Zasady odpowiedzialności za produkt niebezpieczny

Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Nie można jej z góry wyłączyć ani ograniczyć.

Pojęcie produktu niebezpiecznego

Produktem jest rzecz ruchoma , choćby została połączona z inną rzeczą. Produkt jest niebezpieczny, jeżeli nie zapewniabezpieczeństwa

, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. Decydujące znaczenie mają okoliczności z chwili wprowadzenia produktu do obrotu.

Przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny:

• wyrządzenie szkody przez produkt niebezpieczny wytworzony w zakresie działalności gospodarczej producenta,

•  adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołanym przez produkt niebezpieczny a szkodą.

Podmioty odpowiedzialne za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny

Odpowiedzialny za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny jest :

• producent - najczęściej ponosi odpowiedzialność, ponieważ Kodeks cywilny wprowadza domniemanie, iż produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta,

• osoba podająca się za producenta,

• „współwytwórcy” produktu końcowego,

• importer,

• zbywca produktu,

• osoba, od której zbywca nabył produkt,

• osoba trzecia.

Kodeks cywilny przewiduje odpowiedzialność solidarną wszystkich wymienionych podmiotów.

Zobacz również: Jak napisać pismo do sądu

Wyłączenie odpowiedzialności za produkt

Artykuł 449³ wyłącza odpowiedzialność producenta, jeżeli:

• produktu nie wprowadził do obrotu,

• wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej, 

• właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie ,

• nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan

• nauki

 i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Zakres odpowiedzialności

Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle

 przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany. Wyłączone zostały z żądania odszkodowania w tym trybie szkody wynikające z samego produktu oraz szkody, których wartość nie przekracza równowartości 500 euro (zastosowanie mają tutaj ogólne zasady odpowiedzialności za szkody ).

Podmioty uprawnione do żądania odszkodowania

Podmiotem uprawnionym do żądania odszkodowania jest każda osoba fizyczna, która poniosła szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Przedawnienie roszczeń

Zgodnie z brzmieniem artykułu 449⁸ Kodeksu cywilnego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny z dnia 2 marca 2000 r. (Dz.U. Nr 22, poz. 271)

Tytuł VI[1]. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

Art. 449[1] [Ryzyko producenta] § 1. Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.
§ 2. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną. § 3. Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko, dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.

Art. 449[2] [Szkoda na mieniu] Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany.

Art. 449[3] [Okoliczności zwalniające] § 1. Producent nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, jeżeli produktu nie wprowadził do obrotu albo, gdy wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej.
§ 2. Producent nie odpowiada również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie. Nie odpowiada on także wtedy, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo, gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Art. 449[4] [Domniemania] Domniemywa się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta.

Art. 449[5] [Podmioty odpowiedzialne] § 1. Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu odpowiada tak jak producent, chyba, że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.
§ 2. Kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta, odpowiada jak producent? Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer). § 3. Producent oraz osoby wymienione w paragrafach poprzedzających odpowiadają solidarnie. § 4. Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem lub osobą określoną w § 2, odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba, że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta lub osoby określonej w § 2 zdanie pierwsze, a w wypadku towaru importowanego - osobę i adres importera. § 5. Jeżeli zbywca produktu nie może wskazać producenta ani osób określonych w § 4, zwalnia go od odpowiedzialności wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.

Art. 449[6] [Delikt osoby trzeciej Jeżeli za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada także osoba trzecia, odpowiedzialność tej osoby i osób wymienionych w artykułach poprzedzających jest solidarna. Przepisy art. 441 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 449[7] [Zakres odszkodowania] § 1. Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.
§ 2. Odszkodowanie na podstawie art. 449[1] nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO.

Art. 449[8] [Przedawnienie roszczenia] Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

Art. 449[9] [Zakaz wyłączeń] Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć.

Art. 449[10] [Zbieg roszczeń] Przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.

