Czasowniki

CZASOWNIKI REGULARNE

Odmieniają się przez odcięcie końcówki bezokolicznika (-ar, -er, -ir) i zastąpienie jej odpowiednimi końcówkami osobowymi (tutaj tłustym drukiem).

I koniugacja:

entrar - wchodzić

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo entro	nosotros entramos
2 osoba	tú entras	vosotros entráis
3 osoba	él, ella, usted entra	ellos, ellas, ustedes entran

II koniugacja:

comer - jeść

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo como	nosotros comemos
2 osoba	tú comes	vosotros coméis
3 osoba	él, ella, usted come	ellos, ellas, ustedes comen

III koniugacja:

vivir - żyć

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo vivo	nosotros vivimos
2 osoba	tú vives	vosotros vivís
3 osoba	él, ella, usted vive	ellos, ellas, ustedes viven

CZASOWNIKI CAŁKOWICIE NIEREGULARNE

ser - być

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo soy	nosotros somos
2 osoba	tú eres	vosotros sois
3 osoba	él, ella, usted es	ellos, ellas, ustedes son

estar - żyć

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo estoy	nosotros estamos
2 osoba	tú estás	vosotros estáis
3 osoba	él, ella, usted está	ellos, ellas, ustedes están

haber - czasownik posiłkowy

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo he	nosotros hemos
2 osoba	tú has	vosotros habéis
3 osoba	él, ella, usted ha	ellos, ellas, ustedes han

dar - dawać

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo doy	nosotros damos
2 osoba	tú das	vosotros dais
3 osoba	él, ella, usted da	ellos, ellas, ustedes dan

ir - iść

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo voy	nosotros vamos
2 osoba	tú vas	vosotros vais
3 osoba	él, ella, usted va	ellos, ellas, ustedes van

CZASOWNIKI CZĘŚCIOWO NIEREGULARNE

Oboczności samogłoskowe w czasie presente de indicativo dotyczą wszystkich form liczby pojedyńczej oraz 3 os. liczby mnogiej czasownika. 1 i 2 os. liczby mnogiej są zawsze regularne. Oboczności spółgłoskowe dotyczą natomiast tylko 1 os. l. poj.

1. CZASOWNIKI Z DYFTONGIEM 'UE'

Istnieje spora grupa czasowników z tą obocznością. Polega ona na zamianie tematowego -o- na -ue-.

poder - móc

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo puedo	nosotros podemos
2 osoba	tú puedes	vosotros podéis
3 osoba	él, ella, usted puede	ellos, ellas, ustedes pueden

Podobnie odmienia się mnóstwo czasowników: acordar, acostar, aprobar, colgar, comprobar, contar, costar, volver. Wymienienie wszystkich jest niemożliwe, tak więc należy zapamiętywać oboczności poznając nowe czasowniki.

Czasownik jugar (grać) jako jedyny wykazuje wymianę u » ue (juego, juegas etc.)

2. CZASOWNIKI Z DYFTONGIEM 'IE'

Następuje tu wymiana tematowego -e- na -ie-.

pensar - myśleć

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo pienso	nosotros pensamos
2 osoba	tú piensas	vosotros pensáis
3 osoba	él, ella, usted piensa	ellos, ellas, ustedes piensan

Podobnie odmienia się także czasownik adquirir /i:ie/ (adquiero, adquieres etc.) oraz cała masa innych: perder, defender etc.

