Kolos-ekonimika-złóż-II-2, Studia, Geologia i ekonomika złóż


27.10.14 Ropa naftowa - właściwości i przeróbka.

Bituminy są mieszaniną związków węglowodorowych o zmiennym składzie chemicznym z domieszkami siarki, azotu, tlenu i innych pierwiastków.

Bituminy mogą być:

Ropa naftowa - naturalna substancja ciekła składająca się z węglowodorów w różnych proporcjach ilościowych oraz składników niewęglowodorowych, zawarta w naturalnych nagromadzeniach w skałach zbiornikowych. Skład elementarny ropy: C - 82-87%, H - 11-15%, S do 7%, N do 2%, O do 2,5%. Ropy niskosiarkowe - do 1,5% siarki, wysokosiarkowe powyżej tej wartości.

Skład chemiczny ropy naftowej - wskaźnik korelacji wskazuje pewne właściwości destylatu ropy: parafina - 0, benzen - 100. Tak więc za pomocą wskaźnika korelacji rozróżniamy: ropy parafinowe, naftenowe i aromatyczne.

Niewęglowodorowe składniki ropy:

Skład popiołu ropy: krzemionka, chrom, srebro, żelazo, cynk, molibden, glin, wapń, nikiel, wanad.

Wybrane właściwości fizyczne ropy:

Skala gęstości API (ciężar właściwy w 15,5 stopnia C): od 1000 (Wenezuela) - 10 stopni API, do 0,8 (Kanada) - 50 stopni API.

Klasyfikacja ropy naftowej:

Klasyfikacja praktyczna:

Etapy przeróbki ropy naftowej: ropa surowa, wydobyta z otworu na powierzchni, nie nadająca się jeszcze do bezpośredniego użytku wymaga przeróbki. Etapy przeróbki:

Procesy przeróbki ropy naftowej:

03.12.14 Węglowodory w skorupie ziemskiej

Gaz ziemny - ekologiczne źródło energii, jedyne paliwo kopalne dopuszczone przez ekologię do możliwości spalania. W Polsce wykorzystuje się 13%, na świecie 23% (w Polsce większe wykorzystanie węgla kamiennego).

W bilansie energetycznym bardzo ważne (3 miejsce), kiedyś go spalano lub wypuszczano do atmosfery po wydobyciu z ropą naftową. Elektrownie gazowe są sprawniejsze, mają sprawność 40-50%, węgl;owe 30%. Cena gazu jest większa niż ropy.

Gaz ziemny - naturalna mieszanina węglowodorów gazowych (szereg parafinowy, głównie metan) + CO2, N, H2S i inne gazy (CO, SO2, H, gazy szlachetne), metale występujące w skorupie ziemskiej.

Formy występowania gazu ziemnego:

Metan z pokładów węgla, gaz z łupków i gaz zaciśnięty są surowcami niekonwencjonalnymi, duże zasoby ale trudniejszy proces wydobywczy.

Skład chemiczny (cząsteczkowy) gazu:

Domieszki w gazie ziemnym:

Właściwości fizyczne gazu ziemnego:

Liczby Vobbego (V) (MJ/m sześć.) - stosunek wartości kalorycznej gazu (Q) do pierwiastka kwadratowego jego gęstości. d

Temperatura krytyczna - jest to temperatura powyżej której nie można skroplić gazu (374 stopnie C)

LNG - skroplony gaz ziemny (metan)

LPG - gaz płynny

CNG - sprężony gaz ziemny (metan)

Przeróbka gazu ziemnego:

Etapy przeróbki gazu ziemnego:

gaz ziemny gazolinowy (mokry):

Skład i przeróbka gazu ziemnego gazolinowego (mokrego):

Gaz ziemny mokry -> gaz ziemny suchy (metan, etan) lub gazolina surowa. Gazolinę poddaje się stabilizacji/destylacji i powstaje gaz płynny (propan, butan) lub gazolina stabilizowana (pentany, heksany, heptany)

Skład procentowy mokrego i suchego gazu ziemnego:

składniki w %/rodzaje gazu ziemnego

metan

etan

propan

butan

pentan

gaz mokry

80

6,5

6,2

4,0

5,0

gaz suchy

97

2,5

0,5

-

-

Rodzaje gazu z sieci gazowniczej:

Bituminy stałe: powstałe w wyniku przeobrażeń ropy naftowej i gazu (utlenieniem). Należą do nich:

- ozokeryt - wosk ziemny, występuje w postaci żył

- malty - gęste, czarne ropy z dużą zawartością siarki.

