1. Działalność gospodarcza

Gospodarka stanowi obszar działalności człowieka służącej zaspokajaniu jego potrzeb. Potrzeby ludzkie są praktycznie nieograniczone, natomiast środki służące do ich zaspokojenia, a więc dobra i usługi podlegają różnego rodzaju ograniczeniom.

Działalność gospodarcza jest to takie postępowanie, w którym stojące do dyspozycji środki zostają tak użyte, by osiągnąć możliwie najwyższy (optymalny) w danych warunkach stopień zaspokojenia potrzeb.

W praktycznej działalności gospodarczej zasada racjonalnego działania może być sformułowana w wyrażeniu rzeczowym lub wartościowym. W wyrażeniu rzeczowym zasada ta mówi, że należy tak gospodarować, aby przy zastosowaniu określonych ilościowo środków w postaci pracy, maszyn, urządzeń, materiałów, itp. wytworzyć jak najwięcej dóbr (zasada maksymalizacji efektów), lub tak, aby uzyskać określoną ilość produkcji przy jak najmniejszym zaangażowaniu środków (zasada minimalizacji środków). W ujęciu wartościowym racjonalizacja działania oznacza, że należy tak postępować, by przy zaangażowaniu określonej kwoty pieniężnej osiągnąć jak największy zysk, lub tak, aby wygospodarować z góry określony zysk przy minimalnym nakładzie pieniężnym.

Działalność gospodarcza to zespół celowych i planowych czynności człowieka uwzględniający zasady racjonalnego postępowania, który zmierza do złagodzenia deficytu dóbr w stosunku do zapotrzebowania na nie. Chodzi o to, by zawsze znajdować właściwe odpowiedzi na takie pytania, jak: co należy wytwarzać?, ile?, w jaki sposób wyroby powinny być wytwarzane?, czy stosować technologię wymagającą większego nakładu pracy ludzkiej a niewielkiego zużycia energii mechanicznej, czy odwrotnie?, gdzie, komu i za ile wyroby sprzedawać? Takich i wielu innych pytań podmioty gospodarujące nie są w stanie uniknąć.

Działalność gospodarczą w warunkach gospodarki rynkowej charakteryzują liczne dodatnie cechy, chociaż napotyka ona również istotne trudności wynikające z pewnych słabości systemu gospodarki rynkowej.

Wśród dodatnich cech funkcjonowania podmiotów gospodarczych w gospodarce rynkowej należy wyróżnić najwyższy stopień wolności osobistej w działalności gospodarczej, gwarancje własności prywatnej, samodzielności i niezawisłości przedsiębiorstw w zakresie podejmowania decyzji gospodarczych. Są bardzo dobre warunki do stosowania postępu technicznego we wszystkich dziedzinach gospodarowania, gdyż konkurencja panująca na rynku wymusza wprost korzystanie z najnowszych zdobyczy techniki i organizacji. W gospodarce rynkowej dobrobyt i wzrost stopy życiowej jest wyższy, niż w jakimkolwiek innym z dotychczas realizowanych systemów gospodarczych.

Słabości gospodarki rynkowej, utrudniające działalność gospodarczą, wyrażają się głównie w tym, że:

• Tendencje do koncentracji produkcji i sprzedaży są w tym systemie tak silne, że istnieje realna groźba poważnego ograniczenia, a nawet unicestwienia, tego najbardziej istotnego mechanizmu regulacyjnego gospodarki rynkowej, jakim jest konkurencja

• System ten umożliwia powstawanie bardzo dużych różnic w dochodach, zwłaszcza między dochodami z pracy a dochodami z zysku, prowadzi więc do znacznych nierówności majątkowych, co może zawierać w sobie zarodek napięć społecznych,

Powstające okresowo rozbieżności między podażą a popytem są wyrównywane przez wahania koniunkturalne, które w okresie wysokiej koniunktury prowadzą do zwyżki cen, wysokiego zatrudnienia, w okresie recesji zaś są przyczyną masowego bezrobocia, wraz z jego wszystkimi problemami socjalnymi.

