ĆWICZENIA 2

BIERNE I POŚREDNICZĄCE OPERACJE BANKOWE

Usługi bankowe - pojęcie i ich klasyfikacja

Usługa bankowa to usługa realizowana przez banki na rzecz ich klientów - podmiotów gospodarczych i klientów indywidualnych w sposób tradycyjny przy wykorzystaniu oddziału bankowego lub elektroniczny poprzez nowoczesne kanały dystrybucji usług bankowych jak np. Internet, telefon, kioski multimedialne, itp.

Wszelkie rodzaje usług świadczonych przez banki można nazwać czynnościami bankowymi lub operacjami bankowymi (należy jednak pamiętać, iż nie wszystkie czynności bankowe mają charakter operacji np. doradztwo banków na rzecz klientów).

Czynności bankowe można sklasyfikować na dwie podstawowe grupy:

• czynności bankowe sensu stricto - zastrzeżone wyłącznie dla banków;

• czynności bankowe sensu largo - które mogą być wykonywane przez banki, jak i podmioty niebankowe.

Klasyfikację usług bankowych na czynności bankowe sensu stricto i sensu largo przedstawia poniższa tabela (na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe):

Czynności bankowe sensu stricto	Czynności bankowe sensu largo
Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu	Operacje czekowe i wekslowe
Udzielanie kredytów	Udzielanie pożyczek pieniężnych
Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw	Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
Emitowanie bankowych papierów wartościowych	Wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
Przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych	Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
Wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego	Udzielanie i potwierdzanie poręczeń

Operacje bankowe wyróżnione wg kryterium struktury bilansu

- usługi czynne (aktywne) - polegające na udzielaniu kredytów; prowadzące do zmian stanów należności w bankach;

- usługi bierne (pasywne) - polegające na gromadzeniu środków pieniężnych klientów; prowadzące do zmian stanów zobowiązań banków;

- usługi pośredniczące - polegające na odpłatnym dokonywaniu zleceń na rachunku bankowym klienta.

Operacje bierne

Operacje bierne polegają na gromadzeniu środków pieniężnych klientów przez banki. Środki pieniężne przechowywane na rachunkach bankowych we wszystkich bankach krajowych objęte są gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. W razie upadłości banku wypłaca on środki gwarantowane do wysokości ustawowo określonych kwot. Limit gwarancji środków zgromadzonych w banku przez jednego deponenta wynosi 100 tys. euro. Środki te podlegają 100% gwarancji.

Zasady obliczania kwoty gwarantowanej:

• kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków ulokowanych na wszystkich rachunkach (np. lokatach terminowych, bieżących, oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby w danym banku,

• w przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarantowana do wysokości gwarancji.

Rachunki dla podmiotów gospodarczych można podzielić na:

1. rachunek bieżący - jest podstawową formą rachunku umożliwiającą przeprowadzenie wszelkich transakcji związanych z prowadzoną działalnością (wpłaty utargów, wypłaty gotówki, rozliczenia bezgotówkowe, itp.); ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na przedsiębiorców obowiązek posiadania rachunku bankowego bieżącego oraz przeprowadzania za jego pośrednictwem płatności i rozliczeń;

2. rachunek pomocniczy - służy do wyodrębnienia środków na określony cel i przeprowadzania określonych przez posiadacza rachunku rozliczeń pieniężnych;

3. rachunek lokat terminowych - służy do przechowywania nadwyżki środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem.

Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych można podzielić na:

1. depozyty (a vista, terminowe)

• depozyt a vista - to środki pieniężne, które są zdeponowane na rachunku bankowym w banku na czas nieokreślony i mogą być podjęte bez utraty należnego oprocentowania;

• depozyty terminowe - przechowywane są na rachunkach przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem (najczęściej występujące lokaty zawierane są na okres 1-, 3-, 6-miesięczny lub roczny); w zamian za zdeponowanie pieniędzy na rachunku lokaty terminowej klient otrzymuje wynagrodzenie w postaci wyższego oprocentowania;

Odmiany depozytów terminowych

1. lokaty automatyczne, które polegają na tym, iż po przekroczeniu określonego salda rachunku bieżącego, bank automatycznie otwiera depozyt terminowy;

