Metodyka wychowania resocjalizacyjnego

to zbiór zasad, zaleceń, reguł, których przestrzeganie umożliwia efektywne, skuteczne i ekonomiczne osiąganie celów wychowawczych. Jest to dział wchodzący w obręb pedagogiki. Swoje teoretyczne założenia czerpie miedzy innymi z:

•psychologii rozwojowej, wychowawczej i społecznej,

•psychoterapii i psychologii klinicznej,

•socjologii,

•prawa i kryminologii.

Podział metod resocjalizacji wg Czapówa:

• psychotechniki (metody wpływu osobistego)

• socjotechniki (metody wpływu sytuacyjnego, grupy),

• kulturotechniki (metody wpływu kulturowego)

Grupy metod wychowawczych:

1.Metody wpływu osobistego: (psychotechniki)

a) metoda przykładu

metoda doradzania wychowawczego

c)metoda przekonywania

2.Metody wpływu sytuacyjnego: (socjotechniki)

a)metoda organizowania doświadczeń uczących

b) metoda antycypacji

c)metoda treningu

3.Metody wpływu grupy: (socjotechniki)

a)metoda samorządu

b)metoda kształtowania i przekształcania celów, norm, struktury grupy

c)metoda podnoszenia spoistości grupy

4.Metody wpływu kulturowego: (kulturotechniki)

a)metoda nauczania resocjalizującego

b)metoda aktywizacji pracowniczej

c)metoda organizacji rekreacji

Współczesny podział metod resocjalizacji :

• Antropotechniki (interakcji dwuosobowej, interakcji grupowej, antropotechniki środowiska),

• Kulturotechniki (kulturotechnika aktywności szkolnej osób niedostosowanych, aktywności pracowniczej, aktywności rekreacyjnej)

Antropotechnika ( wg Czapówa)

Antropotechnika oparta jest o więź osobową ( stosunki interpersonalne ) z wychowankiem, grupa wychowanków lub środowiskiem.

Jest ona formą autorealizacji ( samowychowania), ponieważ bez świadomego udziału człowieka, poddanego oddziaływaniu środków antropotechnicznych, kształtowanie jego osobowości nie jest możliwe.

Antropotechnika jest zbiorem reguł postępowania przy wykorzystaniu różnego rodzaju więzi między osobami wychowywanymi i wychowującymi. Podstawowym czynnikiem jest więź osobowa (stosunki interpersonalne) z indywidualnymi jednostkami, grupami społecznymi lub środowiskiem.

Główny środek oddziaływań stanowi osoba wychowawcy, która stosuje metodę wpływu osobistego.(po przez; ukierunkowanie aktywności wychowanka; doradzanie)

Antropotechnika wychowania resocjalizującego wykorzystuje różnego rodzaju więzi osobowe. I na tej podstawie wyróżnia się trzy odmiany procedur antropotechnicznych interakcji:

1. Antropotechnika interakcji dwuosobowej inaczej (psychotechnika) typu wychowanek-wychowawca.

Wykorzystuje się doradzanie, przekonywanie do aktywności wychowanka.

W ramach antropotechniki interakcji dwuosobowej ( psychotechniki) wyróżnić możemy: wychowawczą opiekuńczą psychoterapeutyczną technikę osobową.

wychowawcza technika osobowa

kontakt oparty na indywidualnym stosunku mającym walory wychowawcze,

osoba socjalizujące znacząca postrzegana jest jako autorytet,

ma swoje zastosowanie głownie w ramach kurateli sądowej; wyróżnia się kuratelę:

1. Opartą na systemie kontroli

• zmiana obecnego stylu życia wychowanka,

• kontrola tej zmiany,

• w przypadku zaobserwowanych odchyleń kurator krytykuje podopiecznego i grozi ponownym odwołaniem do decyzji sądu,

• stwarza system nacisku i kontroli na wychowanka poprzez zorganizowanie rodziców, nauczycieli, pracodawców.

2. Oparta na zasadach case worku( technice indywidualnych przypadków)

• wytworzenie systemu zachęt,

• związanie wychowanków więzami zależności wewnętrznej;

3. Działania aktywizujące

• kurator jest organizatorem oddziaływań resocjalizujących,

• kurator jest autorytetem i wyrazicielem woli sądu, organizatorem życia podopiecznego,

• sporządzenie wszechstronnej diagnozy z wykorzystaniem informacji od psychologa, psychiatry, policji itp.

opiekuńcza technika osobowa

- ma charakter oddziaływania terapeutycznego oraz wychowawczego,

- jej główne zadania polegają na:

* rozładowaniu napięcia nerwowego,

* wykształcenie mechanizmu radzenia sobie ze stresem i problemami,

* nabraniu wiary we własne siły,

* konstruktywnego udziału w życiu społecznym;

psychoterapeutyczna technika osobowa

- polega na świadomym rozbudzeniu życia wewnętrznego i ułatwieniu uzewnętrznienia określonych przeżyć psychicznych,

