Scenariusze zajęć na godziny wychowawcze dla klas pierwszych szkół gimnazjalnych i szkół średnich

Zajęcia integracyjne

>Zajęcia integracyjne służą zwiększeniu spójności grup , mają korzystny wpływ na komunikację i wzajemne zrozumienie, zwiększają poczucie bezpieczeństwa, poprawiają nastrój, podnoszą gotowość do współdziałania<

1. Cel ogólny : Stworzenie klimatu zaufania i bezpieczeństwa.

2. Cele operacyjne :

uczeń będzie miał pozytywne spojrzenie na swoich kolegów

uczeń dokładnie pozna swoich kolegów

uczeń pozna zasady klimatu zaufania.

3. Metody; pogadanka. zabawy symulacyjne

4. Środki : karteczki

5. Forma : organizacyjna, indywiadualna, zabawowo - rozrywkowe

Przebieg zajęć:

Wprowadzenie - nauczyciel - wychowawca informuje uczniów o celu zajęć. Co te zajęcia powinny nam dać. Co będziemy na nich robić (rozmawiać, poznawać się). Będziemy budować klimat bezpieczeństwa. przez wytworzenie miłego nastroju nie tylko na tych lekcjach, ale również i na innych. Podkreślenie, że proponowane ćwiczenia mają służyć wyłącznie sprawniejszej pracy w grupie i rozwojowi wszystkich jej uczestników, a nie być tylko źródłem zbierania o nich informacji, któremu mogłyby być wykorzystane przeciwko nim.

2. Zaufaniu i atmosferze bezpieczeństwa sprzyja poczucie równości praw wszystkich uczestników zajęć , toteż warto przeprowadzać tego typu zajęcia w kręgu, a nie tradycyjnie w ławkach. Możliwy jest wówczas kontakt wzrokowy każdej osoby z każdą

.

3. Nauczyciel - wychowawca przekazuje młodzieży kilka informacji o sobie. Przedstawia się. Jakiego przedmiotu uczy, jak długo pełni funkcję wychowawcy. Jak długo pracuje z młodzieżą. Można tu wtrącić jakiś ciekawy epizod ze swojej pracy - po to, by atmosfera stała się bardziej luźna i szczera.

4. „IMIONA I PIŁKA” - Uczestnicy siedzą w kręgu i rzucają piłką do swojego kolegi. Kto ją złapie mówi swoje imię i imię osoby, od której ją dostał. np. Mam na imię .Anna... a dostałam piłkę od Andrzeja W tym momencie opowiada kilka słów o sobie np. Do szkoły chodziłam ............... moje zainteresowania kształtują się wokół ..................Lubię to .............. Moim marzeniem jest ........itp.

5. Imiona A B C .....

Gra dla osób w celu utrwalenia imion. Wszyscy siedzą , nauczyciel mówi: Wszyscy którzy mają imię na literę A podnoszą się . Teraz proszę powtórzyć swoje imiona. Kto ma imię na literę B .... itp. Celem tych zajęć jest wprowadzanie zażyłej atmosfery.

6. Gra z kłębkiem wełny

Uczestnicy siedzą. Nauczyciel rzuca do kogoś kłębek wełny, zatrzymując koniec nitki w ręku i równocześnie stawia mu jakieś pytanie, na które dany uczestnik odpowiada

( ale bez przymusu). Po udzieleniu odpowiedzi, rzuca kłębek do kogoś innego, zatrzymując nitkę w ręku i stawiając również jakieś pytanie. W ten sposób, przez kolejne rzucanie kłębka, tworzy się między uczestnikami siatka. Pytania mogą być różne, np. Jak się czujesz?, Co ostatnio ciekawego czytałeś? Jak spędziłeś wakacje ? Jakie miałaś najpiękniejsze przeżycia itp...