Okres trwania lokaty	Oprocentowanie zmienne p.a.
1 miesiąc	3,00 %
2 miesiące	3,15 %
3 miesiące	3,20 %
4 miesiące	3,25 %
5 miesięcy	3,30 %
6 miesięcy	3,35 %
7 miesięcy	3,40 %
8 miesięcy	3,45 %
9 miesięcy	3,50 %
10 miesięcy	3,55 %
11 miesięcy	3,60 %
12 miesięcy	4,00 %

2. lokaty dynamiczne, w których oprocentowanie rośnie w zależności od terminu utrzymywania depozytu; zaletą tej lokaty jest możliwość wycofania zdeponowanych środków po upływie dowolnego okresu z zachowaniem oprocentowania proporcjonalnego do okresu utrzymywania wkładu;

3. lokaty z dopłatami (rachunki oszczędnościowe) - charakteryzują się tym, że kapitał zgromadzony na lokacie może być uzupełniany wpłatami określonych kwot, bez konieczności zakładania kolejnych lokat, naruszania warunków umowy i zrywania założonej lokaty; (np. konto lokacyjne w Raiffeisen Bank Polska lub w mBanku), ale uwaga niektóre banki pozwalają za darmo podjąć pieniądze z tego rachunku tylko raz w miesiącu, kolejna wypłata kosztuje np. 10 zł w Lukas Banku z Rachunku Oszczędzam.

4. Lokaty z polisą ubezpieczeniową - to propozycja banków na oszczędzanie połączone z ochroną. Ale obok ochrony - jak informują banki - cechą charakterystyczną, która odróżnia te lokaty od tradycyjnych, jest to, że odsetki przy wypłacie będą zwolnione z 19% podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki. Lokaty oszczędnościowe z ochroną ubezpieczeniową oferuje kilka banków, przygotowanych wspólnie z wybranym towarzystwem ubezpieczeniowym. Są to lokaty bankowe połączone z ubezpieczeniem na życie, a w niektórych przypadkach i/lub ochroną od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW). Z pieniędzy wpłacanych przez klienta, bank przekazuje cześć na lokatę, a z części pokrywana jest składka na ochronę.

5. lokaty rentierskie - umożliwiają dysponowanie odsetkami w ramach krótkich przedziałów czasowych, przykładowo po upływie każdego miesiąca;

2. rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (ROR) - inaczej konta osobiste służą do gromadzenia wkładów oszczędnościowych oraz przeprowadzania rozliczeń, są przeznaczone dla osób otrzymujących stałe dochody np. wynagrodzenia za pracę, emerytury, renty itp.;

Operacje pośredniczące

Bankowe rozliczenia pieniężne polegają na dokonywaniu zmian na zlecenie klienta w stanie środków pieniężnych na rachunkach bankowych.

Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej.

W rozliczeniach gotówkowych występuje kontakt z pieniądzem w postaci banknotów lub bilonu. Obecnie ze względu na bezpieczeństwo, obniżkę kosztów oraz sprawniejszą obsługę klienta banki dążą do minimalizacji operacji gotówkowych.

W rozliczeniach bezgotówkowych pieniądz nie występuje w swej materialnej postaci. Stanowią one wpłaty i wypłaty realizowane za pośrednictwem następujących operacji:

1. polecenie przelewu

2. polecenie zapłaty

3. karta płatnicza

4. czek

5. weksel

6. akredytywa

7. inkaso

Ad. 1. Polecenie przelewu

Polega na wydaniu przez dłużnika bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty pieniężnej z jego rachunku bankowego na wskazany przez wierzyciela ra­chunek bankowy w dowolnym banku; dokumentem bankowym poświadczającym dokonanie przelewu jest formularz polecenia przelewu.

Ad. 2. Polecenie zapłaty

Przy poleceniu zapłaty wierzyciel wydaje swojemu bankowi dyspozycję, aby obciążył on określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nią rachunek wierzyciela.

Dłużnik musi wyrazić zgodę na zastosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty w rozliczeniu jego określonych wierzytelności.