2. Podmiot gospodarczy i jego cechy

Podmiotem gospodarczym, czyli podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej (np. spółka prawa cywilnego). Podmioty gospodarcze działają w przemyśle, rzemiośle, handlu, budownictwie, transporcie, bankowości, rolnictwie i innych dziedzinach gospodarki. Ze zbioru podmiotów gospodarczych wyodrębnia się kategorię przedsiębiorstwa, stanowiącą pojęcie węższe niż podmiot gospodarczy.

Podmioty gospodarcze w gospodarce rynkowej charakteryzuje to, że prowadzą swą działalność samodzielnie, opierając się na sytuacji istniejącej na rynku, i żaden organ państwowy nie może w ich działalność ingerować, jeżeli jest prowadzona zgodnie z prawem. Podmiot gospodarczy samodzielnie ustala zakres swego działania, określa wielkość produkcji, sprzedaży i świadczonych usług na podstawie porównania cen czynników produkcji (maszyn, surowców i minerałów, robocizny) z cenami uzyskiwanymi na rynku za sprzedawane przez siebie wyroby i usługi. Sprężyną napędowa jego postępowania jest dążenie do osiągania maksymalnej korzyści (zysku) ze swego działania.

Podstawę autonomicznych, samodzielnych decyzji podmiotu gospodarczego w gospodarce rynkowej stanowi sytuacja w zakresie zaopatrzenia i możliwości zbytu na rynku i zasada przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych. Przepisy te wprowadzają normy dyscyplinujące w interesie społeczeństwa działalność gospodarczą i dotyczą na przykład konieczności przestrzegania w działalności gospodarczej warunków ochrony ludzi i środowiska, przestrzegania przepisów budowlanych i przeciwpożarowych.

Nasze ustawodawstwo przewiduje obowiązek zgłoszenia działalności podmiotów gospodarczych do ewidencji działalności gospodarczej, którą prowadzą urzędy gmin lub dzielnic. Dopiero po zgłoszeniu do ewidencji można rozpocząć działalności produkcyjną, handlową, usługową lub inną.

Obowiązek zgłaszania swej działalności do ewidencji mają wyłącznie osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (np. spółka jawna). Osoba fizyczna, która podejmuje działalność gospodarczą osobiście i kiedy zarobek z niej stanowi tylko dodatkowe źródło dochodów, nie musi zgłaszać swej działalności do ewidencji. Dotyczy to również osób fizycznych i prawnych podejmujących działalność wytwórczą w rolnictwie. Osoby prawne (np. spółki kapitałowe) działające w różnych sektorach nie mają obowiązku zgłaszania swej działalności do ewidencji, gdyż wystarczy tu sam fakt rejestracji osoby prawnej w rejestrach sądowych.

Działalność gospodarcza nie wymaga w zasadzie zezwolenia władz administracyjnych. Wyjątkiem od tej zasady są niektóre ściśle określone rodzaje działalności wymagającej uzyskania koncesji, czyli zezwolenia, organów państwowych. Uzyskania koncesji wymaga na przykład podjęcie działalności gospodarczej w zakresie wydobywania kopalin, przetwórstwa i obrotu materiałami i kamieniami szlachetnymi, wytwarzanie materiałów wybuchowych, broni, amunicji, środków farmaceutycznych, spirytusu i wódek, wyrobów tytoniowych, transportu morskiego i lotniczego oraz wykonywanie usług ochrony osób i mienia, a także obrotu z zagranicą niektórymi towarami i usługami określonymi przez odpowiednie organy administracji państwowej.

3. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych

Jedna z istotnych zasad podziału podmiotów gospodarczych opiera się na rodzaju działalności gospodarczej, według której grupuje się je stosownie do ich przynależności do działów i branż gospodarki narodowej. Ten podział uwzględnia jednostki gospodarcze przemysłowe (fabryki samochodów, huty żelaza, kopalnie węgla, fabryki włókiennicze), budowlane, rolnicze (gospodarstwa rolne rodzinne, fermy hodowlane), transportowe (Polskie koleje Państwowe-PKP, firmy przewozowe, przedsiębiorstwa komunikacji samochodowej), handlowe (spółdzielnie spożywców, samodzielni kupcy indywidualni, firmy zajmujące się eksportem i importem), ubezpieczeniowe (np. Warta, PZU), komunikacyjne (PKS, PKP, komunikacja miejska), bankowe (Narodowy Bank Polski, Powszechna Kasa Oszczędności-PKO, banki komercyjne, kantory wymiany) oraz inne jednostki świadczące usługi dla społeczeństwa.