3. CZASOWNIKI Z PRZEGŁOSEM E:I

Polega na zmianie -e- w temacie na -i-.

pedir - prosić

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo pido	nosotros pedimos
2 osoba	tú pides	vosotros pedís
3 osoba	él, ella, usted pide	ellos, ellas, ustedes piden

Do tej grupy należy także czasownik reírse (śmiać się), ale jego odmiana wygląda bardziej skomplikowanie. Patrz: zasady akcentowania graficznego.

reírse - śmiać się

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo me río	nosotros nos reímos
2 osoba	tú te ríes	vosotros os reís
3 osoba	él, ella, usted se ríe	ellos, ellas, ustedes se ríen

4. CZASOWNIKI NA -UIR

Pojawia się w ich odmianie dodatkowe -y-.

influir - wpływać, oddziaływać

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo influyo	nosotros influimos
2 osoba	tú influyes	vosotros influís
3 osoba	él, ella, usted influye	ellos, ellas, ustedes influyen

5. CZASOWNIKI NA -CER, CIR

Pierwsza osoba liczby pojedyńczej tych czasowników kończy się na -zco.

conocer - znać

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo conozco	nosotros conocemos
2 osoba	tú conoces	vosotros conocéis
3 osoba	él, ella, usted conoce	ellos, ellas, ustedes conocen

6. CZASOWNIKI NA -GO

Spora liczba czasowników kończy się w 1 osobie l. poj. na -go. W pozostałych osobach czasowniki te są regularne bądź też wykazują inne oboczności.

poner - kłaść

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo pongo	nosotros ponemos
2 osoba	tú pones	vosotros ponéis
3 osoba	él, ella, usted pone	ellos, ellas, ustedes ponen

tener - mieć

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo tengo	nosotros tenemos
2 osoba	tú tienes	vosotros tenéis
3 osoba	él, ella, usted tiene	ellos, ellas, ustedes tienen

venir (przychodzić) » vengo
decir (powiedzieć) » digo /e:i/
salir (wychodzić) » salgo
hacer (robić) » hago
valer (być wartym) » valgo

7. CZASOWNIKI NA -UAR

Pojawia się tu akcent nad u.

actuar - działać

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo actúo	nosotros actuamos
2 osoba	tú actúas	vosotros actuáis
3 osoba	él, ella, usted actúa	ellos, ellas, ustedes actúan

Wyjątkiem są tu czasowniki na -cuar, -guar które odmieniają się bez akcentowanego u: averiguar (sprawdzać) - averiguo, averiguas etc.

8. CZASOWNIKI NA -IAR

Czasami przy czasownikach zakończonych na -iar pojawia się akcentowane í w odmianie:

enviar - wysyłać

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo envío	nosotros enviamos
2 osoba	tú envías	vosotros enviáis
3 osoba	él, ella, usted envía	ellos, ellas, ustedes envían

ale:

odiar - nienawidzić

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
1.osoba	yo odio	nosotros odiamos
2 osoba	tú odias	vosotros odiáis
3 osoba	él, ella, usted odia	ellos, ellas, ustedes odian

Stopniowanie przymiotnika

Zwykle określoną cechę można wyrazić poprzez odpowiednie stopniowanie przymiotnika lub dodanie przysłówka:

amable	miły
poco amable	niezbyt miły
muy amable	bardzo miły
bastante amable	dosyć miły
un poco amable	trochę miły
demasiado amable	zbyt miły

MÁS

oraz

MENOS

to przysłówki, dzięki którym tworzony jest stopień wyższy przymiotników tak jak np.:

más caro	bardziej drogi
menos simpático	mniej sympatyczny

Stopień najwyższy przymiotnika powstaje przez dodanie konkretnego rodzajnika określonego do stopnia wyższego:

Julio es el más amable de todos.

Julio jest najmilszy ze wszystkich.

Warto zwrócić uwagę na porównywanie dwóch rzeczowników - używa się wtedy takich konstrukcji jak:

más amable que	milszy niż
tan interesante como	tak interesujący jak
menos amable que	mniej miły niż
igual de interesante que	równie interesujący jak

NIEREGULARNE PRZYMIOTNIKI:

bueno	dobry	MEJOR	lepszy/a	EL/LA MEJOR	najlepszy/a
malo	zły	PEOR	gorszy/a	EL/LA PEOR	najgorszy/a
grande	duży	MAYOR	większy/a, starszy/a	EL/LA MAYOR	największy/a, najstarszy/a
pequeño	mały	MENOR	mniejszy/a, młodszy/a	EL/LA MENOR	najmniejszy/a, najmłodszy/a

Uwaga!! Przymiotniki grande i pequeño mają również formy regularne: "más grande" i "más pequeno" (użycie danej formy zależy od kontekstu).

