POSTĘPOWANIE CYWILNE - SKRYPT

Prawo - zbiór norm określających w jaki sposób się zachować.

Prawo Cywilne - jest to gałąź prawa obejmująca przepisy normujące stosunki majątkowe i nie majątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi za pomocą metody cywilno prawnej, oparta na zasadzie równorzędności oraz autonomii podmiotów stosunków prawnych.

Prawo materialne - jest to ogół norm regulujących merytoryczną treść stosunków prawnych uprawnienia i obowiązki podmiotu prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie lub nie dopełnienie np. Prawo Cywilne skodyfikowane w Kodeksie Cywilnym.

Prawo formalne (procesowe) - jest to ogół norm regulujących tryb postępowania przed organami państwa związany z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawie materialnym np. postępowanie cywilne, postępowanie karne.

Osoba fizyczna - każdy człowiek po urodzeniu aż do śmierci (+Nastiturus - dziecko poczęte)

Indywidualizacja osoby fizycznej - ma swoje imię i nazwisko, miejsce zamieszkania

Zdolność prawna - art. 8 KC - każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną - oznacza to iż człowiek jako podmiot praw i obowiązków.

Zdolność do czynności prawnych - swoboda dysponowania swoimi uprawnieniami, jest zależna od wieku osoby fizycznej i stanu psychicznego

13 lat - nie ma zdolności prawnej

13 - 18 lat - ograniczona zdolność prawna

18 lat - pełna zdolność do czynności prawnych

Ubezwłasnowolnienie - pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych ze względu na zły stan psychiczny, niedorozwój umysłowy albo inny rodzaj zaburzeń psychicznych w szczególności alkoholizmu lub narkomani nie jest wstanie kierować swym postępowanie

• całkowite - ustanawia się opiekę - chyba że zostaje pod władzą rodzicielską

• częściowe - ustanawia się kontrolę.

Osoba prawna - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z zobowiązaniami przepisami, może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego jest tworem sztucznym powołanym przez człowieka.

Cechy które musi posiadać jednostka administracyjna by stać się osobą prawną:

• element ludzki

• element majątkowy

• element organizacyjny (struktura organizacyjna) cel określony w przepisach regulujących działanie osoby prawnej

Typy osób prawnych

• typ instancyjny - osoby prawne tworzą przez państwo w drodze władczego aktu (np. ustawy sejmowe) - np. Wyższa uczelnia

• Typ zrzeszeniowy - powoływane są w drodze porozumienia członków (założycieli) - np. spółdzielnia, spółka.

Zdolność prawna osoby prawnej występuje łącznie z czynnością prawną choć nie przestaje być osobnymi instytucjami działają w ograniczeniu w porównaniu do osoby fizycznej.

Organy osoby prawnej - to osoba fizyczna, która zgodnie z przepisami określającymi ustrój osoby prawnej tworzą jej wolę. Działanie organów - osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie w opartym na niej statucie. Siedziba osoby prawnej to siedziba zarządzającego osoby prawne (jeżeli statut nie stanowi inaczej to siedzibą jest miejscowość w której siedzibę ma organ zarządzający.

Przedstawicielstwo - polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwane przedstawicielem w istnieniu innej osoby zwanej reprezentowanym oraz, że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Typy przedstawicielstwa:

• przedstawicielstwo - z reguły (w stosunku do nieletnich - małoletnich) są to ustawowo rodzice

• pełnomocnictwo - np. adwokat reprezentujący swojego klienta

Postępowanie Cywilne - swoim zakresem obejmuje różne typy postępowań sądowych, których celem i zadaniem jest rozpoznawanie spraw cywilnych - zadaniem postępowania cywilnego jest realizowanie norm prawa materialnego w sprawach cywilnych w drodze ich przymusu urzeczywistnienia.