Ad. 3. Karta płatnicza

Oznacza kartę identyfikującą bank-wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawnia ona do korzystania z usług wchodzących w skład produktu bankowego, którego jest integralną częścią, w tym do wypłaty gotówki lub dokonania zapłaty (w tym z wykorzystaniem kredytu w przypadku kart kredytowych).

Ad. 4. Czek

To dokument wystawiony w formie ustalonej przez prawo czekowe, zawierający skierowane do banku (trasata) polecenie wypłacenia remitentowi oznaczonej kwoty pieniężnej ze środków znajdujących się w tym banku w dyspozycji wystawcy.

Ad. 5. Weksel


Jest dokumentem sporządzonym w formie przewidzianej przez prawo, zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną sumy pieniężnej, której egzekucja jest wyposażona w specjalny rygor wekslowy (uproszczony tryb egzekwowania należności).

Rozróżnia się 2 zasadnicze rodzaje weksla: własny i trasowany.

WŁASNY - zwany sola, suchy lub prosty jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby zwanej remitentem.

Przykład:

Dnia 31 października 2009 r. Restauracja zakupiła w Drukarni foldery i ulotki reklamowe o wartości 1500 zł. Strony ustaliły, że płatność za fakturę numer 50/09 nastąpi dnia 31 stycznia 2010 r. w Banku Pekao SA w Jeleniej Górze - z wykorzystaniem weksla własnego.





remitent ≠ wystawca

Domicyliat - osoba trzecia, u której ma nastąpić płatność weksla (bardzo często jest to bank).

TRASOWANY - (ciągniony lub trata) to weksel w którym wystawca (trasant) zleca wskazanej na wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej zwanej remitentem.

Przykład:

Drukarnia sprzedała 31 października 2009 r. foldery i ulotki reklamowe na łączną kwotę 1500 zł właścicielowi Restauracji. Termin płatności wyznaczono na 31 stycznia 2010 r. Strony ustaliły, że płatność nastąpi z wykorzystaniem traty.

Jednocześnie właściciel Drukarni posiada zobowiązanie pieniężne wobec Papierni za dostarczony towar, termin płatności przypada na 10 lutego 2010 r.





Może mieć miejsce taka sytuacja, że wystawca weksla i remitent będzie tą samą osobą

Wystawca = remitent

Jeżeli remitent zgłosi się do trasata przed terminem płatności, aby ten potwierdził zgodę na wykonanie polecenia trasanta, to wówczas trasat uznający polecenie staje się akceptantem, a taki weksel będziemy określać mianem - WEKSEL AKCEPTOWANY.

Ad. 6. Akredytywa dokumentowa

Służy do regulowania za pośrednictwem banków zobowiązań płatniczych kupującego towar/usługę względem jego sprzedawcy. Akredytywę dokumentową wystawia bank dłużnika na zlecenie kupującego (dłużnika) i zgodnie z jego instrukcjami. W akredytywie bank zobowiązuje się wypłacić określoną kwotę beneficjentowi akredytywy (sprzedającemu) pod warunkiem, że ten przedstawi i złoży w banku komplet dokumentów dowodzących, iż wywiązał się ze swych zobowiązań kontraktowych względem kupującego (np. faktury, listy przewozowe, weksle itd.).

Ad. 7. Inkaso dokumentowe (typ d/p - gotówkowe)

Jest formą płatności polegającą na pobraniu od kupującego (dłużnika) określonej kwoty pieniężnej przez instytucję inkasującą (najczęściej bank), działającą na rzecz i w imieniu zleceniodawcy, w zamian za wydanie wskazanemu podmiotowi (dłużnikowi) przedmiotu inkasa (w praktyce dokumenty finansowe i/lub handlowe), wszystko to odbywa się zgodnie z warunkami ustalonymi przez zleceniodawcę (wierzyciela), którego nazywa się podawcą inkasa.

1

Wierzyciel

Remitent

Drukarnia

Dłużnik

Wystawca weksla

Restauracja

Towary

Zapłata

Drukarnia

Trasant

Restauracja

Trasat

Papiernia

Remitent

---