I. WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI:
1. Etymologia pojęcia "pedagogika" i definicja terminu.
Pedagogika (gr. Παιδαγωγική) - Jej staropolska nazwa pochodzi od greckiego παιδαγωγός (paidagogos - "prowadzący dziecko"). Początkowo termin obejmował opiekę, nauczanie i wychowanie dzieci, z czasem mylnie pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się wychowaniem zarówno praktycznym jak i teoretycznym. Pedagogika -to zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej; samo postępowanie wychowawcze nazywa się natomiast często pedagogią.Przedstawicielami pedagogiki jako nauki jest pedagog kod zawodu 244104
STANISŁAW PALKA -uważa iż pedagogika to nauka o wychowaniu,kształceniu,i samokształceniu człowieka w ciągu zycia.W jej skład wchodzą :
1.wychowanie i kształcenie (działania dośrodkowe)
2.samokształcenie , samowychowanie,samodoskonalenie człowieka w ciagu całego życia(działania odśrodkowe)
Twierdzi, że nie ma nowoczesnej wizji teorii pedagogicznej a przyczyny tkwią w kilku źródłach. Uważa, że zbyt wąsko ujmowano problemy pedagogiczne. Uważa, że funkcja praktyczna dominowała przy budowaniu teorii, zbyt chaotycznie prowadzono badania empiryczne. Dla niego teoria pedagogiczna to uporządkowany zbiór twierdzeń odnoszących się do dziedzin pedagogiki i pełniący funkcje wyjaśniające.
Struktura teorii pedagogicznej według Palki:
teorie szerokiego zasięgu- to zbiór twierdzeń odnoszących się do dziedziny pedagogiki i pełniących funkcje wyjaśniające.
teorie średniego zasięgu:
- wychowanie i kształcenie- rozumiane jako oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie człowieka na człowieka w ciągu całego życia.
- samowychowanie i samokształcenie a także autokreacja (tworzenie siebie jako osoby) w ciągu całego życia.
teorie wąskie (najniższego szczebla)- odnoszą się do działań wychowawczych:
- intencjonalnych i świadomych- podejmowanych celowo, świadomie w instytucjach wychowawczych.
- incydentalnych i nieświadomych- podejmowanych przypadkowo,nieświadomie.
STEFAN KUNOWSKI -pedagogika to nauka której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogiki wszelkiego rodzaju, sztuki i techniki wychowania , czyli wychowawczego prowadzenia dzieci, młodzierzy oraz odziaływanie na rozwój dorosłych. proponuje aby pedagogikę umieścić między naukami przyrodniczymy a humanistycznymi. Według Kunowskiego pedagogika nie jest dyscypliną monolityczną, dzieli się na dziedziny.
2. Źródła pedagogiki i jej przedmiot.
Herbart oparł pedagogikę na dwóch naukach: etyka filozoficzna i psychologia.
1. Etyka filozoficzna wyznaczała cele wychowania
2. Psychologia wyznaczała środki do osiągnięcia tych celów
Źródła pedagogiki :
1.czynno ,profilak.wychow : płynaca z instytcji takich jak szkoła, internat itp.
2.bierne doświadczenie empirycznre:wartości ,normy , ideologie
3.ogólne teorie :biologiczne , psycho.,socjolog.,filozof., teolog.
Towarzyszą temu celowi następujące zadania:
gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;
analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;
dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej.
DYSCYPLINY PEDAGOGIKI:
pedagogika ogólna - (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość)
teoria wychowania - (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego)
dydaktyka (ogólna i szczegółowa) - (teoria kształcenia)
pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna)
andragogika - (teoria oświaty dorosłych);
pedeutologia - (nauka dotycząca nauczyciela);
teoria systemów oświatowych
pedagogika porównawcza - (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem),
pedagogika społeczna - (zajmująca się problematyka środowiskowych uwarunkowań procesów wychowania)
pedagogika kształcenia zawodowego
3. Współpraca pedagogiki z innymi dyscyplinami:
filozofia
logika
antropologia filozoficzna i antropologia kulturowa
historia oświaty i wychowania
socjologia oświaty i wychowania
biologia - (anatomia, fizjologia, genetyka)
medycyna społeczna
psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia wychowawcza, psychologia kliniczna
prakseologia
etyka
teoria naukowa organizacji i zarządzania
cybernetyka
ogólna teoria systemów
informatyka
ekonomia
praca socjalna
profilaktyka społeczna
4.Podstawowe pojęcia pedagogiczne:
Wychowanie- jedna z form działalności społecznej człowieka; na tę działalność wychowawczą składa się wiele operacji, zabiegów i procesów oraz czynników, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy, duchowy i moralny rozwój człowieka.
