Analiza archiwalna -forma obserwacji systematycznej, w której badacz obserwuje zachowania społeczne przez badanie nagromadzonych w danej kulturze dokumentów albo archiwaliów (np. pamiętników, powieści, czasopism czy dzienników)
Arbitraż -sposób rozwiązywania konfliktów polegający na tym, że trzecia strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom.
Atrybucja wewnętrzna -wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości, jak i postawy, charakter czy osobowość.
Atrybucja zewnętrzna -wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła; zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób.
Atrybucje w służbie ego -wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji, za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji.
Atrybucje obronne -wyjaśnienia zachowań, które pozwalają tłumić świadomość tego, że się jest śmiertelnym i podatnym na zranienia.
Autoprezentacja -próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych.
Autoperswazja -długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwiania samego siebie.
Badania podstawowe -badania projektowane po to, by dać najlepszą odpowiedź na pytanie, dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują i przeprowadzane wyłącznie dla zaspokojenia ciekawości poznawczej.
Badania stosowane -badania projektowane specjalnie w celu rozwiązania konkretnego problemu społecznego; tworzenie teorii zachowania jest zwykle wtórne do rozwiązywania specyficznego problemu.
Bariera nadmiernej ufności -zbyt duże zaufanie do trafności własnych sądów; zazwyczaj nie są one tak trafne, za jakie się je przyjmuje.
Behawioralny komponent postawy -działania ludzi wobec obiektu postawy.
Bezrefleksyjny konformizm -posłuszne zinternalizowanie norm społecznych, bez zastanawiania się nad ich działaniem.
Błędne określenie przyczyn pobudzenia -przypisanie własnego pobudzenia niewłaściwemu źródłu, czego konsekwencją jest fałszywa bądź nadmiernie silna emocja.
Burza mózgów -technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu.
Centralna strategia perswazji -przypadek, w którym ludzie analizują komunikat perswazyjny, uważnie słuchając i rozważając argumenty; strategia ta pojawia się, gdy ludzie posiadają zarówno zdolności, jak i motywację do uważnego słuchania komunikatu.
Dobór losowy -sposób zapewniania reprezentatywności dla danej populacji wybranej do próby grupy osób gwarantujący, że każda jednostka wchodząca w skład populacji ma taką samą szansę na pojawienie się w próbie
Dostępność -łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee; idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości.
Dwuczynnikowa teoria emocji -koncepcja, zgodnie z którą doznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu spostrzegania siebie -najpierw ludzie doświadczają pobudzenia fizjologicznego, a następnie poszukują dla niego odpowiedniego wyjaśnienia; jeśli przypisują to pobudzenie źródłu mającemu naturę emocjonalną, przeżywają odpowiednią emocję (np. jeśli wyjaśniają własne pobudzenie tym, że ktoś celuje w nich z pistoletu, odczuwają strach).
Dostępność postawy -siła związku między obiektem i ocena tego obiektu; dostępność jest mierzona czasem, w jakim ludzie mogą odpowiedzieć na pytanie, co czują wobec danej sprawy lub danego obiektu.
Deindywiduacja -utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów.
Dysonans podecyzyjny -dysonans, który zostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej.
Dysonans poznawczy -popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej.
Elementy poznawcze -myśli, uczucia, przekonania bądź wiedza o czymś.
Emocjonalny komponent postawy -emocje i uczucia, jakie ludzie kojarzą z obiektem postawy.
Efekt nadmiernego uzasadnienia - zjawisko polegające na spostrzeganiu swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami zewnętrznymi i niedocenianiu wagi czynników wewnętrznych.
Emblematy -niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki, tak jak znak OK.
Efekt pierwszeństwa -proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenia dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem.
Efekt uporczywości -odkrycie, że przekonanie ludzi dotyczące ich samych i świata społecznego utrzymują się nawet wtedy, gdy dane wspierające te przekonania zostały podważone.