Podział:

Prawo Cywilne Procesowe	Prawo Cywilne Nieprocesowe
2 strony - powód i pozwany, postępowanie wszczynane na wniosek powoda, charakteryzuje się tym, że występuje spór między stronami - powodem i pozwanym Sąd wydaje orzeczeni w postaci wyroku	nie mówimy o stronach, a uczestnikach Sąd nie wydaje wyroku, a postanowienie zazwyczaj wszczynane z urzędu nie ma charakteru sporu

Rodzaje spraw w postępowaniu nieprocesowym:

1. sprawy z zakresu prawa osobowego

2. sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli

3. sprawy z zakresu prawa rzeczowego

4. sprawy z zakresu prawa spadkowego

5. sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie

6. sprawy dotyczące złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

7. sprawy rejestrowe ( wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym)

8. inne sprawy przekazane do trybu postępowania nieprocesowego na mocy przepisów pozakodeksowych

Sprawy rozpoznawane w ramach Kodeksu Postępowania Cywilnego Mówi o tym art. 1 Kpc - kodeks postępowanie cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunku z zakresu

• prawo cywilne (zobowiązania)

• prawo rodzinne i opiekuńcze

• prawo pracy

• jak również zakres ubezpieczeń społecznych

Czym charakteryzuje się Prawo Cywilne (Kc) w porównaniu z innymi gałęziami prawa?

autonomiczna wola stron (jednostkowa pozycja stron) - w innych nadrzędność jednego podmiotu nad drugim podmiotem (np. w Prawie Karnym), w prawie administracyjnym występuje stosunek administracyjny.

Zasady postępowania cywilnego

Zasada Prawa do Sądu

Ta zasada opiera się na podstawie akt. 6 Europejskiego Kodeksu o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności z 1950r. i na podstawie Polskiej Konstytucji, istotą tej zasady jest to, że każdy może poszukiwać ochrony prawnej przed niezależnym, niezawisłym i utworzonym na podstawie ustawy organem, który ma obowiązek rozpoznać sprawę w rozsądnym terminie. Zasada ta została wzbogacona o określone gwarancje wśród których kluczową rolę odgrywa instytucja zwolnienia od kosztów sądowych.

Zasada Prawdy

Wg tej zasady sąd powinien dążyć do wydania orzeczenia zgodnego ze stanem faktycznym i prawnym. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego ponieważ dochodzenie prawdy zostało ograniczone do następującego zakresu:

1. przeprowadzanie dowodów zawnioskowanych przez strony

2. przeprowadzenie z urzędu dowodów ale tylko takich, które wynikają z akt sprawy albo z oświadczeń stron

3. informowanie stron działających bez zawodowego pełnomocnika o przysługujących ich środkach procesowych a także skutkach ich wykorzystania lub zaniechania

Zasada Bezpośredniości

Przyjmuje się, że sąd powinien przed wydaniem orzeczenia zapoznać się ze zgromadzonym materiałem dowodowym bezpośrednio. Ta zasada nie ma charakteru bezwzględnego ponieważ występują dwa wyjątki:

1. orzeczenie może wydać człowiek składu orzekającego, który brał udział w sprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia

2. instytucja sędziego wyznaczonego i sądu wezwanego - jeżeli względy ekonomiki procesowej na to wskazują skład orzekający może wyznaczyć sędziego ze swego grona, który przeprowadzi postępowanie w innym okręgu sądowym albo zwrócić się do sądu rejonowego w taką pomoc.

Zasada ta odnosi się do postępowania w I instancji, ponieważ w II instancji sąd może nie dopuścić dodatkowych dowodów i oprzeć się na materiale zgromadzonym w I instancji.

Zasada Jawności

Wprowadzona z uwagi na możliwość kontroli społecznej, w zdecydowany sposób poprawia bezstronność i jawność orzekania. Jawność poddaje się analizie w dwóch aspektach:

1. wewnętrzna - względem stron i uczestników postępowania - przejawia się tym, że osoby te biorą udział w czynnościach procesowych, mają prawo dokonywać notatek, odpisów z akt sprawy. Wyjątkiem w tym zakresie są posiedzenia niejawne na które sąd może zapraszać tylko wybranych uczestników albo nikogo. Te posiedzenia dotyczą kwestii formalnych o charakterze incydentalnych np. jeśli podana przez pozwanego wartość przedmiotu budzi wątpliwości.