Można też przyjąć zasadę, iż temu do kogo rzuca się kłębek, mówi się coś pozytywnego . Kiedy uczestnicy połączeni są siatką z nitek wełny. można spytać co teraz odczuwają, oraz powiedzieć kilka słów na temat wspólnoty. Na zakończenie likwiduje się siatkę przez kolejne odrzucanie kłębka i nawijanie nitki.

7. Człowiek dla własnego rozwoju wykorzystuje więzi i podobieństwa między ludźmi, co daje poczucie tożsamości grupowej.

Na podłodze kładę 3 duże koła z papieru JA, GRUPA a trzecie bez nazwy. Proszę uczestników o wybranie któregoś koła, czy uważamy, że zdecydowanie można być jakby obok innych, liczyć tylko na siebie, czy wręcz przeciwnie - tylko życie w grupie, z ludźmi zapewnia dobre samopoczucie. Jeśli ktoś się zdecyduje na pierwszy wariant wybiera koło Ja i wokół niego się gromadzi, a kto drugi - koło GRUPA. Niezdecydowani gromadzą się przy kole trzecim. Pytam uczestników , dlaczego tak zdecydowali. Dyskusja. Puste koło utożsamia „złoty środek” czyli identyfikowanie się
z obydwoma grupami.

Proszę o wnioski, pytania.

Przygotowała Małgorzata Gotfryd

Powyższe scenariusze opracowano na podstawie :

Socjoterapia - praca zbiorowa pod red. K.Sawickiej

Klucz do efektywnośći naucznia - poradnik dla nauczycieli - H.Hamer

Metody aktywizujące w pedagogice - E.Wójcik

SCENARIUSZ DO ZAJĘĆ W RAMACH REALIZACJI

PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO

TEMAT LEKCJI: Agresja - co z tego będziesz miał?

KLASA:VI szkoły podstawowej

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: 90 minut

CEL STRATEGICZNY: kształtowanie u uczniów postaw zmierzających do eliminowania zachowań agresywnych i propagujących zachowania sprzyjające rozwijaniu pozytywnych relacji koleżeńskich

CELE OPERACYJNE:

UCZEŃ:- ZNA I WYJAŚNIA definicję agresji

- WYMIENIA przyczyny zachowań agresywnych

- ROZUMIE lepiej samego siebie i innych

- ROZPOZNAJE sytuacje, które wyprowadzają go z równowagi

- WSKAZUJE sposoby radzenia sobie ze złością

- WYPOWIADA SIĘ SWOBODNIE na temat problemu agresji

- PODAJE przykłady wykorzystania wolnego czasu jako alternatywę do zachowań agresywnych

METODY I TECHNIKI PRACY: projekcja filmu, burza mózgów, dyskusja, metoda hierarchizacji - wersja zmodyfikowana, współpraca w małych grupach - wersja zmodyfikowana „układanki”

FORMY PRACY: indywidualna i grupowa

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: film VHS „Przemoc i agresja - jak się im przeciwstawić?”, karteczki-(wielkość: połowa A5), arkusze szarego papieru flamastry, ankieta ewaluacyjna

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

Część I

1. Przedstawienie uczniom tematu oraz celu zajęć.

2. Poinformowanie uczniów o treści filmu, wskazanie uczniom, na jakie aspekty powinni zwrócić uwagę.

3. Projekcja filmu.

Część II:

1. „Burza mózgów” - uczniowie podają wszelkie skojarzenia związane z agresją.

2. Swobodna dyskusja na temat przyczyn agresji: nauczyciel zadaje uczniom pytanie Skąd bierze się agresja? Uczniowie samodzielnie wypowiadają się na temat przyczyn agresji i przemocy .

3. Podsumowanie: uczniowie przy pomocy nauczyciela budują definicję agresji.

Komentarz nauczyciela: Nauczyciel podkreśla, że zachowania agresywne mogą być skutkiem niewypowiedzianych, własnych, negatywnych uczuć i emocji. Zachowania agresywne wynikają z tłumienia złości, gniewu, buntu, lęku, strachu, itp. Ważną rzeczą jest umiejętność radzenia sobie ze złością, wyrażania i uzewnętrzniania negatywnych emocji, zachowując przy tym szacunek i godność dla drugiego człowieka.