- w stosunku do młodzieży wykolejonej społecznie odpowiednia terapia Rogersa - terapia ta ma na celu wzrost poczucia wartości u pacjenta:

* psychoterapeuta pełni rolę stymulująca,

* dodaje odwagi własnym zachowaniem,

* zachęca do demonstrowania własnych nastawień poznawczych i emocjonalnych,

* tworzy atmosferę bezwzględnej akceptacji i szacunku dla człowieka,

* oddziela zachowania do człowieka,

* stara się zrozumieć powody takiego zachowania,

2. Antropotechnika grupy inaczej (socjotechnika) interakcja typu wychowawca - grupa, wychowanek - grupa wychowanków, itp.

Stosuje się zarządzanie, samorząd, kształtowanie celów, norm, strukturę i prestiż grupy, integracje z innymi grupami.; metodę pracy z grupą wychowanków (group work)

W ramach antropotechniki grupy ( socjotechniki) wyróżnić możemy: wychowawczą opiekuńczą psychoterapeutyczną technikę grupową.

wychowawcza technika grupowa

- ma zapewnić możliwość zaspokojenia potrzeb w sposób społecznie aprobowany, wartościowy;

- nie ma tutaj miejsca na indywidualne pomysły, kreatywność i samodzielność,

opiekuńcza technika grupowa

- pełni ją praca z grupą

- polega na zaspokojeniu określonych potrzeb członków grupy i wynikających z nich inicjatyw,

- członkowie grupy są nie tylko wykonawcami, ale także osobami współdecydującymi o zadaniach, środkach i sposobach ich wykonania,

- może być stosowana w zakładach i ośrodkach resocjalizacyjnych np. w kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą (odrabiani, audycje, zainteresowania, itp.)

psychoterapeutyczna technika grupowa

- doradzanie grupowe

- polega na rozładowaniu napięcia, usunięciu lęku, inspirowaniu,

- przydatna w momencie wprowadzenia wychowanka do zakładu,

- psychoterapia intensywna

- grupy 5 osobowe oparte na dobrowolnym uczestnictwie

- do odmiany psychoterapii intensywnej należą teatr psychoterapeutyczny, psychoterapia atakująca, psychodrama i socjodrama

3. Antropotechnika środowiska inaczej (interakcja środowiskowa) - akcentuje związek jednostki czy grupy będący przedmiotem resocjalizacji ze środowiskiem lub szersza zbiorowością społeczną; metodę pracy z szeroko rozumianym środowiskiem podopiecznych (net work)

INTERTAKCJA ŚRODOWISKOWA- antropotechnika środowiskowa akcentuje związek jednostki czy grupy będący przedmiotem resocjalizacji ze środowiskiem lub szerszą zbiorowością społeczną.

W ramach antropotechniki środowiskowej ( interakcji środowiskowej ) wyróżnić możemy: wychowawczą opiekuńczą psychoterapeutyczną technikę środowiskową.

wychowawcza technika środowiska

dialektyczny związek między środowiskiem a człowiekiem,

opiekuńcza technika środowiska

sądowne skierowania do palcówek opiekuńczych, np. rodziny zastępcz. lub ogniska wychowawcze

psychoterapeutyczna technika środowiska

traktowana jako socjoterapia (korzystanie z pomocy środowiska terapeutycznego, które składa się z szeregu małych grup np. kluby AA

Proponowana przez C. Rogersa psychoterapia zachęca pacjenta do szczerych odpowiedzi, otwierania się, dając mu zrozumienie, że psychoterapeuta jest świadomy jego przeżyć i trudności. Powoduje to z reguły wzrost poczucia własnej wartości pacjenta i samoakceptacji, co z kolei sprzyja zmianie postaw wobec ludzi. Zmiana postaw wobec ludzi jest warunkiem przystosowania społecznego.

Stosowanie antropotechniki jako formy sterowania społecznego w procesie wychowania resocjalizującego, przy właściwym doborze techniki resocjalizujących i osób stymulujących, umożliwia rozwijanie osobowości wychowanka w sposób zgodny z przyjętymi założeniami. Prowadzi to do poprawy podopiecznego i ukształtowania u niego prawidłowych i pozytywnych z punktu widzenia interesu ogólnospołecznego postaw i cech charakteru. Na skutek stosowania antropotechniki następuje „obudzenie” u wychowanka woli wykorzystywania własnych możliwości dla konstruktywnej zmiany własnej sytuacji życiowej i dla własnego rozwoju. Poprzez wzbudzenie świadomego życia wewnętrznego stworzona jest nowa sytuacja psychiczna ucząca wychowanka usuwania postaw utrudniających mu współżycie społeczne i pozwalająca na „rozpoczęcie życia” od nowa w zgodzie z innymi ludźmi i obowiązującymi normami społecznymi.

