Narkotyki - fakty i mity

Substancja psychoaktywna - każda subst. chemiczna, która wpływa na działanie układu nerw. człowieka. Termin ten coraz częściej zastępuje pojęcie narkotyk, bo słowo narkotyk używane jest w różnych znaczeniach.

Definicje wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:

Środek odurzający - każda subst pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerw., określona w wykazie środków odurzających umieszczonych w zał. 2 do Ustawy

Substancja psychotropowa - każda subst pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerw., określona w wykazie środków odurzających umieszczonych w zał. 3 do Ustawy

Prekursor - każda subst. pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający bądź subst. psychotropową.

Środek zastępczy - subst. w każdym stanie fiz., która jest trucizną lub środkiem szkodliwym; używana zamiast lub w takim samym celu niemedycznym jak środek odurzający lub subst. psychotropowa.

Używanie subst. psychoaktywnych polega na wprowadzeniu do org. człowieka substancji chem.

Intoksykacja - stan następujący po przyjęci subst. psychoaktywnej, kończy się zaburzeniemi na poziomie świadomości, sprawności poznawczej, zdolności spostrzegania, wnioskowania, zachowania. Jej stopień zależy od rodzaju i dawki przyjętej substancji oraz od poziomu tolerancji.

Używanie szkodliwe - sposób przyjmowania substancji psychoaktywnych, który powoduje szkody zdrowotne: somatyczne, psychiczne.

Nadużywanie - nieprawidłowe używanie środka chem., któremu towarzyszą następstwa mniej liczne i inne niż w uzależnieniu.

Narkomania - a). w wąskim zakresie - dot. przyjmowania subst. opatowych

b). w sensie szerokim - oznacza nałogowe używanie subst. psychoaktywnych prowadzących do uzależnienia.

Toksykomania- przyjmowanie substancji chem., które neg. Wpływają na funkcjonowanie człowieka.

Lekomania- stałe lub okresowe przyjmowanie leków, w celach sprzecznych lub niezwiązanych z zastosowaniem medycznym; poj. węższe od toksykomanii.

Nałóg- intensywne zaangażowanie osoby w poszukiwanie i używanie środków psychoaktywnych. Najczęściej = nadużywanie lub uzależnienie. Może powstać w syt., gdy życie jednostki jest podporządkowane zdobywaniu i używaniu subst. chem. przy jednoczesnym braku uzależnienia.

Drogi przyjmowania, metabolizm w organizmie (okres połowicznego rozpadu, prawo kinetyki liniowej i nieliniowej), wpływ substancji na neuroprzekaźniki- streszczone na wykładzie, słowo w słowo

Specyfika działania różnych rodzajów narkotyków:

Subst. psychoaktywne (ICD- 10):

-alkohol

-opiaty

-kanabinole

-leki uspokajające i nasenne

-kokaina i inne subst. stymulujące, w tym kofeina

-subst. halucynogenne

-tytoń

-rozpuszczalniki lotne

-inne

-użycie kilku subst. łącznie.

OPIATY:

- alkaloidy otrzymywane z maku lekarskiego, ich syntetyczne analogi i związki wytwarzane w organizmie ssaków, które działają w układzie nerwowym na specyficzne receptory opiatowe. W ścisłym znaczeniu opiaty to tylko naturalne alkaloidy maku, opioidy - inne subst. mające morfinopodobne działanie.

Opiaty naturalne (pochodzenia roślinnego):

- opium : stężały sok otrzymywany z niedojrzałej torebki maku lekarskiego. Do głównych składników opium należą: marfina, kodeina, tebaina, noskapina, papaweryna.

-morfina: silnie działający narkotyk, najczęściej występujący w postaci bezbarwnych kryształów lub białego proszku o gorzkim smaku. Okres półtrwania od 1,5 do 4 godzin. Średni czas działania około 4 godzin. Nie kumuluje się w organizmie. Metabolizm zachodzi w wątrobie. 10% dawki jest wydalane z moczem. Działanie wielokierunkowe: uśmierza ból, likwiduje uczucie głodu, strachu i zmęczenia. Pobudza aktywność układu limbicznego, wywołując dobry nastrój i euforię. Ma właściwości hamujące układ nerwowy. Długotrwałe używanie prowadzi do rozwoju tolerancji i uzależnienia- morfinizm.

-heroina: otrzymywana z morfiny lub opium. W Polsce występuje w trzech podstawowych formach:

a) ,,polska” heroina lub ,,kompot”- lekko oleisty brązowy płyn

b) biała heroina- biały, krystaliczny proszek bez zapachu

c) Brown sugar- brunatna heroina o niższym stopniu czystości. Okres półtrwania= 1-2 godzin. Czas działania 3-6 godzin. Działa silnie jod morfiny, zarówno przeciwbólowo 6 razy, jak i euforyzująco około 20-25 razy, bo łatwiej rozpuszcza się w tłuszczach. Bardzo szybko rozwija się zespół uzależnienia, dlatego nie ma zastosowana w leczeniu bólu.

