Wykład 1; 17.02.2010

Literatura:

„Czynniki leczące psychoterapii” Czesław Czabała

„Werbalne i niewerbalne oddziaływania psychoterapii” Sikorski

„Komunikacja terapii” Herszel - Knap

„Psychotrapia - szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy” Lilia Grzesiuk

Egzamin - test

Czym jest psychoterapia.

Psychoterapia jest celowym, świadomym, intencjonalnym oddziaływaniem typu psychologicznego na drugiego człowieka w oparciu o koncepcje zaburzeń, problemów, oraz określoną koncepcję osobowości człowieka przy użyciu sprawdzonych technik i metod.

Cele powinny być uzgodnione między pacjentem i lekarzem. Ojcem psychoterapii był Froyd.

Poradnictwo a psychoterapia. Poradnictwo to dawanie rad, a psychoterapia nie formułuje i nie daje rad.

Czym się różni podejście medyczne od psychologicznego?

Medycyna	Psychoanaliza
Pacjent przychodzi, mówi objawy i oczekuje że lekarz te objawy wyleczy. Rola pacjenta polega tylko na przedstawieniu swoich objawów i ewentualnym zażyciu leków. Pytanie neutralne, np. „gdzie panią boli”.	Kontakt między pacjentem a lekarzem musi być cały czas. Pacjent przedstawia swoje objawy i musi być aktywnie zaangażowany podczas całej terapii. Pytania osobiste np. „jakie są pani relacje z mężem?”
Jednorazowe wizyty (pacjent idzie raz lub dwa po lekarstwo i koniec, następna wizyta przy nowej chorobie). Czas trwania wizyty trwa różnie, zależnie od rodzaju choroby pacjenta.	Setting - umowa z pacjentem na określoną liczbę sesji niezależnie od samopoczucia pacjenta, (czy czuje się lepiej czy gorzej, ma umówioną wizytę). Czas trwania sesji terapeutycznej jest z góry ustalony.
Medycyna wykorzystuje oddziaływanie psychologiczne, ale nie oznacza to, że takie oddziaływanie jest psychoterapią.
Efekt Placebo pozytywny - ponad 60% leków zależy od tego efektu. Badanie podwójnie ślepej próby - ani pacjent, ani lekarz nie wie że podawany jest lek prawdziwy, czy pusty (cukrowy). Bada się efekt niezależnym badaczem. Efekt placebo negatywny - negatywne skutki leków występują nawet gdy bierze się puste leki.

Wykład 2; 03.03.2010

Wykład 3, 17.03.2010r

Struktura procesu psychoterapii:

- Proces zmiany

- Etapy zmiany

- Poziomy zmiany

W psychoterapii chodzi o zmianę ( co ma się zmienić, do jakiego stopnia, w jakim kierunku, cel). Poziom zaburzeń, dysfunkcji. Jak ma się zmieniać - jakie procesy biorą udział w procesie zmiany. Etapy zmiany, w jakim czasie ta zmiana.

Co zmieniać ?

1. Zachowania, objawy

2. 
   Nieadekwatne, nieracjonalne przekonania Wszystkie poza zachowaniami są

3. Konflikty interpersonalne aktualne, ukryte, nie tak bardzo widoczne.

4. Problemy rodziny, związek, system, aby je wyodrębnić trzeba poznać człowieka,

5. Konflikty intrapersonalne porozmawiać z nim.

Ad. a.

Zmiana zachowań, postaw, objawów np. omamy słuchowe, wzrokowe. Halucynacje - spostrzeganie czegoś, czego inni nie spostrzegają i trwanie w tym spostrzeżeniu mimo podlegania korekcie, wiadomości że tego nie ma. Urojenia - fałszywy sąd o jakimś wycinku rzeczywistości, któremu towarzyszą negatywne, silne emocje i zaburzenia w funkcjonowaniu. Zaburzenia uwagi, koncentracji, pamięci, emocji, nastroju. Emocje (pozytywne, negatywne) - względnie krótkie stany psychiki. Nastrój - podstawowy ton uczuciowy, który zabarwia inne stany psychiczne. Zmiany nastroju są objawem do leczenia psychologicznego. Napęd psychoruchowy - poczucie energii i witalności ( ochoty do wszystkiego). Te objawy zachowania są widoczne wprost ( jawne).

W procesie rozpoznania człowieka - co chcemy zmieniać, cele.

Konflikt między:

• Zaspokojeniem jednej potrzeby i zaspokojeniem drugiej

• Potrzebą a unikaniem np. miedzy potrzebą pieniędzy a unikaniem kary za kradzież

• Unikaniem a unikaniem np. wybór uniknięcia mniejszego zła zamiast większego zła.

