Gr. A

1. Kim był Wałgierz Wdały, o którym opowiada zakonnik w Tyńcu?

1. rycerz, który zabił ukochaną i jej kochanka,

2. rycerz, który pomógł Zbyszkowi,

3. przyjaciel Zawiszy Czarnego,

4. wszystkie odpowiedzi są poprawne.

2. Dlaczego podczas pobytu Zbyszka w wieży zapomniano o nim?

1. bo ludzie nie chcieli mieć z nim (jako ze złoczyńcą) do czynienia,

2. bo ludzie bali się złych mocy grasujących w więzieniu,

3. bo wszyscy modlili się za królową Jadwigę, która zmarła,

4. bo strażnicy chcieli się zemścić na młodym rycerzu.

3. Kto przyjechał do Spychowa ustalać warunki wypuszczenia Danusi?

1. Kuno Lichtenstein,

2. Rotgier,

3. Zbyszko i Maćko,

4. Zakonnica i pątnik.

4. W jaki sposób zginął Zych ze Zgorzelic?

1. podczas bitwy pod Grunwaldem,

2. został powieszony na drzewie przez zbójów,

3. został ugodzony strzałą podczas wyprawy na Śląsk,

4. zginął w pojedynku, który odbył się w Krakowie.

5. Jakie miasto po raz trzeci chce oblegać Skirwoiłła?

1. Krześnię,

2. Zgorzelice,

3. Królewiec,

4. Nowe Kowno.

6. Kto odprowadzał więźnia Zygryfa de Lowe ze Spychowa do granicy?

1. ksiądz Kaleb,

2. Tolima,

3. Zbyszko z Bogdańca,

4. Jurand.

7. Jakie imiona nosili bliźniacy - pierworodni synowie Jagienki?

1. Jurand i Danut,

2. Cztan i Wilk,

3. Maćko i Powała,

4. Maćko i Jaśko.

8. Z kim ożenił się pan de Lorche?

1. z Anną Danutą,

2. z Danusią Jurandówną,

3. z Jagienką z Długolasu, córką Mikołaja,

4. z Izabellą z Kozinej Wody.

9. Niewolników jakiej narodowości ofiarował Zbyszkowi Zawisza? ..................................................

10. Kto jest chrzestnym Jagienki? ..................................................................................................

11. Jak nazywał się Czech, którego Jagienka podarowała Zbyszkowi? ..............................................

12. Do jakiego grodu przyjechał Jurand, by wykupić dziecko? .........................................................

13. Kto przyjął rzuconą przez Rotgiera rękawicę? ...........................................................................

14. Do jakiego miasta jadą Jagienka i Maćko, by odnaleźć chorego opata? ......................................

15. Kto przekazuje informację, że żona Zbyszka przewożona jest w kołysce między dwoma końmi i pilnuje jej brat Arnold oraz Zygfryd de Lowe? .........................................................................

16. W jaki sposób umiera Zygfryd de Lowe? ..................................................................................

17. Podkreśl trzy miasta krzyżackie, w których toczy się akcja:

Getynga, Malbork, Szczytno, Sieradz, Nowe Kowno, Spychów, Rzym, Jerozolima, Warszawa, Kraków

18. Skreśl złe odpowiedzi:

Po śmierci Jagienki / Danusi Zbyszko powrócił do Spychowa, gdyż musiano posłać kogoś z okupem za Maćka / Juranda. Posłano więc ks. Kaleba / starego Tolimę. Nie dotarł on jednak do Lichtensteina / braci von Baden i ów nadal znajdował się w niewoli krzyżackiej / litewskiej.