SOCJOTECHNIKA

Socjotechnika jest nauką praktyczną, która używa powyższych sposobów zmierzając do ukształtowania wyznaczonego wzoru osobowości, całościowego lub częściowego, tak, aby następnie nowo powstałe wzory zachowania działając realizowały z góry zamierzone skutki.

Socjotechnika ( antropotechnika interakcji grupowej ) - interakcja typu wychowawca - grupa, wychowanek - grupa wychowanków, itp.

Stosuje się zarządzanie, samorząd, kształtowanie celów, norm, strukturę i prestiż grupy, integracje z innymi grupami.; metodę pracy z grupą wychowanków (group-work)

Oddziaływania socjotechniczne - odwołują się do optymalnych środków wpływu grupowego na jednostkę lub inną grupę społeczną będącą przedmiotem sterowania, tj. do tzw. więzi wewnątrz- i międzygrupowych w zaspokajaniu potrzeb wychowanków, w ich uspołecznianiu oraz oddziaływaniu terapeutycznym. Socjotechnika umożliwia głównie wzrost poziomu dojrzałości interpersonalnej wychowanków wyrażającej się adekwatnym spostrzeganiem i ocenianiem zachowań cudzych i własnych w kontekście społecznym. Środki socjotechniczne wykorzystują presję grupy.

W ramach socjotechniki (antropotechniki grupy) wyróżnić możemy: wychowawczą opiekuńczą psychoterapeutyczną technikę grupową.

wychowawcza technika grupowa

- ma zapewnić możliwość zaspokojenia potrzeb w sposób społecznie aprobowany, wartościowy;

- nie ma tutaj miejsca na indywidualne pomysły, kreatywność i samodzielność,

opiekuńcza technika grupowa

- pełni ją praca z grupą

- polega na zaspokojeniu określonych potrzeb członków grupy i wynikających z nich inicjatyw,

- członkowie grupy są nie tylko wykonawcami, ale także osobami współdecydującymi o zadaniach, środkach i sposobach ich wykonania,

- może być stosowana w zakładach i ośrodkach resocjalizacyjnych np. w kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą (odrabiani, audycje, zainteresowania, itp.)

psychoterapeutyczna technika grupowa

- doradzanie grupowe

- polega na rozładowaniu napięcia, usunięciu lęku, inspirowaniu,

- przydatna w momencie wprowadzenia wychowanka do zakładu,

- psychoterapia intensywna

- grupy 5 osobowe oparte na dobrowolnym uczestnictwie

- do odmiany psychoterapii intensywnej należą teatr psychoterapeutyczny, psychoterapia atakująca, psychodrama i socjodrama

PSYCHODRAMA - grupa tworzona dla celów diagnostycznych, terapeutycznych i wychowawczych. W centrum zainteresowania osobowość każdego członka grupy- efekty mierzone są liczba wyleczonych osób.

SOCJODRAMA - dramatyzacja wprowadzona do już istniejących, grup np. O. w klasie szkolnej. Grupy i jej działalność ujmowane są jako działalność zbiorowa. Głównym celem jest „uzdrowienie sytuacji panującej w grupie"

Działania w grupie powodują przystosowanie się do życia w społeczeństwie, integrację wartości.

Metody, których stosowanie służy ukierunkowywaniu wpływu grupy na jej członków; dzięki którym wychowawca może zwiększyć postulowany nacisk grupy na jej członków

Zarządzanie i samorząd - odpowiednie zarządzanie grupą, czyli kierowanie. Zarządzanie to posługiwanie się władzą, pozwalające na: planowanie, organizowanie i kontrolowanie działalności grupy, a ponadto na pobudzenie do działania poszczególnych jej członków, ich doskonalenie w zakresie pełnienia ról społecznych, przygotowanie do realizacji przyszłych zadań.

Style kierowania wychowankami: autorytarny demokratyczny.

Uprawianie demokratycznego stylu wychowania wymaga:

*kierowania odpowiednimi metodami zbiorowego przekazywania informacji;

*zbiorowego zalecania i przekonywania aktywizującego wszystkich członków grupy - wszelkie metody przeprowadzania zebrań z grupą. Zaktywizowanie członków zebrania wymaga stosowania odpowiednich metod inspirowania dyskusji zbiorowych;

*operowania takimi metodami, które skłonią wychowanków do formułowania, przekazywania i realizowania decyzji i rad dotyczących planowania, organizowania i kontrolowania oraz innych funkcji kierowniczych - wprowadzanie i rozwijanie samorządu (co jest trudne w placówkach wychowawczych).

Kształtowanie celów, norm i struktury grupy.

