1. PRZEDSTAW WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW BIOTYCZNYCH I ABIOTYCZNYCH NA ROZWÓJ TURYSTYKI ZDROWOTNEJ.

2. KRYTERIA NIEZBĘDNE DO PRZYZNANIA STATUSU UZDROWISKA.

Status uzdrowiska może być nadany obszarowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

- posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych na zasadach określonych w ustawie

- posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w ustawie

- na jego obszarze znajdują się zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, przygotowane do lecznictwa uzdrowiskowego

- spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska

- posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej, w zakresie transportu zbiorowego, a także prowadzi gospodarkę odpadami

3. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA UZDROWISK.

Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych- z dnia 28 lipca 2005roku (Dz. U. z dnia 1 września 2005roku)

Ustawa określa:

  1)  zasady oraz warunki prowadzenia i finansowania lecznictwa uzdrowiskowego;

  2)  kierunki lecznicze uzdrowisk;

  3)  zasady sprawowania nadzoru nad lecznictwem uzdrowiskowym;

  4)  zasady nadawania obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej;

  5)  zasady pozbawiania obszaru statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej;

  6)  zadania gmin uzdrowiskowych.

Lecznictwo uzdrowiskowe - zorganizowana działalność polegająca na udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej, prowadzona w uzdrowisku przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego przy wykorzystaniu warunków naturalnych, takich jak:

a) właściwości naturalnych surowców leczniczych,

b) właściwości lecznicze klimatu, w tym talassoterapia i subterraneoterapia oraz właściwości lecznicze mikroklimatu - a także towarzyszące temu zabiegi fizykalne;

Uzdrowisko - obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniający określone kryteria niezbędne do nadania statusu uzdrowiska

Gmina uzdrowiskowa - gminę, której obszarowi lub jego części został nadany status uzdrowiska w trybie określonym w ustawie.

4. OMÓW POJĘCIE TEORII STRESU.

5. SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM.

6.ASERTYWNOŚĆ JAKO FORMA ZACHOWAŃ I JAKO OKREŚLONA FILOZOFIA ŻYCIA.

7. POJĘCIE BALNEOLOGII.

Balneologia to samodzielna dziedzina wiedzy medycznej wykorzystująca do leczenia, profilaktyki, rehabilitacji i częściowo diagnostyki naturalne surowce lecznicze tj. wody mineralne, gazy lecznicze, peloidy i walory klimatyczne.

Balneologia jest samodzielną dyscypliną medyczną dysponującą własnymi, specyficznymi metodami leczniczymi, rehabilitacyjnymi i diagnostycznymi.

Zabiegi balneologiczne pobudzają mechanizmy adaptacyjne, uruchamiają rezerwy czynnościowe organizmu, natomiast leki chemiczne procesy te hamują. Leczenie metodami balneologicznymi powoduje usprawnienie funkcjonowania równocześnie wielu układów fizjologicznych, czyli działanie na cały organizm.

8. WSKAZANIA, ZALECENIA I PRZECIWWSKAZANIA DO KORZYSTANIA Z ZABIEGÓW W ŚRODOWISKU WODNYM.

Wskazania do hydroterapii:

- schorzenia narządu ruchu,

- rehabilitacja w zespołach neurologicznych,

- skolioza, problemy z postawą,

- choroby układu krążenia, nadciśnienie I i II stopnia,

- otyłość,

- zmęczenie,

- stres,

- cellulit,

- zastój chłonki,

- wzmacnianie odporności

Przeciwskazania:

- nadciśnienie powyżej II stopnia,

- choroba wieńcowa,

- niewydolność układu krążenia,

- choroby skóry,

- zmiany troficzne skóry,

- krwawienia,

- zaawansowana ciąża,

- żylaki,

- czynna gruźlica,

- niewydolność nerek,

- zaawansowane choroby nowotworowe

- choroby zakaźne

- padaczka

9. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA DIETY LEKKOSTRAWNEJ.

Dieta lekkostrawna najczęściej znajduje zastosowanie w schorzeniach układu trawiennego, jednakże odgrywa ona ważną rolę także w profilaktyce wielu chorób. Stosuje się ją m.in. podczas rekonwalescencji, stanów gorączkowych, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nowotworów jelita grubego. Polecana jest także w żywieniu małych dzieci, osób w podeszłym wieku oraz chorych wymagających długiego leżenia.

Dieta ta jest prostą modyfikacją żywienia podstawowego. Dieta łatwo strawna, o ile nie ma dodatkowych wskazań dietetycznych, powinna dostarczać taką samą ilość energii i wszystkich składników odżywczych jak to ma miejsce w prawidłowym żywieniu ludzi zdrowych.
Różnica między żywieniem podstawowym a żywieniem lekkostrawnym polega przede wszystkim na tym, że z żywienia lekkostrawnego wyklucza się produkty i potrawy trudno strawne, zawierające stosunkowo dużo błonnika, wzdymające, przesiąknięte tłuszczem, które pozostają długo w żołądku, a także ostre przyprawy. Poza tym do sporządzania potraw dobiera się odpowiednie techniki kulinarne pozwalające uzyskać potrawy łatwiej strawne co nie jest konieczne w żywieniu podstawowym.
Pewna ilość błonnika w omawianej diecie jest potrzebna, tylko że składnik ten powinien pochodzić w miarę możliwości z młodych, delikatnych warzyw, dojrzałych owoców, pieczywa pszenno- razowego typu „Graham".