19. Podane niżej wydarzenia połącz z odpowiednimi postaciami:

Wydarzenie:	Postać:
Atak na posła krzyżackiego	Rotgier
Uratowanie skazańca przed śmiercią	Zbyszko i Jagienka
Okaleczenie Juranda	Zbyszko
Polowanie na niedźwiedzia	Zygfryd de Lowe
Darowanie życia Zygfrydowi de Lowe	Danusia
Pojedynek ze Zbyszkiem	Hlawa
Wyprawa do Malborka z glejtem	Cztan z Rogowa i Wilk z Brzozowej
Bitka w gospodzie ze Zbyszkiem	Jurand
Rozpoznanie Juranda na gościńcu	Maćko

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Rozwiązania: 1.A, 2.C, 3.D, 4.C, 5.D, 6.B, 7.D, 8.C, 9. Turcy, 10. Opat, 11. Hlawa, 12. Szczytno, 13. Zbyszko, 14. Sieradz, 15. Sanderus, 16. Powiesił się na drzewie, 17. Malbork, Szytno, Nowe Kowno.

18. Złe odpowiedzi to: Jagienki, Juranda, Ks. Kaleba, Lichtensteina, litewskiej.

19. Poprawne połączenia

Atak na posła krzyżackiego - Zbyszko

Uratowanie skazańca przed śmiercią - Danusia

Okaleczenie Juranda - Zygfryd de Lowe

Polowanie na niedźwiedzia - Zbyszko i Jagienka

Darowanie życia Zygfrydowi de Lowe - Jurand

Pojedynek ze Zbyszkiem - Rotgier

Wyprawa do Malborka z glejtem - Maćko

Bitka w gospodzie ze Zbyszkiem - Cztan z Rogowa i Wilk z Brzozowej

Rozpoznanie Juranda na gościńcu - Hlawa

Gr. B

1. Jaka święta przepowiedziała wojnę polsko-krzyżacka?

1. Brygida,

2. Anastazja,

3. Jadwiga,

4. Anna.

2. Z jakiego miasta pochodził Sanderus?

1. Szczytna,

2. Rzymu,

3. Warszawy,

4. Torunia.

3. Kto obiecał Danusi balsam na ranę zadaną przez tura Zbyszkowi?

1. Jurand,

2. Hugo de Danveld,

3. Urlyk von Jungingen,

4. Pan de Lorche.

4. Kto Danusi i Zbyszkowi udzielił ślubu?

1. Ksiądz Wyszoniek, kapelan książęcy,

2. Ksiądz Kaleb, kapelan w Spychowie,

3. Ksiądz w Krześni,

4. Opat, chrzestny Jagienki.

5. Którego z porywaczy córki zabił w krzyżackiej twierdzy Jurand?

1. Lichtensteina,

2. Dunvelda,

3. Zygfryda de Lowe,

4. Żadnego z powyższych.

6. Kim jest w powieści Diederich i w czym pomaga Zygfrydowi de Lowe?

1. Kat, pomaga w okaleczeniu Juranda,

2. Pasterz, donosi o zbliżającym się wojsku polskim,

3. Sprzedawca odpustów, jest jego prawą ręką,

4. Poborca podatków, pomaga w zdobyciu nielegalnych pieniędzy na zaciąg wojska.

7. Z kim ożenił się pan de Lorche?

1. z Anną Danutą,

2. z Danusią Jurandówną,

3. z Jagienką z Długolasu, córką Mikołaja,

4. z Izabellą z Kozinej Wody.

8. Jakie imię nosił brat Krzyżaka - Arnolda von Baden, który otoczył Zbyszka i Maćka w smolarni, gdzie znaleźli Danusię?

1. Helmut,

2. Kuno,

3. Amaderes,

4. Wolfgang.

9. Do czego Maćkowi potrzebne było niedźwiedzie sadło? ...........................................................

10. Jak nazywali się dwaj adoratorzy Jagienki i skąd pochodzili? .....................................................

11. Kogo przed Wigilią przysypał śnieg na gościńcu? .....................................................................

12. Jaką przyszłość Jurand przeznaczył swojemu dziecku? ..............................................................

13. Kto w niemym i ślepym starcu w łachmanach rozpoznał Juranda? ...............................................

14. Jaki znaczny jeniec dostał się w ręce Zbyszka po potyczce niedaleko Nowego Kowna? ................

..................................................................................................................................................