Zadania wychowawcze:

1. kształtowanie celów grupy - czyli ustalanie takich celów, aby stały się one celami grupy. Metody to takie, w których istotne i wspólne jest to, iż ostatecznym rezultatem jest uznanie celów wychowawcy przez ogół grupy. Wychowawca przyjmuj i przekształca cele grupy, te cele nie są przeciwstawne jego celom, przy równoczesnym eliminowaniu tych destruktywnych, podsuwanie atrakcyjnych dla grupy celów, cele wyznaczają normy;

2. kształtowanie norm obowiązujących w grupie, tutaj metody uświadamiania członkom grupy norm, które zaczynają ich obowiązywać, ale nie są jeszcze sprecyzowane, dzięki tym metodom można ulepszać i intensyfikować kontrolę społeczną. Ustalając daną normę, np. pomocy, można ustalić, na czym ta pomoc ma polegać. Należy uświadomić grupę, tak, aby wiedziała na czym ona polega. Wychowawca powinien inscenizować sytuacje, w których wychowankowie powinni przekształcać stare bądź tworzyć nowe normy, wychowankowie powinni ponad to wyznaczyć spośród siebie osoby odpowiedzialne za przestrzeganie owych norm;

3. przekształcanie struktury wewnętrznej grupy - układ pozycji poszczególnych członków grup nie są jedynie wynikiem przyjęcia pewnych celów i norm, lecz od tego, czy i w jakim stopniu uczestniczy on w realizacji celów i przestrzeganiu norm ale występuje także zależność odwrotna: dzięki swej pozycji w grupie jednostka wywiera wpływ na przyjmowanie przez grupę określonych celów i norm - im wyższa pozycja, tym większy wpływ. Wychowawca więc powinien korygować jaka jednostka jest na danej pozycji oraz zabiegać o to, żeby ogół grupy miał wpływ na ustalanie i realizację zadań grupowych (demokratyczna struktura grupy). Realizacja przy pomocy: przydzielania poszczególnym członkom zadań o różnej doniosłości dla grupy, modyfikowanie kryteriów oceny postępowania członków grupy, ukazywanie zachowań (i następstw) poszczególnych członków, dokonywanie zmiany udziału członków w życiu grupy poprzez modyfikację celów, awansowanie i degradowanie członków.

Metody podtrzymywania wpływu grupy.

Rola grupy jako czynnika kształtującego postawy jej członków jest tym większa, im bardziej identyfikują się oni z grupą, do której należą. Identyfikacja z grupą jest bardziej prawdopodobna, im większym cieszy się ona prestiżem w danej zbiorowości. Jej prestiż wzrasta zależnie od tego, z jakim skutkiem wykonuje ona swoje zadania. Im większa aktywność grupy, tym większa identyfikacja z nią.

Podnoszenie prestiżu grupy.

wychowawca może dokonać tego np. poprzez organizowanie akcji współzawodnictwa między grupami, realizację zadań cząstkowych, która opiera się na następujących założeniach:

•realizacje każdego celu zbiorowego rozłożyć na pewną sumę zadań;

•zadania mogą być ustalone w taki sposób, że każde z nich jest inne;

•wykonanie każdego zadania cząstkowego jest niezbędne i konieczne do realizacji celu zbiorowego.

W toku realizacji zadań cząstkowych wzmacnia się solidarność grupowa, nie powstają konflikty (nie ma współzawodnictwa). Sprzyja to kształtowaniu się norm uspołecznienia oraz rozwija poczucie odpowiedzialności każdej jednostki przed całą zbiorowością.

Podnoszenie poziomu spoistości grupy:

1. przydzielanie członkom grupy zadań dostosowanych do ich możliwości i zapewniających im sukces;

2. organizowanie reakcji grupy na pozytywne wysiłki członków starających się uzyskać aprobatę swej grupy;

3. przydzielanie poszczególnym członkom atrakcyjnych dla nich ról i funkcji, sprawiedliwe przydzielanie funkcji nieatrakcyjnych;

4. wpływanie na wzajemne stosunki międzyosobnicze w zespołach wchodzących w skład grupy, łagodzenie konfliktów, ochronę słabszych i młodszych przed przemocą;

5. wprowadzanie do grupy zajęć atrakcyjnych pod względem formy i treści;

6. włączenie poszczególnych jednostek do udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących grupy, zwłaszcza w ustalaniu jej celów;

7. rozszerzanie celów i rodzaju zajęć uprawianych w grupie, aby każda jednostka mogła ujawnić w nich swoje najlepsze możliwości i aby czuła się potrzebna w grupie.

Dobra jest tutaj tzw. metoda harcerska, gdzie występuje dzielenie grupy na mniejsze zespoły, wprowadzanie zajęć rekreacyjnych - turystycznych i sportowych, pomoc najsłabszym… . Chodzi o rozwój aktywności regulowanej normami prawa harcerskiego. Stosowanie tej metody jest praktyczne w działalności resocjalizującej o czym świadczą wyniki tworzenia tzw. Drużyn Nieprzetartego Szlaku.