Aby posiłki były przez chorych akceptowane, w technologii dietetycznej wiele uwagi należy poświęcić przyprawianiu potraw w celu podniesienia ich właściwości smakowych, używając do tego łagodnych przypraw, dozwolonych w żywieniu łatwo strawnym. Ze znanych technik kulinarnych najszersze zastosowanie ma: gotowanie w wodzie lub parze. Można również stosować pieczenie w folii lub pergaminie. Smażenie na tłuszczu w tradycyjny sposób jest całkowicie wykluczone z diety łatwo strawnej. Można natomiast „smażyć" np. jaja na parze. Do smażenia na parze można jedynie używać masło.

Chorzy powinni spożywać 4 - 5 niewielkich posiłków dziennie. Muszą być podawane o tej samej godzinie, przy czym kolację należy zjeść minimum 2 godziny przed snem. Po posiłku należy odpocząć. Nie wolno się przemęczać.

10. DIETY LECZNICZE I ICH PRZEZNACZENIE.

Dieta niskoenergetyczna - wartość energetyczna wynosi ok. połowę normalnego zapotrzebowania energetycznego: od 1000 do 1500 kcal

Dieta wysokoenergetyczna - wartość energetyczna jest o ok. 500 kcal wyższa niż normalne, przeciętne zapotrzebowanie: ok. 3000 kcal

Dieta wysokobiałkowa - dostarcza min 100g białka dziennie

Dieta niskobiałkowa - dostarcza ok. połowę normalnego dziennego zapotrzebowania na białko zdrowego, dorosłego człowieka; ilość białka nie przekracza 40g na dzień

Dieta bardzo niskobiałkowa - jest to dieta, która dostarcza 20g białka dziennie

Dieta niskowęglowodanowa - dostarcza 50-150g węglowodanów, przy przeciętnym zapotrzebowaniu dorosłego człowieka na poziomie ok. 300-500g węglowodanów na dobę

Dieta niskobłonnikowa - poziom błonnika pokarmowego nie przekracza 7g

Dieta niskosodowa - wyeliminowany lub drastycznie ograniczony dodatek soli kuchennej

Dieta bogatoresztkowa - zawiera zwiększoną ilość nie trawionych w przewodzie pokarmowym polisacharydów roślinnych (błonnik, pektyny); w diecie zdrowego człowieka powinno znajdować się 30-40g tych związków dziennie

Dieta łatwostrawna i jej modyfikacje

11. CELE UPRAWIANIA TURYSTYKI I KRAJOZNAWSWTA PRZEZ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE.

a. leczniczy (leczenie wszelkich schorzeń, chorób, poprawienie zdrowia)

b. biologiczny (podnoszenie sprawności fizycznej i niwelowanie skutków starzenia)

c. anatomiczno-fizjologiczny (poprawa stanu stawów i mięśni)

d. higieniczno-zdrowotny (zwiększenie odporności i zahartowanie organizmu)

e. wychowawczy (kształtowanie pozytywnych wzorców zachowań)

f. społeczny (współżycie w grupie, nie izolowanie się)

1. Cel leczniczy.
Turystyka powinna być w miarę możliwości kontynuacją programu leczenia i usprawniania zwłaszcza układu i narządów ruchu. Należy to uwzględnić w doborze dyscyplin turystycznych. Uprawianie turystyki powinno zapobiegać zmianom, jakie mogą wystąpić w wyniku choroby czy choćby zmniejszonej aktywności fizycznej, nie może jednak szkodzić.

2. Cel biologiczny.
Ruch jest niezbędny człowiekowi do życia. Systematyczny ruch pozwala na znaczną kompensację ubytków morfologicznych sprawności fizycznej. Inwalidztwo przyspiesza zazwyczaj starzenie się organizmu, zmniejsza rezerwy biologiczne ustroju i prowadzi do zależności od innych. Turystyka może zmniejszyć biologiczne skutki starzenia się ludzi niepełnosprawnych, a krajoznawstwo aktywizować ich intelektualnie.

3. Cel anatomiczno-fizjologiczny.
Najczęściej bezpośrednim celem postępowania usprawniającego jest utrzymanie właściwych stosunków anatomicznych w obrębie stawów, zapobieganie przykurczom i zanikom mięśni. Te najczęstsze zadania kinezyterapii rozciągane są również na sport i turystykę. Bardzo często zachodzi bowiem konieczność hiperkompensacyjnego zwiększenia ruchomości stawów, zwiększenia siły mięśniowej, co może choć częściowo zmniejszyć skutki choroby czy kalectwa. Działalność turystyczna wpływa korzystnie na podstawowe funkcje ustroju, zaś końcowym efektem uprawiania turystyki jest ekonomizacja tych funkcji u osób niepełnosprawnych, które czynności dnia codziennego wykonują ze znacznie zwiększonym wydatkiem energetycznym.

4. Cel higieniczno-zdrowotny.
Codzienne ćwiczenia fizyczne są wskazane dla każdego zdrowego człowieka. A dla ludzi niepełnosprawnych są one wręcz obowiązkiem. Aktywność fizyczna może ćwiczenia te uatrakcyjnić. Uprawianie turystyki i krajoznawstwa powinno stać się okazją do hartowania organizmu, zdobycia odporności na trudy i niewygody oraz opanowania umiejętności kontrolowania stanu zdrowia i stanu sprawności fizycznej.