Kolejnym kryterium klasyfikacji podmiotów gospodarczych może być podział na jednostki wytwarzające dobra materialne, do których zalicza się głównie przedsiębiorstwa przemysłowe, budowlane, gospodarstwa rolne, zakłady rzemieślnicze, oraz jednostki świadczące usługi, służące zaspokojeniu potrzeb ludzi. Wśród jednostek wytwarzających dobra materialne wyróżnia się przedsiębiorstwa wydobywcze (kopalnie węgla, rudy, soli, piaskownie, żwirownie, itp.) oraz przetwarzające surowce wydobyte lub pochodzące z uprawy czy hodowli na dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia itp.) i dobra konsumpcyjne (odzież, środki żywności, sprzęt i artykuły gospodarstwa domowego). Do podmiotów gospodarczych świadczących usługi można zaliczyć jednostki gospodarcze zajmujące się handlem, przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe, towarzystwa asekuracyjne (ubezpieczeniowe), banki, zakłady wodociągów i kanalizacji, pralnie, przedsiębiorstwa hotelarskie i zajmujące się organizacją wypoczynku itp.

Bardzo ogólnym kryterium podziału jest wielkość podmiotów gospodarczych. W praktyce można spotkać się z podziałem na jednostki gospodarcze małe, średnie i duże. Najczęściej podstawą tej klasyfikacji jest liczba zatrudnionych, wielkość produkcji lub obrotu, wartość środków produkcji, którymi jednostki te dysponują, wysokość osiąganego zysku.

Podmioty gospodarcze można również podzielić według form własności kapitału w nie zaangażowanego. Stosując to kryterium wyróżnić można przynależność do sektora publicznego i sektora prywatnego. W sektorze publicznym wyodrębnia się własność państwową (np. przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki skarbu państwa, spółki z przewagą udziału skarbu państwa) oraz własność komunalną.

Podmioty gospodarcze można pogrupować przyjmując za podstawę podziału lokalizację, wyróżniamy wtedy jednostki gospodarcze, których lokalizacje determinują określone czynniki, oraz jednostki o swobodnej lokalizacji. Czynnikami wyznaczającymi lokalizację mogą być: baza surowcowa, baza energetyczna, terenowe zasoby siły roboczej, lokalny rynek zbytu lub zaopatrzenia itp.

Kolejnym kryterium podziału może być różny stopień stabilności lokalizacyjnej. Kryterium to dzieli podmioty gospodarcze na zakłady stałe (np. zakłady przemysłowe, gospodarstwa rolne, większość przedsiębiorstw handlowych), półstałe (np. kioski i stragany na targowisku), ruchome (np. firmy budowlane, ruchome punkty usługowe, handel obwoźny).

Podział można też przeprowadzić ze względu na formę prawną podmiotów gospodarczych. Działają firmy o różnej formie prawnej, wśród nich zaś osoby fizyczne (rzemieślnicy, kupcy jednoosobowi), osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie i spółki prawa handlowego), a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, utworzone zgodnie z przepisami prawa (np. spółki cywilne).

4. Przedsiębiorstwa państwowe i komunalne

Przedsiębiorstwo państwowe jest wyodrębnioną organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie jednostką gospodarczą utworzoną przez upoważniony do tego organ administracji państwowej.

Działalność przedsiębiorstw państwowych reguluje ustawa z dnia 25 września 1981 r. (DzU nr 24, poz. 122) wraz z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami.