- asfalty - gęsta substancja o ciemnej barwie, 1,1g/cm3, temp. topnienia 100 stopni C,

- asfaltyty - trudniej topliwe niż asfalty, powstałe w wyniku polimeryzacji asfaltów.

- kiry - powstają wskutek gęstnienia i stwardnienia ropy w miejscu wypływu na powierzchnię.

Prawie wszystkie bituminy stałe charakteryzują się przełamem muszlowym lub ziarnistym, czarną lub ciemną rysą, z wyglądu przypominają węgle kennelskie. Mogą występować w postaci dajek, żyłek, wypełnień w kawernach lub pokryw. Złoża stałych bituminów, tzw. martwej ropy, mają duże znaczenie, jako dowód na istnienie skał macierzystych dla ropy.

10.12.14 Teorie na temat genezy węglowodorów w skorupie ziemskiej

Kopalna materia organiczna (kerogen) występuje w skałach osadowych różnego typu, najczęściej występuje w iłach i mułowcach oraz węglanach. Skałami o największym nagromadzeniu kopalnej materii organicznej są łupki (bitumiczne). W Polsce jest to łupek mienilitowy (5-10%) oraz łupek miedzionośny (15-20%).

W sprzyjających warunkach materia organiczne stale się pogrąża pod wpływem subsydencji i/lub przykrywa osadem młodszym - dojrzewa termicznie.

Argumenty potwierdzające i przeczące:

Organiczna

Nieorganiczna

zróżnicowany skład chemiczny ropy i gazu

obecność wodoru w ropie na poziomie 11-15% jest wyższa niż w organizmach żywych czy w węglach

nierównomierne rozmieszczenie złóż ropy i gazu na kuli ziemskiej, preferowane skały osadowe jako zbiornik węglowodorów

stwierdzono występowanie tzw. rop hydrotermalnych czy rop na kontakcie z intruzją w skałach magmowych lub metamorficznych

aktywność optyczna ropy naftowej podobna do cholesterolu

węglowodory (metan) są obecne w atmosferze lub jako składnik planet czy satelitów, na których nie stwierdzono przejawów życia

obecność biomarkerów wskazująca na pochodzenie związków ropy z żywych organizmów - skład izotopowy węgla i wodoru w ropie i gazach ziemnych jest podobny jak w ludziach, zwierzętach.

Biomasa - skamieniałość molekularna - związek chemiczny obecny w geosferze, mający swój odpowiednik w biosferze. Jest to związek, który występuje w żywym organizmie i przeszedł do skały macierzystej.

Kerogen - to związek rozmaitych polimerów tworzony przez materię organiczną w wyniku jej geotermalnej modyfikacji, który może występować w skałach osadowych. Keragen jest odpowiedzialny za generowanie węglowodorów w skałach macierzystych.

Schemat dojrzewania kerogenu mieszanego (Hunta):

Rock-cral (?) - przyrząd do oceny skał - zdolności wytwarzania węglowodorów.

Pirolizacja - proces wysokotemperaturowy bez dostępu powietrza, możemy określić TOC - całkowitą zawartość materii organicznej i na jakim stopniu oraz jakiego typu jest to materia. Proces trwa 30 minut i jest niedrogi.

Etapy prowadzące do utworzenia złóż ropy i gazu - perspektywa naftowa:

Migracja węglowodorów:

Stadia migracji:

Rodzaje migracji:

Czynniki migracji:

Warunki migracji:

Własności skał zbiornikowych: skała zbiornikowa to naturalny ośrodek skalny skupiający rope naftową i gaz ziemny. Podziemny zbiornik gazu składa się ze skały zbiornikowej, przestrzeni porowej i pułapki. Prawie wszystkie zbiorniki ropy i gazu występują w skałach osadowych. Najczęstszymi zbiornikami są: piaski, piaskowce, wapienie i dolomity.W skałach magmowych i metamorficznych ropa i gaz gromadzić się mogą jedynie w strefach tektonicznych i zmylonityzowanych.