Poziom postaw i przekonań jakie chcemy zmienić. Stawianie sobie celów, zwracanie uwagi na:

1. Koncepcje poznawczą człowieka; tym co najważniejsze w życiu człowieka to procesy poznawcze, jego przekonania, postawy. Przykładowe przekonania: świat jest areną walki i przetrwa tylko najsilniejszy. Metodą powinna być próba analizy tej postawy, dyskusja o tych przekonaniach.

2. Koncepcje behawioralne - działania awersyjne - nie rób tego bo spotka cię kara. Zastosowanie szczególnie w leczeniu uzależnień - wszywano pod skórę osoby uzależnionej od alkoholu lek który po spożyciu alkoholu powodował zablokowanie metabolizmu alkoholu co prowadziło m.in. do wymiotów, pocenia się, lęku, zawrotów głowy itp. Służyło to odstraszeniu od spożycia alkoholu. Metody: przeciwdziałanie, kontrola bodźców, zmiana oceny bodźców, zachowań, sytuacji (rewaluacja).

Wykład 4, 14.04.2010r

Teoria psychoterapii, kształtowanie osobowości, psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychicznych, metoda wsparcia.

Psychoterapia to zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego. Psychoterapia powstała oryginalnie jako integralna część psychoanalizy, ale współcześnie została zaadaptowana i rozwijana także przez inne gałęzie psychologii, takie jak psychologia postaci i psychologia poznawcza. W obecnym rozumieniu medycznym należy jednak podzielić to, co popularnie nazywa się psychoterapią, na dwie istotnie różniące się od siebie dziedziny - psychoterapię i pomoc psychospołeczną. Psychoterapia sensu stricto jest metodą z wyboru w leczeniu zaburzeń nerwicowych (obecnie klasyfikowanych jako zaburzenia lękowe) i zaburzeń osobowości. Pomoc psychospołeczna jest to "pomaganie" - tam gdzie nie ma zdefiniowanej choroby ani zaburzenia, ale jednak pacjent potrzebuje czyjejś pomocy. Psychoterapię wg prawa mogą prowadzić wyłącznie osoby o odpowiednich kwalifikacjach, a pomoc psychospołeczną praktycznie wszyscy którzy się do tego poczuwają - największą oczywiście rolę grają tu psycholodzy, socjoterapeuci, pedagodzy, niewykwalifikowani w psychoterapii lekarze etc. Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak też na rozwój jego kompetencji emocjonalnych, np. na podniesienie poziomu samokontroli, radzenie sobie z lękami oraz stresem, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem, czy też na poprawę własnej motywacji do działania.

Psychoanaliza - najstarszy nurt psychoterapii, twórcą był Freud. Zwrócił uwagę na dzieciństwo i nieświadomość. Kierunki psychoanalizy:

1. Jacques Lacan psychiatra i psychoanalityk francuski, twórca i reformator francuskiej szkoły psychoanalizy. Jego naczelna intencja sprowadzała się do podkreślenia znaczenia jedynego możliwego medium jakim posługuje się psychoanaliza, znaczenia mowy. Lacan zauważył, że proces analityczny z konieczności zapośredniczony jest w wymiarze symbolicznym, który strukturalizuje nie tylko proces analizy, ale i sam jej podmiot.

2. Zygmunt Freud austriacki neurolog i psychiatra. Twórca psychoanalizy. Podstawowe teorie psychoanalityczne:

• Świadomość, przedświadomość, nieświadomość.

• „Id”, „Ego”, „Superego”

• Dwie zasady procesu psychicznego ( zasada rozkoszy, zasada rzeczywistości. )

• Teoria popędów

• Teoria rozwoju indywiduum ludzkiego (fazie oralna 1-3 rok życia, analna 3-5, falliczna 5-7).

• Teoria traumatyczna

• Nieświadomość a nerwica

Psychoanaliza - metoda terapeutyczna. Metoda terapii zaburzeń psychicznych oparta na założeniach teorii psychoanalizy zakłada, że podstawową przyczyną powstania objawów nerwicowych jest nieświadome wspomnienie, z którym wiążą się silne emocje, powstałe w sytuacji traumatycznej . Świadome "ja" nie pozwala na zaakceptowanie tego wspomnienia i odpowiednie odreagowanie emocji z nim związanych. W efekcie tego stanu rzeczy emocje te muszą szukać innej drogi ujścia. Tą drogą okazują się być objawy neurotyczne. Zatem celem psychoanalizy jako metody terapeutycznej jest przywrócenie do świadomości tych wspomnień.

3. Carl Gustav Jung szwajcarski psychiatra i psycholog. Był twórcą psychologii głębi, na bazie której stworzył własną koncepcję nazywaną psychologią analityczną (stanowiącą częściową krytykę psychoanalizy). Wprowadził pojęcia nieświadomości zbiorowej, synchroniczności oraz archetypu, które odegrały także wielką rolę w naukach o kulturze.