W hierarchii jednostek państwowych, przedsiębiorstwo państwowe jest najniższym szczeblem samodzielnie gospodarującym i wykonującym swe zadania oraz w pełni za to odpowiedzialnym, gdyż niższe jednostki gospodarcze podległe przedsiębiorstwu tej samodzielności nie posiadają.

Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo stanowi wydzieloną z całości gospodarki narodowej jednostkę organizacyjną, mającą określoną nazwę i siedzibę. Zakłada ona określenie rodzaju działalności przedsiębiorstwa oraz ustalenie swoistego systemu zarządzania i struktury organizacyjnej. Całością zarządza dyrektor przedsiębiorstwa, który reprezentuje je na zewnątrz wobec innych jednostek gospodarczych i instytucji.

Odrębność terytorialna polega na tym, że maszyny, urządzenia, budynki i budowle przedsiębiorstwa zajmują określony wydzielony teren. Może to być jeden obszar, na którym mieści się przedsiębiorstwo lub kilka obszarów położonych w różnych punktach miejscowości, województwa lub kraju.

Odrębność ekonomiczna wiąże się z wydzieleniem przedsiębiorstwu części mienia ogólnonarodowego w postaci środków produkcji, którymi dysponuje samodzielnie w celu wykonywania swych zadań gospodarczych i społecznych. Przedsiębiorstwo sprzedaje swe wyroby lub usługi i otrzymanymi z tego tytułu środkami pieniężnymi pokrywa swe wydatki.

Odrębność prawna przedsiębiorstw jest prawnym wyrazem odrębności organizacyjnej i ekonomicznej. Odrębność tę przedsiębiorstwo uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorstw państwowych, znajdującego się we właściwym sądzie (przedsiębiorstwo nabywa osobowość prawną, czyli staje się osobą prawną).

Wymienione cechy pozwalają określić i wyodrębnić przedsiębiorstwo państwowe spośród innych jednostek gospodarczych.

Przedsiębiorstwa prowadzą działalność opierającą się na zasadach, które wynikają z ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, stanowiącej, że przedsiębiorstwo jest samodzielną, samorządną i samofinansującą się jednostką gospodarczą.

Samodzielność oznacza, że organy przedsiębiorstwa państwowego decydują w sposób niezależny o wszystkich sprawach przedsiębiorstwa oraz organizują jego działalność. Organami przedsiębiorstwa państwowego są: ogólne zebranie pracowników lub ich delegatów oraz rada pracownicza i dyrektor przedsiębiorstwa.

Samodzielność przedsiębiorstwa ograniczają tylko obowiązujące przepisy prawne, dotyczące np. finansowania działalności i opodatkowania oraz tworzenia i wykorzystania niektórych funduszów. Pełną samodzielność ma przedsiębiorstwo w dysponowaniu swym majątkiem, ma również możliwość organizowania wspólnych przedsiębiorstw z innymi przedsiębiorstwami, nie zawsze państwowymi, samodzielnie opracowuje i zatwierdza swój plan działalności, który nie jest narzucony przez organy nadrzędne.

Samorządność przedsiębiorstwa państwowego wyraża się w tym, że jego załoga uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz stanowi o jego istotnych sprawach. Najważniejszym organem samorządu załogi przedsiębiorstwa jest ogólne zebranie pracowników lub zebranie delegatów załogi. Organy samorządu przedsiębiorstwa wykonują swe zadania niezależnie od administracji, organizacji społecznych oraz organizacji zawodowych i politycznych.

Samofinansowanie oznacza, ze przedsiębiorstwo posiadające odrębność ekonomiczną pokrywa bieżące wydatki związane ze zużyciem środków produkcji oraz z wynagrodzeniem pracowników z uzyskanych przychodów ze sprzedaży swoich wyrobów i usług.

Ze względu na strukturę organizacyjną przedsiębiorstwo państwowe może mieć formę przedsiębiorstwa jednozakładowego lub wielozakładowego.

Przedsiębiorstwo jednozakładowe stanowi zwykle zwartą całość terytorialną, samodzielnie gospodarujące i składające się z jednego zakładu produkcyjnego lub usługowego.