2. zewnętrzna - względem osób trzecich - objawia się tym, że osoby pełnoletnie mogą być obecne w postępowaniu w charakterze publiczności. Wyjątek stanowi posiedzenie przy drzwiach zamkniętych, jeżeli istnieją ku temu przesłanki np. ochrona tajemnicy państwowej, tajemnicy moralnej itd. - to sąd może zarządzić posiedzenie z wyłączeniem publiczności.

Zasada Równości Stron

Postępowanie cywilne zmierza przede wszystkim do przymusowej realizacji prawa cywilnego materialnego, w których występują stosunki oparte na zasadzie równości stron, stąd ta cecha charakteryzuje proces cywilny, w którym obie strony mają zagwarantowany taki sam arsenał środków prawnych dla dochodzenia roszczeń i obrony swoich praw. Jej elementem jest reguła wysłuchania stron, która ma gwarantować, że zarówno powód jak i pozwany przedstawią swoje wnioski, stwierdzenia i dowody na ich poparcia.

Zasada Rozporządzalności (zwana także Zasadą Dyspozytywności)

Zgodnie z nią to strony są głównymi dysponentami uprawnień procesowych kształtującymi tok postępowania. Zasada ta oparta jest na dwóch filarach:

1. Postępowanie wszczyna się nie z urzędu, a na wniosek stron, wyjątki dotyczą postępowania nieprocesowego np. sądu rodzinnego.

2. Sąd nie orzeka ponad żądanie stron jedynie w sprawach alimentacyjnych, sprawach wynikających ze stosunku pracy oraz w sprawach o odszkodowanie z tytułu czynów niedozwolonych. Sąd może poinformować stronę działającą bez zawodowego pełnomocnika o przysługujących jej roszczeniach.

Rozporządzalność ma wymiar formalny i materialny.

• Wymiar formalny - strony dysponują środkami procesowymi kształtującymi postępowanie np. mogą cofnąć pozew, ograniczyć bądź rozszerzyć powództwo, zawrzeć ugodę itp.

• Wymiar materialny - wszczęcie postępowania nie ogranicza uprawnień stron do dysponowania przedmiotem sporu. Zbycie tego przedmiotu może skutkować tylko tym, że nabywca za zgodą obu stron wstąpi w miejsce zbywcy do postępowania.

Zasada Sporności ( zwana także Zasadą Kontradyktoryjności)

Strony (powód i pozwany) mają uprawnienie do kierowania procesem i przeciwstawienia sobie twierdzeń i dowodów. Sąd ma jedynie za zadanie wysłuchać prezentacji dokumentów i wyłącznie na tej podstawie przedstawionego przez strony materiału dowodowego wydać orzeczenie rozstrzygające spór.

Wyjątki od tej zasady:

- W sprawach jedynie w zakresie prawa rodzinnego i opiekuńczego jak również w prawie pracy, sąd zachowuje dodatkowe uprawnienia ingerowania w przebieg sporu.

Sąd - Jest to niezawisły organ państwowy powołany do stosowania prawa w zakresie rozstrzygania sporów między podmiotami pozostającymi w sporze, a także decydowania o przysługujących uprawnieniach, oraz dokonywania innych czynności określonych w ustawie lub umowach międzynarodowych

Właściwość Sądu - Do rozpoznania spraw cywilnych oznacza rozgraniczenie kompetencji poszczególnych sądów ja też dokonywania czynności w postępowaniu sądów oraz ustalenia zasad według których dana sprawa ma być wniesiona celem rozpoznania

Głównymi kryteriami podziału właściwości sądu są:

• rodzaj czynności procesowych

• rodzaj spraw, które muszą być przedmiotem rozpoznania oraz zasięg terytorialny oparty o przesłankę podmiotową np. miejsce zamieszkania jednej ze stron postępowania albo przesłankę przedmiotową np. miejsce położenia przedmiotu sporu

• popełnienie czynu

• dokonanie określonej czynności prawnej

Podział:

• Podział według źródła określania właściwości

• Właściwość ustawowa - czyli taka, która wprost została określona w Kpc.