5. Cel wychowawczo-psychologiczny.
Uprawianie sportu i turystyki kształtuje również pozytywne cechy charakterologiczne. Wśród dzieci i młodzieży niepełnosprawnej obserwuje się często postawy egocentryczne, agresywne lub apatyczne, świadczące o nieprzystosowaniu się do życia społecznego. Kalectwo, będące czynnikiem ograniczającym w istotny sposób możliwości życiowe człowieka, powoduje stres, wpędza w depresję, wywołuje poczucie niższości i niepełnowartościowości. Turystyka pozwala chociaż w części kompensować występujące braki, usuwać przykre uczucie mniejszej wartości. Udział w zajęciach zespołowych uczy życia w grupie, uaktywnia dzieci i młodzież, wyrabia odwagę i hartuje psychicznie. Terapia poprzez turystykę ułatwia przezwyciężanie stanów frustracji.

6. Cel hedonistyczny.
Udział w kulturze fizycznej i turystyce musi dawać radość i zadowolenie. Ćwiczenia rehabilitacyjne są zwykle monotonne i nawet najbardziej słuszna motywacja nie zapobiegnie zniechęceniu. Wysiłek fizyczny towarzyszący aktywności turystycznej nie nuży i pozwala wykonywać setki i tysiące ruchów powtarzanych podczas pracy np. wioślarza, kolarza, piechura. Turystyka połączona z krajoznawstwem pozwala nawiązywać kontakty towarzyskie, otworzyć drzwi zamknięte na świat.

7. Cel społeczny.
Cel ten wynika z głęboko humanitarnych pobudek. Nowoczesne koncepcje rehabilitacji zakładają nie tylko powrót do zdrowia przez przywrócenie funkcji ruchowych, które pozwoliłyby na podjęcie pracy zawodowej, lecz również możliwie pełne włączenie się w całokształt życia społecznego, kulturalnego czy towarzyskiego.

12. PRZEDSTAW PRZYKŁADY ZAJĘĆ DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W UZDROWISKU.

1. Pływanie

Zajęcia na basenie są jedną z najlepszych form rehabilitacji, szczególnie dotyczy osób niepełnosprawnych po urazach rdzenia kręgowego, ponieważ wykonywane jest bez żadnego ucisku ze strony wózka inwalidzkiego. Jest to część zajęć Aktywnej Rehabilitacji. Podczas zajęć osoba niepełnosprawna może nauczyć się:
    * samodzielnego utrzymywania i poruszania się w wodzie
    * podstawowej techniki i umiejętności pływania

Ważnym elementem całego treningu na basenie jest samoobsługa, która jest ćwiczona regularnie przed wejściem do wody i po wyjściu z wody.
Dodatkowo kontakt z wodą  wspomaga proces rehabilitacyjny i pozwala osobom niepełnosprawnym na wykonywanie ruchów, których nie są w stanie wykonać siedząc na wózku inwalidzkim ze względu na stopień i wysokość porażenia rdzenia kręgowego oraz ograniczenia wynikające z tego stanu.

2. Kinezyterapia

Jest to leczenie ruchem. Inne określenia, to gimnastyka lecznicza lub ćwiczenia usprawniające. Stosowanie metod kinezyterapii umożliwia uzyskanie maksymalnej poprawy utraconej funkcji, ułatwia wystąpienie procesów kompensacji, zabezpiecza przed wykształceniem nieprawidłowych stereotypów ruchowych lub przywraca już utracone, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno-mięśniowym w postaci ograniczeń ruchu, zapobiega powikłaniom w układzie krążenia i oddychania, które mogą wynikać z długotrwałego unieruchomienia.
Kinezyterapia najczęściej stosowana jest w schorzeniach i dysfunkcjach narządu ruchu, w zespołach bólowych kręgosłupa, po udarach mózgu, po zawale serca, w niektórych chorobach układu oddechowego, w chorobach reumatoidalnych, po zabiegach operacyjnych w jamie brzusznej, przed porodem.

3. Różnego rodzaju zabiegi, np.kąpiele perełkowe

4.

13. WYMIEŃ BARIERY PSYCHICZNE, FIZYCZNE I SPOŁECZNE W OBSŁUDZE KLIENTA NIEPEŁNOSPRAWNEGO.

a. społeczne- dyskryminacja, niechęć do niepełnosprawnych, nietolerancja, odrzucenie, unikanie osób niepełnosprawnych przez społeczeństwo, przekonanie, że niepełnosprawnością można się "zarazić"

b. fizyczne- niska sprawność fizyczna, brak zdrowia, zaburzenia chodu, słuchu, wzroku

największe przeszkody do pokonania: schody, zbyt wysokie krawężniki, nierówne chodniki, zbyt wąskie przejścia, brak barierek bezpieczeństwa, brak podestów, zbyt szybka zmiana sygnalizacji świetlnej, brak wind, zbyt wąskie drzwi, okna, wąskie łazienki, sanitariaty, zbyt wysoko umieszczone przyciski (np. do windy),

c. psychiczne- izolacja, niechęć do kontaktów, załamania, depresje, uczucie bycia niepotrzebnym, niepewność co do własnych możliwości, zaniżona samoocena, niewystarczająca motywacja do podejmowania działań

14. FUNKCJE ANIMACJI W TURYSTYCE ZDROWOTNEJ.

a. relaksacyjna- ciekawe zagospodarowanie wolnego czasu, odreagowanie stresów związanych z pracą i obowiązkami dnia codziennego

b. integracyjna- poznanie innych ludzi spędzających urlop w tym samym miejscu i czasie, nawiązanie nowych znajomości

c. motywacyjna- mobilizacja turystów do aktywnego spędzania wolnego czasu, możliwość wygrania ciekawych nagród i wynagrodzeń

d. progresywna- możliwość sprawdzenia samego siebie w nowej sytuacji, prowadzi do samorozwoju człowieka

e. prozdrowotna- usprawnienie turysty, poprawienie stanu zdrowia, kondycji fizycznej

15. SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE TRUDNOŚCI W PRACY ANIMATORA.

16. ZAJĘCIA REKREACYJNE I SPORTOWE WYKORZYSTYWANE W PRACY ANIMATORA.

17. CHARAKTERYSTYKA PIONU REKREACYJNO-SPORTOWEGO W OBIEKTACH HOTELARSKICH.

Zespoły związane z rekreacją i sportem relaksowym mogą być urządzane jako:

- wewnętrzne (w pomieszczeniach zamkniętych, organizacyjnie powiązane z innymi zespołami funkcjonalno-użytkowymi)

- zewnętrzne (na przylegających terenach powiązanych bezpośrednio z obiektem hotelowym)

Podział infrastruktury technicznej wynika z form i rodzaju rekreacji oraz urządzeń związanych z:

- rekreacją czynną

- rekreacją bierną

- zabawą i rozrywką

- zainteresowaniami hobbistycznymi

- profilaktyką zdrowotną

Wewnętrzne zespoły związane z rekreacją i sportem relaksowym:

- recepcja- obsługująca i koordynująca pracę całego układu

- zaplecze szatniowo-sanitarne

- basen kąpielowy

- sauna, siłownia

- kręgielnia

- sale do ćwiczeń kondycyjnych

-squash

- tenis stołowy

- bilard

- bawialnie dla dzieci

- korty tenisowe

- gabinety i specjalistyczne stanowiska związane z profilaktyką zdrowotną lub rehabilitacyjną

Zewnętrzne zespoły związane z rekreacją i sportem relaksowym:

- różnego rodzaju boiska, pola golfowe

- przystanie wodne

- wyciągi narciarskie

18. BODŹCE BIOMETEOROLOGICZNE.

Bodźce biologiczne:

W powietrzu znajdują się organizmy żywe w postaci aeroplanktonu- bakterie,wirusy, pierwotniaki,grzyby,zarodniki, cząstki roślin,a także pyłki kwiatowe.Wywołują one objawy alergiczne-katar sienny,ataki astmy.

Fitoncydy-lotne substancje wydzielane przez rośliny występują jako mieszanina związków organicznych powstających podczas przemiany materii (tereny,olejki aromatyczne), które są również bakteriobójcze.Drzewa iglaste-sosna,świerk,jodła,jalowiec,dąbrowy świetliste.

Przebywanie w borze sosnowym sprzyja uspokojeniu i obniża ciśnienie krwi,oraz działa leczniczo na drogi oddechowe.

Grądy wpływają pobudzająco na ośrodki nerwowe,wzmagają aktywność,usuwają zmęczenie oraz podnosza ciśnienie krwi.

Bodźce fizyczne

1.bodźce radiacyjne-prom.słoneczne

Prom.sloneczne dochodzące do ziemi można podzielić na 2 składowe:prom.bezpośrednie,dochodzące z tarczy słonecznej do powierzchni recepcyjnej i prom.rozproszone w atmosferze,dochodzące ze wszystkich stron do powierzchni recepcyjnej.

Prom.sloneczne stymuluje procesy fizjologiczne zachodzące w org.,oddziaływuje na skórę,narządy wewnętrzne i układ nerwowy.Powoduje wzmożenie przemiany materii,pobudzenie czynności krwiotwórczej,zwiększenie odporności org. na zakażenia,wywołanie zmian czynnościowych ukł. Nerwowego,pobudzenie gruczołów wydzielania wewnętrznego i gruczołów potowych,działanie odczulające i przeciwkrzywiczne.

Nadfioletowa część promieniowania słonecznego jest najbardziej aktywna biologicznie działając bakteriobójczo i hartująco.Zbyt wielkie dawki promieniowania UV mogą powodować rumień słoneczny i pigmentację skóry oraz wytwarza się w niej Wit D3 o działaniu przeciwkrzywicznym.Promieniowanie podczerwone ma właściwości cieplne, ma też właściwości łagodzenia bólów reumatycznych,pourazowych,kości i stawów,z odmrożeń,oraz ułatwia zachowanie równowagi cieplnej organizmu (homotermii).

2.bodźce termiczno-wilgotnościowe

Oddziaływują na receptory ciepła i zimna rozmieszczone na skórze człowieka.Podstawowymi reakcjami fizjologicznymi na ,,zimne'' warunki otoczenia jest obniżenie temp skóry oraz zmniejszenie peryferyjnego przepływu krwi,kolejne to drżenie mięśniowe czyli gęsia skórka.

Podczas obciążenia cieplnego następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych i wzrost peryferyjnego przepływu krwi-przy jednoczesnym obniżeniu ciśnienia tętniczego i zwiększenia tętna.Inne reakcje to:złe samopoczucie,zmniejszenie wydolności fizycznej i psychicznej oraz przyspieszenie oddechu.Reakcje człowieka na wysoką temp uzależnione są również od wilgotności powietrza-gdy powietrze jest suche pot paruje i usuwa nadmiar ciepła z org.Przy dużej wilgotności parowanie potu jest utrudnione i pojawia się uczucie parności.