Stopień wyższy tych przymiotników posiada taką sama formę zarówno dla rodzaju męskiego, jak i żeńskiego; w liczbie mnogiej dodaje się końcówkę - es.

!!! Wyróżnia się także formę SUPERLATIVO, która powstaje po dodaniu do przymiotnika końcówki -ísimo ( -a, -os, -as). Forma ta nie ma polskiego odpowiednika. Nasila ona znaczenie danego przymiotnika:

np. mucho (dużo) - muchísimo (niezwykle/bardzo dużo)
guapa (ładna) - guapísima (niesamowicie ładna)

Rodzajniki

W języku hiszpańskim każdy rzeczownik poprzedzony jest odpowiednim rodzajnikiem. Wyróżnia się rodzajniki określone i nieokreślone w rodzaju męskim i żeńskim, w liczbie pojedynczej i mnogiej oraz istnieje także rodzajnik nijaki.

Rodzajnik nieokreślony		Rodzajnik określony
rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj męski	rodzaj żeński
l. poj. - UN	l.poj. - UNA	l. poj. - EL	l. poj. - LA
l. mn. - UNOS	l. mn. - UNAS	l. mn.- LOS	l. mn. - LAS

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego zaczynające się od -a, -ha akcentowanego w liczbie pojedynczej przyjmują rodzajnik męski, jak na przykład: el/un águila (orzeł), ale w liczbie mnogiej maja już rodzajnik żeński, czyli las/unas águilas.

Rodzajnik nieokreślony używa się przed rzeczownikami, które określają osobę, przedmiot jeden z wielu takiego samego rodzaju; kiedy mówimy o czymś po raz pierwszy oraz jeśli dokonujemy oceny danego przedmiotu, osoby i rzeczownik występuje z przymiotnikiem.

Es un chico muy guapo.	To bardzo przystojny chłopak.
España es un país bonito.	Hiszpania jest pieknym krajem.

Rodzajnika określonego natomiast używa się: przed rzeczownikami, które w wypowiedzi już się pojawiły, kiedy mówi się o przedmiotach, czy tez osobach znanych rozmówcy:

Al lado de mi casa hay una tienda. En la tienda puedes comprar todo.

Koło mojego domu jest sklep. W sklepie możesz kupić wszystko.

- gdy rzeczownik określa konkretny typ przedmiotów, osób:

Los españoles son muy abiertos.

Hiszpanie są bardzo otwarci.

- gdy rzeczownik określa konkretną osobę:

La novia de Juan está en Inglaterra.

Dziewczyna Juana jest w Anglii.

- przed nazwami nauk, języków, doktryn, religii:

el español	hiszpański
el polaco	polski

- przy podawaniu godziny:

Es la una.

Jest pierwsza.

- przed liczebnikami porządkowymi

el séptimo piso

siódme piętro

- przed przymiotnikami w stopniu najwyższym:

Karol es el más alto de todos.

Karol jest najwyższy ze wszystkich.

- przed tytułami, nazwami instytucj, przed tytułami naukowymi, przed nazwami dni tygodnia i miesięcy, przed nazwami rzek, jezior, gór, mórz, przed nazwiskami w liczbie mnogiej.

Brak rodzajnika ma miejsce między innymi:

- przed dniami tygodnia i miesiąc, przy podawaniu daty bieżącej:

Hoy es lunes 4 de agosto de 2003.

Dziś jest poniedziałek 24 sierpnia 2003 r.