4. Alfred Adler austriacki psychiatra, psycholog i pedagog, twórca psychologii indywidualnej. Według Adlera człowiek od wczesnych lat dzieciństwa przeżywa — z powodu swoich braków — poczucie małej wartości, które kompensuje dążeniem do przewagi i mocy nad innymi. Ta świadomość własnych braków oraz potrzeba kompensacji wpływa na kształtowanie się jeszcze w dzieciństwie indywidualnego planu życiowego, który wyznacza ideały i kierunki działania jednostki, jak również kształtuje osobowość tej jednostki. Zadaniem wychowania jest udzielenie jednostce pomocy w harmonizowaniu jej rozwoju: w przezwyciężaniu zarówno poczucia małej wartości, jak dążenia do przewagi nad innymi, co zresztą z trudem się udaje. Szczególnie wartościowym terenem kompensacji poczucia małej wartości może być działalność społeczna, w której jednostka ma szansę wykazać swoją wartość.

5. Anna Freud Najmłodsza córka Zygmunta Freuda i Marty Freud. Terapeutka dziecięca. Rozwijała teorię psychoanalityczną swego ojca, badała mechanizmy obronne osobowości. Wniosła twórczy wkład w teorię relacji z obiektem poprzez dyskusję nad rozwojem dziecka z Margaret Mahler.

6. Heinz Kohut twórca kierunku psychologii ang. self (niem. das Selbst) w psychoanalizie. Kohut wypracował specyficzną formę terapii narcyzmu czy też zaburzeń narcystycznych. Uchodzi za założyciela amerykańskiej tradycji w psychoanalizie. Kohut wyróżnił narcyzm zdrowy jako formę wyrazu silnej, witalnej jaźni, która chce poszerzyć swe zdolności i zaspokoić swe potrzeby oraz narcyzm patologiczny, który stanowi formę wyrazu słabej jaźni, pragnącej się ustabilizować kosztem mamienia się własną wspaniałością. Tym samym poszerzył spektrum zaburzeń podlegających terapii psychoanalitycznej, tworząc ważne uzupełnienie teorii popędów Freuda oraz kierunku zorientowanego na ja.

Wykład 5, 28.04.2010r

Psychoterapia w ujęciu behawioralnym. Psychoterapia jest reakcją na psychoanalizę, behawioryści uważali że psychologię można uprawiać jak inne nauki np. jak fizykę gdzie wszystko można zbadać. Jednak możliwe okazało się opisanie tylko części psychologii. Myślenie, wyobrażenia, emocje, przekonania, osobowość - nie są możliwe do opisania. Te procesy określili mianem „czarnej skrzynki” i dopóki nie będzie odpowiednich narzędzie nie będą tego analizować. Zajmą się natomiast zachowaniami. Zastosowanie behawioryzmu w psychoterapii - 3 podejścia:

• Przeciwwarunkowanie

• Sterowanie uwarunkowania

• Modyfikacja poznawcza technik behawioralnych

Przeciwwarunkowanie, przewarunkowanie - technika stosowana w terapii, mająca na celu zastąpienie za pomocą procedur warunkowania, reakcji niewłaściwej nową reakcją. Zasada wzajemnego hamowania (Joseph Wolpe) - jeżeli są jakieś bodźce negatywne (np. lękowe) i uda się w tym czasie wprowadzić bodziec pozytywny to siła bodźców negatywnych słabnie i zanika. Techniki:

• Systematyczna desensybilacja - systematyczne odwrażliwianie. W szczególności fobie przed jazdą windą, Wolpe prosił pacjentów o sporządzenie listy sytuacji w których występuje lęk oraz uszeregowanie tych sytuacji wg intensywności. Drugim krokiem była nauka relaksacji - programowe odprężanie. Wyobrażanie sobie sytuacji która wzbudza najmniejszy lęk i przerwanie wyobrażenia gdy ten lęk stanie się maksymalny. Powtarzanie wyobrażeń aż ta sytuacja przestanie wzbudzać lęk. Następnie pacjent miał stanąć twarzą w twarz z lękiem - czyli np. miał jechać windą i powtarzano tą sytuację aż pacjent przestawał się bać windy, oswoił się, uodpornił się na lęk.

• Trening asertywności - umiejętność zadbania o siebie, odmawiani innym tak by ich nie zranić. Stopniowanie zadań - wychodzi się od najprostszych scenek do najbardziej zaawansowanych gdy trudno jest odmówić.

• Wprowadzanie pobudzenia seksualnego - technika treningowa stosowana przy zaburzeniach seksualnych

Sterowanie uwarunkowania (Skiner) - analiza behawioralna ABC, dokładny opis sytuacji czy bodźców (przyczyn, przebiegu i konsekwencji). Kontrola awersyjna - powiązanie skutków pozytywnych z negatywnymi - np. człowiekowi który lubi pić alkohol podaje się razem z alkoholem lęk wywołujący wymioty. Powtarzające się bodźce negatywne (wymioty) wygaszały bodźce pozytywne (alkohol).