Eksperymenty w warunkach naturalnych -eksperymenty przeprowadzane raczej w warunkach życia realnego niż w laboratorium.
Facylitacja społeczna -napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych.
GRIT, czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia -strategia ograniczania konfliktów w sytuacjach codziennego życia, w których:
A) informujesz o swojej chęci do współpracy,
B) współpracujesz,
C) odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale
D)jeżeli twój oponent działa agresywnie, odpowiadasz mu tym samym.
Grupa niespołeczna -grupa, w której dwie osoby lub więcej osób znajduje się w tym samym miejscu, w tym samym czasie, lecz nie współdziała ze sobą (np. kibice na meczu)
Grupa społeczna -grupa, w której dwie lub więcej osób współdziała ze sobą oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi na sobie polegać.
Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego -hipoteza głosząca, że własny wyraz mimiczny może determinować emocję, która jest doświadczana.
Heurystyki wydawania sądów -uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny.
Heurystyka dostępności - nieformalna reguła umysłowa, na mocy której ludzie wydają sąd, kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości.
Heurystyka reprezentatywności -uproszczona metoda wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuje się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego.
Heurystyka zakotwiczenia/dostosowania -uproszczona metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w stopniu wystarczającym.
Indukowanie -szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie.
Instrukcja maskująca -opis celu badania przedstawiany ich uczestnikom, który różni się od prawdziwego celu tychże badań; instrukcja maskująca używana jest po to, by zachować realizm psychologiczny.
Informacja o proporcji podstawowej - informacja o częstości występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii.
Introspekcja -proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada swoje myśli, uczucia i motywy.
Ingracjacja -proces polegający na tym, że ludzie schlebiają jakiejś osobie, często o wyższym statusie, wychwalają ja i w ogóle próbują wzbudzić w niej sympatię do siebie.
Informacyjny wpływ społeczny -wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza.
Ja odzwierciedlone -spostrzeganie siebie oczami innych ludzi i włączanie ich opinii do własnego pojęcia Ja.
Konflikt intrapersonalny -napięcie jednostki wywołane dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. rodzice pragną przebywać w domu z dziećmi, ale jednocześnie chcą robić karierę zawodową)
Konflikt interpersonalny -napięcie między dwiema lub więcej osobami albo grupami, które maja sprzeczne cele.
Konflikt o sumie zerowej -konflikt, w którym wygrana jednej strony jest zawsze równa z przegranej drugiej strony, tak jak w zawodach lekkoatletycznych.
Konflikt motywów mieszanych -konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem.
Korelacja dodatnia -taka relacja między dwiema zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej.
Korelacja ujemna -taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszenie się wartości drugiej zmiennej.
Korelacja pozorna -przekonanie, że dwie zmienne są skorelowane, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest; wynika ono ze schematu, zgodnie z którym istnieje pomiędzy nimi związek.
Komunikacja niewerbalna -sposób, w jaki ludzie komunikują, intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów; wskaźniki niewerbalne obejmują mimikę, ton głosu, gesty, pozycje i ruchy ciała, dotyk i spoglądanie.
Kierowanie wrażeniem -świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej.
Kreowanie usprawiedliwień dla możliwej porażki -tworzenie utrudnień i wymyślanie usprawiedliwień dla samego siebie, żeby w przypadku niepowodzenia dysponować gotowym wytłumaczeniem.
Konformizm -zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi.
Kredyt zaufania -zaufanie, które w ciągu długiego czasu zdobywa człowiek, dostosowując się do norm grupowych; kiedy zdobędzie już dość zaufania, może -jeżeli jest ku temu sposobność -zachować się niezgodnie z normami, bez groźby odwetu ze strony grupy.
Komunikat perswazyjny -komunikat (np. przemówienie lub reklama telewizyjna) przekonujący do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie.
Komunikaty wzbudzające strach -komunikaty perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzenie w nich strachu.