-kodeina- okres półtrwania 2-5 godzin. Początek działania po 15-30 minutach. Czas działania 4-6 godzin. Stosowana w postaci tabletek jako lek na receptę. Działa słabiej przeciwbólowo i narkotycznie od morfiny.

Opioidy półsyntetyczne:

-buprenorfina- silniejsza od morfina (30 razy), ze względu na długi czas działanie 6-8 godzin, stosowana w leczeniu przewlekłego bólu

Opioidy syntetyczne:

-substancje o działaniu morfinopodobnym (pentazocyna, nubaina, fentanyl, metadon)

Działanie psychoaktywne opiatów:

Endogenne opiaty są neuroprzekaźnikami uczestniczącymi w procesach związanych z odczuwaniem bólu. Bodźce bólowe wytwarzane w zakończeniach nerwowych w całym organizmie docierają do mózgu za pośrednictwem rdzenia kręgowego. Endorfiny znoszą doznania bólowe przez hamowanie sygnałów bólowych = ANALGEZJA. Opiaty zażywane przez człowieka naśladują działanie neuroprzekaźników endorfinowych (narkotyki analgetyczne), doprowadzają do zaburzeń w działaniu innych neuroprzekaźników nerwowych, m.in. dopaminy i noradrenaliny.

Objawy użycia opiatów:

-senność

-zwężenie źrenic

-znieczulenie na ból (analgezja), bez utraty przytomności

-euforia + apatia

-przymglenie świadomości

-upośledzenie funkcji psychicznych

-czasem zaparcia, wymioty, świąd, zaczerwienienie skóry

Leczenie polega przede wszystkim na terapii wspomagającej.

KANABINOLE (pochodne konopi):

-marihuana- susz z młodych liści i kwitnących wierzchołków rośliny, który w postaci sproszkowanej lub zrolowanej jest przeznaczony do palenia w skrętach, fajkach lub fifkach dość słabe działanie.

-haszysz- żywica zebrana z wierzchołków konopi połączona z klejem lub woskiem, w postaci ciemnych płatków lub bryłek. Efekt silniejszy niż po spożyciu marihuany.

-olej cannabis- ekstrakt z życicy konopi, najczęściej w postaci zielonej lub brązowej cieczy. Najczęściej jego krople są dodawane do palonego papierosa. Najbardziej niebezpieczne jest palenie. Czas działania do godzin. Pierwsze objawy po 15-30 minutach.

Działanie psychoaktywne kanabinoli:

Zaburzenia w działaniu receptorów, utrzymywania równowagi, pozycji ciała, koncentracji uwagi, poczuciu czasu i przestrzeni, zapamiętywaniu i myśleniu. Zaburzają fizjologię neuroprzekaźników mózgowych. Mózg fałszywie rozpoznaje i interpretuje impulsy nerwowe docierające do narządów zmysłów.

Lecznicze zastosowanie konopii- terapia kacheksji (fizjologiczne wyniszczenie wynikające z choroby nowotworowej lub AIDS). Leczenie jaskry i astmy. Pobudzenie apetytu.

Objawy:

-odprężenie lub lekkie podniecenie

-spadek koncentracji uwagi

-zmniejszenie aktywności psychomot.

-szybka, ale mniej wyraźna mowa

-osłabienie pamięci operacyjnej

-zmniejszenie samokontroli i zahamowań

LEKI USPOKAJAJĄCE I NASENNE:

Działanie barbituranów:

-nie wpływają na neuroprzekaźniki, a powodują spowolnienie różnych neuronów, co prowadzi do tłumienia aktywności ukł. nerw.

- działanie nasenne, przeciwdrgawkowe, znieczulające, uspokajające

- używanie szybko prowadzi do tolerancji

- przedawkowanie prowadzi do śmierci lub zatrucia

Działanie benzodiazepin:

-bezpieczniejsze niż barbiturany

-działanie nasenne, przeciwdrgawkowe, znieczulające, uspokajające, przeciwpadaczkowe i zwiotczające mięśnie

-skuteczne w łagodzeniu alkoholowego zespołu abstynencyjnego

Objawy używania barbituranów albo benzodiazepin:

- uspokojenie, senność, niespójność ruchów, zaburzenia uwagi, upośledzenie pamięci

SUBSTANCJE STYMULUJĄCE:

- wzmacnianie czynności układu nerwowego: wyostrzenie zmysłów, zwiększenie odczuwanej energii i pozytywnych stanów emocjonalnych

Kokaina - alkaloid występujący w liściach drzewa koki, pochodzenia naturalnego lub uzyskiwany metodą syntezy. Szybkość efektu narkotycznego i okresu półtrwania zależy od drogi podania. Blokuje wychwyt zwrotny dopaminy. Wykorzystywana w medycynie do znieczulania miejscowego, bo powoduje porażenie zakończeń nerwowych.