W behawioryzmie nie chodzi o wielkość kary w przypadku niezgodnego postępowania lecz o jej bezwzględne i możliwie najszybsze zastosowanie.

Modyfikacja poznawcza technik behawioralnych: zatrzymywanie myśli, systematyczne rozwiązywanie problemów, kształtowanie atrybucji, biofitbek, trening auto-instrukcji, nadawanie znaczeń atrubucyjnych.

Biofitbek - wykorzystanie sprężenia zwrotnego o znaku ujemnym w celu utrzymania homeostazy. Regulacja hormonalna. W terapii trenuje się wydzielanie fizjologiczne, kontrola.

Zatrzymywanie myśli - technika polegająca na zatrzymaniu natrętnych myśli czyli natychmiastowym przerwaniu natrętnej myśli na hasło „stop”.

Trening auto-instrukcji - postępowanie zgodnie z instrukcją terapeuty

Nadawanie znaczeń atrubucyjnych - przypisywanie przyczynowości bądź znaczenia danym faktom. W terapii jeżeli człowiek opowiada o problemie to w grupie pojawia się wiele przyczyn tego problemu - różne poglądy i opinie.

Wykład 6, 12.05.2010r

Psychoterapia w podejściu poznawczym. Podstawową częścią postępowania są procesy poznawcze - myślenie. Terapia poznawcza Główni reprezentanci: A. T. Beck, A. Ellis (badania nad stresem. Koncepcja ABC, wyodrębnienie roli schematów poznawczych (właściwości myślenia które przejmujemy w wyniku uczenia np. jeśli postępujemy w sposób poprawny to wszystko powinno iść dobrym torem).

Zaburzenia powstają w rezultacie procesu uczenia się. Niewłaściwy sposób percepcji i interpretacji zdarzeń przez pacjenta doprowadza do powstania jego dezadaptacyjnych zachowań. Cele terapii:

• nastawiona jest na usuwanie zaburzeń myślenia, uczy rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia i jego eliminowania

• uczy pacjenta identyfikować schematy poznawcze, tkwiące u podstaw irracjonalnych myśli

• psychoterapeuta informuje pacjenta, w jaki sposób dochodzi do zaburzeń emocjonalnych oraz występowania dysfunkcjonalnych zachowań

• dowodzi, że między sytuacją zdarzeniami, w jakich pacjent uczestniczy a jego emocjami zachowaniami pośredniczy sposób interpretacji zdarzeń składających się na tę interpretację

• psychoterapeuta zwraca pacjentowi uwagę na to, że stały, automatyczny sposób interpretacji zdarzeń powinien być traktowany wyłącznie jako hipoteza, którą trzeba weryfikować empirycznie

Myśli automatyczne - człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia. Te myśli to właśnie powstający na ogół szybko i mimowolnie komentarz do dziejących się wydarzeń. Ujawnienie i nazwanie tego komentarza pozwala na identyfikację możliwych zniekształceń, a także jego korektę. Myśli automatyczne to niejako tylko” zewnętrzna warstwa” całych ciągów powiązanych ze sobą myśli, przekonań, wspomnień, wiedzy, które układają się w całości zwane schematami poznawczymi.

Terapia poznawcza pomimo tylu zastosowań i modyfikacji posiada pewne zasady, które leżą u jej podstaw i są niezbędne do zrozumienia istoty tego nurtu psychoterapii:

1. Terapia poznawcza opiera się na ewoluującej, dynamicznie tworzonej konceptualizacji problemu pacjenta. Terapeuta koncentruje się na zrozumieniu problemów klienta w kontekście trzech ram czasowych - aktualne myśli i problematyczne zachowania, które nie tylko wypływają z owych nie przystosowawczych myśli, ale również podtrzymują je. Terapeuta tworzy obraz problemu na podstawie informacji zebranych podczas pierwszej wizyty, a w czasie dalszych spotkań uzupełnia go. W odpowiednich momentach przedstawia konceptualizację problemu pacjentowi, żeby upewnić się czy jest prawidłowa. Podczas spotkań klient uczy się rozpoznawać myśli związane z nieprzyjemnymi emocjami, a także oceniać je i formułować nowe, bardziej przystosowawcze.

2. Terapia poznawcza wymaga silnego przymierza terapeutycznego. Terapeuta musi okazać najważniejsze cechy niezbędne do nawiązania pozytywnej relacji z klientem. Są to: ciepło, empatia, szczere zainteresowanie i kompetencja. Powinien wytworzyć atmosferę bezpieczeństwa, zrozumienia i życzliwości. Jest to jeden z ważniejszych czynników leczących w psychoterapii.