Losowe przydzielanie do sytuacji -upewnianie się, że wszyscy badani mają taką samą szansę na przydzielenie do danej sytuacji w eksperymencie, dzięki losowemu przydzieleniu tychże sytuacji badacz może być względnie pewien, że różnice w osobowościach uczestników eksperymentu albo ich wcześniejsze doświadczenia są równomiernie rozłożone na wszystkie sytuacje.
Mediacja -wyrażanie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu zaistniałego konfliktu.
Metoda obserwacyjna -technika w której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiary ich zachowania.
Metoda korelacyjna -metoda, w której mierzy się systematycznie dwie zmienne lub ich większą liczbę i oszacowuje się relację pomiędzy nimi (tj. w jakim stopniu można przewidzieć wartości jednej z nich na podstawie drugiej).
Metoda eksperymentalna -metoda badania relacji przyczynowo - skutkowych; badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do różnych sytuacji i upewnia się, że sytuacje te są identyczne pod wszystkimi względami z wyjątkiem jednego, zdefiniowanego przez zmienną niezależną (badacz oczekuje, że tenże jedyny warunek będzie miał przyczynowy wpływ na relacje ludzi)
Model współzmienności -koncepcja, według której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które zmieniają się wraz z jej zachowaniem -na przykład, jak dalece czyjś taniec staje się niezdarny tylko wówczas, gdy tańczy z tym, a nie innym partnerem.
Motywacja wewnętrzna -angażowanie się w jakieś działanie, ponieważ sprawia nam ono przyjemność bądź wzbudza nasze zainteresowanie, a nie wskutek zewnętrznych nacisków lub dla zewnętrznych korzyści.
Motywacja zewnętrzna -angażowanie się w jakieś działanie wskutek zewnętrznych nacisków lub dla zewnętrznych korzyści, a nie dlatego, że wykonywanie zadania sprawia nam przyjemność bądź wzbudza nasze zainteresowanie.
Model wypracowania prawdopodobieństw -teoria, w której zakłada się, że istnieją dwa sposoby zmiany postaw za pośrednictwem komunikatów perswazyjnych; centralna strategia pojawia się, gdy ludzie maja motywację i zdolność do skupienia uwagi na argumentach zawartych w komunikacie; peryferyczna strategia występuje, gdy ludzie nie skupiają swojej uwagi na argumentach, lecz są pod wpływem charakterystyk powierzchniowych (np. kto jest nadawcą).
Max Ringelmann -wykazał że w sytuacji przeciągania liny przez zespół mężczyzn poszczególne osoby wkładały mniej wysiłku w wykonywane zadanie w porównaniu z samodzielną pracą tego samego rodzaju.
Myślenie grupowe -rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów.
Negocjacje -forma porozumiewania się przeciwnych stron konfliktu, gdzie zainteresowani składają wzajemne propozycje i kontrpropozycje, a problem jest rozwiązany pod warunkiem, że obie strony osiągną zgodę.
Nierealistyczny optymizm -forma obronnej atrybucji polegająca na przeświadczeniu ludzi, że rzeczy dobre przydarzą się raczej im niż ich partnerom, a złe spotkają raczej innym niż ich samych.
Niewystarczająca kara -dysonans wzbudzony wtedy, gdy jednostka nie ma wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia, że nie zaangażowała się w pożądane przez nią działanie lub zrezygnowała z pożądanego przez nią obiektu, co zwykle prowadzi do obniżenia atrakcyjności zakazanego działania lub obiektu.
Normy społeczne -ukryte albo jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.
Normatywny wpływ społeczny -wpływ innych ludzi, prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani.
Norma wzajemności norma społeczna, która stwierdza, że jeżeli otrzymujesz coś dobrego od innej osoby, to jesteś zobowiązany odpłacić jej tym samym (zachować się podobnie).
Normy subiektywne -przekonania, na temat tego, jak inni ludzie, z których opinia się liczymy, ocenią określone zachowania.
Odpowiedzialność -przekonanie, że odpowiada się za własne czyny.