Art. 449[11] [Klauzule umowne] Nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności określonej w przepisach niniejszego tytułu, także w razie dokonania wyboru prawa obcego.

Odpowiedzialność producentów za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

2005-12-13

Z dneim 1 lipca 2000 r. do polskiego kodeksu cywilnego zostały włączone nowe regulacje inspirowane przepisami prawa europejskiego. Są to artykuły 4491-44911 dotyczące odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Ich znajomość może się okazać istotna dla polskich przedsiębiorców produkujących towary dla szerokiego kręgu odbiorców (konsumentów), nie tylko w Polsce, ale i na eksport.

W związku z ujednolicaniem prawa ochrony konsumentów na poziomie europejskim przepisy o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny istnieją we wszystkich krajach UE, a także w Szwajcarii, USA i Japonii. Powoli stają się one swoistym standardem, służącym szybkiemu i pełnemu naprawieniu szkód doznanych przez konsumentów w wyniku używania rzeczy dostępnych w obrocie masowym.

Zgodnie z polskimi przepisami, za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada producent lub inne osoby mające istotny wpływ na pojawienie się produktu w obrocie. Należą do nich importer, osoba podająca się za importera poprzez umieszczenie swojego oznaczenia na produkcie oraz wytwórca materiałów i części składowych, z których produkt finalny został wytworzony. Sprzedawca produktu również może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, ale jedynie w przypadkach szczególnych, jeżeli nie można stwierdzić, kto jest producentem.

Nie należy mylić odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny z odpowiedzialnością z tytułu rękojmi i gwarancji. Odpowiedzialność z tych tytułów jest odpowiedzialnością za wadę towaru. Produkt który jest wadliwy, nie zawsze musi być niebezpieczny, a nawet jeżeli takim jest, nie musi wywołać szkody. Dopiero powstanie uszczerbku w majątku lub na zdrowiu konsumenta pozwala mu na dochodzenie odszkodowania na podstawie przepisów o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny. Odszkodowanie z tego tytułu nie obejmuje nigdy uszkodzenia samego produktu ani braku korzyści z jego wykorzystania.

Dochodzący odszkodowania od producenta musi w sądzie udowodnić istnienie szkody, związek pomiędzy szkodą a produktem oraz niebezpieczny charakter produktu. To, czy produkt jest niebezpieczny, ocenia się na podstawie definicji zawartej w art. 449¹ Kodeksu cywilnego biorąc pod uwagę takie czynniki jak: sposób prezentowania produktu na rynku i podane konsumentowi o nim informacje. Zasadniczym kryterium oceny są jednak oczekiwania "przeciętnego konsumenta".

Fakt, że produkt jest niebezpieczny może wynikać z jego wadliwości (wady konstrukcyjnej i produkcyjnej) lub faktu, że konsument nie miał dostatecznych wiadomości jego użytkowaniu. Orzecznictwo dostarcza wiele przykładów produktów niebezpiecznych: ciastko ze szpilką, wybuchający telewizor, kredki pokryte toksycznym lakierem itp.

W niektórych przypadkach osoba odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny może uniknąć odpowiedzialności wykazując, że: 

• produktu nie wprowadziła do obrotu,

• wprowadzenie do obrotu nastąpiło poza zakresem jej działalności,

• właściwości niebezpieczne produktu pojawiły się po jego pierwszej komercjalizacji, nie można było przewidzieć właściwości produktu uwzględniając stan nauki techniki w chwili jego wprowadzenia do obrotu,

• właściwości produktu wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Dodatkowe możliwości obrony ma wytwórca materiałów lub części składowych rzeczy. Od odpowiedzialności uwalnia go wykazanie, że przyczyną nabycia przez produkt finalny cech rzeczy niebezpiecznej był wyłącznie montaż lub wskazówka producenta. Sprzedawca nie odpowiada, gdy wskaże producenta, importera lub osobę, od której sam nabył produkt.