Crack - najtańsza i najbardziej uzależniająca postać kokainy. Siła działania tego środka jest około 20 razy większa. Początkowo osoba doświadcza euforii jednak potem stan ten przechodzi w dysforię. Aby przywrócić pozytywne doświadczenia osoba musi przyjąć kolejną dawkę. Używanie tego wiąże się z dużym ryzykiem zatrucia.

Amfetamina- syntetyczny odpowiednik efedryny. Na nielegalnym rynku może mieć różny wygląd: tabletek, kapsułek, kostek, białego lub beżowego proszku. Gdy mija działanie psychoaktywne, powstaje silne uczucie zmęczenia i przygnębienia. Kilka dni trwa powrót do normalnego funkcjonowania. Hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, ale również nasila jej wydzielanie w różnych obszarach mózgu. Znajduje zastosowanie w medycynie- leczenie depresji, długotrwale zaburzenia uwagi.

Speed-( metaamfetamina)- silnie uzależniająca odmiana amfetaminy. Szybsze, silniejsze działanie. Duża dawka przyjęta dożylnie lub inhalacyjnie może spowodować nieodwracalne uszkodzenia naczyń mózgowych, udar mózgu, objawy psychotyczne lub krótkotrwałą euforię.

Ice- (matylamfetamina). Doprowadza do takich samych efektów narkotycznych jak amfetamina, ale jest bardziej szkodliwa ze względu na większą moc i dłuższy czas działania.

Ecstasy- (zaliczana do amfetamin metylowych). Czasami traktowana jako halucynogenna. Doprowadza do zmian w zakresie funkcjonowania serotoniny i dopaminy (może całkowicie zniszczyć neurony serotoninowe). Przyjmowana drogą pokarmową. Nasilenie euforii i empatii, wyostrzenie percepcji otoczenia i ponownego przeżywania sytuacji z przeszłości.

Tenamfetamina- przypomina działanie scstasy, Działanie pobudzające i halucynogenne.

Kofeina- występuje między innymi w kawie, herbacie, napojach orzeźwiających. Pobudza działanie układu nerwowego. Po ustąpieniu efektów działania (po 4 godzinach) może wystąpić zmęczenie. Jest prawie całkowicie wydalana przez nerki. Zaburza działanie neuroprzekaźnika adenozyny, który spełnia funkcje hamujące. Zyskała zastosowanie w medycynie (niwelowanie bólów głowy, leczenie przeziębień, zmniejszania apetytu). Powoduje wzrost ciśnienia krwi, pobudzenie kory mózgowej, kurczenie naczyń krwionośnych w mózgu, stymuluje ośrodek oddechowy, obniżenie objawów zmęczenia.

SUBSTANCJE HALUCYNOGENNE

- użycie wiąże się z uczuciem zmienionego stanu świadomości.

LSD- może być naturalny lub syntetyczny. Chemicznie podobny do serotoniny, jeden z najsilniej działających halucynogenów. Przyjmowany doustnie i szybko, całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego do krwi.

Grzyby halucynogenne- Do działania halucynogennego doprowadza psylocybina i psylocyna. Po około godzinie od spożycia pojawiają się zmiany somatyczne- nudności, skurcze, drżenia i drętwienia kończyn. Po upływie około dwóch godzin osoba doświadcza kolorowych wizji i świadomości głosów z rzeczywistości. Ma poczucie przypływu energii i siły. Zmiany utrzymują się kilka godzin, Jest niebezpieczeństwo zatrucia.

Meskalina

Dimetylotryptamina (DMT)

Działanie psychoaktywne halucynogenów:

Zaburzenia czynności serotoniny (snu, czuwania, utrzymywania równowagi emocjonalnej, regulacji procesów spostrzegania). Zwiększenie aktywności serotoniny i dopaminy.

Objawy:

- rozszerzenie źrenic, wzrost ciśnienia krwi, obniżenie popędu seksualnego, nadwrażliwość na bodźce, nieprawidłowa percepcja czasu i przestrzeni, halucynacje, synestezje, urojenia, zaburzenia toku myślenia., wahania nastroju.

ROZPUSZCZALNIKI LOTNE

-środki wziewne lub inhalanty, najczęściej pochodzenia organicznego. Najbardziej rozpowszechniony jest butapren- dostępny, legalny, tani, ma szybkie i silne działanie.

- azotyn amylu- doprowadza do szybkiego i silnego rozszerzenia naczyń krwionośnych.

- środki wziewne powodują zaburzenia w działaniu neuroprzekaźników. Niszczą komórki nerwowe w mózgu i układzie nerwowym. Mają właściwości tłumiące i halucynogenne. Tuż po przyjęciu- euforia, następnie spokój, zadowolenie, senność, potem sen i doświadczanie zmienionych stanów świadomości.