Parametry skał zbiornikowych:

Klasyfikacja porowatości skał w geologii naftowej:

minimalna 0 - 5%

zła 6-10 %

dostateczna 11-15%

dobra 16-20 %

bardzo dobra > 20%

Skałami o największej porowatości piaski i piaskowce, a także zlepieńce. Porowatość pierwotna - jest porowatością wynikającą z procesu sedymentacji, czy diagenezy.

Porowatość wtórna - jest wynikiem późniejszych procesów jakim poddawana była skała, dużą porowatością wtórną charakteryzują się np. skały węglanowe.

Klasyfikacja przepuszczalności:

dostateczna 1,0-10 mD

dobra 10-100 mD

bardzo dobra 100-1000 mD

Przepuszczalność efektywna - zdolność skały do przepuszczenia jednego składnika wobec pozostałych (np. ropy w obecności wody i gazu).

Przepuszczalność względna - zależność między przepuszczalnością efektywną danej cieczy a przepuszczalnością przy nasyceniu 100%.

porowej. Przed eksploatacją wynosi on 65-80%.

- ciśnienie w zbiorniku Współczynnik wydajności wynosi 20-40%

- ilość gazu zawartego w ropie przy wtórnym zgazowaniu o 15% więcej

- lepkość ropy przy zawodnieniu o 35% więcej.

- przepuszczalność zbiornika

- metoda eksploatacji

Skały zbiornikowe na kontaktach ze skałami nieprzepuszczalnymi mogą tworzyć dogodne miejsca

dla akumulacji ropy i gazu - pułapki.

17.12.14 Pułapki ropy i gazu, akumulacja.

Pułapka złożowa - jest to lokalny, samodzielny element strukturalny lub innego typu, będący w stanie przechwycić i utrzymać ropę naftową i gaz ziemny. Ma ściśle określone rozmiary i ściśle określone granice.

Główne typy pułapek złożowych:

Typy zbiorników naftowych:

Płyny złożowe:

- zajmuje największą część pułapki (woda wolna, związana)

- podścielająca - u dołu ropy/gazu, okalająca - z boku, górna - u góry, oddzielona od ropy warstwą nieprzepuszczalną, międzypokładowa - pomiędzy poziomami gospodarczymi.

- płyn o największym znaczeniu gospodarczym

- gromadzi się w stropie pułapki (najlżejszy - czapa gazowa) oraz jest rozpuszczony w ropie.

Podział genetyczny wód złożowych:

Badania izotopowe 18O pozwalają na precyzyjne określenie genezy wody.

Typy hydrochemiczne wód towarzyszących ropie:

Mineralizacja wód złożowych od kilku do 200 g/l.

Parametry złożowe:

- rozpuszczalność gazu w ropie/wodzie

- lepkość płynów złożowych

- gęstość i objętość płynów złożowych

Złoża kondensatowe - kondensat złożowy to płyn lekki, ściśliwy, składający się z gazu i rozpuszczonych lekkich frakcji. Warunkiem pojawienia się jest duża głębokość (2000m) gdzie ciśnienie przekraczać powinno 20 MPa a temperatura być powyżej 90 stopni.

07. 01. 15 Złoża niekonwencjonalne węglowodorów.

Ropa naftowa - 85 złóż, w Karpatach mające znaczenie historyczne, największe znaczenie gospodarcze mają złoża na Niżu Polskim. W utworach permu, karbonu i kambru. Ropy średnioparafinowe. Złoża zagospodarowane - 96% zasobów kraju. Zasoby bilansowe 24 377.53 tys. ton, zasoby pozabilansowe 408.06 tys. ton i zasoby przemysłowe 15 419.63 tys. ton. Zasoby bilansowe na Niżu Polskim ponad 13 tys. ton.

Gaz ziemny - głównie Niż Polski (perm, 69% wydobywalnych zasobów). Przedgórze Karpat - 26%. 287 złóż gazu ziemnego ogólnie. Zasoby bilansowe - 132 074.47 mln m3, pozabilansowe 2 222.53 mln m3, zasoby przemysłowe - 62 176.39 mln m3.