Integrowanie grupy.

Należy dbać o to, aby dzięki odpowiedniej aktywności grup zakładowych i poszczególnych wychowawców wzrastał prestiż zakładu i jego rola w uspołecznianiu wychowanków, a co za tym idzie integracja grup.

Przykładem dobrego zastosowania socjotechniki jest wychowywanie dzieci, zwalczanie patologii społecznych czy resocjalizacja.

W szerszym rozumieniu do socjotechniki zalicza się także wszelkie odmiany antropotechniki.

Elementy składowe socjotechniki to:

1. systemy oddziaływania podmiotów sterujących na przedmioty sterowane gdzie może zachodzić relacja liniowa, liniowa pośrednia i nieliniowa pośrednia.

2. reguły socjotechniczne-dyrektywy socjotechniczne:

warunek wystarczający aby osiągnąć cel wystarczy?

warunek konieczny ale nie wystarczający: aby osiągnąć cel trzeba?

warunek zwiększenia prawdopodobieństwa: aby osiągnąć cel dobrze jest?

3. środki działania podmiotu sterującego

oddziaływanie na emocje lub uczucia

oddziaływanie na umysł i intelekt

4. zmiany społeczne w przedmiotach działania

wywołują one zmiany w zachowaniach i postawach.

Możemy wyróżnić także socjotechniczne modele zbiorowości:

1. Model systemowo funkcjonalny- ujmuje zbiorowość jako zrównoważony system (każdy element ma określone miejsce) zakłada że zbiorowości zbudowane są z jednostek biernych nastawionych przystosowawczo

2. Model procesowo - podmiotowy- ujmuje społeczeństwo jako system ciągłych zmian zbiorowości zbudowane są z aktywnych jednostek.

Zależność ze względu na zbiorowość społeczną

1. Człowiek jest dla drugiego uczącym wtedy, gdy wiążą go z nim zależności ze względu na osobę jak i na zbiorowość społeczną. Wykorzystanie tych typów zależności ze względu na zbiorowość społ. stanowią charakterystyczną cechę socjotechniki.

2. W kształtowaniu osobowości i postaw ważne są: ludzie związani z wychowankiem ze względu na osobę - ważni osobiście oraz członkowie grupy do której należy - os. współtowarzyszące.

3. Duży wpływ ma grupa społeczna, pozycja społeczna i oddziaływania. jednostka jest pod wpływem grupy do której należy, jak i tej, do której aspiruje.

4. Jednostka jest zależna wewnętrznie (od osób z jej grupy społecznej) oraz zewnętrznie (jednostki z gr. do której chce się dostać) ze względu na zbiorowość społeczną.

W każdym wychowaniu należy wykorzystać osoby uczące - znaczące indywidualnie jak i znaczące społecznie. Wychowawca jeżeli chce przystosować społecznie jednostkę powinien wykorzystując swój wpływ osobisty wprowadzić go do odpowiedniej grupy społecznej i związać go z nią zależnościami ze względu na zbiorowości społeczną.

Ważna jest współpraca z rodziną, środowiskiem w którym jednostka się porusza,

Wpływ grupy na jednostkę maleje gdy zmniejsza się stopień zgodności formalnej struktury grupy z jej strukturą nieformalną . Takie sytuacje często spotyka się w zakładach poprawczych - tworzenie podkultur będących w opozycji do instytucji. Grupy te tworzą się dlatego, że jednostki tam przebywające są mniej bądź bardziej zdemoralizowane, są poddawane rygorowi do którego nie są przyzwyczajone (opór przeciwko kontroli).

Aby tym sytuacjom zapobiec należy:

1. wprowadzać do grupy wychowanków wcześniej ustabilizowanych i stanowiących czynnik oddziaływań konstruktywnych;

2. ograniczyć do minimum represje i zakazy;

3. wychowawcy powinni w toku indywidualnych oddziaływań (rozwijanie zdolności, zainteresowań) wzbudzić motywacje zachowania się wyrażającego te zainteresowania i zdolności w warunkach stworzonych przez kierownictwo zakładu.

Wychowawcy osiągają swój cel poprzez:

1. tworzenie odpowiedniej organizacji grupy (grupy wychowawcze, koła zainteresowań…);

2. wciągnięcie do grupy osób mniej wykolejonych, bardziej aktywnych do akcji wychowawczej - większy wpływ wychowawczy rówieśnika niż osoby starszej;

3. zapewnienie sobie miejsca w grupie wychowawczej w taki sposób, aby nie doprowadzić do jej rozpadu i dezintegracji.