• Właściwość umowna - strony określają samodzielnie w drodze umowy prorogacyjnej, umowa taka musi być sporządzona na piśmie, a może przyjąć dwie formy

1. klauzuli w umowie właściwej

2. odrębna umowa

W takiej umowie prorogacyjnej strony mogą wskazać jeden sąd jako konkretny, jeden sąd jako właściwy do rozpoznania sprawy albo umożliwić powodowi wybór spośród kilku możliwości. Umowa prorogacyjna nie może dotyczyć spraw rozpoznawanych w ramach właściwości wyłącznej, a także spraw rozpoznawanych w postępowaniach nieprocesowych np. spraw spadkowych.

• Właściwość delegacyjna - jest to właściwość, która oznacza sąd przełożony nad określonym sądem albo sąd najwyższy w przypadkach ściśle określonych w ustawie.

• Podział ze względu na kryterium określania właściwości

• Właściwość rzeczowa - określa jakiej rangi sąd jest właściwy do rozpoznawania spraw danego rodzaju w I instancji, regułą jest właściwość rzeczowa sądów rejonowych, natomiast wyjątkiem jest rozpoznawanie spraw w I instancji przez sądy okręgowe. Katalog ten zawiera art. 17 Kpc należą do nich sprawy szczególnej rangi wymagające doświadczenia zawodowego i wysokiej rangi sędziów np. sprawy z zakresu prawa prasowego, z zakresu ochrony praw autorskich, z zakresu ochrony praw własności przemysłowej, sprawy o rozwód, sprawy takie których wartość przedmiotu sporu przekracza 75 tys. zł.

• Właściwość miejscowa - określa, który sąd jest właściwy wg. Kryterium podziału administracyjnego państwa.

Właściwość miejscowa
ogólna	Szczególna
		Przemienna	wyłączna

1. sądem właściwości ogólnej jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego zgodnie z art. 25 Kc, miejsce zamieszkania to miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu, z kolei siedziba osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej określa akt kierujący ten podmiot np. ustawa, statut, umowa itp. Jeżeli nie ma takiego rozstrzygnięcia w tym akcie to siedzibą jest miejscowość, w której znajdujące się organy zarządzające danego podmiotu. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania to stosuje się wtedy właściwość subsydiarną, w której kryterium jest miejsce pobytu pozwanego jeżeli to kryterium ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego na obszarze RP.

2. Właściwość szczególna - ustawodawca uznał, że ze względu na ochronę zasadniczych wartości, niektóre kategorie spraw muszą mieć określoną właściwość w odmienny sposób niż wynika to z zasad ogólnych

1. Właściwość przemienna - w tym przypadku ustawodawca zapewnił ochronę podmiotom słabszym poprzez wprowadzenie możliwości wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej, a sądem właściwości przemiennej np. w sprawach alimentacyjnych - sądem właściwym jest tez sąd miejsca zamieszkania uprawnionego, podobnie w sprawach z zakresu prawa pracy - sądem właściwym jest też sąd w którym znajduje się zakład pracy albo gdzie praca była jest lub miała być wykonywana.

2. Właściwość wyłączna - wyłącza stosowanie właściwości ogólnej ponieważ określa iż tylko jeden sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy ze względu np. na zasady ekonomiki postępowania ( np. w sprawach dotyczących nieruchomości i związanych z nimi prac rzeczowych wyłącznie właściwym sądem jest sąd znajdujący się w tej miejscowości)

Właściwość funkcjonalna - odnosi się ona do spraw nie jako całości ale rozdziela pomiędzy sądy poszczególne czynności jakie są wykonywane począwszy od wszczęcia postępowania a skończywszy na wydaniu prawomocnego orzeczenia (np. zezwolenie od postanowienia wydanego z I instancji przez sąd okręgowy rozpoznaje sąd apelacyjny).

Wartość przedmiotu sporu

• z jej wysokością związana jest : wysokość wpisów i opłat sądowych, właściwość rzeczowa sądu

• art. 19 w sprawach o roszczenie pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu

• w innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie tę kwotę

• nie wlicza się tu odsetek, pożytków i kosztów żądanych obok roszczenia głównego.