4.. „Ćwiczenie wyrażania złości.” - zmodyfikowana wersja metody hierarchizacji.

Uczniowie wypisują na karteczce pionowo swoje imię (litera pod literą). Zadaniem uczniów jest przypomnienie sobie a następnie zapisanie sytuacji, która wywołuje u nich agresję, złość lub zdenerwowanie. Wyrazy (lub wyrażenia) określające te sytuacje muszą zaczynać się na litery z jego imienia. Na przykład: złość, agresję lub zdenerwowanie wywołuje u mnie muzyka heavy metal, Anka z VIa, ranne wstawanie itp. Zapisuję więc:

Muzyka „heavy metal”

Anka z VI a

Ranne wstawanie

Trudne zadanie do rozwiązania

Angielskie nazwy sklepów

5. Podział uczniów na kilkuosobowe grupy. Zadaniem grup jest napisanie na arkuszach papieru „strat”, jakie ponosi osoba zachowująca się agresywnie. Komentarz nauczyciela: nauczyciel informuje uczniów, że chodzi o straty emocjonalne, materialne, psychiczne, fizyczne. Każda grupa prezentuje na forum klasy swoje pomysły.

6. Podsumowanie: Dojście do wniosków, że poprzez zachowania agresywne i stosowanie przemocy dużo tracimy - przede wszystkim w relacjach koleżeńskich.

7. Praca grupowa: Klasa wspólnie na arkuszu papieru tworzy listę pomysłów: Jak radzić sobie ze złością?

Listę pomysłów można wywiesić na gazetce w klasie lub na korytarzu szkolnym.

8. Wypełnienie karty ewaluacyjnej „Krótki Teścik Sprawdzający”.

LITERATURA POMOCNICZA:

1. Wędrując ku dorosłości, T.Król (red.)

2. Program zajęć wychowawczo - profilaktycznych dla klas I - VI szkół podstawowych, A.Kołodziejczyk, E.Czemierowska

3. Gry i zabawy przeciwko agresji R. Portmann

4. Agresja u dzieci, J.Grochulska

5. Lęk, gniew, agresja, J. Ranschburg

6. Sztuka nauczania - czynności nauczyciela - K. Kruszewski (red.)

7. Kaseta VHS Przemoc i agresja. Jak się im przeciwstawić, Wydawnictwo Naukowe PWN

Krótki Teści Sprawdzający

Imię i nazwisko .........................................................................................Klasa..........................

1. Napisz w kilku słowach, z czym kojarzy Ci się agresja i dlaczego?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Co wyprowadza Cię z równowagi?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Co sobie myślisz i co czujesz, gdy ogarnia Cię złość?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Napisz kilka sposobów, co możesz zrobić - tak, aby nie urazić innych - gdy zbiera się w Tobie złość i agresja?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Scenariusz i ankietę ewaluacyjną

opracowała: mgr Marta Tkacz

Szkoła Podstawowa nr 78

Scenariusz zajęć-szkoła podstawowa klasy IV-VI

Temat: Hospicjum przyjacielem chorych

Czas trwania: 45 minut

Cel zajęć:

• Zaznajomienie uczniów z funkcjami pełnionymi przez hospicjum

• Uwrażliwienie na cierpienie innych ludzi

• Zachęcenie do aktywnego udziału w akcji „Pola nadziei” oraz innych formach pomocy charytatywnej dla hospicjum

Metody:

• Czytanie, rozmowa, pogadanka

Formy:

• Praca z klasą

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel czyta dzieciom artykuł M. Lisińskiej-Kozioł pt. „Boża matematyka”, opisujący hospicjum dla dzieci w Mysłowicach („Dziennik Polski” 08.03.2002, Nr 57)-15 minut

2. Nauczyciel prosi dzieci o podzielenie się wrażeniami po usłyszeniu tekstu o umierających dzieciach zachowując atmosferę skupienia i powagi, pozwala wszystkim chętnym na swobodne wypowiedzi, (co czuli słuchając). Następnie prowadzący dzieli się swoimi refleksjami, ewentualnie wyjaśnia wątpliwości czy niejasności-15 minut.