- przed nazwami krajów, kontynentów i miast, przed imionami i nazwiskami (Carlos Santana, Julian Sánchez), przed tytułami grzecznościowymi i naukowymi, jeśli się zwraca do danej osoby bezpośrednio

- kiedy rzeczownik poprzedzony jest zaimkiem dzierżawczym, pytającym itd.

mi trabajo

moja praca

- przed nazwami języków, dyscyplin naukowych w zwrotach z czasownikami

estudiar	uczyć sie
aprender	uczyć się
enseñar	uczyć się

- w tytułach prasowych i ogłoszeniach

Entrada prohibida.

Wstęp wzbroniony.

Zaimki

Osobowe:

Zaimki osobowe mogą pełnić poniższe funkcje w zdaniu:

• podmiotu - JA -TY - ON

• dopełnienia bliższego - MNIE - CIEBIE - JEGO

• dopełnienia dalszego - MNIE - TOBIE - JEMU

• mogą być również poprzedzone odpowiednimi przyimkami

Zaimki osobowe pełniące funkcje podmiotu w zdaniu przybierają następujące formy:

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
1 osoba	yo	ja	nosotros, -as	my
2 osoba	tú	ty	vosotros, -as	wy
3 osoba	él ella usted	on ona pan, pani	ellos ellas ustedes	oni one panie, panowie, państwo

Yo, tú, usted i ustedes to formy które odnoszą się do rodzaju męskiego i do żeńskiego, natomiast pozostałe osoby mają dwie formy i męską i żeńską.

Forma usted/ustedes jest formą grzecznościową i używaną zwykle w relacjach oficjalnych.

Z tego względu, że w języku hiszpańskim czasowniki odmieniają się przez osoby to występowanie zaimka w zdaniu nie jest konieczne, nierzadko nawet błędne. Istnieją jednak przypadki kiedy ważne jest, żeby ten zaimek występował, tak jak na przykład:

- ¿Juana Montero? - Soy yo. - He leído todo. - Yo también. - No me gusta ir de compras. - A mí tampoco.

- Juana Montero? - To ja. - Przeczytałem wszystko. - Ja też. - Nie lubię chodzić na zakupy. - Ja też nie.

Zaimki osobowe, gdy pełnią w zdaniu funkcje dopełnienia bliższego odpowiadają zwykle polskiemu biernikowi - KOGO? CO? - i przybierają następujące formy:

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
1 osoba	me	mnie	nos	nas
2 osoba	te	ciebie	os	was
3 osoba	lo la	jego, go, pana ją, panią	los las	ich, panów je, panie

Zamiast form lo/los zdarza się, że w 3 os. l. pojedynczej i l. mnogiej w stosunku do osób męskiego rodzaju używa się form le/les.

Te quiero mucho.

Bardzo Cię kocham.

!!! Zaimki 3 os. l. pojedynczej i mnogiej używa się również w zdaniu wtedy kiedy o danej osobie lub przedmiocie już się wcześniej mówiło i nie trzeba powtarzać rzeczownika, tak jak na przykład:

¿Has leído este libro? No, no lo he leído.

Czytałeś te książkę? Nie, nie czytałem jej.

Lo może zastępować także w zdaniu jakąś wcześniej przytoczoną wypowiedź, na przykład:

Juan se ha enamorado. ¿lo sabes?

Juan się zakochał. Wiesz o tym?

Zaimki osobowe w funkcji dopełnienia dalszego odpowiadają natomiast zwykle polskiemu celownikowi - KOMU? CZEMU? - i przybierają poniższe formy:

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
1 osoba	Me	mnie, mi	Nos	nam
2 osoba	Te	tobie	Os	wam
3 osoba	Le/se	jemu, jej, panu, pani	Les/se	im, państwu

Te he comprado algo.	Kupiłam Ci coś.
Le he preparado el almuerzo.	Przygotowałam mu/jej obiad.
Nos ha enviado una carta.	Przysłał nam list.

Kolejność tych zaimków w zdaniu gdy występują z zaimkami dopełnienia bliższego jest:
I - zaimek dopełnienia dalszego II - zaimek dopełnienia dalszego np.