Obserwacja systematyczna -forma metody obserwacyjnej, w której obserwatorem jest wyszkolony badacz społeczny, który przystępuje do odpowiedzi na pytania odnoszące się do określonego zjawiska społecznego, obserwując i kodując je zgodnie z wcześniej przygotowanym zbiorem kryteriów.
Obserwacja uczestnicząca -forma obserwacji systematycznej, w której obserwator wchodzi w interakcję z obserwowanymi ludźmi, ale stara się w żaden sposób nie wpływać na sytuację.
Obrona stanowiska niezgodnego z własną postawą -proces, który pojawia się, gdy ktoś wyraża opinię lub postawę sprzeczną ze swoim osobistym przekonaniem lub postawą.
Oszczędność poznawcza -teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej.
Oczekiwania oparte na kategorii -oczekiwania dotyczące ludzi, bazujące na cechach grupy, do których te osoby przynależą, np.. oczekiwanie, że ktoś kocha chodzić na przyjęcia, ponieważ należy do towarzystwa miłośników przyjęć lub żeńskiego kółka studenckiego.
Oczekiwania oparte na obiekcie -oczekiwania wobec jakiejś osoby, bazujące na jej wcześniejszych działaniach, takie jak oczekiwanie, że ktoś w czasie wakacji pójdzie na plażę, ponieważ zwykle chodził na plażę w przeszłości.
Polaryzacja grupowa -tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe inklinacje członków.
Plan wieloczynnikowy - plan eksperymentalny, w którym uwzględnia się więcej niż jedna zmienną niezależną; każda zmienna niezależna ma więcej niż jedna wersję lub też poziom; wszystkie możliwe kombinacje tych poziomów pojawiają się w badaniach.
Poziom ufności (wartość p) - liczba wyliczona za pomocą technik statystycznych, które informuje badacza o tym, jakie jest prawdopodobieństwo, że wyniki jego eksperymentu są dziełem przypadku (spowodowane są niepowodzeniem w randomizacji), a nie są efektem działania zmiennej niezależnej lub zmiennych niezależnych; standardowo w nauce -także i w psychologii społecznej -przyjmuje się, że wyniki uznaje się za istotne wtedy, gdy prawdopodobieństwo, iż wyniki mogą być dziełem czynników losowych, a nie badanych zmiennych niezależnych wynosi mniej niż pięć setnych.
Powtarzalność -powtarzanie badań, często z udziałem osób z innych badanych populacji albo w innych warunkach.
Przyzwolenie -wyjaśnienie uczestnikom badania natury eksperymentu, zanim on się rozpocznie i uzyskanie ich zgody na udział w tym eksperymencie.
Poznanie społeczne -sposób, w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym; a dokładniej, jak selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informację społeczną w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji.
Podstawowy błąd atrybucji -tendencja do przeceniania czynników wewnętrznych przynależnych do dyspozycji, a niedocenianie roli sytuacji.
Pojęcie „ja” -zawartość naszego Ja, to znaczy spostrzegane przez nas nasze własne myśli, przekonania i cechy osobowości.
Pojęcie „ja” -suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolności i role.
Pomniejszanie -niedocenianie wpływu jednej przyczyny naszego zachowania, kiedy inna przyczyna jest szczególnie wyrazista i łatwo dostrzegalna.
Pamięć autobiograficzna -treści pamięciowe dotyczące własnych myśli, uczuć i zachowań w przeszłości.
Porównania społeczne w górę -porównywanie siebie z ludźmi, którzy lokują się wyżej niż my w zakresie jakiejś zdolności czy cechy, mające na celu określenie standardu doskonałości.
Porównania społeczne w dół -porównanie siebie z ludźmi, którzy lokują się niżej w zakresie jakiejś zdolności czy cechy, mające na celu uzyskanie poczucia większego zadowolenia z siebie.
Promowanie siebie -proces polegający na tym, że ludzie próbują wywrzeć pozytywne wrażenie na innych, opisując własne talenty i manifestując swoją wiedzę.