Pojęcie dobra osobistego (wg Profesora Radwańskiego) odnosi się do uznanych przez system prawny wartości obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie. Dobra osobiste są atrybutem każdej osoby fizycznej i są nie odłącznie z nią związane. Dobra osobiste trudno wyrazić w wartości ekonomicznej np. pieniężnej.

Środki ochrony dóbr osobistych:

w razie bezprawnego naruszenia bądź zagrożenia prawa osobistego uprawnionemu służą środki ochronne w postaci powództw (określone żądanie powoda):

1. o ustalenie (art. 189 KPC - powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny)

2. zaniechanie (żądanie powoda zaniechania działań, które zagrażają dobrom osobistym lub je narażają - art. 24 Kc)

3. usunięcie skutków naruszenia (roszczenie jest to żądanie objęte powództwem, ma zastosowanie w tych przypadkach gdy nastąpiło już naruszenie dobra osobistego np. sprostowanie, przeprosiny pisemne w odpowiedniej treści i formie)

4. zadośćuczynienie pieniężne bądź zapłata na cel społeczny (art. 24 §1 Kc)

Stosunki majątkowe - stosunki własnościowe powstałe na tle przynależności rzeczy i innych dóbr do danego podmiotu, czyli dotyczące społecznego korzystania z tych dóbr lecz również stosunki polegające na wymianie dóbr i usług. Stosunki majątkowe mają za przedmiot interes natury ekonomicznej.

Stosunki niemajątkowe - to stosunki, które nie mają bezpośrednio wartości ekonomicznej, co jednak nie włącza, że mogą one niekiedy być ściśle powiązane ze stosunkami majątkowymi. Dominują w dziale prawa cywilnego zwanego prawem rodzinnym.

Powinowactwo - stosunek prawny zachodzący między jednym z małżonków i jego krewnymi a krewnymi drugiego małżonka.

Skarb Państwa

Pojęcie Skarbu Państwa wywodzi się ze starożytnego Rzymu. Rozdzielenie Skarbu Królewskiego i Publicznego w Polsce nastąpiło w 1590r. za panowania Zygmunta III Wazy.

Obecnie Skarb Państwa jest w Polsce instytucją prawną występującą w stosunkach cywilno - prawnych jako podmiot praw i obowiązków, dotyczących tej części mienia państwowego, która nie pozostaje pod zarządem innych państwowych osób prawnych. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych jednostek gospodarczych będących osobami prawnymi samodzielnie gospodarującymi częścią mienia ogólnonarodowego.

Skarb państwa odpowiada za jednostki budżetowe i dysponuje jako podmiot praw i obowiązków zasobami finansowymi budżetu państwa. Skarb Państwa jest jedyną osobą prawną, która nie posiada żadnych organów, ale tę rolę organów spełniają STATIONES FISCI - jest to państwowa jednostek organizacyjna (samorządowa) nie posiadająca osobowości prawnej, która w stosunkach cywilno prawnych działa w ramach swoich zadań w imieniu i i na rzecz Skarbu Państwa.

Przykłady STATIONES FISCI:

• Rada Ministrów

• Poszczególni ministrowie (np. Minister Skarbu Państwa)

• Wojewoda

• Starosta

• Burmistrz

• Prezydent miasta

• Wójt

• Marszałek

Skarb Państwa jest uważany za synonim silnego państwa i jest zbiorczą nazwą dla różnego rodzaju jednostek państwowych. Skarb Państwa jest szczególnym rodzajem osoby prawnej, która działa przez Stationes fisci tzn. nie posiadające osobowości prawnej jednostek organizacyjnych będące częścią Skarbu Państwa, które w jego imieniu i na jego rachunek występuje w obrocie cywilno prawnym.

W Polsce Skarb Państwa w zakresie ochrony majątku i interesów zastępuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.

Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa

• jest podstawową jednostką organizacyjną, nad którą nadzór sprawuje Minister Właściwy do SP

• Prokuratoria Generalna jest jednak niezależna w zakresie podejmowanych działań i wydawania opinii prawnych

• PG kieruje Prezes PG przy pomocy wiceprezesów oraz dyrektorów wydziału

• W Prokuratorii Generalnej zatrudnieni są radcowie, starsi radcowie PG, pracownicy pomocniczy i obsługi

Kompetencje:

1. wyłączne zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym we wszystkich sprawach

2. zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed sądami powszechnymi, wojskowymi i polubownymi w sprawach o wartości sporu przewyższający 1 000 000 zł.

3. Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy lub rozporządzenia Rady Ministrów nie zgodnych z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą

4. Wydawanie opinii prawnych na wniosek państwowych jednostek organizacyjnych.

Zasady funkcjonowania PGSP określa ustawa z dn. 08 lipca 2005 o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

Wady oświadczenia woli

Dział IV

Art. 82 - brak świadomości lub swobody

Art. 83 - pozorność oświadczenia woli

Art. 84 - błąd, błąd istotny

Art. 85 - zniekształcenie oświadczenia przez posłańca

Art. 86 - podstęp

Art. 87 - groźba bezprawna

Art. 88 - Uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem błędu lub groźby

Wyłączenie sędziego jest instytucją, która ma na celu zapewnienie należytej jakości rozstrzygnięć poprzez zagwarantowanie bezstronności sędziego. Tym samym ma ono eliminować wszystkie sytuacje, w których może zaistnieć wątpliwość co do tej bezstronności. Wyłączenie następuje w dwóch rodzajach:

1. Z mocy ustawy art. 48 Kpc - Kodeks określa katalog przypadków, w których sędzia nie ma prawa brać udziału w postępowaniu m.in. z następujących przyczyn rodzinnych (np. jest małżonkiem, krewnym lub spowinowaconym do drugiego stopnia strony lub przedstawiciela strony, adoptowanym lub adoptującym), wynikają z przyczyn proceduralnych (brał udział w rozstrzyganiu sprawy w niższej instancji, był pełnomocnikiem strony). Jeżeli sędzia mimo zakazu weźmie udział w takiej rozprawie to nie tylko naraża się na odpowiedzialność dyscyplinarną ale również skutkuje to nieważności postępowania.

2. Na wniosek strony lub innego uczestnika postępowania art. 49 - 50 KPC - ustawodawca nie był w stanie skatalogować wszystkich przypadków, w których związki pomiędzy sędzią a stroną lub jej pełnomocnikiem są tego rodzaju iż mogą budzić wątpliwości co do jego obiektywizmu np. konkubinat, przyjaźń, wspólne zainteresowania, w takiej sytuacji można złożyć wniosek o wyłączenie sędziego, w którym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wyłączenie. Wniosek taki w formie pisemnej należy złożyć najpóźniej do pierwszej rozprawy chyba, że wnioskodawca wykaże, iż wcześniej nie wiedział o tych okolicznościach albo, że okoliczności te powstały w okresie późniejszym

Zasady wyłączenia sędziego stosuje się odpowiednio do innych podmiotów np. protokolantów, ławników, biegłych i tłumaczy.

Strony postępowania

Aby być stroną postępowania należy spełniać następujące warunki: mieć zdolność sądową, zdolność procesową, zdolność postulacyjną, legitymację procesową.

Zdolność sądowa - przysługuje osobom fizycznym, które posiadają zdolność prawną, a więc od chwili narodzin do chwili śmierci stąd też uznaje się ją jako zdolność o charakterze biernym ograniczającą się do bycia stroną, mają ją również osoby prawne. Natomiast jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej (np. spółki jawne, partnerskie ) uzyskają zdolność sądową tylko w wyraźnie określonych przypadkach np. w sprawach gospodarczych jeśli prowadzą działalność gospodarczą a przedmiot sporu tej działalności dotyczy, w sprawach z zakresu prawa pracy jeśli są pracodawcą.

Zdolność procesowa - to zdolność do skutecznego wykorzystania czynności prasowych, jest ona ściśle połączona ze zdolnością do czynności prawnych na gruncie prawa cywilnego . zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Zdolność taka określa się w następujących grupach:

brak zdolności do czynności prawnych - osoby do 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione - w imieniu tych osób takich czynności dokonuje przedstawiciel ustawowy, rodzić, opiekun, a samodzielnie te osoby mogą wykonywać czynności życia codziennego.

1. osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych (między 13 a 18 rokiem życia) z wyjątkiem osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Te osoby mogą podejmować pracę zarobkową i dysponować własnym zarobkiem, a także mogą dysponować rzeczami oddanymi im do swobodnego użytku. W zakresie tych czynności mogą samodzielnie występować przed sądem.

2. pełna zdolność do czynności prawnych - osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione.

Z kolei osoby prawnej jednostki organizacyjne nabywają zdolność procesową wraz ze zdolnością sądową

Zdolność postulacyjna - odnosi się ona do skutecznego osobistego wykonywania czynności procesowych. Ma ona dwojakiego rodzaju ograniczenia:

1. faktyczne - wynikające z niepełnosprawności np. osoby głucho - nieme, dokonują czynności poprzez tłumacza języka mig owego lub z powodu nieznajomości języka sądu

2. prawne - oparte na przypisach proceduralnych, takim ograniczeniem jest przymus adwokacki, może mieć on charakter względny i bezwzględny:

• względny - daje prawo wyboru stronie pomiędzy osobistym prowadzenie sprawy a umocowaniem zawodowego pełnomocnika, tym samym wyklucza np. członków rodziny bez przygotowania zawodowego

• bezwzględny - obliguję stronę do skorzystania z zawodowego pełnomocnika (zastosowany w Polsce w postępowaniu przed Sądem Najwyższym), z tego obowiązku zwolniona jest strona, która jest adwokatem, radcą prawnym, notariuszem, sędzią, prokuratorem, doktorem habilitowanym lub profesorem nauk prawnych polskich szkół wyższych.

Prawo Cywilne Materialne

Na prawo cywilne materialne składają się normy regulujące stosunki społeczne o charakterze majątkowym i niemajątkowym.

• materialne - prawo rzeczowe

• niematerialne - są to dobra osobiste, zdrowie

Prawo Cywilne Formalne (postępowanie cywilne)

Składa się na nie ogól przepisów praw normujących właściwość sądów i innych organów (np. Komornik) oraz regulujących postępowanie przed tymi organami bądź sądami.

Strony procesu cywilnego:

• powód - wierzyciel

• pozwany - dłużnik

Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczeń do których zobowiązał się w umowie to wierzyciel może skierować sprawę do sądu i na drodze przymusu państwowego dochodzić swoich roszczeń.

Sądy Powszechne

• rejonowe

• okręgowe

• apelacyjne

• najwyższy

Powód Osoba, która wszczyna postępowanie poprzez wniesienie powództwa do sądu

Pozwany Osoba przeciwko, której powództwo zostało skierowane

Powództwo

Skierowany do sądu wniosek o przeprowadzenie procesu w celu ochrony praw podmiotowych strony powodowej.

Wszczęcie procesu cywilnego następuje w drodze wytoczenia powództwa, które dokonuje się przez wniesienie pozwu na piśmie.

Pozew Jest pismem procesowym zawierającym żądania powoda udzielenie mu ochrony prawnej aby pozew został skutecznie złożony, strony muszą posiadać zdolność sądową i zdolność procesową. Zdolność sądowa jest formalno - prawnym odpowiednikiem zdolności prawnej, zaś zdolność procesowa jest odpowiednikiem zdolności do czynności prawnej.

Sąd nada bieg pismu procesowemu pod warunkiem uiszczenia przez powoda ustalonego przez sąd wpisu procesowego, wysokość wpisu zależy od:

• wartości przedmiotu sporu

• rodzaju sprawy. Który ma być przedmiotem rozpoznania

o kosztach procesowych mówi art. 98 Kpc

Pozwy dzielą się na trzy rodzaje i jest to:

• pozew o świadczenie

• pozew o ustalenie

• pozew o ukształtowanie

Pozew o świadczenie

• jest najczęściej spotykany (np. pozew o zapłatę)

• powód kieruje do sądu pod adresem pozwanego żądanie określonego zachowania się polegającego z reguły na zapłacie określonej sumy pieniężnej np. zapłaty ceny, czynszu najmu, wynagrodzenia za świadczona usługę, wydania rzeczy, naprawienia szkody.