3. Terapia poznawcza podkreśla znaczenie współpracy i czynnego uczestnictwa pacjenta w jej procesie. Klient podczas terapii poznawczej jest bardzo aktywny. Razem z terapeutą postanawia nad czym będzie pracować czy jak często powinni się spotykać. Na początku terapii terapeuta jest bardziej aktywny, steruje całym procesem, ale w miarę upływu czasu klient coraz bardziej bierze czynny udział w spotkaniach. Klient zaczyna decydować jaki problem będzie omawiany, rozpoznaje błędy w swoim myśleniu i tworzy przystosowawcze przekonania. Ważną kwestią są tzw. prace domowe, czyli zadania, które pacjent wykonuje między spotkaniami. Jest to niezwykle istotne, gdyż pozwala zachować charakter ciągły terapii. Klient pracuje nad swoimi zmianami cały czas, a nie jedynie w ciągu spotkań. Z tego powodu często wykorzystuje się tzw. biblioterapię, czyli pacjent ma za zadanie zaznajomienie się z jakimś tekstem dotyczącym jego problemów.

4. Terapia poznawcza jest zorientowana na cel i koncentruje się na problemie. Już od pierwszej wizyty terapeuta mobilizuje klienta, aby nazwał swój problem i wyznaczył cel, jaki chciałby osiągnąć. Bardzo ważne jest, aby koncentrować się na sformułowanym celu, gdyż to pozwoli na rzeczywiste określenie efektów terapii i zauważeniu konkretnych zmian. Terapeuta zwraca uwagę w szczególności na trudności, które uniemożliwiają zrealizowanie celu i pomaga w opracowaniu pewnych strategii mających na celu pominięcie przeszkód.

5. Terapia poznawcza w swej początkowej fazie kładzie szczególny nacisk na teraźniejszość. W początkowej fazie terapii terapeuta koncentruje się przede wszystkim na aktualnych problemach. Nie oznacza to jednak, że pomija się w tym nurcie przeszłość. To właśnie w przeszłości ukształtowały się przekonania o nas, o innych i o świecie i jeśli są niefunkcjonalne, to należy dokonać ich zmiany. Powraca się do przeszłości w celu zrozumienia źródła myślenia pacjenta, jest to niezbędna do zrozumienia procesu kształtowania się schematów poznawczych klienta.

6. Terapia poznawcza ma charakter edukacyjny. Terapia poznawcza kładzie szczególny nacisk na uczenie klienta jak być własnym terapeutą i jak zapobiegać nawrotom. Terapeuta opowiada klientowi o naturze jego problemów, informuje z czym mogą się one wiązać i jakie są sposoby interwencji. Opowiada również o samej terapii poznawczej, o jej modelu, pomaga w postawieniu celów, nazwaniu problemu, rozpoznaniu myśli i ich ocenie.

7. Terapia poznawcza jest ograniczona w czasie. Oczywiście w tej kwestii wszystko jest uzależnione od problemów pacjenta, jednak terapia większości klientów trwa ok.14 wizyt. Na początku częstotliwość wizyt jest częstsza, zazwyczaj raz w tygodniu, potem natomiast mają one nieco inny charakter, bardziej kontrolny i mogą się odbywać co miesiąc a nawet raz na pół roku.

8. Sesje terapii poznawczej mają określoną strukturę. Terapeuta stara się trzymać określonej struktury przebiegu terapii. Zazwyczaj na początku sesji omawia się wykonanie zadania domowego, następnie komentowana jest poprzednia wizyta, potem omawiane kolejne punkty programu terapeutycznego, a na koniec ustala się wspólnie zadanie na następny tydzień. Liczba spotkań może zostać zwiększona jeśli klient czuje taką potrzebę, niemniej jednak terapeuta w tej kwestii nie zmienia samodzielnie liczby wizyt wcześniej ustalonych.

9. Terapia poznawcza uczy pacjenta rozpoznawać, weryfikować i reagować na nie przystosowawcze myśli i przekonania. Jedną z głównych założeń terapii poznawczej jest tzw. empiryzm oparty na współpracy. Oznacza to, że pacjent sam jest badaczem swoich emocji, myśli i zachowań. Przy pomocy terapeuty bada ich funkcjonalność, sprawdza czy są zgodne z rzeczywistością. Jeśli odkryją wspólnie, że nie, to opracowują strategie ich zmiany.

10. Podczas terapii poznawczej korzysta się z wielu technik mających na celu zmianę wzorców myślenia, emocji i zachowań. Terapeuta wybiera techniki w zależności od diagnozy oraz celu, który chce osiągnąć podczas wizyty. W oparciu o konceptualizację problemów pacjenta, tworzonej i uzupełnianej przez cały czas terapii, terapeuta dobiera odpowiednie narzędzia, które mają na celu modyfikację myślenia pacjenta, a w konsekwencji poprawę nastroju i zmianę zachowania.