3.Bodźce mechaniczne

Są powodowane ruchem powietrza i ciśnieniem atmosferycznym.Działanie mechaniczne wiatru powoduje swoisty mikromasaż ciała jednak zbyt silny ruch powietrza może utrudniać oddychanie,a nawet uniemożliwiać poruszanie się turysty,szczególnie w górach na otwartej przestrzeni.Silny wiatr zmniejsza zdolność do wysiłku,powoduje niepokój i zaburza sen,powoduje wzrost agresji i zaburzeń psychicznych.

Pyły przenoszone przez wiatr mogą ranić oczy,drażnią śluzówki jamy ustnej i dróg oddechowych.W zapylonym powietrzu zwiększa się ilość bakterii chorobotwórczych.

Z kolei okresowe wzrosty i spadki ciśnienia atmosf powodują rozprężanie i sprężanie powietrza w uchu środkowym,przez co błony bębenkowe ulegają odkształceniu.Jest to odczuwalne jako ucisk,kłucie,dzwonienie w uszach lub osłabienie sluchu.

4.Bodźce elektryczne

Działanie biologiczne jonizacji polega na ułatwieniu przenikania mikroskopijnych cząstek gazów i aerozoli do górnych dróg oddechowych człowieka przez ładunek elektryczny.Powoduje to wzrost toksyczności powietrza zanieczyszczonego i zjonizowanego.

Duża koncentracja jonów ujemnych jest w pobliżu strumieni górskich,wodospadów jak i nad brzegami mórz i jezior co powoduje odczucie świeżości powietrza.Miejsca6 te nadają się na tereny spacerowe i rekreacyjne pomimo większego narażenia na chłodne bodźce termiczne.Tutaj można liczyć na poprawę sprawności i odporności psychofizycznej.

Wpływ jonów dodatnich na ukł nerwowy i krażenia człowieka jest ujemny,Tym należy tłumaczyć niekorzystne samopoczucie podczas wiatru halnego,który charakteryzuje się przewagą występowania jonów dodatnich w powietrzu.

Bodźce chemiczne- są one związane z oddziaływaniem na człowieka różnych składników atmosfery:stałych,domieszek pochodzenia naturalnego (niorganiczne i organiczne) oraz sztucznego (antropogeniczne).

Tlen

Wraz ze wzrostem wysokości obserwuje się spadek ciśnienia cząstkowego tlenu w powietrzu oraz w pęcherzykach płucnych.Początkowo działa to pobudzająco na organizm ludzki,który musi kompensować zmniejszająca się ilość tlenu zwiększeniem przepływu krwi.Gdy wartość spadnie poniżej wartości krytycznej,wynoszącej ok. 47hPa dochodzi do zaburzeń funkcji mózgu wskutek hipoksji (niedotlenienia).

Zmniejszenie ciśnienia cząsteczkowego tlenu w powietrzu jest związane ze wzrostem temp i wilgotności powietrza niezależnie od zmian wysokości.

Ozon troposferyczny

Szkodliwe zanieczyszczenie powietrza działające drażniąco na układ oddechowy ludzi i zakłócające proces fotosyntezy roślin.

Azot

Jest on istotnym elementem oddychania.Organizm człowieka jest bardzo czuly nawet na niewielkie wahania azotu we wdychanym powietrzu.Wzrost azotu nawet o 4% powoduje znaczne obniżenie ciśnienia cząsteczkowego tlenu do poziomu krytycznego,powodujące niedotlenienie organizmu.

Dwutlenek węgla

Gdy stężenie C02 przekracza 0,2% staje się on szkodliwy dla człowieka.Jeżeli nie może on zostać odprowadzony poza pomieszczenie następuje drastyczne zmniejszenie koncentracji tlenu prowadzące do niedotlenienia mózgu i śmierci.

Aerozole

Są to układy koloidalne powstające w wyniku rozproszenia ciał stałych lub cieszy w ośrodku gazowym.Aerozole zawierające chloerek sodu i inne sole,powstają w sposób naturalny na plażach nadmorskich,w bezpośrednim sąsiedztwie tężni (Ciechocinek),czy też w komorach powyrobiskowych kopalni soli (Bochnia,Wieliczka).Mają zastosowanie w leczeniu chorób ukł oddechowego i tarczycy.

Talassoterapia

To łączne oddziaływanie aerozolu morskiego,promieniowania słonecznego.bodźców termiczno-wilgotnościowych i mikromasażu wiatrem na plażach nadmorskich.

Zanieczyszczenie powietrza

Jest to każda substancja stała,ciekła lub gazowa,której stężenie jest większe od zawartości naturalnej.Do znaieczysczeń naturalnych należą:pył glebowy i wulkaniczny,sól morska,popioły pochodzące z pożarów lasów i wypalania traw,substancje radioaktywne oraz składniki biologiczne.Zanieczyszczenia dostają się do org człowieka poprzez ukł oddechowy i pokarmowy,skórę i gałkę oczną.Są one niekorzystnymi bodźcami chemicznymi.Intensywność tych bodźców określana jest ilościowo na podstawie stężeń zanieczyszczeń gazowych,koncentracji w powietrzu pyłów zawieszonych oraz zawartości alergenów.W ocenie jakościowej istotne są właściwości toksyczne,alergizujące i rakotwórcze.Szczególne niebezpieczne są związki siarki i azotu,tlenek węgla,węglowodory i fluor.