15. Kto wziął w dzierżawę Spychów po śmierci Juranda? ...............................................................

16. Kiedy dochodzi do pojedynku między Lichtensteinem a Maćkiem? .............................................

17. Podkreśl trzy miasta polskie, w których toczy się akcja:

Getynga, Malbork, Szczytno, Sieradz, Nowe Kowno, Spychów, Rzym, Jerozolima, Warszawa, Kraków

18. Skreśl złe odpowiedzi:

Aby wykupić Juranda / Maćka z niewoli Zbyszko dołączył do grona zbójców / posłów i udał się do Malborka / Królewca. Zbyszko odwiózł owego do Szczytna / Spychowa, którego zarząd pozostawiono księciu Januszowi / Hlawie.

19. Podane niżej wydarzenia połącz z odpowiednimi postaciami:

Postać:	Wydarzenie:
Cztan z Rogowa i Wilk z Brzozowej	Okaleczenie Juranda
Zbyszko i Jagienka	Uratowanie skazańca przed śmiercią
Rotgier	Atak na posła krzyżackiego
Zygfryd de Lowe	Rozpoznanie Juranda na gościńcu
Danusia	Darowanie życia Zygfrydowi de Lowe
Hlawa	Bitka w gospodzie ze Zbyszkiem
Zbyszko	Wyprawa do Malborka z glejtem
Jurand	Pojedynek ze Zbyszkiem
Maćko	Polowanie na niedźwiedzia

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Rozwiązania: 1.A, 2.D, 3.B, 4.A, 5.B, 6.A, 7.C, 8.D, 9. do wyleczenia rany, 10. Cztan z Rogowa i Wilk z Brzozowej, 11. Juranda i jego poczet, 12. klasztor, 13. Hlawa, 14. pan de Lorche, 15. Hlawa, 16. po bitwie pod Grunwaldem, 17. Sieradz, Spychów, Kraków, 18. Złe odpowiedzi to: Juranda, zbójców, Królewca, Szczytna, księciu Januszowi.

19. Poprawne połączenia

Cztan z Rogowa i Wilk z Brzozowej - Bitka w gospodzie ze Zbyszkiem

Zbyszko i Jagienka - Polowanie na niedźwiedzia

Rotgier - Pojedynek ze Zbyszkiem

Zygfryd de Lowe - Okaleczenie Juranda

Danusia - Uratowanie skazańca przed śmiercią

Hlawa - Rozpoznanie Juranda na gościńcu

Zbyszko - Atak na posła krzyżackiego

Jurand - Darowanie życia Zygfrydowi de Lowe

Maćko - Wyprawa do Malborka z glejtem

		1
2
3
		4
		5
					6
					7
				8
	9
			10
					11
	12
		13
					14
		15
16
					17

1. Poseł krzyżacki, którego zaatakował Zbyszko.

2. Wioska, której właścicielem i mieszkańcem był Zych.

3. Imię córki Mikołaja z Długolasu, później żony de Lorche.

4. Tam spodziewano się zastać chorego opata.

5. Zakon, który swą stolicą uczynił Malbork.

6. Imię Wielkiego Mistrza, który chciał odwlec wojnę z Polską.

7. Przygraniczna miejscowość, która należała do Juranda.

8. Książę litewski, któremu Krzyżacy porwali i zabili dzieci.

9. Stamtąd pochodził słynny rycerz - Powała.

10. Mąż Anny Danuty - księżnej mazowieckiej.

11. Ówczesna stolica Królestwa Polskiego.

12. Potykał się ze Zbyszkiem, ulubieniec Zygfryda.

13. Ksiądz, który mieszkał w twierdzy Juranda.

14. Rozsyłano je, aby powiadomić o wojnie.

15. Sławny polski rycerz - ... Czarny.

16. Inaczej Hlawa.

17. Wziął ślub z Jurandową córką.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Rozwiązania: Lichtenstein, Zgorzelice, Jagienka, Sieradz, Krzyżacki, Konrad, Spychów, Witold, Taczewo, Janusz, Kraków, Rotgier, Kaleb, wici, Zawisza, Głowacz, Zbyszko.