Pławienie się w cudzej chwale -dążenie do poprawienia własnego wizerunku przez wiązanie się z ludźmi, którzy odnieśli sukces lub są sławni.
Prywatna akceptacja -dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawdziwego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią jest słuszne.
Publiczny konformizm dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy.
Psychoza tłumu -pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez znanej fizycznej przyczyny.
Postawa -trwała ocena -pozytywna lub negatywna -ludzi, obiektów i pojęć.
Poznawczy komponent postawy -przekonania ludzi na temat właściwości obiektu postawy
Program Uniwersytetu Yale poświęcony badaniu zmiany postaw -badanie warunków, w jakich ludzie są najbardziej skłonni zmienić swoje postawy w odpowiedzi na komunikaty perswazyjne; badacze koncentrują się na tym, „kto mówi, co i do kogo”, to jest na źródle komunikatu, naturze komunikatu i naturze odbiorcy.
Peryferyczna strategia perswazji -przypadek, w którym ludzie nie analizują argumentów zawartych w komunikacie perswazyjnym, są natomiast pod wpływem wskazówek peryferycznych.
Postawa oparta na poznaniu -postawa oparta przede wszystkim na przekonaniach ludzi na temat właściwości obiektu postawy.
Postawa oparta na emocjach -postawa oparta bardziej na uczuciach i wartościach ludzi niż na przekonaniach o naturze obiektu postawy.
Postawa oparta na zachowaniu -postawa oparta na obserwacji, jak zachowujemy się wobec obiektu postawy.
Próżniactwo społeczne -uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania, uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych.
Pułapka racjonalizacji -możliwy skutek działania wywołanych w procesie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie, które ostatecznie skończą się łańcuchem niedorzecznych i niemoralnych działań.
Rozwiązania integrujące -rozwiązania konfliktów z korzyścią dla obu stron.
Realizm sytuacyjny -stopień, w jakim sytuacje eksperymentalne są podobne do sytuacji spotykanych w życiu codziennym.
Realizm psychologiczny -stopień, w jakim kontrolowane w eksperymencie procesy psychologiczne są podobne do procesów psychologicznych pojawiających się w życiu codziennym; realizm psychologiczny może być wysoki nawet wtedy, gdy realizm sytuacyjny jest niewielki.
Reguły ujawniane -kulturowo zdeterminowane reguły określające, jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia.
Rezultaty nietożsame -konsekwencje określonego przebiegu działania, które nie mogłoby wystąpić przy alternatywnym działaniu.
Różnica między aktorem a obserwatorem -tendencja do spostrzegania zachowań innych ludzi jako następstwa ich dyspozycji, podczas gdy swoje własne zachowania tłumaczy się wpływem czynników sytuacyjnych.
Strata ponoszona w toku procesu -każdy rodzaj współoddziaływania w grupie, który utrudnia rozwiązanie problemu.
Strategia coś za coś - oznacza zachęcanie do współdziałania najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań przeciwnika (współdziałania lub rywalizacji), które podjął on bezpośrednio przed nami.
Schematy -struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów; schematy silnie wpływają na to co z otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy
Samospełniające się proroctwo -zjawisko polegające na tym, że ludzie:
A -mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co B -wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które C -powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami.
Szacowanie współzmienności -ocenianie stopnia, w jakim dwie zmienne są skorelowane, to znaczy przewidywanie jednej zmiennej (np. tego, jak przyjacielska jest dana osoba) na podstawie innej zmiennej (np. płci tej osoby).
Spostrzeganie społeczne -badanie, w jaki sposób tworzymy wyobrażenia innych ludzi i wyciągamy wnioski ich dotyczące.
Spójność informacji -informacja mówiąca o stopniu, w jakim zachowanie jakiegoś aktora wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych okoliczności.
Schematy Ja -oparte na naszych przeszłych doświadczeniach zorganizowane struktury wiedzy o nas samych, które pozwalają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć własne zachowanie.