Warto zaznaczyć tu, że samo spełnienie przez produkt wymagań związanych z naniesieniem znaku CE nie wystarczy do uwolnienia  producenta od odpowiedzialności za szkodę powstałą w wyniku używania tego produktu. Fakt spełnienia określonych procedur w fazie produkcji również nie wystarcza, aby zdjąć z niego odpowiedzialność.

Głównym celem wprowadzenia przepisów dotyczących odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, zarówno w Polsce jak i innych krajach Europy, było zapewnienie poszkodowanym odszkodowania w możliwie wszystkich przypadkach zaistnienia szkody. Dotyczy to przede wszystkim szkód na osobie, polegających na doznaniu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. W przypadku szkód na mieniu odszkodowanie należy się tylko w przypadku, gdy szkoda jest większa niż 500 Euro, a rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczonych do osobistego użytku i w taki sposób przede wszystkim korzystał z niej poszkodowany.

Odpowiedzialności za szkodę wywołaną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć, ani ograniczyć w umowie. Poszkodowany może dochodzić, wraz z odszkodowaniem, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Możliwe jest jednoczesne wytoczenie powództwa przeciwko wszystkim (producent, importer, wytwórca materiałów) odpowiedzialnym, albo każdemu z nich oddzielnie.

Roszczenia z tytułu odpowiedzialności za produkt przedawniają się z upływem lat trzech od chwili, kiedy poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednak w każdym przypadku z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia niebezpiecznego produktu do obrotu.

Produkt niebezpieczny

Brak wersji przejrzanej

Produkt niebezpieczny - ta taka rzecz, która nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego można od niej oczekiwać przy uwzględnieniu jej normalnego zużycia. O tym czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu. Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny do KC wprowadziła ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny. Regulacje prawne dotyczące produktu niebezpiecznego zostały zawarte w artykule 449 indeks 1 do 11 Kodeksu Cywilnego. Podmiotami odpowiedzialnymi za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny są:

• producent - który w zakresie swej działalności gospodarczej wytwarza ten produkt

• wytwórca: materiału, surowca lub części składowej produktu

• producent nominalny - tj. ten kto umieszcza na produkcie swoją nazwę, znak towarowy lub podaje się za producenta.

• importer - tj. ten kto produkt wprowadza do obrotu na rynek

• zbywca produktu - jeżeli nie wiadomo kto jest producentem, producentem nominalnym i importerem

Podmiotem uprawnionym do żądania odszkodowania, jest każdy, kto poniósł szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny. Odpowiedzialność może obejmować zarówno szkodę na mieniu, jaki i szkodę na osobie.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny opiera się na zasadzie ryzyka. Producent nie odpowiada za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny, jeżeli wykaże, że:

- produktu nie wprowadził do obrotu

- produkt został skradziony lub utracony i w ten sposób wprowadzony do obrotu

- właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu a nie wynikały z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie

- nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu na podstawie stanu nauki i techniki

Przesłankami odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny są : 1.wyrządzenie szkody i 2.adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym szkodę a szkodą.

Roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W każdym przypadku roszczenie przedawnia sie z upływem lat 10, od dnia wprowadzenia produktu do obrotu.

Zgodnie z polskimi przepisami, za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada producent lub inne osoby mające istotny wpływ na pojawienie się produktu w obrocie. Należą do nich importer, osoba podająca się za importera poprzez umieszczenie swojego oznaczenia na produkcie oraz wytwórca materiałów i części składowych, z których produkt finalny został wytworzony.