Metan pokładów węgla - udokumentowany w GZW, 53 złoża. Wydobycie utrudnione, niekonwencjonalne złoże. Zasoby wydobywalne bilansowe według stanu na 31.12.2013 r. wynoszą 85,4 mld m3. Wydobycie metanu wyniosło 274,21 mln m3. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji wyniosła 456,98 mln m3. Zasoby przemysłowe określone zostały dla 26 złóż i wynoszą 6 913,92 mln m3.

Złoża niekonwencjonalne:

Gaz z łupków - gaz ziemny, wydobywany z bogatych w materię organiczną bardzo drobnoziarnistych skał (mułowców i iłowców), które są zarazem skałami macierzystymi i zbiornikowymi. Formy występowania gazu w formacjach łupkowych:

Różnią się sposobem przepływu, gaz wolny przepływa laminarnie, gaz związany wskutek desorpcji lub dyfuzji.

Kryteria poszukiwania gazu z łupków:

- minimalna miąższość kompleksu łupkowego od 50 do 70 m, przy zawartości TOC 2% (kopalnej materii organicznej),

- minimalna zawartość TOC 1-2% i więcej, powinna być odpowiednio dojrzała termicznie,

- dojrzałość materii organicznej RR>1,3% (pow. okna ropotwórczego),

- głębokość od 1000m do 3500m (4500m) - głębsze otwory mogą być za drogie,

- prosta budowa tektoniczna, uskoki mogą przejmować energię szczelinowania,

- obecność konwencjonalnych złóż ropy i gazu,

- charakter skały łupkowej - preferowane dużo krzemionki i mało materiału ilastego pęczniejącego.

W Polsce mamy zasoby bilansowe na poziomie 0.

Gaz zaciśnięty (tight gaz) - w piaskowcach lub wapieniach o bardzo małej przepuszczalności i porowatości od kilku do kilkunastu %. Tight gas eksploatowano jeszcze przed gazem z łupków.

Metan pokładów węgla (coal Bed methane) - towarzyszy formacjom węglonośnym, może występować:

Węgiel charakteryzuje skomplikowany system porów: mikro, mezo i makroporów, ponadto obecne są szczeliny (migracje metanu wolnego). W mikroporach <2 nm następuje akumulacja metanu sorbowanego, w mezo 2-50 nm i makroporach >50 nm akumulacja metanu wolnego.

Powierzchnia właściwa węgla (wewnętrzna) szacowana jest na 2-300 m kw./g.

W Polsce GZW północny - odgazowanie węgla i przyrost metanonośny, południowy - strefa przystropowa gdzie obniża się metanonośność. Eksploatacja metanu pokładów węgla za pomocą otworów pionowych i horyzontalnych, wielodennych.

Metody sejsmiczne w poszukiwaniach naftowych:

- fale poprzeczne i podłużne, wzbudzanie fali, która następnie odbija się i powraca do geofonu, znając czas i prędkość fali tworzymy granicę odbijającą.

Twardość (impedancja) akustyczna = R = γ * v. R to twardość akustyczna, γ - gęstość ośrodka, v - prędkość fali podłużnej. Twardość akustyczna skał ropo- i gazonośnych będzie mniejsza niż skał otaczających. Skały, które mogą zawierać ropę i gaz, charakteryzują się mniejszą gęstością, większą porowatością.

14.01.15 Ropa i gaz w aspekcie złożowym i ekonomicznym.

Złoże ropy naftowej i gazu - naturalne nagromadzenie substancji węglowodorowych, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą. Do węglowodorów należą: ropa naftowa, gaz ziemny i jego pochodne, metan pokładów węgla jako kopalina główna. Do węglowodorów nie należy metan jako kopalina towarzysząca węglowi kamiennemu pozyskiwany na drodze odmetanowania kopalń.

Zasoby geologiczne = zasoby bilansowe + zasoby ekonomiczne + zasoby pozabilansowe. Wydobywalne bilansowe stanowią do 40% zasobów geologicznych.