Socjalizacja- (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy Kościół).Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.
Edukacja- (łac. educatio - wychowanie) - pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka, stosowane w następujących znaczeniach:
proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią. W Polsce edukacja formalna podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW).
pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu. W tym kontekście mówi się o dobrej lub złej edukacji, wystarczającej lub niewystarczającej.
wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka
kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności
Opieka- to działania podejmowane wobec osób ze względu na faktyczne lub potencjalne zagrożenie ich istnienia, przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia własnymi siłami tych osób.
przedmiot - dziecko (jego potrzeby)
podmiot - osoby i instytucje podejmujące działania
treść opieki - środki i czynności użyte w toku działania
cel opieki - zaspakajanie potrzeb, działalność opiekuńcza
Szkoła - instytucja oświatowo-wychowawcza zajmująca się kształceniem iwychowaniem w państwie a także siedziba (budynek) tej instytucji oraz jejuczniowie i personel.
Obecnie w Polsce wyróżnia się następujące typy szkół:
szkoła podstawowa (6 lat)
gimnazjum (3 lata)
szkoły ponadgimnazjalne (średnie):
liceum ogólnokształcące (3 lata)
liceum profilowane (3 lata)
technikum (4 lata)
zasadnicza szkoła zawodowa (2 lata)
uzupełniające liceum ogólnokształcące (2 lata)
technikum uzupełniające (3 lata)
szkoła policealna
szkoła specjalna (3 lata)
szkoła wyższa (nie podlega jednak systemowi oświaty, lecz własnej regulacji o szkolnictwie wyższym)
Aspiracje- w miarę trwałe i względnie silne życzenia jednostki dotyczące właściwości lub stanów, jakimi ma się charakteryzować jej życie w przyszłości, oraz obiektów, jakie w tym życiu będzie chciała uzyskać.
5. Dziedziny wychowania:
wychowanie moralne- wg Muszyńskiego jest to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzeczspołeczeństwa.
wychowanie estetyczne- ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne iartystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.
wychowanie społeczne - Wychowanie to polega na wdrążaniu ludzi do zachowań zgodnych z przyjętymi w danym społeczeństwie normami umożliwiającymi harmonijne współżycie. Człowiek nie mógłby żyć w społeczeństwie, w którym nie obowiązywałyby normy regulujące zachowania ludzi gdyż byłby wtedy pewien własnego bezpieczeństwa, własnego mienia i spokoju. Wpajanie dzieciom i młodzieży zasad moralnych, zarówno przez wyjaśnianie ich znaczenia, jak i wdrażanie ich w we własnej działalności, ma na celu ochronę pojedynczych osób.
wychowanie patriotyczne- nazywane także wychowaniem obywatelskim, rozumie się przez nie wdrażanie lub przyuczanie do umiłowania własnej ojczyzny i narodu, łącznie z gotowością do wyrzeczeń i ofiar dla nich.
wychowanie umysłowe - podobnie jak to jedna z podstawowych dziedzin teorii wychowania oznaczająca podejmowanie specyficznych działań człowieka celem przyswojenia wychowankom określonych nawyków i umiejętności oraz wiedzy ponadto, kształtowanie właściwych postaw wobec nauki i pracy umysłowej, a także doskonalenie własnych zdolności poznawczych (spostrzegawczości, uwagi, pamięci, rozumowania, myślenia itp.) i rozwijanie zainteresowań badawczych oraz kształtowanie światopoglądu.
wychowanie fizyczne- naukowa dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem, analizą i konstruowaniem programu (procesu) wychowania i rozwoju fizycznego człowieka. Wychowanie fizyczne, część procesu wychowania, której zadaniem jest przygotowanie człowieka do uczestniczenia w kulturze fizycznej.
wychowanie religijne-wychowanie religijne jest zespołem nieustannie podejmowanych czynności, które powodują pogłębianie się więzi łączących człowieka z Bogiem i Boga z człowiekiem. Tak rozumiem wychowanie religijne i tak je określam. Aby to określenie, jako zresztą wciąż robocza definicja, stało się bardziej czytelne, trzeba rozwinąć kilka zawartych w nim treści.