Dwutlenek siarki

Jest absorbowany przez górne odcinki dróg oddechowych,a z nich dostaje się do krwioobiegu.Wysokie stężenie SO2 w powietrzu może być przyczyną przewlekłego zapalenia oskrzeli,zaostrzenia chorób układu krążenia,zmniejszonej odporności płuc na infekcje.Bywa również istotnym składnikiem smogu.

Dwutlenek azotu

Jest to gaz trujący,który dostaje się do atmosfery ze źródeł naturalnych (wybuchy wulkanów) oraz antropogenicznych (utlenianie paliw kopalnych w wysokiej temp,spaliny silników samochodowych).U człowieka,a w szczególności u dzieci i osob starszych,NO2 atakuje ukł oddechowy powodując osłabienie funkcji obronnych płuc,zaburzenia wentylacji płuc,mniejsze nasycenie krwi tlenem i obniżenie zdolności samooczyszczania dróg oddechowych.

Tlenek węgla

Powstaje w wyniku spalania paliw,a w szczególności niecałkowitego spalania węgla w paleniskach domowych.Źródłem są także spaliny samochodowe,dym tytoniowy.CO jest śmiertelnie niebezpieczny.Łączy się z hemoglobiną,która traci wtedy zdolność do pobierania tlenu.Zmiany w natlenieniu krwi powodują zaburzenia ukł nerwowego i ukł krążenia,objawiając się mniejsza wydolnością manualną oraz spadkiem ogólnej sprawności psychicznej.

Metale ciężkie

Ołów-jest szczególnie toksyczny dla ludzi i zwierząt.Dostaje się do organizmu poprzez drogi oddechowe i przewód pokarmowy,skąd jest wchłaniany do krwi i akumulowany w kościach,zębach,nerkach,wątrobie oraz w mózgu,wywołuje zmiany w ukł nerwowym i krwionośnym.Na szkodliwe działanie najbardziej narażone są dzieci do lat 6 oraz kobiety w ciąży.

Kadm-emitowany do atmosfery poprzez przemysł metalurgiczny.Jest bardzo niebezpieczny dla ludzi i zwierząt.Charakteryzuje się bardzo długim okresem rozpadu.Do roganizmu przedostaje się drogą pokarmową poprzez zanieczyszczone pożywienie i drogą oddechową.Akumuluje się w nerkach i wątrobie oraz w kościach,wpływa szkodliwie na ukł immunologiczny,nerwowy i krwiotwórczy.

Rtęć-przedostaje się do organizmu drogą pokarmową i oddechową.I tak 80% wdychanych par rtęci zatrzymywanych jest w ustroju człowieka i wraz z krwią są one rozprowadzane do wszystkich tkanek.Atakują przeważnie ukł nerwowy.

Arsen-posiada silne właściwości kancerogenne i toksyczne,emitowany do atmosfery w procesach spalania paliw w energetyce i przemyśle metalurgicznym.Do organizmu dostaje się drogą pokarmową (poprzez picie zanieczyszczonej wody),a mniejszym stopniu-drogą oddechową.W nadmiernej ilości może powodować zatrucie,bóle głowy,wypadanie włosów,zakłócenia rytmu serca.Jest absorbowany przez krew.

Działanie pośrednie zanieczyszczeń polega na:niszczeniu szaty roślinnej (kwasne deszcze),osłabieniu promieniowania słoneczneg,stwarzaniu warunków do występowania mgieł i dlugiego ich zalegania.Na wzrost stężenia zanieczyszczeń w powietrzu wpływa wysoka temp,wilgotność powietrza oraz mała prędkość wiatru.

19. OCENA WARUNKÓW BIOMETEOROLOGICZNYCH W REKREACJI I WYBRANYCH RODZAJACH TURYSTYKI.

Kąpiele słoneczne

To przebywanie w bezruchu w miejscach nasłonecznionych w lekkiej lub bardzo lekkiej odzieży.Podczas uprawiania turystyki lub rekreacji z reguły nie jest się pod kontrolą lekrza i kąpiele słoneczne są dawkowane na własne ,,wyczucie'' aż do chwili pojawienia się niebezpiecznych dla zdrowia objawów.

Nadmierne dawki promieniowania słonecznego mogą powodować liczne choroby skóry,oczu i zaburzenia układu immunologicznego.Oparzenia słoneczne,świetlne zapalenia rogówki.Choroby przewlekłe:przedwczesne zapalenie skóry,zgrubienie i suchość skóry,przedwczesne zmarszczki,piegi,miejscowe przebarwienia,nowotwory skóry,choroby oczu:zaćma,skrzydlik,kropelkowa keratopatia.

Oparzenie słoneczne to nasilony rumień skóry,połączony z uczuciem pieczenia,a nierzadko pęcherzami,pojawiający się po ekspozycji na promieniowanie słoneczne.Skóra,zamiast zostać opalona,staje się czerwona,wrażliwa i pokryta pęcherzykami.

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie to ma bezpośredni wpływ na temperaturę powierzchni czynnej i stanowi drugie znaczące źródło ciepła dla organizmu.

U człowieka nieubranego promienie słoneczne są pochłaniane bezpośrednio przez skórę, natomiast w przypadku człowieka ubranego przez warstwę odzieży, a następnie przewodzone przez nią ku powierzchni ciała. W rozważaniach termofizjologicznych brana jest pod uwagę ilość energii cieplnej, która pochłonięta przez odzież dociera do powierzchni skóry.