Hasło: Henryk Sienkiewicz

Poniższe cytaty mogą posłużyć jako materiały do wykorzystania przy pracy z grupie, zadaniu domowym lub zbiorowym tworzeniu charakterystyk głównych bohaterów.

Poleceniem może być odszukanie w tekście „Krzyżaków” danego fragmentu i zapisania kogo dotyczy i z jaką sytuacją (wydarzeniem) się wiąże.

„Tuż przy nim siedział młodzieńczyk o długich włosach i wesołym spojrzeniu, widocznie jego towarzysz lub może giermek, bo przybrany także po podróżnemu, w taki sam powyciskany od zbroicy skórzany kubrak”

(Zbyszko, gospoda pod Tyńcem)

„ (...) Mój bratanek także, który choć młody jest i gołowąs, niejeden już pancerz widział na ziemi.”

(Zbyszko, słowa Maćka w gospodzie)

„Jedna z dziewcząt, młódka jeszcze, może dwunastolatka, niosła też za księżną małą luteńkę, nabijaną miedzianymi ćwiekami. (...) Na głowie miała wianek, włosy puszczone po ramionach, suknię niebieską i czerwone trzewiczki z długimi końcami. Stojąc na ławce wydawała się małym dzieckiem, ale zarazem przecudnym jakbyś jakowaś figurka z kościoła albo z jasełeczek. Widocznie też nie pierwszy raz przychodziło jej tak stać i śpiewać księżnie, bo nie znać było po niej najmniejszego pomieszania.”

(Danusia, gospoda pod Tyńcem)

„Zbyszko patrzał z boku na jej jasne włosy, na podniesioną główkę, na zmrużone oczki i na całą postać oświeconą zarazem blaskiem świec woskowych i blaskiem wpadających przez otwarte okna promieni miesiąca - i zdumiewał się coraz bardziej.”

(Danusia, pierwsze spotkanie ze Zbyszkiem w gospodzie)

„Utrefiwszy naprzód pośpiesznie włosy, wsunął je w pątlik jedwabny, bursztynowymi paciorkami wiązany, z przodu zaś mający perełki prawdziwe. Następnie wdział jakę z białego jedwabiu naszytą w złote gryfy, u dołu zaś szlakiem ozdobną, z wierzchu opasał się pasem pozłocistym, podwójnym, przy którym wisiał mały kord w srebro i kość słoniową sprawny. Wszystko to było nowe, błyszczące i wcale krwią nie poplamione, chociaż łupem na młodym rycerzu fryzyjskim, służącym u Krzyżaków wzięte. Naciągnął następnie (...) prześliczne spodnie, w których jedna nogawica była w podłużne pasy zielone i czerwone, druga w fioletowe i żółte, obie zaś kończyły się u góry pstrą szachownicą. Za czym wdziawszy jeszcze purpurowe z długimi nosami trzewiki - piękny i wyświeżony udał się do izby ogólnej.”

(Zbyszko, gospoda pod Tyńcem)

„(...) szedł przybrany w swą zdobyczną białą jakę, haftowaną w złote gryfy i zdobną złotą frędzlą u dołu - w tym świetnym stroju wydawał się onom tłumów jakowymś książątkiem albo pacholęciem z wielkiego domu. Ze wzrostu, z barków, widnych pod obcisłym ubraniem, z tęgich ud i szerokich piersi wydawał się być mężem całkiem dojrzałym, ale nad tą postawą męża wznosiła się głowa dziecinna prawie i twarz młoda, z pierwszym meszkiem nad ustami - i zarazem cudna - twarz królewskiego pazia ze złotym włosem, uciętym równo nad brwiami, a puszczonym długo na ramiona. Szedł krokiem równym i sprężystym, ale z czołem pobladłym.”