6. Określenie warstw składających się na proces wychowania:
Operacyjna- metody ,zasady wychowania, formy i środki wychowania,
Aksjologiczna- cel,ideał, normy ,wartości
Podmiotowa- Rodzic = dziecko , wychowawca = wychowanek
7. Elementy konstytuujące proces wychowania:
Cele- celem wychowania jest formułowanie i podświadomy projekt osobowości zawierający podstawowe rysy jej z punktu widzenia psychologicznego. Celami wychowania są projekty zmian , które mają nastąpić w osobowości człowieka.
Zasady - Włodzimierz Szewczuk wychodził z założenia, iż istnieją tylko zasady wychowania, gdyż w jego mniemaniu wychowania nie da się oddzielić od nauczania. Przyjmował, że zasady wychowania są prawami i wyróżnił następujące zasady: motywacji, aktywności, bezpośredniości, zespołowości, indywidualizacji, praktyczności, receptywności, systemowości i trwałości.
Metody - Za metodę wychowania możemy uważać każdy odrębny sposób zachowania wychowawcy w stosunku do wychowanka, mający na celu wywieranie zamierzonego wpływu na działalność wychowanka.
Formy - działania wychowawcy celowo organizowane po to, aby wychowankowie przejawiali oczekiwane przez niego rodzaje aktywności.
Przyjmując jako podstawę klasyfikacji form wychowania pierwsze kryterium mówi się o formach wychowania przez następujące czynniki:
działalność wytwórcza
zabawa
sztuka
nauka
działalność usługowa
działalność społeczna
Biorąc z kolei pod uwagę kryterium drugie, wskazuje się na takie formy wychowania jak
działalność indywidualna
działalność zespołowa
działalność zbiorowa
Środki -Wg Sośnickiego jest ściśle związany z metodą. Środki wychowawcze to element wykorzystany w odpowiedniej metodzie.Dzielą się na:
- środki rozwojowe: wynikają z elementu rozwoju jednostki, tzn. na jakim etapie dziecko jest
- środki egzekutywne: wynikają z faktu domagania się realizowania czegoś (nagrody i kary, nakazy i zakaz, regulaminy).
Powinny być krótkie, konkretne, jasne.Wiąże się z karaniem i nagradzaniem. Nie można karać za całokształt tylko konkretny czyn.Środki wychowawcze dot. głównie metod indywidualnych.
8. Współczesne teorie wychowania na przykładzie wybranych nurtów pedagogicznych:
Pedagogika serca- AMO ERGO SUM - kocham więc jestem.
M. Łopatkowa w swojej pedagogice serca pragnęła pokazać, że miłość rodzicielska musi być mądra,tzn. nie zabraniająca podejmować dziecku wyborów życiowych na własne wyobrażenie z pełną odpowiedzialnością za błędy.
ZAŁOŻENIA PEADAGOGIKI SERCA:
-Najważniejsze prawo dziecka to prawo do miłości
-Bardzo ważna rola wzorów osobowych
-Dziecko powinno podlegać opiece rodziców, a nie rodzicom jako osobom fizycznym posiadającym władzę
Antypedagogika- nurt we współczesnej pedagogice negujący formę wychowania opierającą się na zasadzie "sterowania" życiem dziecka.Antypedagogika w założeniu oddaje wolność do samodecydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do "przewodnika" w myśl zasady lepiej wspierać zamiast wychowywać. Podstawowym warunkiem tego wspierania jest jego dobrowolność. Zdaniem antypedagogiki, dominującą w obecnym wychowaniu rolę wychowawcy i zasadę wychowawca wie lepiej niż wychowanek, co jest dla niego dobre, należy zastąpić prawem dziecka do wyboru opartym na zaufaniu, że wybierze ono dobrze, bo wychowanek wie lepiej niż wychowawca, co jest dla niego dobre.Antypedagogika charakteryzuje się także krytycznym podejściem do instytucji szkoły, do systemu edukacyjnego.