3. Następnie nauczyciel omawia rolę i zadania hospicjum oraz zaznajamia uczniów z celem akcji „Pola nadziei” i zachęca do różnych form wsparcia finansowego hospicjum. Szczególnie zwraca uwagę na wartość rezygnacji z drobnych, codziennych przyjemności (np. słodycze) i przekazania zaoszczędzonych kwot pieniężnych na rzecz hospicjum

4. Ewaluacja: Nauczyciel rozdaje małe karteczki, aby każdy uczeń anonimowo napisał, czy ta lekcja przekonała go do wspierania hospicjum i co może ofiarować, aby pomóc chorym ludziom (datki pieniężne-czy pomoc w przeprowadzaniu akcji „Pola nadziei”)

Anna Pyzik

Pedagog SP 85

Kraków

Scenariusz lekcji wychowawczej dla szkół gimnazjalnych

i ponadgimnazjalnych.

JAK SIĘ UCZYĆ cz.1

Opracowanie:

Agnieszka Barcz

Rasma Kowalczyk

ZSE nr3 w Krakowie

CELE:

Uczniowie:

• uświadamiają sobie swój wpływ na umiejętność uczenia się;

• znają techniki uczenia się;

• potrafią sprecyzować przyczyny trudności w uczeniu się;

• wiedzą jak doskonalić spostrzegawczość i koncentrację uwagi;

• znają najkorzystniejsze sposoby organizacji czasu i otoczenia.

Metody i formy pracy:

• mini wykład, dyskusja, burza mózgów - praca w grupach i indywidualna

Materiały:

- arkusze papieru, pisaki, karty ćwiczeń

Czas: 2 godziny lekcyjne

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie do zajęć.

Celem zajęć jest zrozumienie, że uczenie się jest sztuką, którą można i warto opanować. Z napotykanymi trudnościami w dużym stopniu można sobie poradzić, trzeba je jednak najpierw zidentyfikować.

2. Praca w grupach

Uczniowie dzielą się uwagami, jak sobie radzą i jak starają się skutecznie uczyć; dyskusja: jak przezwyciężać trudności.

3. Burza mózgów

Uczniowie podają wszystkie nasuwające się im pozytywne i negatywne czynniki wpływające na uczenie się. Nauczyciel na tablicy umieszcza je w dwóch kolumnach.

4. Ściąga

Uczniowie kierowani przez prowadzącego tworzą zbiór wskazówek - jak się uczyć, zapisują je na dużym arkuszu, umieszczają w widocznym miejscu i pozostawiają do następnych zajęć.

5. Podsumowanie

Prowadzący uświadamia uczniom, że przezwyciężanie trudności w uczeniu się jest bardzo istotną sprawą. Pozwala skrócić czas przeznaczony na naukę oraz zmniejszyć przykrości związane z niepowodzeniami.

Materiały dla prowadzącego:.

• Dla efektywnego uczenia się niezbędne jest zainteresowanie tematem, a nie zdobyciem oceny.

• Zainteresowanie można osiągnąć dzięki poznaniu i zrozumieniu. Nudne jest zwykle to, co niezrozumiałe.

• Zainteresowaniu i koncentracji uwagi sprzyja aktywność własna: robienie notatek, szkicowanie, dyskusja, tłumaczenie komuś... - pod warunkiem, że jest to działalność związana z tematem nauki.