Pozew o ustalenie

• składany jest w sytuacjach, w których powód nie domaga się od pozwanego spełnienia określonego świadczenia, a jedynie określenia przez sąd istnienia prawa lub stosunków prawnych

• zalicza się np. żądanie stwierdzenia nieważności umowy

Pozew o ukształtowanie

• mamy z nim doczynienia wówczas gdy powód ma interes prawny w tym aby sąd w sposób odmienny niż to miało miejsce dotychczas ukształtował, a nawet rozwiązał łączący go stosunek prawny z pozwanym.

• Np. wyrok rozwodowy

Krajowy Rejestr Sądowy

Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) - rodzaj rejestru publicznego prowadzony przez wybrane sądy rejonowe i Ministerstwo Sprawiedliwości.

KRS składa się z trzech osobnych rejestrów:

• przedsiębiorców (tu wpisuje się w szczególności spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorców tzw. zagranicznych, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby jeżeli wykonują działalność gospodarczą i nie podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru stowarzyszeń i fundacji, oddziały przedsiębiorstw zagranicznych działających na terytorium Polski)

• stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki społecznej

• dłużników niewypłacalnych

KRS działa od 1 stycznia 2001 roku w opraciu o ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17, poz. 209 z późniejszymi zmianami). Zastąpił istniejący poprzednio rejestr handlowy.

KRS pełni dwie zasadnicze funkcje:

• informacyjną - funkcja informacyjna polega na tym, że KRS stanowi ogólnopolską bazę danych o podmiotach uczestniczących w obrocie gospodarczym.

• Legalizacyjną - funkcja legalizacyjna polega na tym, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często jest to jednoznaczne z uzyskaniem osobowości prawnej).

KRS jest jawny pod względem formalnym - każdy zainteresowany ma prawo zapoznać się z danymi wpisanymi do rejestru, otrzymać odpis, wyciąg lub zaświadczenie dotyczące danych zawartych w rejestrze. Wpisy do rejestru podlegają obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Wpisy do rejestru cieszą się specyficznymi domniemaniami:

1. domniemanie powszechnej znajomości ogłoszonych wpisów - od dnia ogłoszenia wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisu w rejestrze,

2. domniemanie prawdziwości wpisów - domniemywa się, ze dane wpisane do rejestru są prawdziwe,

3. domniemanie zgodności danych wpisanych do rejestru z treścią zgłoszenia

Odpowiedzialność cywilna

Są to ujemne konsekwencje ponoszone przez podmioty prawa w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenionych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej celem realizacji ciążącego na niej obowiązku (najczęściej związana z długiem - dłużnik, wierzyciel)

Źródła odpowiedzialności cywilnej

1. odpowiedzialność deliktowa - jest to odpowiedzialność wyrządzona czynem niedozwolonym

2. odpowiedzialność kontraktowa - z tytułu nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, który powstał na wskutek dokonania czynności prawnej, najczęściej umowy.

Rodzaje odpowiedzialności cywilnej

1. Odpowiedzialność osobista (majątkowa) - polega na tym, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym za wyrządzoną szkodę.

2. Odpowiedzialność rzeczowa - dłużnik odpowiada jedynie określoną rzeczą (np. zastaw lub hipoteka). Gwarancja zaspokojenia wierzyciela daje oznaczony przedmiot majątkowy, w którym zabezpieczono wierzytelność.

Rola Prokuratora w postępowaniu Cywilnym

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym może przedstawiać się dwojako, może on wszcząć postępowanie (wytoczyć powództwo), może też wziąć udział w toczącym się już postępowaniu.

Ograniczenie prokuratora polega na tym, że nie może on samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu. Może wytoczyć powództwo, działając dla ochrony praworządności i interesu społecznego. Prokurator ma samodzielne stanowisko w procesie tylko wówczas, gdy nie wytacza powództwa na rzecz oznaczonej osoby. Jest on wtedy dysponentem czynności procesowych. Wstępując do postępowania prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może on zatem składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Prokurator może również zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy, przy czym terminy ustanowione dla stron wiążą również prokuratora.

---