Sprzedawca produktu również może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, ale jedynie w przypadkach szczególnych, jeżeli nie można stwierdzić, kto jest producentem lub importerem. Może on jednak zwolnić się z odpowiedzialności wskazując w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wymienione wyżej osoby, a gdy jest to niemożliwe, osobę, od której sam nabył produkt. Kodeks cywilny dopuszcza wyłączenie odpowiedzialności producenta, gdy: 

 nie wprowadził on produktu do obrotu (szkoda powstała na skutek używania produktu np. na etapie jego produkcji lub prezentacji), 

 wprowadził produkt do obrotu poza zakresem swojej działalności gospodarczej, 

 niebezpieczne cechy produktu nie istniały w chwili wprowadzania go do obrotu, a pojawiły się dopiero później, np. na skutek niezachowania wymogów w zakresie bezpieczeństwa, nie zamieszczenia przez dystrybutora oznaczeń lub informacji zaleconych przez wytwórcę produktu, niewłaściwego jego zastosowania, 

 nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu przy uwzględnieniu stanu nauki i techniki aktualnego w chwili wprowadzenia produktu do obrotu. Nie należy mylić odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny z odpowiedzialnością z tytułu wadliwości zakupionego produktu.

Pamiętaj!

Produkt wadliwy nie musi być niebezpieczny. Niebezpieczeństwo produktu może wynikać z jego wadliwości (wady konstrukcyjnej i produkcyjnej) lub faktu, że konsument nie miał dostatecznych wiadomości o jego użytkowaniu. Można wskazać wiele przykładów produktów niebezpiecznych: chleb ze szkłem, wybuchający telewizor, zabawki dla dzieci pokryte toksycznym lakierem itp. Należy jednak pamiętać, że konsument powinien użytkować produkt zgodnie z jego przeznaczeniem i zgodnie z instrukcją, jeżeli takową posiada.

Produkt niebezpieczny - odpowiedzialność producenta

Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ma zastosowanie m. in. w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Jeżeli została nam, a także innym osobom (musi być co najmniej 10 poszkodowanych) wyrządzona szkoda przez taki produkt, warto skorzystać z możliwości, jaką daje powyższa ustawa i wytoczyć pozew zbiorowy przeciwko osobie odpowiedzialnej za szkodę.

Przepisy dotyczące odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny zostały umieszczone w kodeksie cywilnym (art. 4491 i następne).

Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną.

Produkt nie może być uznany za nie zapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony. 

Przykładowo za produkt niebezpieczny może zostać uznana kuchenka mikrofalowa, która podczas normalnego jej używania, zapala się i wybucha, czego nie mogła się spodziewać osoba korzystająca z niej zgodnie z instrukcją obsługi. Produktem niebezpiecznym może być też zabawka dla niemowląt wytworzona z tworzywa, z którego wydzielają się "trujące" substancje, gdy dziecko bierze je do buzi.

II. Uregulowania dyrektywy 85/374/EEC o odpowiedzialnoci

za produkt wadliwy

Zgodnie z postanowieniami art. 1 dyrektywy, producent ponosi odpo-

wiedzialność za szkodê wyrzdzon¹ przez wytworzony przezeñ wadliwy

produkt. Producentem, w rozumieniu dyrektywy 85/374/EEC, jest wytwór-

ca gotowego produktu oraz jego czêœci sk³adowych, jak równie¿ podmiot,

który umieszcza swój znak towarowy na produkcie i podaje siê za produ-

centa. W sytuacji, gdy producent nie jest znany, zgodnie z postanowienia-

mi art. 3 ust. 3 dyrektywy 85/374/EEC odpowiedzialnoœæ spoczywa rów-

nie¿ na dostawcy lub importerze produktu. Nale¿y podkreœliæ, i¿ mo¿e byæ

ona wy³¹czona w sytuacji, gdy w odpowiednim czasie dana osoba przeka-

¿e informacje o producencie poszkodowanemu konsumentowi. Dyrekty-

4

Council Directive 85/374/EEC on the approximation of the laws, regulations and admini-

strative provisions of the Member States concerning liability for defective products, Dzien-

nik Urzêdowy Wspólnot Europejskich, seria L nr 210/85, s. 29.15

wa dopuszcza odpowiedzialnoœæ solidarn¹ za szkodê wyrz¹dzon¹ przez

produkt wadliwy.