TECHNIKI PSYCHOTERAPII POZNAWCZEJ uzupełnić z podręczników.

Wykład 7, 26.05.2010r

Inne kierunki.

Terapia interpersonalna, analiza transakcyjna, twórca - Eric Berne. Wyodrębnienie 3 stanów ego: rodzica, dorosłego i dziecka.

Dziecko - to co pozostało w nas z okresu dzieciństwa

Rodzic - zasady, nakazy, tak wypada a tak nie

Dorosły - adaptacja do wymagań rzeczywistości, odbieranie bodźców i interpretacja

Psychoedukacja pacjentów i uświadamianie im z jakiej pozycji jest dana wypowiedź (czy z pozycji dziecka czy rodzica czy dorosłego). Rodzic wspierający i rodzic świnia.

Przyjrzenie się sprawą motywacji człowieka, popędy psychiczne motywujące: głód bodźców, głód struktury, głód bycia dostrzeżonym, głód pobudzenia. Dostarczanie bodźców pochodzących od innych ludzi.

Transakcje: rytuały (np. odezwania się na powitanie). Innym rodzajem relacji interpersonalnej są gry. Gra psychologiczna to powtarzający się zbiór transakcji pozornie racjonalnych, zawierających ukrytą motywację i przewidywalną korzyść, stanowiącą zakończenie gry i jej cel rzeczywisty. Pierwszą z analizowanych gier była gra pt. Dlaczego ty nie - tak ale polegająca na tym, że jeden z partnerów interakcji przekonywany do danych działań ciągle znajduje kontrargumenty (ale...), żeby nie wykonać pewnych działań.

Pozycje życiowe kształtują się w pierwszych latach życia - uogólnione poglądy na temat siebie i innych. Pozycje psychologiczne to systemy postaw życiowych, wynikających z przekonań na własny temat i na temat innych. W analizie transakcyjnej wyróżnia się cztery typy możliwych pozycji:

• Ja jestem OK, Ty jesteś OK. - pozycja zdrowia psychicznego, postawa realistyczna pozwalająca rozwiązać konstruktywnie problemy życiowe, wiąże się z pozytywnymi oczekiwaniami wobec innych, respektem dla ich potrzeb i autonomii;

• Ja jestem OK, Ty nie jesteś OK. - postawa "ofiar życiowych", pozycja ta występuje często u przestępców;

• Ja nie jestem OK, Ty jesteś OK. - pozycja typowa dla osób z poczuciem niższości, prowadzi do zachowań introwertywnych, wycofania społecznego;

• Ja nie jestem OK, Ty nie jesteś OK. - postawa charakterystyczna dla osób manifestujących zachowania schizoidalne, pozbawionych radości życia.

Skrypt życiowy, schemat reakcji życiowych. Analiza skryptu Skrypt to najszersze pojęcie analizie transakcyjnej, dotyczy ogólnego planu życiowego. Powstaje w stanie Ja-Dziecko i jest rozwijany w transakcji między rodzicami a dzieckiem. Gry stosowane najczęściej są częścią skryptu. Według Berne'a podstawowym celem analizy transakcyjnej jest analiza skryptu, ponieważ skrypt decyduje o losie i tożsamości danej osoby. Analizując skrypt życiowy bierze się pod uwagę: surowe polecenia, kontra-surowe polecenia, program życia, postawy życiowe, strukturę osobowości, analizę gier. Skrypt bez miłości, bez rozumu, bez radości.

• W terapii proponuje uświadamiane stanów ego, uświadamianie gier (ukrytych transakcji zakończonych korzyścią psychiczną), analizowanie interakcji pacjentów w pozycjach życiowych - skryptach. Możliwość wyboru które pozycje są dla człowieka cenne.