(Zbyszko, przed egzekucją w Krakowie)

„Zbyszko ujrzał najdziwniejsze w świecie widowisko: oto na chybkim srokaczu sadziła ku nim siedząc po męsku dziewczyna z kuszą w ręku i z oszczepem na plecach. W rozpuszczone od pędu włosy pouczepiały się jej chmielowe szyszki; twarz miała rumianą jak zorza, na piersiach rozchełstaną koszulinę, a na koszuli serdak wełną do góry.”

(Jagienka, jej spotkanie ze Zbyszkiem po jego długiej nieobecności)

„Ubrany był w łosi kubrak i okrągłą pilśniową mychę, taką, jaką używano pod hełmy, włosy miał bez pątlika - obcięte równo nad brwiami, a po bokach spływające w złotych urojach na ramiona - zbliżał się szybko, rosły, hoży, do giermka z wielkiego domu zupełnie podobny.”

(Zbyszko, pobyt w Bogdańcu)

„(...) [od niej] bił po prostu blask zdrowia, młodości i siły. Stary opat nie próżno mawiał o niej, że wygląda jak na współ kalina, wpół sosenka. Wszystko w niej było piękne: i wysmukła postawa, i szerokie ramiona, i piersi jak ze skały wykłute, i czerwone usta, i modre oczki bystro patrzące. Była też przybrana staranniej niż poprzednio w lesie na łowach. Na szyi miała kraśne paciorki, kożuszek otwarty na przodzie, kryty zielonym suknem, spódnicę z samodziału w prążki i nowe buty.”

(Jagienka, jej przyjazd do Bogdańca)

„Ubrał się dla ciepła w kubrak łosi, bez rękawów; na ciemię nawdział żelazny czepiec z drutu, aby niedźwiedź nie mógł mu obedrzeć skóry z głowy, wreszcie wziął widły dobrze okute, dwuzębne, z zadziorami, i topór stalowy, szeroki, na dębowym toporzysku.”

(Zbyszko, polowanie na niedźwiedzia)

„(...) przypomniał sobie jej jasną twarz, jej przetowłosą główkę, jej chabrowe wianuszki i jej śpiewanie, jej czerwone trzewiczki z długimi nosami (...).”

(Zbyszko, rozmyśla o Danusi)

„(...) z natury harda, skora do wyśmiewania, a nawet zaczepna, stawała się stopniowo z nim coraz pokorniejsza zupełnie jak służka, która tylko w oczy patrzy, w czym by usłużyć i dogodzić, on zaś rozumiał tę jej wielką przychylność, był jej wdzięcznym i coraz mu milej było z nią przestawać.”

(Jagienka, zmiana pod wpływem Zbyszka)

„Odzież miała z czerwonego sukna podbitą gronostajami, czerwone rękawiczki i gronostajowy, naszyty złotem kapturek na głowie, spod którego wysuwały się na ramiona dwa warkocze. Nie siedziała też na koniu po męsku, ale na wysokim siodle z poręczą i ławeczką pod stopy, które ledwie było widać spod długiej i ułożonej w równe zagięty spódnicy.”

(Jagienka, droga do kościoła w Krześni)

„On zaś patrzał chciwie i z zachwyceniem na jej jasną, drobną głowę, na różowy pątliczek, na ramiona przybrane w obcisłą odzież, które przestawały już być dziecinne, i czuł, że wzbiera w nim jakby rzeka nowej miłości, która zalewa mu całe piersi. Czuł także na oczach, na ustach i na twarzy świeże jej pocałunki. Niegdyś dawała mu je ona tak jak siostra bratu i on przyjmował je jak od miłego dziecka.”