• Zrozumieniu sprzyja poszukiwanie dodatkowych informacji w encyklopediach, słownikach, lekturach, audycjach radiowych i telewizyjnych, w internecie i u specjalistów z danego tematu.

• Zainteresowanie bezpośrednio wpływa na koncentrację uwagi, a nauka przez 15 minut przy uwadze skupionej na temacie daje lepsze efekty, niż przez 1 godzinę przy uwadze rozproszonej.

• Zainteresowanie i koncentracja uwagi umożliwia naukę przez dłuższy czas bez zmęczenia i to mimo wydajnej pracy umysłu.

• Zrozumienie, zainteresowanie i koncentracja uwagi prowadzą do polubienia tego czego mamy się nauczyć.

• Lepszemu zapamiętywaniu i szybszemu przypominaniu sobie wyuczonych treści sprzyja dobry nastrój, ponieważ mózg człowieka łatwiej przyswaja informacje, którym towarzyszą przyjemne uczucia.

• Lęk przed przedmiotem czy nauczycielem albo niewłaściwa motywacja (np. zaliczenie a nie zainteresowanie) nie sprzyjają uczeniu się.

• Najlepiej uczyć się na przemian przedmiotów kontrastujących ze sobą (np. j. polski, matematyka, historia, chemia), może to być kontrast przedmiot lubiany i nielubiany.

• Warto pamiętać o przerwie w pracy: osoby pracujące szybko, w dużym napięciu powinny robić przerwy częściej.

JAK SIĘ UCZYĆ cz.2

1. Przywitanie. Przypomnienie tematu zajęć - mini wykład.

Prowadzący odwołuje się do poprzednich zajęć - przypomina sporządzoną ściągę.

2. Analogie czyli brakujące ogniwo. Czas na wykonanie ćwiczenia 15 min.

Ćwiczenie rozwijające myślenie konwergencyjne. Prowadzący przedstawia przykłady i reguły tworzenia analogii. Uczniowie otrzymują karty pracy celem uzupełnienia (zał. nr 1).

3. Prawda czy fałsz. Czas na wykonanie ćwiczenia 20 min.

Celem ćwiczenia jest rozwijanie umiejętności wnioskowania. Prowadzący rozdaje uczniom krótkie teksty do uważnego przeczytania (zał nr.2). Następnie uczniowie otrzymują twierdzenia, a ich zadaniem jest ocena, czy wyciągnięte z tekstu wnioski są jego logiczną konsekwencją (należy zaznaczyć czy wniosek jest P- prawdziwy, F- fałszywy czy NI- jest niedostateczna ilość informacji, aby taki wniosek wyciągnąć). Po zakończeniu ćwiczenia podajemy rozwiązanie i jego uzasadnienie.

4. Podsumowanie

Prowadzący uświadamia uczniom, że dzięki ćwiczeniom można poprawić umiejętności związane z uczeniem, a ich doskonalenie może stać się dobrą zabawą. Na zakończenie proponuje uczniom wykonanie w domu ćwiczenia na koncentrację uwagi i pamięć wzrokową: „Sokole oko”- zadanie polega na określeniu zakresu w jakim mieszczą się rozsypane cyfry i których brakuje. (zał. nr 3).

Załącznik 1

Ćwiczenia do samodzielnego wykonania.

I Uzupełnij brakujące ogniwa w wymienionych analogach.

1. człowiek - dom / pies -

2. kamień - twardy / wrzątek -

• fiat - samochód / mewa -

• fiat - pojazd / orzeł -

4.

• miasto - dom / pociąg -

• miasto - mieszkanie / pociąg -

5. termometr - temperatura / zegarek -

6. kilometr - metr / tona -

7. żaba - kijanka / motyl -

8. rok - tydzień / godzina -

9. meta - start / morze -

10. pagórek - góra / morze -

11. stół - drewno / bałwan -

12. długopis - wkład / lampa -

13. samochód - koło / człowiek -

• kapelusz - głowa / zegarek -

• but - sznurowadło / zegarek -

• pies - szczekać / zegarek -

15.