Grupa wychowawcza będzie z powodzeniem pełnić zadanie reformujące postawy tylko wówczas, gdy wychowankowie będą traktować wzajemne wychowywanie się jako jedno ze swoich zasadniczych zadań. Ważne są tutaj zasady: koleżeńskiej pomocy i wzajemnej odpowiedzialności za stały wzrost osiągnięć. Reakcją na niepowodzenia jednostki nie powinny powodować jej odrzucenia lecz pomoc i kontrolę.

Źródła niepowodzeń jednostki w grupie:

1. nieprzyjęci postaw grupy, ponieważ posiada postawy sprzeczne z postawami grupy;

2. jednostka jest tak silnie niedostosowana społecznie i nie potrafi dostosować się do grupy;

3. wychowanek, którego wprowadzono do grupy, może mieć przeciwstawną grupę odniesienia.

Przed włączeniem wychowanka do grupy należy zorientować się jakie są jego postawy, stopień i charakter społecznego przystosowania oraz grupy odniesienia. Pozwoli to na efektywną pracę resocjalizującą za pośrednictwem osób znaczących indywidualnie, bez których konstruktywny wpływ samej grupy może przynieść efekty niezgodne z zamierzeniami wychowawcy. Grupę tę należy także przedstawić jako atrakcyjniejszą od grupy antagonistyczno - destruktywnej, np. pokazać wynikające z przynależności do niej korzyści osobiste (im więcej korzyści tym chętniejsze, dłuższe działanie; im dłuższe działanie, tym większa więź…). Najlepsze rezultaty wychowawcze daje mała grupa - wychowawca może łatwiej i częściej odwoływać się do zależności wewnętrznej, z drugiej strony wymaga większą aktywność, inicjatywę, odpowiedniego przystosowania i autorytetu.

Wg. Kamińskiego, aby stworzyć w zakładzie resocjalizującym korzystny wychowawczo układ stosunków społecznych, wychowawca powinien zajmować kluczową pozycją w strukturze wewnętrznej zespołu, dysponując pełnią władzy. Równocześnie stosując selekcję powinien stworzyć samorząd młodzieży, traktując go jako niezbędną pomoc w ukierunkowywaniu wpływu grupy. Samorząd należy wprowadzać stopniowo, zależnie od postępów społecznego i moralnego rozwoju wychowanków. Może on pełnić zadania dyscyplinujące, ale jako funkcje pomocnicze (nie karalność), dobre rezultaty przynosi obowiązek troszczenia się o przestrzeganie dyscypliny, ale tylko w drodze przekonywania zbiorowego. Wprowadzenie samorządu nie zawsze jest możliwe, warto wtedy wprowadzać jego elementy, np. koła zainteresowań, gazetkę, zebrania grupy połączone z dyskusją.

W ogólnych rozważaniach na temat socjotechnik możemy wyróżnić jej 3 modele:

1. klasyczną koncepcje socjotechniki - polega na zestawieniu i dobieraniu rozmaitych prawidłowości ogólnych z zakresu socjologii i nauk pokrewnych po to aby przekładać je na język odpowiednich dyrektyw praktycznych.

2. kliniczną koncepcje socjotechniki - zainteresowana jest nie tylko w przedłożeniu opracowanego zespołu dyrektyw praktycznych, ale również uważa za swoje zadanie taką swoistą kooperację z tymi, do których są dyrektywy skierowane, aby na drodze perswazji dyrektywy te przez nich zostały zaakceptowane, zrealizowane.

3. eksperymentalno - interwencyjną koncepcje socjotechniki - uważa za swe zadanie samoistną interwencje w stosunku do rozmaitych grup społecznych, instytucji, organizacji itd., ze wskazaniem na potrzebę działania socjotechnicznego wraz z wykazaniem strat i korzyści które z tego działania by wynikały, oraz pokazaniem, jakie oceny o charakterze zasadniczym zostaną w działanie zaangażowane.

Możemy wyróżnić także 2 strategie:

1. emancypacyjną- gdzie podmioty stwarzają warunki, których celem jest pokazanie przedmiotom możliwości swobodnego działania(wyzwalających ludzi z ograniczeń) Budowanie spontaniczności i aktywności

2. manipulacyjną -gdzie podmioty stojące nad zbiorowościami bądź podmioty zewnętrzne poprzez narzucenie określonego systemu bodźców starają się wyzwolić reakcje przystosowawcze mające zmienić zbiorowość w określonym kierunku.

Można wyróżnić następujące rodzaje wpływów wywieranych na innych:

1. przymus

2. stosunek wyższości, w którym rozkaz bez groźby użycia siły określa zachowanie drugiej osoby

3. manipulacja, w której wykorzystuje się mechanizmy oddziaływania, nie bez wyłożenia celów wprost

4. jasne stawianie sprawy z ukazywaniem alternatywnych kierunków działania

5. wzór do naśladowania, gdzie człowiek wywierający wpływ nie jest świadomy tego, że daje wzór

6. udzielanie porad i wskazówek

7. wymiana, w której jedna osoba modyfikuje sytuację tak, aby wynikało z tego określone zachowanie się drugiej osoby

KULTUROTECHNIKA

Kulturotechnika wychowania resocjalizującego polega na wykorzystywaniu w resocjalizacji rozmaitych dóbr kultury, uczestnictwa w jej tworzeniu czy odbiorze twórczym, czyli operowanie kulturą dla osiągnięcia celów wychowawczych.