Promieniowanie długofalowe

Promieniowanie słoneczne jest pochłaniane nie tylko przez ciało człowieka, ale także przez powierzchniową warstwę gleby, roślinność i pozostałe przedmioty na powierzchni ziemi. Ciepło zaabsorbowane przez te obiekty jest następnie emitowane do atmosfery w postaci podczerwieni dalekiej (promieniowanie długofalowe lub cieplne). Promieniowanie długofalowe pochłaniane jest w parę wodną i CO2 zawarte w atmosferze, co powoduje wzrost temperatury powietrza w przygruntowej warstwie atmosfery. Następuje również Re-emisja promieniowania cieplnego w postaci promieniowania zwrotnego atmosfery.

Promieniowanie to jest także pochłaniane przez ciało człowieka i re-emitowane przez nie. Usłonecznienie

Usłonecznienie-okres doby,w którym na powierzchnię Ziemi dociera bezpośrednie promieniowanie słoneczne.Czas usłonecznienie mierzy się przy pomocy heliografów z dokładnością do dziesiątej części godziny.

Zasada działania heliografu opiera się na wykorzystaniu efektu cieplnego lub fotochemicznego,wywoływanego przez promieniowanie słoneczne.

Usłonecznienie rzeczywiste-czas w którym promieniowanie bezpośrednie dociera bez zakłóceń spowodowanych przeszkodami.Obliczane są sumy dzienne,dekadowe,miesięczne i roczne oraz sumy w przedziałach godzinowych, a także liczby dni z usłonecznieniem poniżej 1godz i powyżej 4godz dziennie(dolna granica bakteriobójczego działania promieni słonecznych).

Sumy usłonecznienia rzeczywistego zależą od szerokości geograficznej i pory roku,zasłonięcia horyzontu oraz wielkości zachmurzenia.

Przydatność usłonecznienia do rekreacji wyznaczają sumy usłonecznienia dla przedziałów czasowych,w których rekreanci i turyści przebywają na otwartym powietrzu.W półroczu zimowym (X-III) są to godz od 9:00 do 15:00,a w półroczu letnim (IV-IX) od 6:00 do 18:00.

Istnieje zależność usłonecznienia od wysokości n.p.m.W półroczu zimowym lepsze warunki usłonecznienia obserwuje się w obszarach podgórskich i górskich (gdzie podstawa chmur zalega często poniżej poziomu miejscowości górskich) niż na nizinach.Natomiast w półroczu letnim korzystniejsze,w zestawieniu z górami,warunki usłonecznienia panują na nizinach,a szczególnie na wybrzeżu Bałtyku.

W półroczu ciepłym średnie dobowe sumy usłonecznienia rzeczywistego wynoszą od 4,5godz (w górach) do 6godz (nad morzem).W półroczu chłodnym od 1,5 do 2godz w górach.

Usłonecznienie względne-stosunek procentowy usłonecznienia rzeczywistego do usłonecznienia astronomicznie możliwego,liczonego od wschodu do zachodu Słońca przy niebie bezchmurnym,Średnie usłonecznienie względne określane jest dla poszczególnych przedziałów jednogodzinnych.Dla Warszawy przez ponad 50%przedziału godzinnego promienie słoneczne docierają od IV do X w godzinach od 8:00 do 16:00 lub 17:00, jest okres sprzyjający kąpielom słonecznym.

Zachmurzenie

Zachmurzenie jest to stopień pokrycia nieba przez chmury. Do jego określania stosuje się skalę od 0 do 10 (10 oznacza pełne zachmurzenia, 0 - brak). Przy podawaniu stopnia zachmurzenia podaję się także rodzaj i gatunek chmur.

Większe zachmurzenie występuje zwykle nad oceanami niż nad lądami (wyjątkiem jest strefa równikowa). Na mapach klimatycznych średnie zachmurzenie oznacza się izonefami.

Wielkość i rodzaj zachmurzenia wpływają na stan psychiczny człowieka:dodatni wpływ jasnej słonecznej pogody,a ujemny pochmurnej.Dłuższe okresy pogody z zachmurzeniem całkowitym są uciążliwe psychicznie i biologicznie,z uwagi na niedobór bodźców świetlnych.Występuje wtedy zjawisko głodu słonecznego w postaci takich objawów jak:bladość skóry,zaburzenia snu,nadmierna pobudliwość lub zmęczenie i apatia,obniżenie sprawności fizycznej i umysłowej,zmniejszenie odporności organizmu na działania drobnoustrojów chorobotwórczych.

Temperatura powietrza

Gdy dochodzi do wzrostu temperatury w organizmie człowieka rozszerzają się naczynia krwionośne i zwiększa się skórny przepływ krwi, co ułatwia ochładzanie organizmu. Poza tym następuje wzmożone wydzielanie potu, przez co organizm człowieka traci dużo ciepła, które jest pochłaniane w procesie parowania kropelek potu. Optymalną dla człowieka temperaturą jest temperatura ok. 21stopni Celsjusza.

Szczególnie uciążliwe dla człowieka są warunki termiczne odznaczające się bardzo wysoką lub bardzo niską temperaturą powietrza.Dni,w których temp max jest równa lub wyższa od 25stC określa się jako dni gorące.Wtedy,gdy temp max jest równa lub wyższa 30stC występuje dzień upalny.Jako dzień mroźny przyjmuje się taki,w którym temp max jest niższa od 0,0stC,a jako dzień bardzo mroźny gdy temp max jest równa lub niższa od -10,0stC.

Proste wskaźniki termiczne służą do przybliżonej oceny przydatności warunków termicznych na potrzeby rekreacji i turystyki.Pełnej oceny dokonuje się na podstawie analizy bilansu cieplnego.