Zakres przedmiotowy dyrektywy 85/374 obejmuje ruchomoœci, w tym

elektrycznoœæ oraz, od roku 1999, tak¿e nieprzetworzone produkty rolne.

Produkt nale¿y uznaæ za niebezpieczny, jeœli nie spe³nia warunków

bezpieczeñstwa, których móg³ oczekiwaæ konsument w oparciu o jego

wygl¹d, cel, w jakim mia³ byæ u¿yty oraz czas, kiedy zosta³ w³¹czony do

obrotu. Nale¿y podkreœliæ, i¿ w przypadku wszelkich szkód ciê¿ar dowodu

spoczywa na poszkodowanym konsumencie, który, zgodnie z postano-

wieniami art. 4 dyrektywy, musi udowodniæ swoja stratê, defekt produktu

oraz zwi¹zek przyczynowy miêdzy wad¹ a szkod¹.

Za produkt wadliwy producent ponosi odpowiedzialnoϾ na zasa-

dzie ryzyka. Dyrektywa 85/374/EEC przewiduje jednak¿e szereg okolicz-

noœci egzoneracyjnych. Producent nie ponosi odpowiedzialnoœci, gdy wy-

ka¿e, ¿e:

– to nie on w³¹czy³ wadliwy produkt do obrotu,

– zaistnia³y defekt nie istnia³ w momencie wejœcia towaru na rynek,

– towar nie zosta³ wyprodukowany dla celów handlowych,

– defekt jest rezultatem stosowania bezwzglêdnie wi¹¿¹cych wadliwych

norm wydawanych przez pañstwa cz³onkowskie (art. 7).

Fakultatywnie (pozostawiaj¹c swobodê w zakresie implementacji pañ-

stwom cz³onkowskim) dyrektywa dopuszcza tak¿e korzystanie z tzw. ry-

zyka postêpu. W sytuacji, gdy producent wyka¿e, i¿ stan wiedzy w mo-

mencie w³¹czenia towaru do obrotu nie pozwala³ na zidentyfikowanie de-

fektu, jego odpowiedzialnoœæ zostanie wy³¹czona. Nale¿y podkreœliæ, i¿

odpowiedzialnoœæ producenta mo¿e ulec odpowiednio ograniczeniu, je¿eli

poza wad¹ produktu zostanie równie¿ wykazana wina osoby poszkodo-

wanej. Zgodnie z postanowieniami art. 12 dyrektywy, nie mo¿na na drodze

umownej ograniczyæ lub wy³¹czyæ odpowiedzialnoœci producenta.

Uprawnienia konsumenckie wynikaj¹ce z postanowieñ dyrektywy s¹

czasowo ograniczone. Producent ponosi bowiem odpowiedzialnoϾ tylko

do 10 lat od momentu wprowadzenia wadliwego produktu na rynek. Po-

nadto, konsument mo¿e dochodziæ swoich praw wynikaj¹cych z dyrekty-

wy w terminie do 3 lat od momentu, w którym dowiedzia³ siê lub z ³atwo-

œci¹ móg³ siê dowiedzieæ o zaistnia³ej szkodzie.

IV. Uregulowania Kodeksu cywilnego w zakresie

odpowiedzialnoœci producenta za produkt niebezpieczny

Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsu-

mentów oraz o odpowiedzialnoœci za szkodê wyrz¹dzon¹ przez pro-

dukt niebezpieczny

6

w³¹cza do polskiego systemu prawnego cztery wspól-

notowe dyrektywy z zakresu ochrony konsumenta. S¹ to:

– dyrektywa 85/577/EEC o ochronie konsumentów w umowach zawiera-

nych poza lokalem handlowym,

– dyrektywa 97/7/EC o ochronie konsumenta w umowach zawieranych

na odleg³oœæ,

– dyrektywa 93/13/EEC o niedozwolonych klauzulach umownych w umo-

wach konsumenckich,

– dyrektywa 85/374/EEC o odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy.