INNE SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE:

Fencyklidyna - pochodzenia syntetycznego, magazynowana w tłuszczach. Wpływa na neuroprzekaźniki, hamuje działanie glutaminianu, nasila działanie dopaminy. Jednocześnie pobudza i hamuje pracę układu nerwowego. Zwiększa tolerancję na ból, wzrost siły fizycznej, brak koordynacji psychoruchowej, drżenie mięśni, euforia, obniżenie kontroli. W większych dawkach- nudności, agresja, halucynacje, urojenia, spowolnienie oddechu, pulsu i ciśnienia krwi.

Ketamina- środek znieczulający, właściwości przeciwbólowe, halucynogenne, pokrewna fencyklidynie, początkowe pobudzenie, następnie- odmienne stany świadomości, nudności, wymioty, drętwienie ciała, zamazane widzenie, spowolnienie ruchów, bełkotliwa mowa.

Sterydy anaboliczne- środki syntetyczne, budową zbliżone do męskich hormonów płciowych (testosteron). Przenikają szybko z krwioobiegu do mięśni. Mają silne działanie na układ płciowy (wzmocnienie cech męskich u chłopców, zanik cech żeńskich u dziewcząt). Zaburzenia w przekaźnictwie mózgowym, agresja, zaburzenia uczenia. Zastosowanie lecznicze- nowotwory piersi, osteoporoza, anemia. Powodują przyrost masy mięśniowej i wzrost energii. Długie używanie prowadzi do zaburzeń w pracy wątroby,serca.

POLITOKSYKOMANIA

-równoczesne bądź naprzemienne używanie różnych subst. psychoaktywnych.

Uprawa i produkcja narkotyków występuje w kilku regionach świata, głównie w :

- ,,złoty trójkąt”- Birma, Laos, Tajlandia

-,,złoty półksiężyc”- Afganistan, Pakistan, Iran

- kraje Ameryki Południowej- Kolumbia, Boliwia, Peru.

Ze względu na kryterium częstotliwości używania środków narkotycznych wyodrębniamy grupy konsumentów używających narkotyki w sposób:

- eksperymentalny,

- towarzyski lub rekreacyjny (krąg znajomych, nie częściej niż raz w tygodniu)

- okolicznościowo-sytuacyjny (indywidualnie, kilka razy w tyg. lub rzadziej, zależnie od sytuacji osobistej i nasilenia stresu. Celem jest poprawa samopoczucia.

- intensywny (codziennie, cel- redukcja napięcia, poprawa samopoczucia, umożliwienie prawidłowego funkcjonowania)

- osoby uzależnione.

Narkomania w Polsce:

Wzory używania narkotyków:

- model tradycyjny - najbardziej szkodliwy, używanie opiatów chałupniczej produkcji, używane igły, strzykawki

- model mieszany- różne środki stosowane zamiennie, najczęściej amfetamina, halucynogeny, leki nasenne, produkty z konopi, przyjmowane drogą iniekcji

- model haszyszowy - podstawowy narkotyk to konopie. Marihuana i haszysz zażywane regularnie. Okazjonalne używanie innych środków.

- model ekskluzywny - używanie importowanych specyfików- głównie kokaina i biała heroina. Wysokie koszty finansowe. Najczęściej zamożnie 20 -30 letni ludzie.

- model inhalacyjny - używanie środków wziewnych. Częstsze u najmłodszych narkomanów- poniżej 15 roku życia. Dodatkowo często tytoń i alkohol.

- model lekowy - dominuję leki nasenne i uspokajające. Często przyjmowane łącznie z alkoholem, tytoniem lub kofeiną. Najpowszechniejszy powyżej 40 roku życia i u kobiet.

SZKODY WYWOŁANE UŻYWABNIEM NARKOTYKÓW:

Zaburzenia somatyczne:

-zgony związane z nadużywaniem substancji,

-uleganie śmiertelnym wypadkom po wpływem spożycia środka,

-uszkodzenia wątroby, nerek, serca, układu nerwowego

-drżenia ciała, zaburzenie koordynacji bóle głowy

-częściowa utrata głosu (przy amfetaminie)

-zaburzenia w pracy układu krwionośnego, oddechowego,

-Zaburzenia snu

- wzrost potliwości, wysokie ciśnienie

-ryzyko zawału lub udaru

-wady rozwojowe płodu

-a poza tym, to co było przy poszczególnych substancjach

Zaburzenia psychiczne:

-zaburzenia funkcji poznawczych

-Zaburzenia emocji, (drażliwość, impulsywność)

-zaburzenia osobowości (niestabilność uczuć, zachowania autodestrukcyjne, uczucie pustki)

-choroby psychiczne (myśli samobójcze, omamy)

-zaburzenia na podłożu organicznym

Zaburzenia społeczne:

-podejmowanie stosunków seksualnych z przypadkowymi partnerami

-różnego rodzaju wypadki

-doping w sporcie

-przestępczość

UZALEŻNIENIE OD NARKOTYKÓW

Uwarunkowania narkomanii:

1. Biologiczny model uzależnienia- wrodzone predyspozycje, Zwraca się uwagę na takie elementy jak płeć, wiek, waga, ogólny stan zdrowia. Dążenie człowieka do homeostazy (brak endorfin). Teoria drogi osiągania przyjemności- długotrwałe, intensywne pobudzanie nerwów zawierających dopaminę powoduje obniżenie przyjemności po odstawieniu środka. Priming- możliwość uzależnienia się od narkotyku po jego jednorazowym spożyciu. Dziedziczna wrażliwość na niektóre narkotyki (wrażliwość początkowa- specyficzne oddziaływanie pierwszej dawki narkotyku na człowieka). Skłonności konstytucjonalne (np. właściwości nabyte w okresie prenatalnym przez noworodki matek uzależnionych). Przyczyną może być też deprywacja podstawowych potrzeb i uszkodzenia fizyczne (wzrost problemów psychicznych).

2. Psychologiczny model uzależnienia- perspektywa psychodynamiczna- uzależnienie to skutek niekorzystnych powiązań między zewnętrznymi wydarzeniami a nieświadomymi procesami psychicznymi. Perspektywa behawioralne- uzależnienie na skutek warunkowania (eksperymentowanie, naśladowanie). Perspektywa poznawcza- uzależnienie to skutek zakłóconego sposobu interpretowania własnych doświadczeń życiowych (błędne przeświadczenia i atrybucje, oczekiwania i przekonania odnośnie spożywania narkotyków). Perspektywa humanistyczna- przyczyny uzależnienia- brak możliwości zaspokojenia potrzeb, zatrzymanie rozwoju własnej osoby, utrata kontaktu z samym sobą (odurzanie o wynik deprywacji potrzeb wyższych i przyjęcia niewłaściwej koncepcji siebie i świata). Brak dojrzałości: brak umiejętności intrapersonalnych, interpersonalnych, brak określonego systemu wartości. Teoria osobowości podatnej na uzależnienia- poszukiwanie wrażeń, egoizm, buntowniczość, impulsywność, potrzeba dowartościowania siebie, agresywność. Podejście egzystencjalne- zaburzenia w świecie wartości i obowiązków, utrata poczucia własnej godności i wolności, kryzys osobowościowy.

3. Społeczno- kulturowy model uzależnienia:

- narkomania następuje w określonych warunkach i w kontekście istniejących relacji międzyosobowych, patogenne wpływy społeczne (np. bezrobocie, dyskryminacja, niepewność )

-czynniki kulturowe- np. wpływ zwyczajów, mody, mass mediów

-predyspozycje nabyte (rodzina)

-deprywacja

-demoralizacja

-etykietowanie (etykietowany człowiek jest skłonny do sięgnięcia po narkotyk)

- społeczne czynniki ryzyka (sytuacja rodzinna, szkolna lub zawodowa, grupa społeczna, zaangażowanie religijne

-motywy sięgania po narkotyki: motyw konformizmu, ekstrawertywny, pragmatyczny i ucieczkowy.

4. Teologiczny model uzależnienia: uzależnienie wyjaśniane w perspektywie moralnej. Narkomania jako zło zasługuje na potępienie. Narkomani to osoby potrzebujące pomocy. Przyczyny narkomanii: słabe zaangażowanie religijne, brak pogłębionej wiedzy moralnej, ignorowanie zakazów i nakazów postępowania. Perspektywa duchowa- sięgnięcie po narkotyk jest sposobem rekompensowania braku Boga.

Fazy uzależnienia:

1. Eksperymentowanie z substancjami psychoaktywnymi (przełamanie lęku przed działaniem narkotyku i przed społecznymi konsekwencjami używania)

2. Używanie okazjonalne

3. Nawyk (stan charakteryzujący się silnym pragnieniem substancji psychoaktywnej. Nie ma jednak przymusu jej używania, uzależnienie psychiczne jest bardzo ograniczone, nie ma tendencji do zwiększania ilości narkotyku. Pojawiają się zaburzone formy zachowania spowodowane z nadużywaniem substancji.)

4. Uzależnienie (fizyczna zależność osoby od narkotyku. Zespół uzależnienia- zespół fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych zjawisk, w którym przyjmowanie pewnej substancji lub grupy substancji zajmuje ważniejszą pozycję niż inne zachowania mające niegdyś znaczenie- WHO.

5. Przymus przyjmowania narkotyku (charakterystyczna cecha zespołu uzależnienia)

6. Trudności w kontrolowaniu siebie

- neuroprzystosowanie- negatywne zmiany w funkcjonowaniu mózgu spowodowane stałą obecnością substancji w organizmie

-mechanizm nałogowego regulowania emocji

7. Objawy abstynencyjne (zespół abstynencyjny)

- zespół abstynencyjny wywołany opiatami- zależy od okresu połowicznego rozpadu substancji, objawy ustępują w ciągu 7- 10 dni. Objawy: bóle mięśni, rozszerzenie źrenic, łzawienie, pocenie się, wymioty, niepokój, drażliwość, bezsenność, odczuwanie głodu danej substancji.