Samoświadomość -skupienie uwagi na własnych uczuciach, przekonaniach i wartościach.
Technika niskiej piłki -pozbawiona skrupułów strategia, mocą której sprzedawca nakłania klienta, aby zgodził się kupić produkt po bardzo niskiej cenie; następnie twierdzi, że to była pomyłka i podnosi cenę; często klient godzi się na zakup po zawyżonej cenie.
Trafność wewnętrzna -upewnianie się, że nic więcej poza zmienną niezależną nie może wpływać na zmienną zależną; realizuje się to poprzez kontrolowanie wszystkich zmiennych ubocznych oraz poprzez losowe przydzielanie wszystkim badanym różnych warunków eksperymentalnych.
Trafność zewnętrzna -stopień, w jakim wyniki badań mogą być generalizowane na inne sytuacje i na innych ludzi.
Teoria roli społecznej -teoria mówiąca, że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami; podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn.
Teoria atrybucji -określenie sposobu w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego zachowania, jak i zachowania innych ludzi.
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących -teoria , myśl której dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby, gdy: A -istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania, B -zachowanie jest nieoczekiwane.
Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości -teoria, które głosi, że wyobrażenie o nas może być zagrożone zachowaniem drugiej osoby i że na wielkość tego zagrożenia wpływa zarówno to, jak bliska jest nam ta osoba, jak i znaczenie jej zachowania dla naszego pojęcia „ja”.
Teoria autoafirmacji -teoria sugerująca, że ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny przez potwierdzanie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem.
Teoria samopotwierdzenia -teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania swojego pojęcia Ja, bez względu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych sytuacjach ta tendencja może być w konflikcie z podwyższaniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie.
Teoria samoświadomości -koncepcja przyjmująca, że kiedy człowiek koncentruje uwagę na sobie samym, zaczyna oceniać własne zachowanie i porównywać je ze swymi wewnętrznymi normami i wartościami.
Teoria przyczynowości -teoria dotycząca przyczyn naszych uczuć i zachowań; wiele z tych teorii przyswajamy sobie z kultury, w której żyjemy (np. „rozstania sprzyjają uczuciu”).
Tłumienie -usiłowanie, by nie myśleć o czymś; badania wykazują, że im bardziej ludzie starają się nie dopuszczać do siebie jakiejś myśli, tym częściej ta właśnie myśl pojawia się w ich głowach.
Teoria spostrzegania siebie - teoria głosząca, że gdy nie jesteśmy pewni naszych postaw i uczuć, bądź są one niejednoznaczne, wnioskujemy o nich, obserwując własne zachowanie i sytuację, w której się ono pojawia.
Teoria porównań społecznych -koncepcja, zgodnie z którą poznajemy swoje własne zdolności i postawy poprzez porównywanie się z innymi ludźmi.
Teoria wpływu społecznego -teoria, według której dostosowanie się do wpływu społecznego zależy od siły, bezpośredniości i liczby innych ludzi w grupie.
Teoria reaktancji (przeciwstawienia się) -koncepcja, według której zagrożenie wolności wyboru określonego zachowania powoduje wzbudzenie nieprzyjemnego stanu przeciwstawienia się; ludzie mogą zredukować ten stan, angażując się w zagrożone zachowanie.
Teoria wyrozumowanego działania -teoria utrzymująca, że najlepsza postawą do przewidywania planowanych, rozmyślnych zachowań są postawy ludzi wobec konkretnego zachowania i ich subiektywne normy.
Ukryta teoria osobowości -schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech osobowości, np. wiele ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy, to jest również hojny.
Uodpornienie postawy -uczynienie ludzi odpornymi na próby zmiany ich postaw poprzez wstępne zaaplikowanie im małej dawki argumentów sprzecznych z ich stanowiskiem.
Usprawiedliwienie samego siebie -tendencja do usprawiedliwiania własnych działań w celu podtrzymania swojej samooceny.
Uzasadnienie wysiłku -występująca u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego, na co ciężko pracowali, aby to osiągnąć.
