debata .

Ponieważ w trakcie debaty senatorowie mogą zgłaszać wnioski i poprawki dlatego też regulamin senatu przewiduje obligatoryjną przerwę zarządzoną na czas potrzebny do ustosunkowania się przez komisje senackie do poprawek i wniosków zaproponowanych przez senatorów .

Następnie odbywa się głosowanie .

W regulaminie senatu ustanowiony został specjalny porządek głosowania wniosków legislacyjnych wynikający z założenia, że wszystkie wnioski powinny być traktowane równorzędnie bez względu na osobę wnioskodawcy, zaś jedynym kryterium decydującym o kolejności poddania ich pod głosowanie powinna być ich treść.

W I kolejności głosowany jest ewentualny wniosek o odrzuceniu w całości ustawy a następnie wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Dopiero w ostatniej kolejności głosowane są poszczególne poprawki zgodnie z kolejnością numeracji artykułów, których dotyczą, przy czym najpierw głosowane są te poprawki, które rozstrzygają o kolejnych poprawkach.

Nie wszystkie poprawki muszą być głosowane oddzielnie. Marszałek senatu może zarządzić łączne głosowanie nad całą grupą poprawek, jeśli nie zgłoszono w tym zakresie wniosku przeciwnego.

Dopiero po przegłosowaniu wszystkich poprawek poddaje się pod głosowanie całej ustawy w raz z przyjętymi wcześniej poprawkami.

Tak samo jak sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów tak samo senat ustosunkowuje się do ustaw uchwalonych przez sejm, zwykłą większością .

Inaczej rzecz ma się przy zmianie konstytucji, gdzie wymaga się od senatu uchwały podjętej bezwzględną większością głosów.

1

---