-zespół abstynencyjny wywołany barbituranami, benzodiazepinami i subst. pokrewnymi - Objawy nasilenia osiągają szczytowe nasilenie między 4 a 7 dniem i trwają około tygodnia. Objawy: lęk, pobudzenie ruchowe, osłabienie i drżenie ciała, gorączka, mruganie, majaczenie.

-zespół abstynencyjny wywołany kanabinolami- zjawisko flashback- ponowne odczuwanie stanów wywołanych środkiem. Objawy: rozdrażnienie, wahania wagi, bezsenność, drżenie, niespokojne zachowanie.

-zespół abstynencyjny wywołany uzależnieniem od środków stymulujących- następuje kilka godzin po odstawieniu ostatniej dawki. Objawy: senność, koszmary, zmęczenie, spowolnienie psychoruchowe, depresja, próby samobójcze.

-zespół abstynencyjny wywołany nadużywaniem kofeiny- sile uzależnienie psychiczne, czasem fizjologiczne. Objawy: bezsenność, depresja, bóle głowy, stany lękowe i napady paniki

-przy halucynogenach nie ma zespołu abstynencyjnego. Skutki zażywania mogą wystąpić po ustąpieniu działania narkotyku: ostre reakcje psychotyczne, flashback

-zespół abstynencyjny wywołany uzależnieniem od subst. wziewnych: wahania nastroju, słaby apetyt, zaburzenie snu, bóle i dreszcze

-zespół abstynencyjne występujący w uzależnieniu od fencyklidyny: podobne do zespołu alkoholowego, ponadto: zmiany w obrazie siebie, nawet depersonalizacja, pogorszenie procesów spostrzegania, halucynacje, poczucie pustki i apatii, myśli o śmierci, stany otępienia lun euforii.

8. Zjawisko tolerancji

- dla osiągnięcia zamierzonego efektu konieczne jest przyjmowanie coraz większych dawek

-tolerancja funkcjonalna- odczuwanie zmniejszonej siły oddziaływania narkotyku

-tolerancja afektywna- obniżenie intensywności emocji w wyniku działania narkotyku

-tolerancja osobnicza- zwiększone tempo metabolizmu środka, zależne od wrodzonych predyspozycji. Potrzeba zwiększania dawek.

-Tolerancja przewlekła- przyjmowanie większych dawek aby uzyskać pierwotne efekty działania narkotyku

-Tolerancja wyuczona (behawioralna)- otoczenie towarzyszące zażywaniu narkotyku jest skojarzone z działaniem narkotyku i reakcjami kompensacyjnymi organizmu

-tolerancja krzyżowa- rozszerzenie tolerancji na podobne substancje, mimo wcześniejszego ich nie używania

-tolerancja odwrócona- zwiększenie wrażliwości na środek odurzający (np. po okresie abstynencji)

9. Utrata zainteresowań i przyjemności- mechanizm rozpraszania i rozdwajania Ja (dotychczasowe zainteresowania stają się nieistotne, niezdolność do przeżywania przyjemności bez narkotyku)

10. Przyjmowanie narkotyku mimo widocznych szkód- mechanizm iluzji i zaprzeczania, który redukuje nieprzyjemne odczucia emocjonalne.

PROFILAKTYKA NARKOMANII

(wzmacnianie czynników chroniących i eliminowanie czynników ryzyka)

Czynniki chroniące wewnętrzne:

- odporność dziedziczna

- rozwój osobisty

- zainteresowanie szkołą lub pracą

- poszanowanie prawa, norm, wartości, autorytetów

- umiejętność rozwiązywania kryzysów

- właściwa orientacja seksualna

- odpowiedni system postrzegania środowiska

Czynniki chroniące o charakterze zewnętrznym:

- dobry kontakt emocjonalny z rodziną

- abstynencja, właściwe wzorce używania substancji legalnych

- kontakty z odpowiednią grupą koleżeńską

- higieniczny tryb życia

- zaangażowanie religijne

Istnieją inne działania odnoszące skutek profilaktyczny (realizują inne cele wzmacniające czynniki chroniące). Często wymagają działalności resocjalizacyjnej.

RESOCJALIZACJA - działalność wychowawcza specjalistów skierowana do ludzi nieprzystosowanych do życia w danym społeczeństwie. Do działań profilaktycznych wprowadza się ją wtedy, gdy profilaktyka zapobiegawcza nie odnosi oczekiwanego skutku.

Ważne jest określenie stopnia zagrożenia uzależnieniem. Bierze się pod uwagę wiek, predyspozycje osobowościowe, zaburzenia w zachowaniu, podejmowanie zachowań ryzykownych.

ZACHOWANIA RYZYKOWNE - działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego jak psychicznego jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego.