Proste wskaźniki to:

1.częstość temp max i min powietrza przekraczającej określone progi wartości

2.średnia dobowa temp powietrza

3.międzydobowa zmienność temp powietrza

4.amplituda dobowa temp powietrza

5.zmienność temperatury pomiędzy kolejnymi terminami obserwacyjnymi i z dnia na dzień

Bodźcowość warunków termicznych określana jest na podstawie zmienności temperatury dla różnych okresów.

Ruch powietrza

Ruch powietrza nie tylko oddziałuje mechanicznie na turystę, lecz obok temperatury powietrza i promieniowania słonecznego kształtuje subiektywnie odczucia komfortu lub dyskomfortu termicznego.

Silny wiatr przy niskiej temp powietrza, jak i słaby wiatr przy temp wysokiej (zwłaszcza przy dużej wilgotności) mogą powodować zakłócenia w bilansie cieplnym człowieka.

Cisze atmosferyczne sprzyjają stagnacji powietrza i zawartych w nim wszelkich zanieczyszczeń. Sprzyjają również zakłóceniom w oddawaniu ciepła z organizmu człowieka do otoczenia, co może powodować przegrzanie ustroju. Natomiast silne wiatry doprowadzają do nadmiernego ochłodzenia powierzchni ciała i wychłodzenia organizmu.

Znamienny wzrost ruchów turbulencyjnych powietrza następuje wraz z przekroczeniem dwóch progów prędkości:4 m*s -1 oraz 9-10 m*s -1.Mają one wpływ na występowanie mgieł,rosy,szronu a także zmianę wartości dobowej amplitudy temperatury powietrza.

Odczuwalność wiatru:

Prędkość od 0 do 1 cisza

Prędkość od więcej niż 1 do 4 słaby

Prędkość od więcej niż 4 do 8 umiarkowany

Prędkość od więcej niż 8 silny

Wilgotność

Maksymalna wilgotność, czyli maksymalna ilość pary wodnej w określonej ilości powietrza silnie zależy od temperatury powietrza. Im wyższa temperatura powietrza, tym więcej pary wodnej może się w nim znajdować. Optymalna wilgotność powietrza to 40-60%.Jeżeli spada poniżej 40% zaczynamy odczuwać dyskomfort i łatwiej zapadamy na różne infekcje.

Aktualne ciśnienie pary wodnej jest prostym wskaźnikiem parności,uczucia uciążliwego dla turysty.które powoduje trudności w oddychaniu i w odprowadzaniu ciepła z ustroju (co może doprowadzić do udaru cieplnego) oraz powoduje znaczne obciążenie pracy serca.Za dzień prany uznaje się taki,w którym w choćby jednym terminie obserwacyjnym VP-max wartość ciśnienia pary wodnej jest równa lub większa od 18,8hPa.Kryterium odnosi się do człowieka stojącego lub wykonującego lekką pracę.

Ciśnienie atmosferyczne

Ciśnienie atmosferyczne oraz jego zmiany czasowe i przestrzenne powodują w organizmie człowieka różne reakcje fizjologiczne. Obserwuje się związek zmian ciśnienia i występowanie niedomagań układu oddechowego. Okresowe zmiany ciśnienia są odczuwalne jako ucisk, kłucie, dzwonienie w uszach. Niekiedy obserwuje się nawet przejściowe osłabienie słuchu, zakłócenie pracy serca, wahania ciśnienia krwi oraz uczucie zdenerwowania i niepokoju. Stopień odczucia wahań ciśnienia atmosferycznego zależy od ich wielkości. Przy zmianach mniejszych od 4hPa w ciągu doby są one traktowane jako słabe, a powyżej 8hPa jako silne. Pionowy gradient ciśnienia wynosi 1,3hPa/100m na poziomie morza i wartość jego maleje z wysokością.

Wraz z pionowym spadkiem ciśnienia (np. w górach) następuje zmniejszenie zawartości tlenu w powietrzu. Powyżej 4000 m n.p.m. oddychanie jest utrudnione, wzrasta intensywność pracy serca, a chód staje się powolny i ciężki. Powyżej 7000 m n.p.m. gęstość atmosfery jest tak mała, że oddychanie jest niemożliwe i trzeba stosować aparaty tlenowe. Wprawdzie po dłuższym pobycie w górach organizm adaptuje się do zmniejszonego ciśnienia poprzez zwiększenie ilości krwinek czerwonych, niemniej jednak przebywanie w środowisku wysokogórskim może prowadzić do choroby wysokościowej, której bezpośrednią przyczyną jest niedotlenienie mózgu.

20. ADAPTACJA I AKLIMATYZACJA.

Adaptacja-proces ciągłego przystosowania organizmu do krótkookresowych zmian środowiska atmosferycznego (zmian pogodowych)

oraz do zmian sezonowych w przebiegu rocznym.W wyniku adaptacji następuje modyfikacja reakcji organizmu na bodźce środowiska.

Aklimatyzacja-proces przystosowania się organizmu do nowych warunków klimatycznych(strefy klimatycznej itp.).Przystosowanie się organizmu do zmieniających się warunków zewnętrznych jest konieczne do utrzymania równowagi środowiska wewnętrznego człowieka (homeostazy).Większość procesów przystosowawczych przebiega poza świadomością człowieka, są one bowiem regulowane przez system nerwowy autonomiczny (wegetatywny).Pełna aklimatyzacja polega na osiągnięcia stanu równowagi ustroju w nowych warunkach klimatycznych.

---