Wskazana ustawa w interesuj¹cym nas zakresie odpowiedzialnoœci

za szkody wyrz¹dzone przez niebezpieczny produkt nowelizuje Kodeks

cywilny z 1964 r (KC).

Zgodnie z postanowieniami art. 449 § 1 KC kto wytwarza w zakresie

swojej dzia³alnoœci gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpo-

wiada za szkodê wyrz¹dzon¹ komukolwiek przez ten produkt. Produktem,

w rozumieniu KC s¹ ruchomoœci (równie¿ po³¹czone z inn¹ rzecz¹), w tym

energia elektryczna oraz zwierzêta. Produktem niebezpiecznym, jest pro-

dukt, który w normalnym u¿yciu nie zapewnia oczekiwanego bezpieczeñ-

stwa. Analogicznie do uregulowañ dyrektywy 85/374/EEC, KC przewiduje

odpowiedzialnoœæ producenta na zasadzie ryzyka. Solidarn¹ odpowie-

dzialnoœæ ponosz¹ równie¿ wytwórca materia³u, surowca lub te¿ czêœci sk³a-

dowej produktu, importer oraz podmiot, który, umieszczaj¹c na produkcie

swoj¹ nazwê, znak towarowy albo te¿ inn¹ informacjê, podaje siê za produ-

centa. KC wprowadza domniemanie, i¿ ów niebezpieczny produkt, który

spowodowa³ szkodê, zosta³ wyprodukowany, a nastêpnie w³¹czony do ob-

rotu przez producenta w ramach prowadzonej przez niego dzia³alnoœci go-

spodarczej. Producent mo¿e zostaæ zwolniony od odpowiedzialnoœci za szko-

dê wyrz¹dzon¹ przez produkt, jeœli zostanie wykazane, ¿e:

– nie on wprowadzi³ dany produkt do obrotu,

– w³¹czenie produktu do obrotu nast¹pi³o poza zakresem dzia³alnoœci go-

spodarczej producenta,

6

DzU Nr 22/2000, poz. 271.19

– w³aœciwoœci produktu by³y rezultatem zastosowania przepisów prawa,

– bior¹c pod uwagê stan nauki i techniki, nie mo¿na by³o przewidzieæ

niebezpieczeñstwa danego produktu (ryzyko postêpu).

Nale¿y podkreœliæ, i¿ odpowiedzialnoœæ producenta nie mo¿e byæ ogra-

niczona lub wy³¹czona w drodze umownej. Analogicznie do postanowieñ

prawa wspólnotowego, odpowiedzialnoœæ w tym trybie obejmuje wy³¹cz-

nie szkody bêd¹ce równowartoœci¹ lub przekraczaj¹ce 500 EURO.

Roszczenie o odszkodowanie z tytu³u szkody wyrz¹dzonej przez pro-

dukt niebezpieczny ulega przedawnieniu w terminie 3 lat od momentu,

w którym osoba dowiedzia³a siê o szkodzie. Nale¿y dodaæ, ¿e producent

mo¿e ponieœæ odpowiedzialnoœæ za produkt przez 10 lat od momentu wpro-

wadzenia go do obrotu.

Produkt niebezpieczny

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

Przed wprowadzeniem niniejszej regulacji do kodeksu cywilnego, nabywcy produktów niebezpiecznych korzystali z ochrony na podstawie odpowiedzialności deliktowej oraz odpowiedzialności kontraktowej tzn. za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań i odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady.

Produktem w rozumieniu kodeksu cywilnego jest każda rzecz ruchoma, i to również wtedy, gdy stała się częścią składową nie tylko innej rzeczy ruchomej, ale także nieruchomości. Produktem według prawa cywilnego jest także energia elektryczna oraz zwierzęta.

Do produktów nie można natomiast zaliczyć tzw. dóbr intelektualnych t.j. np. oprogramowania komputerowego.

Podmiot obciążony odpowiedzialnością oraz podmiot chroniony.