Najpoważniejsze u dzieci i młodzieży 10-18 lat:

- palenie tytoniu

- używanie alkoholu

- używanie innych środków psychoaktywnych

- wczesna aktywność seksualna

- zachowania agresywne i przestępcze

Ze względu na stopień zagrożenia uzależnieniem stosuje się podział osób na 3 grupy:

1. Grupa niskiego ryzyka ( ryzyko uzależnienia jest związane z powszechnym dostępem do środków odurzających oraz ich szeroką promocją medialną)

2. Grupa podwyższonego ryzyka (osoby u których nastąpiła już inicjacja narkotyczna lub os. u których można zaobserwować licznie występujące czynniki ryzyka)

3. Grupa bardzo wysokie ryzyka (jednostki uzależnione)

Poziomy profilaktyki uzależnień:

- profilaktyka pierwszorzędowa: cel - promocja zdrowego stylu życia oraz opóźnienie inicjacji; adresowana do grupy niskiego ryzyka; prowadzący - para profesjonaliści, wolontariusze, uczniowie

- profilaktyka drugorzędowa: cel - redukowanie doświadczanych problemów i czasu trwania dysfunkcji oraz umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych; adresat - grupa podwyższonego ryzyka; prowadzą - profesjonaliści, którzy uczą nowych zachowań i obniżania poziomu stresu

- profilaktyka trzeciorzędowa - przeciwdziała procesowi chorobowemu degradacji społecznej; terapia w wymiarze indywidualnym i grupowym; prowadzący - specjaliści w dziedzinie terapii

Leczenie osób uzależnionych:

1. Poszukiwanie pomocy

2. Wizyta w poradni uzależnień

3. Detoksykacja - odtrucie organizmu i usunięcie potrzeby brania narkotyku

4. Psychoterapia narkomanów

(Możliwe są nawroty używania narkotyków, duże prawdopodobieństwo, że po skończonym leczeniu narkoman wraca do dawnych sposobów radzenia sobie z problemami.)

5. Modernizacja życia

Profilaktyka negatywna (warunki, sytuacje i zachowania, które ułatwiają wchodzenie w uzależnienie, a utrudniają podjęcie leczenia)

Czynniki promujące uzależnienie:

- nieumiejętność (niewłaściwy dobór strategii, środków i sposobów prowadzenia profilaktyki; niewłaściwa profilaktyka przynosi odwrotny skutek)

- ignorancja - ignorowanie faktu używania substancji przez inne osoby

- błędne informacje (niekompletne, błędne informacje związane z substancjami, co powoduje powstawanie mitów)

- współuzależnienie

NARKOTYKOWE MITY

Działanie narkotyków:

1. Narkotyki dzieli się na twarde i miękkie.

Sztuczny i bardzo szkodliwy podział, co sugeruje, że tylko twarde narkotyki degradują biorącego. Każda substancja działająca na układ nerwowy oddziałuje zarówno na ciało jak i psychikę. Nawet jeśli nie dochodzi do negatywnych skutków somatycznych, osoba uzależnia się psychicznie.

2. Marihuana nie szkodzi i nie uzależnia.

Nie uzależnia fizycznie tak szybko jak inne narkotyki, ale nieprawda, że nie szkodzi i nie uzależnia.

3. Amfetamina pomaga w nauce.

Po jednorazowym zażyciu daje wrażenie przypływu energii i niweluje potrzebę snu. Jednak koszty tego są dla organizmu ogromne.

4. Jak wezmę raz to nic się nie stanie - nieprawda.

5. Jak wszyscy biorą to nie jest to złe - nieprawda, nie wszyscy biorą, szkodzi zdrowiu i otoczeniu, niesie z sobą wielowymiarową degradację

6. LSD to dobry sposób na większą wrażliwość.

Mocno modyfikuje zdolności człowieka do odbierania wrażeń zmysłowych, ale nieprawda, że zwiększa wrażliwość.

7. Biorę tylko dla przyjemności, kiedy zechcę - przestanę.

Prawda, że najczęściej bierze się narkotyki dla przyjemności, jednak brak woli do zaprzestania używania.

8. Narkotyk nie jest czymś złym, bo w wielu kulturach jego używanie jest czymś normalnym.

Prawda, że nie jest zły: zastosowanie w medycynie, w kulturach - do przetrwania w trudnych warunkach, w celach kultowych. Ale w naszej kulturze narkotyki używane w celach niemedycznych niszczą, są związane ze środowiskiem kryminogennym, a w świat narkotyku wprowadzani są najmłodsi, którym szkodzi najbardziej.

9. Gdyby narkotyki były powszechnie dostępne nie byłoby tylu problemów z narkomanią.

Zalegalizowanie narkotyków zlikwidowałby nielegalny przemyt i powiązania ze światem przestępczym, pozwoliłby monitorować jakość dostępnych środków. Ale legalizacja (alkohol, tytoń) rodzi nowe problemy: powszechne używanie, obniżenie wieku inicjacji, nielegalna i niekontrolowana produkcja, bezkarna sprzedaż nieletnim, koszty zdrowotne i finansowe spożywania są ogromne.