Antypedagogika upomniała się o takie wartości jak:
wolność;
równość;
przyjaźń;
samostanowienie;
odpowiedzialność każdego za siebie samego.
Pedagogika marksistowska-nurt aktywny do końca lat 80 w Polsce. Inaczej zwana pedagogiką materialistyczną, oparta na filozofii marksistowskiej. Człowiek wprawdzie jest najwyższą wartością ale jego istota i rodzaj są całkowicie zdeterminowane przez warunki bytu społecznego i prawa rządzące ładem społecznym. Wychowanie służy zatem przekształceniu stosunków społecznych w imię sprawiedliwości społecznych. Pedagogika ta nazywana jest pedagogiką dyrektywną, inaczej narzuconą. Przedstawiciele: Karol Marks, F.Engels, Włodzimierz Lenin i jego żona Nadjeżda Krupska i pisarz rosyjski Lew Tołstoj. W Polsce to Aleksander Lewin, Wł. Spassowski, Stefania Sempołowska, ST. Rudniański i Heliodor Muszyński.
Pedagogika personalistyczno-chrześcijańska- dzisiaj humanizm chrześcijański; pedagogika oparta na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych, światopoglądowych także na wychowawczej doktrynie kościoła. Koncepcja zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł on się rozwijać wszechstronnie pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności wychowania:
· rodzina
· kościół
· szkoła
· państwo
Wszystkie one wychowują jednostkę do pokoju z Bogiem i ludźmi. Przedstawiciele: Kardynał Wyszyński, Paweł Woroniecki, ks Jan Basko, Karol Wojtyła, w Polsce Stefan Kunowski, ks Józef Tarnowski, Leon Dyczewski.
Chrześcijańska pedagogika otwarta powstała jako antyteza do ortodoksyjnej pedagogiki chrześcijańskiej bowiem w odróżnieniu od niej jest zdecydowanie bardziej dynamiczna, a w koncepcjach filozoficznych oparta na antropologii filozoficznej inspirowanej chrześcijaństwem.
Pedagogika dziecka-Aleksander Neill, twórca pedagogiki wyzwolenia dziecka, krytykował szkołę tradycyjną, gdyż, jak uważał, była zła ponieważ była wymyślona przez dorosłych i dla dorosłych. Dorośli narzucając własne temp i sposoby uczenia się, nieświadomie negowali prawo dziecka do bycia sobą, do zabawy, twórczości i dzieciństwa. Neill wychodził z założenia, że dziecko jest z natury dobre, mądre i rozsądne, że posiada własną niepowtarzalną osobowość, że nie rodzi się bezduszną istotą, którą trzeba ulepszać i naprawiać. Twierdzi, że należy pozostawić dziecku absolutną swobodę. Na tych założeniach oparł główne zasady swojej pedagogiki w odniesieniu do nauki i do wychowania.
Zasady dotyczące nauki
- dewiza „róbcie co chcecie”
- swoboda chodzenia lub do szkoły
- szkołą zarządzają i kierują dzieci
- lekcje odbywają się na zasadzie zajęć fakultatywnych
- decyzją o rozpoczęciu nauki pisania i czytanie podejmuje wychowanek
- najważniejsza jest własna decyzja dziecka o nauce bez nacisku osób dorosłych
- nie zwraca się uwagi na stroje i uczesanie
- dzieci nie obawiają się nauczycieli (nauczyciel nie krzyczy, nie prawi morałów)
- lekcje dostosowane są do wieku dziecka, czasami do zainteresowań
- dzieciom nie podaje się planu zajęć, bo podział na przedmioty nie jest im do niczego potrzebny
- nie ma lekcji religii (wiara powinna być domeną ludzi dojrzałych, tak jak zabawa jest prawem dziecka)
Zasady dotyczące wychowania
- jak najwięcej swobody
- każdy ma prawo głosu, głos dziecka jest równy głosowi wychowawcy
- parlament szkolny podejmuje ważne decyzje, począwszy od rozstrzygania najmniejszych sporów między wychowankami, a skończywszy na uchwałach w sprawie zakazów i kar
- zabronione jest tylko to co zagraża bezpośrednio życiu wychowanków (np. pływanie bez ratownika, wspinanie się po dachach)
Pedagogika J. Korczaka- Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka:
dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności
wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie
dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki
całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka
powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku
wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo - wychowawczego
Pedgogika M. Montessorii-
Placówka była zorganizowana według następujących zasad:
dzieci miały swobodny wybór materiałów dydaktycznych
w placówce obowiązywała dowolność miejsca i czasu pracy
w przedszkolu nie było nagród ani kar
ograniczenie działalności wychowawcy na rzecz samodzielności dzieci
wprowadzenie nauki czytania, pisania oraz podstaw matematyki
Według Marii Montessori wszelkie działania wychowawcze powinny prowadzić do tego, aby dziecko miało szansę do prawidłowego rozwoju. Do najważniejszych działań pedagogicznych zaliczała:
rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne możliwości
wykształcenie w dziecku poszanowania do porządku i pracy
nauczenie dziecka umiejętności pracy w ciszy
wykształcenie w dziecku umiejętności pracy indywidualnej i zbiorowej
przekazanie dziecku umiejętności koncentracji podczas wykonywania określonego zadania
wykształcenie w dziecku posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie przymusie płynącym z zewnątrz
wykształcenie w dziecku takiej postawy, aby zrozumiało, że jego działania nie mogą być uzależnione od nagrody
rozwijanie w dziecku zamiłowania do pomocy innym
przekazanie dziecku szacunku do pracy innych osób
rozwijanie w dziecku umiejętności współpracy
pomoc w rozwijaniu indywidualnych uzdolnień dziecka
Założenia pedagogiki według Marii Montessori:
uczenie przez działanie - wychowankowie zdobywają wiedzę, kompetencje, umiejętności i doświadczenie poprzez własną spontaniczną aktywność; nauczyciele nie narzucają dziecku działań, ale jedynie współpracują w procesie wychowawczym
samodzielność - dzieci samodzielnie podejmują decyzję dotyczącą miejsca, rodzaju i czasu pracy; decyzja jest indywidualna lub podejmowana razem z partnerem; w ten sposób dzieci kształcą swoje indywidualne zdolności i nabierają doświadczenia w prawdziwej ocenie własnych umiejętności
koncentracja - wychowankowie uczą się dokładności i systematyczności podczas działania
lekcje ciszy - dzieci nabierają wprawy w umiejętności pracy w ciszy
porządek - dzieci nabywają umiejętności utrzymywaniu porządku w swoim otoczeniu
społeczne reguły - łączenie w grupy dzieci w różnym wieku (zazwyczaj trzy roczniki), co umożliwia wzajemne uczenie się od siebie; wykształcenie u dzieci świadomości, że nie wolno przeszkadzać, ranić i niszczyć
obserwacja - to podstawowa zasada umożliwiająca dorosłym zapoznanie się ze światem dziecka; wychowawca powinien z baczną uwaga i dużym szacunkiem obserwować dziecko, aby zauważyć ewentualne przeszkody w rozwoju; obserwacja daje możliwość bycie przewodnikiem dziecka
indywidualny tok rozwoju - każde dziecko powinno rozwijać się według indywidualnych możliwości i własnego tempa, powinno podejmować tylko te zadania, do których jest już przygotowane; każde dziecko zasługuje na życzliwość, uwagę i indywidualną opiekę wychowawcy
Istotnym elementem pedagogiki Marii Montessori jest autorski zestaw materiałów edukacyjnych. Pomoce dydaktyczne stosowane przez włoską lekarkę charakteryzują się kilkoma podstawowymi cechami:
są wykonane w sposób prosty, precyzyjny i estetyczny
ich wykonanie uwzględnia potrzebę stopniowania trudności
są przystosowane do konkretnych potrzeb rozwojowych wychowanka
charakteryzują się logiczną spójnością
ich wykonanie i sposób konstrukcji daje możliwość samodzielnej kontroli błędów i pomyłek
są oryginalne - w żadnym egzemplarzu nie powtarza się żaden element
Materiały dydaktyczne można podzielić na następujące kategorie:
materiał praktyczny - umożliwia wykonywanie ćwiczeń przydatnych w codziennym życiu; są to ćwiczenia związane np. ze zwyczajami społecznymi czy troską o środowisko
materiał sensoryczny - umożliwia poznanie zmysłowe, jest pomocny w wyzwalaniu aktywności intelektualnej
materiały do nauki różnych dziedzin wiedzy, np. języka, kultury, matematyki, przyrody
materiał artystyczny - jest pomocny w wyrażaniu aktywności plastycznej, muzycznej i zręcznościowej
materiał religijny - związany z nauką religii
Pedagogika nieautorytarna T. Gordona - można powiedzieć, że naczelnym celem wychowania jest szeroko rozumiany rozwój dziecka, który powinien wynikać z jego własnego potencjału, a nie dążenia do określonych wzorców czy ideałów. Potwierdzeniem tej tezy są słowa samego Gordona, by wychowanek stał się tym, czym stać się może, choćby to było bardzo różne od rodziców, albo od przedstawionych mu przez rodziców wzorów. To jest jego niezbywalne prawo
Thomas Gordon opracował program pt. „Wychowanie bez porażek”, w którym opisał jak należy zapewnić dziecku harmonijny rozwój bez zachamowań i rozczarowań, jak uniknąć błędów wychowawczych oraz jaką metodę zastosować. Program ten był skierowany do rodziców ale i również nauczycieli. Autor przedstawia metody rozwiązywania problemów i konfliktów, wskazuje sposoby porozumiewania się, które kształtują samodzielność, odpowiedzialność, umiejętność podejmowania właściwych decyzji. Model wychowania bez porażek zakłada przede wszystkim zrozumienie teorii stosunków międzyludzkich, tego, co rozgrywa się w konkretnej relacji międzyludzkiej. Założenia tej teorii mówią iż:
1. dorośli powinni przestać traktować swoich wychowanków jako szczególne istoty i zacząć widzieć w nich osoby
2. muszą zrozumieć iż zachowania dzieci kształtują się według tego, co rozgrywa się w układzie rodzic - dziecko
3. muszą zrozumieć kilka podstawowych zasad komunikacji międzyludzkiej
II. METODOLOGICZNE ASPEKTY UPRAWIANIA PEDAGOGIKI
1. Cechy badacza
1.Intelektualna dociekliwość- ”węch problemowy”
2.Śmiałość i inwencyjność myślenia
3.Krytycyzm i ostrożność
4.Systematyczność, ścisłość i precyzja
5.Wiara we własne możliwości
6.Wszechstronność i bezstronność
7.Rozległa wiedza o przedmiocie badań
2. Klasyfikacja badań.
Badania jakościowe-zalety i wady
Badania jakościowe stosowane są, gdy chcemy uzyskać odpowiedź na pytania "jak?", "dlaczego?", np.: dlaczego zachodzi dane zjawisko?, dlaczego ludzie kupują dany produkt?, dlaczego nie korzystają z usług danej firmy? itp. Badania jakościowe służą interpretacji emocji i głęboko ukrytych motywów działań. Pozwalają na identyfikację określonych zachowań, pokazują wzory myślenia, postępowania, przyzwyczajenia i reguły działań. Pozwalają na poznanie ukrytych motywów działań i wyborów, np.: konsumenckich.W naukach społecznych opierają się na założeniu, że do badania niektórych problemów lepiej nadają się pogłębione analizy mniejszej liczby przypadków, niż powierzchowne dużej. Ponadto zakładają, że wiele spraw lepiej bada się poprzez dogłębne zrozumienie rzeczywistości w oczach aktorów społecznych danej zbiorowości, raczej niż poprzez wykorzystanie wcześniej przygotowanego modelu teoretycznego (jak zazwyczaj jest w metodach ilościowych).
Badania ilościowe-zalety i wady
Badania ilościowe, to głównie sondaże kwestionariuszowe, które mogą być przeprowadzane wśród dużej grupy badanych. Pozwalają na uzyskanie odpowiedzi na podstawowe pytanie "ile?", np.: ile osób zakupuje dany produkt?, ile osób zna dana markę?, jak często występuje dane zjawisko? itp. Odpowiedni dobór próby badawczej pozwala, przy zastosowaniu tej techniki, na przebadanie takiej liczby osób, by wyniki były reprezentatywne dla całej populacji. Badania ilościowe, pozwalają na ustalenie jak często w danej zbiorowości występuje określone zjawisko.