Terapia egzystencjalna, odwołuje się do egzystencjalizmu. Terapia egzystencjalna Twórca: R.D. Laing, Irvin D. Yalom. Cele terapii: terapia ta zmierza do przewrócenia pacjentowi ontologicznej pewności, którą może on osiągnąć, jeśli będzie w stanie ujawnić własne „ja prawdziwe”. Odbywać się to może tylko w warunkach stwarzających poczucie bezpieczeństwa. Stworzenie kontaktu z pacjentem opartym na zrozumieniu pacjenta przy emocjonalnie pozytywnym ustosunkowaniu się psychoterapeuty. Ujawnienie przez pacjenta „Ja prawdziwego” co prowadzi do identyfikacji uczuć I pragnień, odróżnienia ich od potrzeb innych ludzi, którzy pragnęli nimi zawładnąć, wchłonąć, pozbawić autonomii. Terapia egzystencjalna jest podejściem dynamicznym skupionym wokół trosk zakorzenionych w istnieniu człowieka. Każdy z nas łaknie trwałości, oparcia, wspólnoty i wzorca; i wszyscy musimy się zmagać z nieuchronną śmiercią, brakiem oparcia, izolacją i brakiem sensu. Terapia egzystencjalna opiera się na modelu psychopatologii, zgodnie z którym lęk i jego zaburzające życie skutki są reakcją na te troski ostateczne. Psychoterapia egzystencjalna odnosi się do dylematów i rozterek spotykanych na codzień jak i tych natury filozoficznej, dotyczących życia samego w sobie. Zasadniczym przedmiotem badań jest proces wyborów oraz związane z każdym wyborem rozterki. Zasadniczym celem psychoterapii jest tu nie tyle zdrowie psychiczne, co samorealizacja, a jej warunkiem samoakceptacja. W procesie psychoterapii pacjent otrzymuje od terapeuty właśnie ową akceptację bezwarunkową, co wzmacnia jego wiarę w siebie. W takim podejściu psychoterapeuta poświęca wiele czasu na słuchanie i zrozumienie chorego, pod względem intelektualnym jak i emocjonalnym. Ramy czasowe takiej psychoterapii określają wspólnie: psychoterapeuta i pacjent .

Terapia skoncentrowane na pacjencie, osobie Rogersa. Teoria Rogersa opiera się na jego doświadczeniu w praktyce terapeutycznej. Osobisty kontakt z pacjentami klinicznymi jest podstawą jego myślenia teoretycznego, które z kolei znalazło zastosowanie w psychoterapii. Podstawą jego dokonań jest zatem zamknięty krąg obserwacji, wnioskowań i stosowania nowych rozwiązań. Koncepcja Rogersa jest przełomowym punktem w psychoterapii i psychologii osobowości. Samorealizacja i Samo aktualizacja. Bezwzględna akceptacja, wspieranie pacjenta. O psychoterapii według Rogersa mówi się w inny sposób jako terapia skierowana na pacjenta lub skoncentrowana na pacjencie. Jest to wynikiem założeń ów terapii w której najważniejszą osobą jest klient. Słowo klient zostało celowo tutaj użyte przez twórcę zamiast pacjent aby podkreślić rangę tej osoby i zaznaczyć jej czynny udział i odpowiedzialność za to co się z nią dzieje . Psychoterapia Rogerowska została stworzona w opozycji do terapii behawioralnej i psychoanalitycznej. Ujmując to w jedną całość za cel psychoterapii rogersowskiej uznaje się osiągnięcie zgodności koncepcji „ja” z doświadczonym przeżyciem, a więc : otwartość na przeżycia, stan optymalnego przystosowania, plastyczność, dojrzałość. Pozytywne nastawienie i bezwarunkowa akceptacja - terapeuta musi akceptować pacjenta i dawać mu tym samym poczucie bezpieczeństwa. To oczywiście nie znaczy, że terapeuta ma się zgadzać z pacjentem, ale ma dawać mu poczucie, że cokolwiek się nie wydarzy, pacjent nie zostanie odrzucony. Empatia i rozumienie - terapeuta musi umieć popatrzyć na świat oczami pacjenta. Zrozumieć go i umieć wczuć się w jego sytuację. Ta empatia nie oznacza współczucia wobec pacjenta lecz danie pacjentowi pewności, że jest rozumiany. Terapeuta osiąga to poprzez dawanie rozumiejących sygnałów i pytania klaryfikujące.

Psychoterapia Gestalt to stworzona przez Fritza Perlsa metoda psychoterapii czerpiąca podstawy z teorii pola Kurta Lewina (proces tworzenia postaci, likwidowanie i tworzenie kolejnej (dominująca aktualnie potrzeba) oraz psychoanalizy.

Najistotniejsze w tej metodzie są:

• elastyczna, niedogmatyczna sytuacja terapeutyczna;

• holistyczne ujmowanie organizmu (ciało i psychika);

• skupienie się na TU i TERAZ - doświadczanie siebie i otoczenia;

• rozróżnienie uwagi (koncentracja aktywności i percepcji na doświadczeniu i działaniu) i świadomości (bardziej rozproszona, zakłada "napiętą percepcję");

• rozszerzanie świadomości, rozumianej jako zdawanie sobie sprawy z tego co się dzieje, na wszystkie sfery przeżyć, myśli, działań, ciała;

• uczenie się rozróżniania zachowań służących zaspokojeniu swoich potrzeb od tych, które temu nie służą;

• założenie, że językiem organizmu są emocje;

• integracja osobowości poprzez integrację wyalienowanych części siebie (uczuć, pragnień, sądów, fantazji);

• cel nadrzędny terapii - osiągnięcie dojrzałości, wzrost potencjału człowieka, zwiększanie jego możliwości poprzez integrację osobowości, wzmacnianie autentycznych pragnień i potrzeb;