Przedsiębiorstwa wielozakładowe składają się z dwóch lub większej liczby zakładów położonych w różnych miejscach i spełniających odrębne zadania.

Zakład stanowi wyodrębnioną pod względem techniczno-produkcyjnym i usługowym jednostkę organizacyjną. Uprawnienia zakładów wchodzących w skład przedsiębiorstwa mogą być bardziej lub mniej ograniczone. Zakład nie posiada odrębności ekonomicznej lub jest ona znacznie ograniczona, nie posiada też osobowości prawnej.

Przedsiębiorstwa państwowe tworzone są przez odpowiednie organy administracji państwowej (np. ministrowie, wojewodowie), które nazywane są organami założycielskimi. Z punktu widzenia charakteru działalności przedsiębiorstwa państwowego mogą być tworzone jako:

• przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych

- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (mają na celu zaspokoić bieżące potrzeby ludzkości)

Nadzór nad działalnością przedsiębiorstw sprawują jedynie organy założycielskie, które mogą swe uprawnienia nadzoru przekazać powołanym przez nie radom nadzorczym.

Wyodrębnione ostatnio dość intensywnie z mienia skarbu państwa jednostki użyteczności publicznej, które są potrzebne gminą w ich działalności, stanowią trzon własności komunalnej ( jednostki komunikacji lokalnej, zieleni komunalnej, zaopatrzenia w energię cieplną, kultury fizycznej i rekraacji, gospodarki mieszkaniowej i inne).

5. Podmioty gospodarcze sektora prywatnego.

Do sektora prywatnego należą:

• spółdzielnie, będące własności członków tworzących organizację spółdzielczą,

• jednostki stanowiące własność organizacji społecznych (np. stowarzyszeń twórczych i organizacji zawodowych), politycznych i związków zawodowych

• jednostki prywatne krajowe o różnej formie organizacyjno-prawnej, np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki prawa handlowego i cywilnego, fundacje, jednostki organizacji wyznaniowych,

• jednostki prywatne z udziałem kapitału zagranicznego, np. spółki z udziałem kapitału zagranicznego, przedsiębiorstwa zagraniczne.

Spółdzielnia, dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Spółdzielnia prowadzi wspólną działalność gospodarczą, społeczną lub kulturalno-oświatową w interesie swoich członków.

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Założyciele spółdzielni, których liczba nie może być mniejsza od dziesięciu osób fizycznych lub trzech osób prawnych (w spółdzielniach produkcji rolnej co najmniej pięć osób fizycznych), muszą uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów (rady nadzorczej i zarządu) - najwyższym organem jest walne zgromadzenie lub zebrania grup członkowskich (przedstawicieli). Spółdzielnia musi być wpisana do rejestru sądowego (nabywa osobowość prawną)..

Wyróżnić można:

- spółdzielnie produkcji rolnej, których celem jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków

- spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych), które świadczą usługi dla rolnictwa oraz środowiska wiejskiego

- spółdzielnie pracy, których przedmiotem działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa opartego na osobistej pracy członków (w szczególności przedmiotem działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych),

- spółdzielnie pracy rękodzieła ludowego i artystycznego tworzące nowe i kultywujące tradycyjne wartości kultury materialnej

- spółdzielnie mieszkaniowe zaspokajające potrzeby mieszkaniowe członków oraz potrzeby gospodarcze i kulturalne wynikające z zamieszkiwania w spółdzielczym osiedlu lub budynku.

Spółdzielnie mogą zakładać związki gospodarcze i przystępować do takich związków. Mogą również zakładać związki rewizyjne. Najwyższym organem samorządu spółdzielczego w Polsce jest kongres spółdzielczości zwoływany co cztery lata przez Krajową Radę Spółdzielczości (naczelny organ samorządu spółdzielczego). Spółdzielnie prowadzą działalność na podstawie ustawy o prawie spółdzielczym z 16 IX 1982.

6. Spółki

Działalność gospodarczą można prowadzić w różnych formach organizacyjno-prawnych. Wybór formy zależy od rozmiarów działalności, liczby osób w nią zaangażowanych, celów tej działalności itp. W podstawowej klasyfikacji podmioty gospodarcze dzieli się na pojedyncze podmioty gospodarcze i spółki.