¿Me preparas un bocadillo?	Przygotujesz mi kanapkę?
Sí, te lo preparo.	Tak, przygotuję Ci ją.

!!!! Należy zwrócić uwagę na to, iż zaimki le/les przyjmują formę se wtedy, kiedy występują przed zaimkami lo/la/los/las.

No le puedo enseñar estos documentos a Juan.	Nie mogę pokazać dokumentów Juanowi.
¿Por qué no se los puedes enseñar?	Dlaczego nie możesz mu ich pokazać?

Zaimki osobowe mogą być również poprzedzone w zdaniu przyimkiem. Wtedy przyjmują one poniższe formy:

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 osoba	mí	nosotros, -as
2 osoba	ti	vosotros, -as
3 osoba	él ella usted	ellos ellas ustedes

Występowanie powyższych zaimków uwarunkowane jest kontekstem wypowiedzi.

preparar para mí	przygotować dla mnie
hablar de ti	rozmawiać o tobie
decir a él	powiedzieć mu

!!! Szczególny przypadek stanowi konstrukcja z przyimkiem CON (z), gdyż w zdaniu zaimki 1 i 2 os. l. poj., czyli mí i ti łączą się z nim tworząc formy:

conmigo
contigo

Ale zaimki él/ella/ellos/ellas tworzą formę consigo z przyimkiem CON tylko i wyłącznie wtedy kiedy zaimek osobowy jest zbieżny z podmiotem w zdaniu, czyli:

Él no quiere llevar a su hermano consigo.

On nie chce zabrać z sobą swojego brata.

ale:

No quiero hablar con él.

Nie chcę z nim rozmawiać.

W języku hiszpańskim zaimki zwykle umiejscowione są odwrotnie niż w języku polskim, czyli przed czasownikiem w osobowej formie:

No te lo digo hoy.

Nie powiem ci tego dzisiaj.

!!! Szczególny przypadek to połączenie zaimków z czasownikami w formie bezokolicznika, gerundio i czasownikami trybu rozkazującego (forma twierdząca).
Zaimki zostają wtedy z nimi połączone np.:

No puedo dejarte un mensaje ahora. (lub: No te puedo dejar un mensaje ahora.)	Nie mogę zostawić Ci teraz wiadomości.
No puedo dejártelo ahora. (lub: No te lo puedo dejar ahora.)	Nie mogę Ci tego teraz zostawić.
Estoy escribiéndotelo. (lub: Te lo estoy escribiendo.)	Pisze Ci to.
Dámelo.	Daj mi to.

Zwrotne:

Zaimki zwrotne występują tylko i wyłącznie z czasownikami zwrotnymi. W języku polskim istnieje tylko "się", a w języku hiszpańskim każdej osobie przyporządkowana jest inny zaimek.

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 osoba	me	nos
2 osoba	te	os
3 osoba	se	se

Mi hermano se llama Juan.	Mój brat nazywa się Juan.
Mi madre se despierta temprano.	Moja mama wcześnie się budzi.

Dzierżawcze:

Wśród hiszpańskich ZAIMKÓW DZIERŻAWCZYCH wyróżnia się zaimki nie akcentowane
i akcentowane, które różnią się zarówno znaczeniem i pozycją w stosunku do rzeczownika.

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
1 osoba	mi	mój, moja	mis	moi, moje
2 osoba	tu	twój, twoja	tus	twoi, twoje
3 osoba	su	jego, jej	sus	jego, jej
1 osoba	nuestro - a	nasz, nasza	nuestros - as	nasi
2 osoba	vuestro - a	was, wasza	vuestros - as	nasze
3 osoba	su	ich	sus	ich

Zaimki te stosowane są do określenia przynależności danej osoby, czy też przedmiotu
i z reguły informacja ta jest już znana rozmówcy.