(Danusia, spotkanie ze Zbyszkiem w Przasnyszu)

„(...) ujrzał (...), bladą nieco od bezsenności, białą, z wiankiem nieśmiertelników na skroni, przybraną w sztywną, spadającą aż do ziemi sukienkę. Powieki miała ze wzruszenia przymknietę, rączyny opuszczone wzdłuż sukni i przypominała tak jakieś malowania na szybach, było w niej coś tak kościelnego, że Zbyszka zdjęło zdziwienie na jej widok, pomyślał bowiem, że nie dziewczynę ziemską, ale jakąś duszyczkę niebieską ma wziąć za żoną. A pomyślał to jeszcze bardziej, gdy klękła ze złożonymi dłońmi do komunii i przechyliwszy w tył głowę zamknęła całkiem oczy. Wydała mu się nawet wówczas jak umarła i aż lęk chwycił go za serce.”

(Danusia, ślub ze Zbyszkiem)

„(...) piersi, boki i grzbiet opinała [mu] pyszna, mediolańska zbroja, którą był swego czasu zdobył na Fryzach. Na głowie miał hełm z okapem nie zamknięty i bez piór, na nogach bycze skórznie. Na lewych ramionach dźwigali tarcze z herbami: na krzyżackiej była u góry szachownica, u dołu trzy lwy stojące na zadnich łapach, na Zbyszkowej - tępa podkowa. W prawicach dźwigali szerokie, straszne topory, osadzone na dębowych poczerniałych toporzyskach, dłuższych niż ramię rosłego męża.”

(Zbyszko, pojedynek z Rotgierem)

„I począł jej przygrażać palcem, śmiejąc się, ale patrzył na nią z wielkim upodobaniem, albowiem takiego pachołka nigdy w życiu nie widział. Na głowie miała pątliczek jedwabny czerwony, na sobie zielony sukienny kubrak, a zaś spodeńki buchaste przy biodrach, a dalej obcisłe, w których jedna nogawiczka była barwy pątlika, druga w podłużne pasy. I z bogatym kordzikiem przy boku, z uśmiechniętą i jasną jak zorza twarzą wyglądała tak ślicznie, że oczu nie można było od niej oderwać.”

(Jagienka, wyjazd z Maćkiem jako pachołek)

„On za to patrzał na nią i na jej wychudłą twarz z zastygłym wyrazem przerażenia, na zapadłe oczy, na potargane strzępy odzieży, w które była przybrana (...)”

(Danusia, jej odnalezienie w smolarni)

„(...) a potem przybladła nieco i nakrywszy oczy powiekami stała w złotej przepasce na ciemnych włosach i w niezmiernym blasku swej piękności, wysoka, smutna i cudna nie tylko do księżniczki, ale do prawdziwej królewny podobna. (...) Spoglądał kolejno to na złota przepaskę, która obejmowała jej białe jak śnieg czoło i ciemne włosy spadające w dwóch warkoczach na plecy, to na niebieską, obcisłą a bramowaną purpurowym szlakiem szalę, pod którą rysowała się wyraziście jej strzelista postać i dziewicza pierś - i mówił sobie: `Iście prawa księżniczka!' Ale potem uznał, że to nie tylko ubiór jest przyczyną odmiany i że choćby wzięła na siebie prosty kożuch to już by nie potrafił jej tak lekko brać i tak być z nią śmiałym jak dawniej.”

(Jagienka, dwórka u księżny Aleksandry)

„(...) Wrócił istotnie, ale jakiś dziwny: nie tylko wychudły, spalony wichrem polnym, wynędzniały, lecz zarazem obojętny i małomówny.”

(Zbyszko, przybycie do Bogdańca)

„Sam stary dziedzic na Koniecpolu, który był wojewodą sieradzkim, zdumiewał się jej widokiem i z zorzą poranną, a nawet i ze słonkiem ją porównywał, `które światu jasność daje, a nawet i stare kości żywszą gorącością napełnia'.”

(Jagienka, po ślubie ze Zbyszkiem)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wykorzystano:

1. H. Sienkiewicz, Krzyżacy, Warszawa 1998.

2. Z. Czarniecka - Rodzik, Lektury szkolne w ćwiczeniach i testach, Warszawa 1999.

Charakterystyka Maćka, Jagienki i Danusi - cytaty

---