• garnek - metal / książka -

• gazeta - kiosk / książka -

• dom - mieszkać / książka -

• dom - budować / książka -

• drabina - szczebel / książka -

• samochód - złom / książka -

• mleko - butelka / książka -

16. jadalnia - stół / sypialnia -

17. bogaty - biedny / dzień -

18. pierwszy - ostatni / grudzień -

19. biały - czarny / strych -

20. klucz - zamek / kontakt -

21. pociąg - stacja / winda -

22. pokój - wojna / mowa -

23. opona - dętka / strączek -

24. odkurzacz - kurz / parasolka -

25. samochód - benzyna / krowa -

26. kolega - przyjaciel / znajomy -

27. taksówka - postój / jabłko -

28. Wisła - woda / piasek -

29. deszcz - chmura / roślina -

30. chudy - gruby / nieładny -

31. fotografia - zdjęcie / zwierciadło -

32. mur - cegła / złotówka -

33. choroba - lekarstwo / ogień -

34. Indianie - wódz / karty -

Załącznik nr 2

Tekst nr 1. WYCIECZKA

W pewien pochmurny dzień grupa przyjaciół wybrała się na wycieczkę do lasu. Po kilkugodzinnej wędrówce rozpętała się burza. Przyjaciele zdecydowali się przeczekać ją w grocie. Wprawdzie drzewa w lesie rosły gęsto i nikomu nie groziło przemoknięcie, ale obawiano się piorunów. Gdy deszcz ustał i chcieli wrócić do domu, okazało się, że zgubili drogę. Nadchodził zmierzch. Część grupy postanowiła przeczekać w grocie aż do rana i wtedy odnaleźć drogę, inni wyruszyli pomimo zmierzchu. Liczyli oni na to, że odnajdą drogę dzięki znajomości układu gwiazd.

WNIOSKI:

1. Wędrowcy schronili się w grocie, ponieważ zgubili drogę. P.NI.F.

2. Gdy rozpętała się burza część wędrowców schroniła się
   w grocie. P.NI.F.

3. Wędrowcy, którzy opuścili grotę, chcieli odnaleźć drogę
   pomimo zmierzchu. P.NI.F.

4. Grupa, która postanowiła wyruszyć wieczorem, odnalazła
   drogę po śladach. P.NI.F.

Uzasadnienie 1: F - Przyjaciele sili się w grocie, gdyż obawiali się piorunów.

Uzasadnienie 2: F - Gdy rozpętała się burza w grocie schronili się wszyscy wędrowcy, a nie ich część.

Uzasadnienie 3: P - Wędrowcy, którzy opuścili grotę, liczyli na to, że odnajdą drogę dzięki znajomości układu gwiazd.

Uzasadnienie 4: NI - Nie wiadomo jak potoczyły się losy obu grup po rozstaniu.

Tekst nr 2. ZANIECZYSZCZENIA

Badacze dowiedli, że około trzydziestu procent zanieczyszczeń powstaje za sprawą rolnictwa i związanego z nim przetwórstwa żywności. Do jezior i rzek przedostaje się wiele substancji chemicznych z nawozów sztucznych i środków przyspieszających lub opóźniających dojrzewanie roślin. Pod znakiem zapytania stanie opłacalność dalszego rozwoju rolnictwa, kiedy straty wynikające
z produkcji pożywienia, zaczną przerastać korzyści. W trosce o zachowanie naturalnego środowiska na wsi opracowano plan pomocy tym gospodarstwom, które zdecydują się na pracę na roli opartą tylko na naturalnych metodach uprawy ziemi.