3. Charakterystyka procedury badawczej.
Metody- szereg działań o różnym charakterze
Techniki-znaczenie czasownikowe-oznacza czynność (obserwowanie, prowadzenie wywiadu…)
Narzędzia-znaczenie rzeczownikowe (kwestionariusz wywiadu, dyktafon, długopis)
4.Charakterystyka genogramu i jego zastosowanie
Genogram to graficzny schemat przekazów transgeneracyjnych w rodzinie, podobny dodrzewa genealogicznego. Ilustruje związki i relacje między krewnymi oraz ważne daty z życia członków rodziny. Informuje też o wizji życia rodzinnego jakie dana osoba otrzymała od swojej rodziny, wskazując prawdopodobne przyczyny jej aktualnej sytuacji życiowej.Genogram stosuje się przede wszystkim w pracy socjalnej z rodzinami, systemowej terapii rodzinnej a także psychoterapii w celu diagnozy relacji w rodzinie oraz łatwego dekodowania. Metoda szczególne stosowana w ramach podejścia systemowego w diagnozie rodziny.Genogram umożliwia poznanie dysfunkcyjnych "tradycji" rodzinnych, nieświadomieprzekazywanych z pokolenia na pokolenie, takich jak trudności w związkach interpersonalnych, tendencje poligamiczne, alkoholizm. Pozwala także mniemać o wizji własnego życia badanej osoby, przekazanej przez rodzinę.
Symbolika
Opisuje się daty urodzin i śmierci, przyczyny śmierci, daty zawierania i rozpadu małżeństw, charakterystyczne cechy, ważne wydarzenia, zaburzenia psychiczne, uzależnienia, urazy psychiczne, relacje interpersonalne.
Symbolika dodatkowa
W pracy warsztatowej z rodziną lub osobą nad genogramem można wykorzystywać również własne symbole - służące do oznaczania różnych ważnych aspektów życia rodziny - nie tylko jej struktury i relacji interpersonalnych - chociażby do oznaczania:
choroby, w tym psychicznej (np. zakreskowana lewa połowa symbolu osoby),
tendencji do alkoholizmu czy narkomanii (np. zakreskowana dolna połowa symbolu osoby),
wyjście z nałogu, podjęcie terapii (np. wykropkowana dolna połowa symbolu osoby),
występowania przemocy,
homoseksualizmu (np. wewnątrz figury osoby wpisany jest trójkąt).
Osoby zamieszkujące razem oznaczamy otaczając je wszystkie pętlą.
Informacje o rodzinie
Wokół symboli osób przy pracy tą metodą warto zapisywać ważne informacje dotyczące poszczególnych osób czy relacji. Mogą to być:
przy osobach:
zawód, wykształcenie, praca wykonywana,
okres pozostawania bez pracy,
długość przebywania na emigracji zarobkowej,
rodzaj i czas trwania uzależnienia lub choroby, wiek w chwili jej rozpoczęcia,
wiek płodu w przypadku ciąży (w momencie rysowania genogramu) lub w chwili poronienia.
przy relacjach:
data zawarcia ślubu lub ogłoszenia rozwodu, separacji,
rodzaj zawartego małżeństwa - cywilne czy sakramentalne,
okresu powstania danej relacji - np. wrogości czy odcięcia,
|
|
III. RODZINA JAKO PODSTAWOWE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
1. Definicja rodziny
UJECIE PEDAGOGICZNE (wg Kawuli):
Rodzina jest grupa spol. w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych , rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne - wolne związki - konkubinat)
2. Fazy życia rodziny-charakterystyka zadań stojących przed rodziną.
Para małżeńska bez dzieci (ok. 2 lat)
Para z małym dzieckiem (od urodzenia do 30 miesiąca dziecka)
Rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym (między 30 miesiącem a 6 rokiem życia dziecka)
Rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym (najstarsze dziecko między 6 a 13 rokiem życia)
Rodzina z nastolatkami (między 13 a 21 rokiem życia pierwszego dziecka)
Rodzina z dziećmi opuszczającymi dom
Rodzice w wieku średnim - „puste gniazdo”
Starzenie się rodziców - śmierć małżonków
Systemowe ujęcie rodziny.
Zrodziło się na gruncie terapii oraz psychoterapii rodzinnej. Jako ogólna teoria dotycząca rodziny, bazująca na przedstawionych poniżej założeniach z powodzeniem jest stosowana także w innych dziedzinach nauki o rodzinie i działalności praktycznej jak praca socjalna czy pedagogika.