Jednostki opłacalności:

Jednostki zasobów ropy i gazu:

Szacowanie złóż ropy i gazu:

Metody statyczne - metoda objętościowa - zakłada, że wielkość zasobów uzależniona jest od pojemności zbiornika, stosowana jest dla złóż nowo odkrytych lub w początkowej fazie eksploatacji. Parametry to powierzchnia zbiornika F, miąższość zbiornika m, wsp. porowatości n, wsp. nasycenia skał wodą k, gęstość ropy g, wsp. wydajności zbiornika h, wsp. skurczu ropy - r, wsp. ściśliwości gazu - B.

Q=F*m*n*(1-k)/B - dla gazu ziemnego [m3]

B= zPoTśr/PśrTo..,P - ciśnienie, T - temperatura

Q=F*m*n*k*g*h*r - dla ropy naftowej [Mg]

Qw=Q*K - zasoby wydobywalne [Mg]

Metody dynamiczne - metoda spadku ciśnienia - dla gazu, zakłada stałą ilość wydobytego gazu na drodze spadku ciśnienia w trakcie eksploatacji, może być stosowana dla złóż długo eksploatowanych. Parametry to ciśnienie złożowe i wydobycie i własności fizyczne płynów złożowych oraz fizyczne parametry złoża.

V = QPpa1/(PPa1-Pa2)

V - pierwotne zasoby gazu [m3]

Q - ilość wydobytego gazu w czasie spadku ciśnienia od pierwotnego ciśnienia złożowego do średniego przy końcu eksploatacji

a1 a2 - poprawki na odchylenie gazu od prawa Boyle'a Mariotte'a

Pp - pierwotne ciśnienie złożowe

P - średnie ciśnienie złożowe przy końcu eksploatacji

Metody dynamiczne - metoda krzywych spadku wydobycia - dla ropy i gazu:

· stosowana dla złóż o długiej historii eksploatacji

· opiera się na analizie naturalnego spadku wydobycia w czasie

· prezentacja w/w analizy w postaci funkcji wykładniczej, lub hiperbolicznej

GiP - Gas in place (ilość gazu w złożu) - zasoby geologiczne. lość gazu możliwego do wydobycia.

EUR - Estimated ultimate recovery

SCW - Szacunkowe całkowite wydobycie

Zasoby prognostyczne - nie odkryty potencjał węglowodorowy, szacuje się w celu prognozowania wydobycia w przyszłości i określenia polityki poszukiwawczej. Sposoby szacowania: metoda objętościowa i metoda genetyczna, która polega na analizie geodynamicznej basenów sedymentacyjno-strukturalnych, uwzględnia układ skał macierzystych, zbiornikowych i uszczelniających, termodynamiczne warunki tworzenia faz węglowodorów i ich ruchu na drodze akumulacji

Q=P*F, gdzie P - potencjał jednostkowy, F - czynna genetycznie powierzchnia basenu



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kolos ekonimika zloz II 2 id 24 Nieznany
Ekonomika-grupa-H-ściąga, Studia, Geologia i ekonomika złóż
KOLOKWIUM NR 1 u Badery - okazy, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W9, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W7, Studia, Geologia i ekonomika złóż
minerały - złoża, Studia, Geologia i ekonomika złóż
Pytania do 2 kolosa z Geologii i Ekonomiki Złóż u dr Badery, Studia, Geologia i ekonomika złóż
EGZAMIN z-oza, Studia, Geologia i ekonomika złóż, złoża- wykład
Kolokwium-z-ekonomiki-złóż-nr-2-grupa-H, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W2, Studia, Geologia i ekonomika złóż
KOLOKWIUM-NR-1-OD-MARIUSZA-ŚCIĄGA, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W6, Studia, Geologia i ekonomika złóż
Kędziorek-2-kolosik, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W3, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W1, Studia, Geologia i ekonomika złóż
Pytania-do-Janka, Studia, Geologia i ekonomika złóż
Kolokwium nr 1 z ekonomiki złóż u dr Badery - ściąga, Studia, Geologia i ekonomika złóż
geoeko-W5, Studia, Geologia i ekonomika złóż
Geologia złóż, Studia, Geologia i ekonomika złóż, złoża- wykład

więcej podobnych podstron