Uzasadnienie zewnętrzne -wyjaśnienie, jakie podaje osoba dla swojego dysonansowego zachowania, wskazujące na przyczynę, która znajduje się poza nią samą (np. jeśli ktoś coś robi, aby uzyskać dużą nagrodę lub uniknąć surowej kary)
Uzasadnienie wewnętrzne -likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie (np. swojej postawy lub zachowania).
Warunkowanie klasyczne -przypadek, kiedy bodziec wywołujący reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany razem z bodźcem neutralnym, który nie wywołuje takiej reakcji do czasu, aż nabierze emocjonalnych właściwości pierwszego bodźca.
Warunkowanie instrumentalne -przypadek, w którym częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowań albo rośnie, albo maleje, w zależności od tego, czy następuje po nich wzmocnienie pozytywne czy kara.
Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających -zwiększanie się dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.
Wnioskowanie z prób niereprezentatywnych -dokonywanie uogólnień na podstawie prób informacji, o których wiadomo, że są tendencyjne bądź nietypowe.
Wybiórczość informacji -informacja mówiąca o tym, do jakiego stopnia dany aktor zachowuje się w ten sam sposób wobec różnych bodźców.
Wyrazistość spostrzeżeniowa -informacja, która skupia naszą uwagę; ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę informacji, która jest wyrazista spostrzeżeniowo.
Wiara w sprawiedliwy świat -forma obronnej atrybucji, gdzie zakłada się że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobro dotyka dobrych.
Wpływ mniejszości -przypadek, w którym mniejszość członków grupy wpływa na zachowanie albo na przekonania większości.
Zgodność sędziów kompetentnych -stopień zgodności pomiędzy dwiema osobami albo większą liczbą osób, które niezależnie obserwują i kodują grupę danych; poprzez pokazanie, że dwóch lub więcej ekspertów niezależnie obserwujących i kodujących dochodzi do tych samych obserwacji, badacze upewniają się, że obserwacje te nie są subiektywnymi, zniekształconymi wrażeniami jednostki.
Zmienna niezależna -zmienna, którą badacz zmienia albo różnicuje, aby stwierdzić, czy ma ona wpływ na jakąś inną zmienną; badacz oczekuje, że ta właśnie zmienna będzie powodowała zmiany jakiejś inne zmiennej.
Zmienna zależna -zmienna, którą badacz mierzy po to, by stwierdzić, czy na nią wpływa zmienna niezależna; badacz stawia hipotezę, że zmienna zależna zależy od poziomu zmiennej niezależnej.
Zjawisko wrogich mediów -odkrycie, że każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup spostrzega neutralne, zrównoważone przekazy mediów jako sobie wrogie, ponieważ media nie przedstawiły faktów w jednostronnym ujęciu, o którym antagoniści „wiedzą”, że jest prawdą.
Zgodność informacji -informacja dotycząca tego, w jakim stopniu inni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców tak samo, jak to czyni aktor.
Zmiana postawy spowodowana wyszukiwaniem przyczyn -zmiana postawy będąca konsekwencją zastanawiania się nad przyczynami własnych postaw; ludzie zakładają zgodność swoich postaw z przyczynami, które wydają się wiarygodne i są łatwe do zwerbalizowania.
Znaczenie osobiste -stopień w jakim dana sprawa ma istotne konsekwencje dla samopoczucia ludzi.
Zadanie addytywne -zadanie grupowe, którego wykonanie jest uzależnione od wysiłku wszystkich osób (np. ogólny okrzyk całej grupy)
Zadanie koniunktywne -zadanie grupowe, którego wynik zależy ot tego, jak dobrze pracuje najsłabszy jej członek (np. jak szybko zespół alpinistów, połączonych liną, zdobędzie szczyt)
Zadanie dysjunktywne -zadanie grupowe, którego poziom rozwiązania zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy (np. gdy grupa osób rozwiązuje wspólnie trudne zadanie matematyczne)