Główne wyrażenia związane z podejściem systemowym, to:
ekwipotencjalność - podobne przyczyny mogą wywoływać różne skutki.
ekwifinalność - te same skutki, mogą być wywoływane przez różne przyczyny
całościowość - system rodzinny to nowa całość, przy zachowaniu indywidualności każdego z członków systemu - jednocześnie noszą oni ślady oddziaływania na nich ich systemu rodzinnego.
przyczynowość kolista - zachowania osób wzajemnie się wzmacniają, trudno jest ustalić które było przyczyną a które skutkiem.
4.Wychowawcza rola tradycji w rodzinie.
Tradycje rodzinne dają wychowywanym dzieciom wzorce do naśladowania w przyszłości. Pozwalają zrozumieć dziecku kim jest, skąd się wywodzi, jacy byli jego przodkowie. Uczą przeżywania i odbierania wzruszeń i nastrojów, a nade wszystko służą umacnianiu więzi rodzinnych, dlatego powinny być wspólnie przygotowywane, celebrowane i przeżywane.
IV. PEDAGOGIKA W PRAKTYCE
Zamiast karania
1. Wskaż, w czym dziecko mogłoby ci pomóc.
2. Wyraź ostry sprzeciw (nie atakując charakteru).
3. Wyraź swoje uczucia i oczekiwania.
4. Pokaz dziecku, jak może naprawić zło.
5. Zaproponuj wybór.
6. Przejmij inicjatywę.
7. Daj dziecku odczuć konsekwencje złego zachowania.
Rozwiązanie problemu
Krok 1. Porozmawiaj o dziecięcych odczuciach i potrzebach.
Krok 2. Porozmawiaj o twoich uczuciach i potrzebach.
Krok 3. Wspólnie zastanówcie się nad znalezieniem obopólnie korzystnego rozwiązania.
Krok 4. Wypisz wszystkie pomysły bez oceniania ich.
Krok 5. Zadecyduj, który pomysł ci się podoba, który nie, a który planujesz wprowadzić w życie
Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały?
1. Opisz, co widzisz lub przedstaw problem.
2. Udziel informacji.
3. Powiedz to jednym słowem.
4. Opisz, co czujesz.
5. Napisz liścik.
Zasady spotkania pedagoga z rodzicami, opiekunami
-Zacznij od tego, co dobre
-Zamiast wyliczać przewinienia:...ma już trzy uwagi w zeszycie
-Powiedz coś dobrego:... cieszę się, że zgłosiła się na dyżur
-Opisz, co dziecko /klasa/ powinno zrobić
-Zamiast wyliczać przewinienia: ...wychowawcy skarżą się na nieobecności na nauce własnej
-Powiedz :...zależy mi na tym, aby Ania pamiętała o przestrzeganiu czasu przeznaczonego na naukę własną
-Przekazuj informacje mające związek ze sprawą
-Zamiast mówić rodzicowi, co ma zrobić:...niech pani wpłynie na syna, żeby nie przeszkadzał w czasie ciszy nocnej
-Opisz, co dzieje się : ... wiem, że synowi trudno jest przygotować się do ciszy nocnej. Zauważyłam, że łatwiej mu wykonać lekcje w nocy.
-Zamiast spisywać dziecko na straty...no niestety, musi się pani pożegnać z nadzieją, że syn zda do kolejnej klasy
-Opracuj z rodzicami plan działania:...kłopoty największe są z matematyką i geografią. Myślę, że mogę prosić jedną z wychowanek, aby pomogła synowi w geografii. A czy ktoś z rodziny może mu pomóc w matematyce?
-Nie naruszaj prywatności rodziców
-Fakty życia prywatnego rodziców zachowaj dla siebie.
-Nie mów więc: ...no cóż rozumiem, że Państwo są rozwiedzeni i to jest dla waszego syna trudne
-Zakończ spotkanie pozytywnym stwierdzeniem, które można powtórzyć dziecku...to wrażliwy chłopiec, .... to aktywny wychowanek
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2976
2976
2976
MGR Materialy na obrone id 2976 Nieznany
2976
2976
2976
2976(1)
więcej podobnych podstron