Terapia Gestalt zakłada, że zachowaniem człowieka zarządza proces homeostazy. Człowiek reaguje sumą utrwalonych reakcji i, aby być akceptowanym przez otoczenie, w rezultacie oddziela się od autentycznych odczuć i blokuje swój potencjał. Rezultatem alienacji - oddzielenia się od autentycznych odczuć i zmysłów - jest zablokowanie potencjału jednostki i zniekształcenie jej perspektyw. Kiedy proces samoregulacji zostaje w jakimś stopniu zaburzony, gdy organizm znajduje się w stanie braku równowagi (ja - reszta świata) przez dłuższy czas - dochodzi do choroby psychicznej.

Żadna jednostka nie jest samowystarczalna - zachowanie jest determinowane przez właściwości stosunku jednostki i otoczenia (badanie funkcjonowania na granicy kontaktu). Dwa podstawowe sposoby funkcjonowania jednostki to kontakt i wycofanie. Są to najbardziej istotne funkcje osobowości - wchodzenie w kontakt z otoczeniem w celu zaspokojenia potrzeb (zmierzanie ku obiektom) i wycofywanie się z sytuacji spostrzeganych jako niekorzystne, zagrażające lub nie podtrzymujące zaangażowania jednostki. Techniki terapeutyczne Gestalt są oparte na tzw. dialogu egzystencjalnym między terapeutą i pacjentem. Jego celem jest najpierw pełne zrozumienie pacjenta jako proces egzystencjalny a następnie ostrożne uczenie go rozpoznawania własnych emocji i sposobów w jaki powstają. Terapia Gestalt daje w założeniu przede wszystkim głęboki wgląd pacjenta w samego siebie i swobodę podjęcia wynikających z tej nowej wiedzy decyzji. Dialog egzystencjalny wymaga także sporego wysiłku od samego terapeuty, którego zadaniem jest nie tylko oddziaływanie na pacjenta ale także samemu poddawanie się oddziaływaniu pola emocjonalnego pacjenta. Istotą terapii Gestalt jest poszerzanie świadomości uczuć, potrzeb, mechanizmów działania a także tego, co się dzieje w naszym ciele. Uświadomienie sobie tego, co robię i czego nie robię, stanowi pewny krok by dokonać znaczącej zmiany w życiu. Często problemy mają swoje korzenie w doświadczeniach z przeszłości, powstają w wyniku "niedokończonych" sytuacji, spraw, które przytrzymują naszą energię i nie pozwalają żyć w pełni. Terapia Gestalt daje możliwość dokończenia tych spraw w bezpiecznej atmosferze. Świadomość siebie, swoich ograniczeń a także mocnych stron, daje możliwość dokonywania wyborów zgodnych z własnymi potrzebami. Terapia Gestalt akcentuje znaczenie TU I TERAZ, gdyż zarówno przeszłość jak i przyszłość odczuwamy zawsze w czasie teraźniejszym. W procesie terapeutycznym charakterystyczna jest relacja JA -TY, czyli spotkanie człowieka z człowiekiem, a podstawową metodą pracy jest dialog egzystencjalny. Terapeuta Gestalt jest pełen uważności, akceptacji i szacunku dla klienta, dla jego indywidualnego sposobu przeżywania siebie i innych. Towarzyszy mu w rozwiązywaniu trudności i w wewnętrznym rozwoju. Przywiązuje dużą wagę do autentycznej relacji z klientem. Terapeuta Gestalt nie udziela rad, ale pomaga klientowi w poszukaniu jego własnego sposobu na życie. Przyjazna relacja terapeutyczna oparta na akceptacji i dyskrecji, pozwala często przepracować bardzo trudne i bolesne doświadczenia oraz problemy emocjonalne

Adaptacja psychoterapii w poszczególnych grupach zaburzeń, problemach. W każdym obszarze funkcjonowania człowieka jest inne podejście psychoterapeutyczne. Szczególnym obszarem jest psychoterapia uzależnień, motywacja człowieka, odwyk. Psychoterapia w nerwicach i w psychozach - Grzesiuk.

Czynniki leczące w psychoterapii („werbalne, niewerbalne” - czynniki leczące w terapii grupowej, oddziaływania niespecyficzne w psychoterapii), co to jest psychoterapia, co stara się zmienić psychoterapia, jakie metody (np. poprawianie relacji), podejścia psychoterapii, główne założenia i znajomość technik np. systematyczne odwrażliwianie to technika charakterystyczna dla behawioryzmu. Nazwiska przyporządkować do kierunku, z podręcznika Grzesiuk o uzależnieniach,

PSYCHOTERAPIA W PRAKTYCE RESOCJALIZACYJNEJ - WYKŁADY

7

---