Pojedynczym podmiotem gospodarczym jest podmiot, który prawnie reprezentowany jest przez osobę fizyczną, np. pojedynczy kupiec lub wytwórca, właściciel gospodarstwa ogrodniczego, świadczący usługi w wolnym zawodzie (np. adwokat, lekarz, tłumacz).

Spółka, określone w umowie zrzeszenie osób bądź kapitału utworzone celem prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka stanowi jeden z rodzajów formy organizacyjno-prawnej, pod postacią której funkcjonują przedsiębiorstwa.

Z punktu widzenia podstawy ekonomicznej utworzenia spółki, dzieli się je na spółki: osobowe (spółki cywilne, spółki jawne, spółki komandytowe) i kapitałowe (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne).

Z punktu widzenia źródła prawa regulującego powstanie i działalność spółek: na spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) oraz spółki prawa handlowego (spółki jawne, komandytowe, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne).

Spółki prawa cywilnego są uwidaczniane w ewidencji działalności gospodarczej, podstawą ich funkcjonowania jest kodeks cywilny. Spółki prawa handlowego są umieszczane w rejestrze handlowym prowadzonym przez właściwe sądy. Podstawą ich funkcjonowania jest kodeks handlowy.

1. Spółka prawa cywilnego

Spółka cywilna, spółka działająca na podstawie prawa cywilnego. Wspólnicy (minimum dwóch) spółki cywilnej zobowiązują się do dążenia do określonego, wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy tworzą kapitał spółki cywilnej z wniesionych przez siebie wkładów w postaci gotówki lub aportu, a później również dochodów spółki.

W spółce cywilnej nie istnieje możliwość odsprzedaży wkładu udziałowego osobom trzecim, a przyjęcie nowego wspólnika wiąże się ze zmianą w umowie spółki cywilnej. Za zobowiązania spółki cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno majątkiem spółki, jak i każdy majątkiem osobistym.

Spółkę cywilną można założyć na czas nieograniczony lub na czas ograniczony w celu wykonania jakiegoś pojedynczego przedsięwzięcia. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej.

2. Spółka prawa handlowego

Spółki prawa handlowego są spółkami powstałymi na podstawie przepisów kodeksu handlowego. Charakteryzuję się tym, że podlegają wpisowi do rejestru handlowego spółek, prowadzonego przez sądy. Rejestr jest jawny i każda zainteresowana osoba ma do niego wgląd. Celem tego jest ochrona osób trzecich, potencjalnych kontrahentów spółki, którzy mogą z rejestru czerpać informacje o formie i kondycji gospodarczej spółki.

Jedynie spółki prawa handlowego mogą ustanawiać prokurenta, czyli szczególnego rodzaju pełnomocnika handlowego, upoważnionego do wszystkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

* Spółka jawna, spółka działająca na podstawie prawa handlowego. Nie różni się w zasadzie od spółki cywilnej, konieczne jest natomiast jej zarejestrowanie w rejestrze handlowym oraz ścisłe przestrzeganie reguł oznaczenia firmy, czyli nazwy spółki. Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników albo nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem wskazującym na tę spółkę.

Spółki jawne najczęściej zakładane są w celu prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę.

Ze względu na koszty związane z rejestracją spółki jawnej i jej podobieństwo do spółki cywilnej tego typu forma nie istnieje w zasadzie w życiu gospodarczym. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej.

* Spółka komandytowa, spółka osobowa oparta na prawie handlowym, powstała w wyniku umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Spółka komandytowa stanowi w zasadzie formę pośrednią pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi. Przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem (jak w przypadku spółek osobowych), odpowiedzialność zaś przynajmniej jednego (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu (jak w przypadku spółek kapitałowych).

* Spółka kapitałowa, rodzaj spółki, w której najważniejszym elementem jest majątek spółki (kapitał). Należy do nich spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Od spółek osobowych wyróżnia je: zmienny kapitał i skład osobowy, posiadanie osobowości prawnej, skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki na samą spółkę, wyodrębnienie majątku spółki, prowadzenie spraw spółki pośrednio przez wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.