Pierwszym z pośród szeregu osób, które mogą zostać obciążone odpowiedzialnością odszkodowawczą za produkt o właściwościach niebezpiecznych jest z natury rzeczy producent, jeżeli wytworzył go w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W interesie konsumenta wprowadzone zostało domniemanie prawne, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta

Kolejnymi podmiotami, które odpowiadają w takim samym zakresie jak producent są:

• wytwórca materiału- chyba, że wyłączną przyczyną szkody jest wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta;

• podmiot, który poprzez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego podaje się za producenta;

• importer- tzn. podmiot, który wprowadza do obrotu krajowego produkt pochodzenia zagranicznego.

W przypadku, gdy nie da się określić przedstawionych powyżej podmiotów, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny ponosi sprzedawca, chyba, że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu producenta lub importera zakupionej rzeczy lub osobę, od której nabył produkt.

Ochrona stwarzana przez odpowiedzialność za produkt przysługuje każdemu, kto doznał szkody spowodowanej przez niebezpieczne właściwości produktu. Poszkodowany musi udowodnić szkodę oraz związek przyczynowy.

Przesłankami odpowiedzialności są więc: wytworzenie i wprowadzenie do obrotu niebezpiecznego produktu zakresie działalności gospodarczej producenta, szkoda oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wytworzeniem i wprowadzeniem produktu do obrotu i szkodą.

Omawiana regulacja wprowadza pewne ograniczenia co do zakresu należnego odszkodowania:

• odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje wartości samego produktu w razie jego zniszczenia, ani korzyści jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w wyniku niezakłóconego korzystania z produktu;

• odszkodowanie za szkodę na mieniu osobistym nie przysługuje gdy szkoda nie przekroczy równowartości 500 euro;

• odszkodowanie za szkodę na osobie nie podlega natomiast żadnemu ograniczeniu.

Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć poprzez jednostronne zastrzeżenie producenta, ani uzgodnienia zawarte w umowie.

Roszczenia z tytułu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny przedawniają się z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednak w każdym przypadku roszczenie przedawnia z upływem lat dziesięciu  od wprowadzenia produktu do obrotu.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

Co to jest produkt niebezpieczny i jakie są zasady odpowiedzialności, regulują postanowienia kodeksu cywilnego w przepisach od 4491 kc do 4491 kc.

Odpowiedzialna za wyrządzenie szkody przez produkt niebezpieczny jest osoba, która wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) taki produkt. Za produkt uważa się nie tylko rzecz ruchomą, ale również zwierzęta i energię elektryczną. Niebezpieczny jest produkt, nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi (czyli nam) informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony. Istnieje domniemanie prawne, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta. A zatem, w przypadku sporu, to producent będzie musiał udowodnić, że było inaczej.

Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za szkodę na mieniu, to producent odpowiada tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki sposób korzystał z niej poszkodowany.

Są przypadki, kiedy producent nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Przede wszystkim nie odpowiada wtedy, gdy nie wprowadził produktu do obrotu albo gdy wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej. Nie odpowiada również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie. I w końcu, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Zgodnie z prawem za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada tak jak producent również wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta. Jednakże, kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta, odpowiada jak producent. Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer). Producent oraz osoby wymienione w paragrafach poprzedzających odpowiadają solidarnie. To oznacza, że wystarczy do sądu pozwać tylko jedną z tych osób, wszystko jedno którą. Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem lub osobą opisaną powyżej, wówczas odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta lub osoby określonej powyżej (wytwórcy), a w wypadku towaru importowanego - osobę i adres importera. Natomiast, jeżeli zbywca produktu nie może wskazać producenta ani wytwórcy, czy importera, zwalnia go od odpowiedzialności wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.

Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem. Odszkodowanie to nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO (wydaje się, że w warunkach polskich kwota ta jest wygórowana).

Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć (np. w umowie, w ogólnych warunkach, itp.).

Warto wiedzieć, że przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.

---