WNIOSKI:

1. Większość zanieczyszczeń środowiska powstaje za sprawą
   rolnictwa P.NI.F.

2. Produkcja pożywienia ma negatywny wpływ na środowisko
   naturalne. P.NI.F.

3. W chwili obecnej straty, jakie przynosi rolnictwo są mniejsze
   niż korzyści. P.NI.F.

4. Nawozy sztuczne i inne substancje chemiczne są spłukiwane do
   jezior i rzek przez deszcz. P.NI.F.

5. Gospodarstwa, które zdecydują się na ekologiczną uprawę ziemi
   otrzymają pomoc. P.NI.F.

Uzasadnienie 1: F - Jedynie około trzydziestu procent zanieczyszczeń powstaje za sprawą rolnictwa, co stanowi mniejszą część udziału w ogólnej puli przyczyn powstawania zanieczyszczeń.

Uzasadnienie 2: P - W tekście jest mowa o zanieczyszczeniach powstających za sprawą rolnictwa.

Uzasadnienie 3: NI - We fragmencie: „Pod znakiem zapytania stanie opłacalność dalszego rozwoju rolnictwa, kiedy straty wynikające z produkcji pożywienia, zaczną przerastać korzyści” użyto czasu przyszłego. Można, więc wywnioskować, że w chwili obecnej straty, jakie przynosi rolnictwo są mniejsze niż korzyści. Istnieje jednak jeszcze taka możliwość, że bilans strat i zysków wyrównuje się.

Uzasadnienie 4: NI - W tekście nie zamieszczono informacji o tym, w jaki sposób nawozy sztuczne i inne substancje chemiczne przedostają się do jezior
i rzek.

Uzasadnienie 5: P - W trosce o zachowanie naturalnego środowiska na wsi opracowano plan pomocy tym gospodarstwom, które zdecydują się na pracę na roli opartą tylko na naturalnych metodach uprawy ziemi.

Tekst nr 3. PSZCZOŁY

Pszczoły tworzą najwyżej zorganizowane społeczeństwo owadów. Żeby umożliwić sprawne funkcjonowanie całego roju, wypracowały one złożony system porozumiewania się. Na przykład pszczoła robotnica, która znalazła nowe miejsce pełne świeżych kwiatów, wraca do ula po współtowarzyszki. Tam poprzez skomplikowany taniec wykonywany na powierzchni plastra określa dokładnie położenie znaleziska, kierunek i odległość od ula. Jeżeli kwiaty są blisko, owad po prostu obraca się wokół siebie, jeśli daleko, taniec przybiera formę bardziej złożoną. Kreślenie ósemek w locie ma wskazać kierunek,
a liczba wykonanych ósemek - odległość od miododajenj łąki.

WNIOSKI:

1. Pszczoła na nowo znalezionej łące wykonuje skomplikowany
   taniec. P.NI.F.

2. Pszczoły są owadami potrafiącymi się porozumiewać wyłącznie
   poprzez taniec P.NI.F.

3. Kreślenie ósemek pozwala na zlokalizowanie łąki. P.NI.F.

4. Pszczoły żywią się nektarem. P.NI.F.

5. Pszczoły obracają się wyłącznie wokół siebie, kiedy chcą
   przekazać, że pożywienie znajduje się daleko. P.NI.F.

Uzasadnienie 1: F - Pszczoła wykonuje skomplikowany taniec po powrocie do ula.

Uzasadnienie 2: NI - W tekście nie ma informacji o tym, że taniec jest jedyną formą komunikacji między pszczołami.

Uzasadnienie 3: P - Kreślenie ósemek w locie wskazuje kierunek, w którym znajduje się łąka.

Uzasadnienie 4: NI - Tekst ten nie zawiera informacji o pożywieniu pszczół.

Uzasadnienie 5: F - Owad obraca się wokół siebie, kiedy chce przekazać, że pożywienie znajduje się blisko.

Załącznik nr 3

Ćwiczenie polega na określeniu jaki zakres obejmują cyfry i których brakuje. Brakujące cyfry zapamiętaj, przy trudniejszych zadaniach możesz je zapisać.

---