* Spółka jednoosobowa, forma spółki kapitałowej. Przepisy prawa dopuszczają bowiem utworzenie takiej spółki tylko odnośnie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. Niedozwolone jest ponadto tworzenie spółki jednoosobowej z ograniczoną odpowiedzialnością przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Tworzenie jednoosobowych spółek akcyjnych przewidziane jest dla skarbu państwa oraz związków samorządu terytorialnego i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa tworzonych w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i gdy spółka utworzona została z majątku pozostałego po likwidacji przedsiębiorstwa państwowego (ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych).

* Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka działająca na podstawie prawa handlowego. W sp. z o.o. wspólnicy odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa jedynie do wysokości swoich wkładów, tzn. nie odpowiadają majątkiem osobistym, z jednym wyjątkiem - z majątku prywatnego udziałowca sp. z o.o. mogą być egzekwowane kwoty zadłużenia, jakie ma spółka z tytułu nie płaconych podatków. Prawo nie wyznacza ani dolnej, ani górnej granicy liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być jedna osoba fizyczna lub osoba prawna.

Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru handlowego, nabywając jednocześnie osobowość prawną. Korzyścią, jaką spodziewa się osiągnąć wspólnik, jest, podobnie jak w spółce akcyjnej, dywidenda. Najważniejszymi organami spółki są zarząd oraz zgromadzenie wspólników. Ponadto umowa spółki może przewidywać powołanie komisji rewizyjnej lub rady nadzorczej (bądź obu jednocześnie), natomiast gdy liczba wspólników przekracza 50, jest obligatoryjny wymóg powołania któregoś z tych organów.

* Spółka akcyjna, według prawa polskiego spółka kapitałowa utworzona w rezultacie zgromadzenia przez wspólników kapitału akcyjnego w wysokości co najmniej 100 tys. zł, pokrytego gotówką bądź aportami, dzielącego się na akcje o równej wartości nominalnej.

Akcja stanowi podstawę nabycia praw wspólnika (akcjonariusza), może mieć charakter imienny lub na okaziciela, zwykły lub uprzywilejowany co do prawa głosu, dywidendy bądź podziału majątku w razie likwidacji spółki akcyjnej.

Utworzenie spółki akcyjnej wymaga ustanowienia jej statutu w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru handlowego i jako osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Akcjonariusze osobiście nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Władzami spółki akcyjnej są: zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna.

3. Spółki z udziałem zagranicznym

Spółka z udziałem zagranicznym, spółka, w której co najmniej jeden z udziałowców nie jest obywatelem polskim. Obecnie polskie prawo dopuszcza prowadzenie działalności z udziałem kapitału zagranicznego jedynie w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółkach akcyjnych.

Aby założyć spółkę z udziałem zagranicznym nie potrzeba żadnych specjalnych zezwoleń poza pewnymi dziedzinami gospodarki, w których jest wymagane zezwolenie ministra przekształceń własnościowych, np. zarządzanie portami morskimi, lotniczymi, pośrednictwo i obrót nieruchomościami.

Często do określenia wspólnych przedsięwzięć międzynarodowych używa się angielskiej nazwy joint venture, co oznacza wspólne ryzyko czy też wspólną jednostkę gospodarczą.

Joint venture określa się jako zespół trzech elementów: wspólna firma - wspólny cel - wspólny zysk.

Joint ventures traktowane są jako instrumenty poprawy efektywności gospodarowania sprzyjające rozwojowi współpracy gospodarczej z kapitałem zagranicznym a zmianom strukturalnym naszej gospodarki.

Przez tworzenie joint ventures polska gospodarka spodziewa się uzyskać:

• napływ zagranicznego kapitału w dewizach w celu finansowania przedsięwzięć gospodarczych,

• bezdewizowy import nowoczesnej technologii i nowoczesnych metod zarządzania,

• poprawę sytuacji zatrudnieniowej.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

1

---