Współczesna pedagogika resocjalizacyjna wyróżnia:

• kulturotechnikę aktywności edukacyjnej osób nieprzystosowanych (zajęcia kulturalno- oświatowe),

• kulturotechnikę aktywności zawodowej,

• kulturotechnikę aktywności rekreacyjnej (sport, turystyka, zajęcia relaksacyjne).

[ Szczęsny W. , Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej i profilaktyki ]

Kulturotechnika - wykorzystuje się elementy dóbr kultury ( pracę, naukę, rekreację, turystykę). Efektywność metod zależy od osobowości wychowanka, uprzednich wpływów społecznych, od sprawności metodycznej, a wiec kwalifikacji kadry, umiejętności wychowawców oraz od klimatu w instytucji resocjalizacyjnej.

Kulturotechnika to operowanie kulturą dla osiągnięcia celów działalności resocjalizacyjnej. Możemy wyróżnić :

• kulturotechnikę wzorów osobowych

• kulturotechnikę dóbr kulturowych.

Kryterium opiera się na rodzajach ukierunkowania aktywności ludzkiej takiej jak: szkolą, praca, sport i rekreacja.

Uczestnictwo w kulturotechnice może być dwojakiego rodzaju:

• poprzez konsumowanie bierne - uczestnictwo,

• poprzez konsumowanie czynne- słucham, ale nie oceniam.

KULTUROTECHNIKA AKTYWNOŚCI SZKOLNEJ (edukacyjnej)

Stosowana wobec osób nieprzystosowanych społecznie, polega na podstawach uczenia się poprzez:

• Utrwalenie - ćwiczenie pamięci; wykonywanie czynności ćwiczących; zbieranie i utrwalanie wiadomości dotyczących tych czynności;

• Odkrywanie - angażując procesy myślowe rozwiązanie problemów warunkujące osiągniecie określonych wyników;

• Przeżywanie - dostarczenie określonych wzruszeń aby stawały się źródłem odpowiednich intensywnych przeżyć emocjonalnych;

• Praktyka - wykonywanie czynności ćwiczących angażujących poczucie odpowiedzialności przed zbiorowością społeczna za to co zrobili;

Prowadzone zajęcia muszą mieć doskonały poziom dydaktyczny. Proces rozbudzania i kształtowania zainteresowań oraz samodzielność młodzieży resocjalizowanej. Należy maksymalnie upodobnić proces nauczania do procesu badawczego. Uczniowie powinni być zaopatrzeni w odpowiednie pomoce naukowe zapewniające możliwość samodzielnego zdobywania informacji i posługiwania się nimi.

KULTUROTECHNIKA AKTYWNOŚCI PRACOWNICZEJ (zawodowej)

Osoby resocjalizowane są pracownikami zawodowymi

• praca zawodowa - aktywność związana z zawodową rolą społeczną pracownika czyli uczestnictwem w określonym systemie społecznym, którym jest zakład pracy (istotą jest branie na siebie zobowiązań wobec innych ludzi, które zmuszają do wykonywania odpowiednich zadań w określony sposób, w określonym czasie i w określonej jakości.)

• praca społecznie użyteczna - (oraz pracę porządkowo-gospodarczą) służy zrobieniu czegoś, co jest potrzebne samemu wychowankowi lub dokonanie czegoś, co jest potrzebne osobom grupy skupiającej wychowanka (np.; budowa drogi) - obie odmiany przyczyniają się do wzrostu spoistości grupy, do identyfikacji członków tej grupy ze zbiorowością zakładu co wpływa na wzrost uspołecznienia

KULTUROTECHN1KA AKTYWNOŚCI REKRACYJNEJ

• sport - odwołuje się do cech cenionych w środowiskach przestępczych tj. sprytu, tężyzny fizycznej, sprawności fizycznej, wytrzymałości, odwagi, zdolności do zbiorowego współdziałania; posiada elementy napięć, gry, ryzyka, szybkiej orientacji, odniesienia zwycięstwa - udział w zespołach sportowych kształtuje postawy: poszanowania zasad, fair play, kultury obcowania z przeciwnikiem, wytrwałości. Zajęcia sportowe rozładowują napięcia, redukują lęki, wzmacniają mechanizmy kontroli, wzmacniają uspołecznienie;

• turystyka - zaspokaja potrzebę wycieczek; regeneruje organizm; zaspokaja i niweluje chęci ucieczki i zakazanych podróży;

• rekreacja wypoczynkowo - rozrywkowa-związana z intensywnym rozwojem wychowanków;

• zajęcia kulturalno - oświatowe -» poprzez: czytelnictwo, muzykę, taniec, RTV, kino, koncerty, kółka zainteresowań. Zajęcia te polegają na rozbudzaniu zainteresowań, kształtują głębszy stosunek do dóbr kultury i samodzielności; wpajają konstruktywne wzory postępowania.