¿Has encontrado mi cámara de fotos?	Znalazłeś mój aparat fotograficzny?
¿Puedes llevar mis compras contigo?	Możesz zabrać z sobą moje zakupy?

Spośród powyższych zaimków tylko nuestro i vuestro przybierają formę również w zależności od rodzaju określanego rzeczownika.

Clara ha visto a tu amiga Mónica con Alfredo.

Klara widziała twoją koleżankę Monikę z Alferdo.

ZAIMKI DZIERŻAWCZE AKCENTOWANE charakteryzują się tym, że w zdaniu mogą one występować zarówno z konkretnym rzeczownikiem, jak i same. Najważniejsze jest jednak to, że występując razem z rzeczownikiem zawsze umiejscowione są po nim:

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 osoba	mío mía	míos mías
2 osoba	tuyo tuya	tuyos tuyas
3 osoba	suyo suya	suyos suyas
1 osoba	nuestro nuestra	nuestros nuestras
2 osoba	vuestro vuestra	vuestros vuestras
3 osoba	suyo suya	suyos suyas

Kiedy używamy powyższych zaimków?
- wtedy kiedy w wypowiedzi pojawia się jakiś nowy element i rozmówca chce zaznaczyć
jego przynależność:

Un amigo mío vive en Madrid.

Mój kolega mieszka w Madrycie.

- wtedy kiedy zaimek dzierżawczy wstępuje w zdaniu samodzielnie:

¿De quién es este perro? ¿Es tuyo?

Czyj jest ten pies? Jest twój?

- wtedy kiedy rzeczownik poprzedzony jest zaimkiem wskazującym:

¿Puedes devolverme ese libro mío que te presté antes de ayer?

Możesz oddać mi tę książkę którą pożyczyłam Ci przedwczoraj?

- wtedy kiedy w wypowiedzi pomijamy już wcześniej wspomniany rzeczownik, ale zaimek musi być w tej sytuacji poprzedzony odpowiednim rodzajnikiem:

¿Es tuyo este equipaje?	To twój bagaż?
No, el mío está en la consigna.	Nie, mój jest w przechowywalni bagażu.

Wskazujące:

Zaimki wskazujące

• mogą występować z rzeczownikiem /ale wtedy nie mają akcentu graficznego/

• mogą rzeczownik zastępować i występować samodzielnie /mają wtedy akcent graficzny/

• zaimki rodzaju nijakiego NIGDY nie mają akcentu graficznego, gdyż ZAWSZE występują w formie akcentowanej - nie ma przecież rzeczowników rodzaju nijakiego i z tego względu nie mogą poprzedzać żadnego rzeczownika !!!

rodzaj	liczba pojedyncza	liczba mnoga
męski	este	estos
		ese	esos
		aquel	aquellos
żeński	esta	estas
		esa	esas
		aquella	aquellas

Powyższe zaimki muszą być zawsze zbieżne z rodzajem i liczbą określanego rzeczownika.

esta manta	ten koc
esas mascotas	tamte maskotki
aquellas camisetas	tamte koszulki

Zaimków ESTE/ESTA/ESTOS/ESTAS używa się wtedy gdy:

- określane przedmioty, osoby są bliskie wypowiadającemu

¿Te gusta esta chaqueta?

Podoba Ci się ta marynarka?

Zaimków ESE/ESA/ESOS/ESAS używa się wtedy gdy:

- przedstawiane przedmioty, osoby są bliskie wypowiadającemu

¿Quieres probar ese plato?

Chcesz spróbować to danie?

Zaimki AQUELL/AQUELLA/AQUELLOS/AQUELLAS natomiast używa się:

- gdy określane przedmioty i osoby są dalekie wypowiadającemu

Aquellos coches son muy caros.

Tamte samochody są bardzo drogie.

Poza powyższymi zaimkami występują formy nijakiego w liczbie pojedynczej ESTO ESO/AQUELLO :

¿Puedes decirme eso?

Możesz mi to powiedzieć?

---