W wielu wypadkach prawo antynarkotykowe chroni w dużym zakresie tych, którzy sięgnęliby po narkotyk, gdyby był powszechnie dostępny i legalny.

Uzależnienie od narkotyków:

1. W naszym środowisku nie problemu z narkotykami.

Mit „bezpiecznego środowiska” powstaje na bazie lęku i stereotypów:

- w osobach odpowiedzialnych za rozwój młodych rodzi się lęk o to, że będą obciążane powstaniem problemu lub że nie zaradziły patologii - tam, gdzie ważniejsze od człowieka są osiągnięcia, zwykle nie zauważa się narkomanii, a problemy narkotykowe rozwiązuje się tylko pozornie.

-Najczęściej kojarzy się używanie narkotyków ze środowiskami patologicznymi, robotniczymi, miastami, młodzieżą, subkulturami, zaniedbaniem. W rzeczywistości problemy narkotykowe dotykają wszystkich środowisk, choć rozwija się w nich w różnym stopniu.

2. Moje dziecko nigdy się nie uzależni.

Nieprawda. Takie przeświadczenie usypia czujność. Uzależnienie jest związane z predyspozycjami, jakością relacji w rodzinie, potrzebami oraz środowiskiem zewnętrznym. Rodzice zainteresowani swoim dzieckiem, promujący zdrowy tryb życia zwykle skutecznie zapobiegają problemowi narkomanii.

3. Uzależniają się tylko słabi.

Nie ma ludzi „mocnych”, uzależnić się może każdy, kontakt z narkotykiem czyni słabym wskutek zaburzenia procesów poznawczych i decyzyjnych.

4. Uzależniony musi brać narkotyki codziennie.

W kryteriach uzależnienie nie występuje warunek codziennego używania narkotyku, jedynie zwiększona częstotliwość i ilość przyjmowanego środka.

5. Aby nie być uzależnionym wystarczy przestać brać.

- Nieprawda, powoduje poszukiwanie narkotyku nawet po odtruciu. Powrót do uzależnienia grozi śmiercią, w związku z przyjęciem ilości środka takiej jak przed odtruciem.

- uzależniony styl funkcjonowania - zaprzeczenia, racjonalizacje. Dopiero bardzo intensywna praca nad sobą powoduje zmiany funkcjonowania psychicznego.

6. Narkotyk zaproponuje Ci tylko największy drań.

Wielu dealerów dorabia się na nieszczęściu innych, często są to znajomi lub osoby cieszące się autorytetem społecznym.

7. Lepiej pić alkohol niż brać narkotyki.

Zarówno alkohol jak i narkotyki doprowadzają do podobnych objawów klinicznych, łącznie ze śmiercią. Najlepiej dbać o zdrowy i trzeźwy styl życia.

Leczenie uzależnień:

1. Narkoman może wyleczyć się sam, wystarczy silna wola.

Mechanizmy uzależnienia degradują system motywacyjno-wykonawczy człowieka. Narkoman traci wolność, zdolność wolnego podejmowania decyzji, zmian, brak mu siły do samotnego zmagania się z uzależnieniem.

2. Narkomania jest problemem uzależnionego.

Oddziałuje także na środowisko, w terapii uwzględnia się relacje z rodziną i otoczeniem.

3. Wystarczy tylko leczenie medyczne.

Konieczne jest odtrucie i terapia psychologiczna, by nie powrócić do nałogu.

4. Ukończenie terapii gwarantuje abstynencję.

W różnych sytuacjach życiowych narkoman może wrócić do uzależnienia.

Ośrodki terapeutyczne:

1. Sąsiedztwo ośrodka jest niebezpieczne dla sąsiadów.

Właściwie prowadzona terapia w ośrodku nie stanowi zagrożenia dla środowiska lokalnego. Uzależnieni wracają do zdrowia, odnajdują sens życia, niejednokrotnie pomagają sąsiadom.

2. Ośrodek jest zagrożeniem dla miejscowości.

Nieprawda, jest szansą rozwoju - miejscowość otrzymuje fundusze, oferuje zaopatrzenie. Ośrodek zapewnia zatrudnienie, a kadra terapeutyczna służy pomocą w punktach konsultacyjnych miejscowości.

3. Narkomanów powinno się wywieźć na bezludną wyspę.

W terapii stosuje się czasową izolację społeczną, ale łatwiej powrócić do zdrowego funkcjonowania w społecznym kontekście.

4. Narkomani w ośrodku to źródło zakażenia AIDS.

Właściwie prowadzone ośrodki są miejscem „leczenia”, a nie źródłem zakażenia. Uzależnieni zakażeni wirusem HIV uczą się, jak żyć i działać, by nie stanowić zagrożenia dla innych.

---