Cele oddziaływań resocjalizacyjnych z wykorzystaniem kulturotechniki to:

• przywrócenie osoby społecznie wykolejonej do stanu pełnej i prawidłowej funkcjonalności w społeczeństwie.

• uzupełnienie braków edukacyjnych młodzieży niedostosowanej społecznie.

Czapów i Jedlewski wyróżnili metody pośrednie wychowania resocjalizującego stosowane w kulturotechnice:

Metody wpływu elementów kultury, chodzi tutaj o wzory i wytwory kultury, wywierające wpływ na zachowanie się wychowanków, są to: nauka szkolna, praca społeczna i zorganizowana rekreacja. Do tych metod zalicza się między innymi:

• Metodę zespołową - uczniów dzieli się na małe 3-6 osobowe zespoły pracujące nad wspólnym problemem.

• Metodę problemową, która polega na kierowanym rozwiązywaniu problemów przez uczniów.

• Metody aktywizujące pracę uczniów, wykorzystują one zainteresowania i spontaniczną aktywność uczniów, są to np. metoda projektów, „burza mózgów”, „śniegowa kula”, metaplan, drama, symulacja, dyskusja, metoda wolnych skojarzeń.

• Metodę indywidualnych przypadków, polegającej na analizie jednostkowych losów wychowanka, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze. Jest to metoda gruntownego poznania, jego potrzeb, opinii i postaw, potrzeba do indywidualizowania oddziaływań wychowawczych.

• Metodę organizowania sportu i rekreacji, ponieważ ruch, jako środek wychowawczy jest czynnikiem pobudzającym dynamikę rozwojową, kształtującym osobowość. Również poprzez zabawy i ćwiczenia ruchowe wychowanek lepiej adaptuje się do życia, zdobywa wiarę we własne możliwości, pokonuje obawę i wewnętrzne opory, cieszy się osiągnięciami.

• Metodę muzykoterapii, ponieważ muzyka i kontakty z nią są ważnym czynnikiem rozwoju uczuć osobistych, społecznych, rozwoju postaw moralnych. Muzykoterapia może być zatem resocjalizacyjnym i profilaktycznym sposobem oddziaływania na wychowanka, na jego psychikę, emocje, stan somatyczny.

Metody resocjalizacji - Środki realizacji zadań wychowawczych :

•walory osobowościowe wychowawcy,

•sytuacje społeczne, grupy formalne i nieformalne,

•elementy kultury(wytwory kultury, wzory kulturowe).

PODSTAWOWE METODY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH

METODA PRACY Z INDYWIDUALNYM PRZYPADKIEM
• CASEWORK

jest sposobem badań polegających na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych:

• jednostka nie musi podlegać działaniom terapeutycznym, naprawczym i profilaktycznym,
• poznawanie przypadku nie zawsze służy doskonaleniu i ulepszaniu osobistej sytuacji życiowej jednostki lecz na budowaniu uogólnień i wzbogacaniu wiedzy na temat poznawczych zjawisk,

METODA PRACY GRUPOWEJ

• GRUPWORK

wprowadzona przez Mary Richmond - oznacza metodę wspomagania jednostki ; polega na zebraniu wiedzy na temat jednostki i zanalizowani u jej sytuacji życiowej w oparciu o założenia diagnozy społecznej

ALEKSANDER KAMIŃSKI, wyróżnił trzy rodzaje grup:

1. rozwojowo-wychowawcze;

2. rewalidacyjne;

3. psychoterapeutyczne,

Group work oznacza metodę wspomagania ludzi w osiąganiu celów indywidualnych lub społecznych ma ona uzasadnienie w następujących zjawiskach;

* celów motywujących do wzajemnej pomocy wspierania się,

* w zwiększeniu potencjału twórczego stwarzającym trudno osiągalne dla samotnych jednostek szansę efektywnego rozwiązywania problemów,

* w dynamice grupy zmieniającej skuteczne cele i normy swoich uczestników;

Group work to celowe działanie z małymi grupami ludzi nastawione na zaspokojenie potrzeb społecznych i emocjonalnych oraz realizowanie zadań;

* grupy naturalne - to rodzina, grupa rówieśnicza

* grupy sformowane - powstają pod wpływem zewnętrznym dla określenia celu

* grupy oddziaływania tworzone są dla zaspokojenia społecznej potrzeby emocjonalnej

* grupy zadaniowe nastawione są na wykonanie prac dla których zostały utworzone

15

---