WSSE - EGZAMIN DYPLOMOWY 2009
Część I - pytania z zakresu ekonomii:
OBJAŚNIJ PRZEBIEG CYKLU GOSPODARCZEGO.
Etapy rozwoju lub spadku produktu narodowego brutto określamy cyklem koniunkturalnym lub gospodarczym. Cykl koniunkturalny to szereg procesów lub zjawisk tworzących zamknięta całość, przypadających na pewien odcinek czasu i powtarzających się .Cykl gospodarczy to powtarzające się okresowo wahania podstawowych wielkości ekonomicznych, produkcji, dochodu narodowego, spozycia, inwestycji, zatrudnienia i cen przechodząc kolejno w ruchu kołowym przez fazę kryzysu, depresji, ożywienia i rozkwitu.
Kryzys to nagłe załamanie lub stopniowe ograniczenie produkcji i inwestycji wywołane raptownym zmniejszeniem zapotrzebowania. Powoduje to wzrost zapasów dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, zwiększenie bezrobocia, ograniczenie kredytów udzielanych przez banki. Powoduje bankructwa słabszych przedsiębiorstw. Następuje spadek cen.
Depresja - to okresowe ustabilizowanie produkcji. Przedsiębiorstwa dostosowuja się do obniżonego poziomu popytu i niskich cen przez redukcje zatrudnienia i obniżkę kosztów. Oprocentowanie kredytów jest niskie. Tworzy się grunt do wejścia w fazę ożywienia.
Ożywienie - charakteryzuje się szybkim wzrostem popytu globalnego na wszystkie dobra inwestycyjne i konsumpcyjne, co powoduje wzrost produkcji. Ożywieniu temu towarzyszy wzrost cen wypełniający lukę podażową i zapewniający bieżącą równowagę. Dochód narodowy zwiększa się w szybkim tempie.
Rozkwit- to szczytowy poziom produkcji i dochodu narodowego, którego dynamika powoli wygasa i przechodzi w moment zastoju. Pojawia się wzrost kosztów produkcji szybszy od tempa wzrostu cen wyrobów finalnych, produktów pośrednich, następuje wzrost dochodów pracowników a to skłania do oszczędności, oznacza to zahamowanie wzrostu popytu konsumpcyjnego. Faza rozkwitu zaczyna wchodzić w fazę kryzysu
EKONOMICZNE I SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA.
Bezrobocie jest głównym problemem współczesnej gospodarki. Bezrobocie jest problemem społeczno-gospodarczym o rozległych skutkach zarówno w zakresie społecznym, ekonomicznym jak i politycznym. Problem bezrobocia pojawił się w Polsce z początkiem lat 90 we wcześniejszym okresie bezrobocie było ukryte. Przyczyną bezrobocia była zmiana systemu gospodarczego. Bezrobocie jako zjawisko makrospołecznie i makroekonomiczne można analizować w ujęciu podmiotowym jak i przedmiotowym.
Ujecie podmiotowe- bezrobocie to stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej podjęcia.
Ujęcie przedmiotowe- oznacza niezrealizowana podaż pracy będącą rezultatem nierównowagi między podażą siły roboczej a popytem na pracę.
Negatywne skutki bezrobocia odczuwane są nie tylko przez osoby bezrobotne, ale przez całe społeczeństwo. Wśród tych składników można wyróżnić koszty bezpośrednie i koszty pośrednie.
Koszty bezpośrednie to faktyczne wydatki finansowe ponoszone w związku z bezrobociem na te koszty składają się wydatki na Fundusz Pracy, Fundusz Pomocy Społeczne, na utrzymanie instytucji obsługującej bezrobotnych.
Koszty pośrednie nie sa realnymi wydatkami, ale pośrednimi stratami gospodarczymi i społecznymi. Zaliczyć tu można ulgi i zwolnienia finansowe w rejonach o szczególnie wysokim bezrobociu.
CECHY I TYPY KAPITALIZMU.
Kapitalizm według klasycznego określenia jest to organizacja polegająca na gospodarce wymiennej, w której z reguły współdziałają ze sobą dwie różne powiązane ze sobą przez rynek grupy ludności- właściciele środków produkcji, oraz pozbawieni tej własności robotnicy.
Kapitalizm jest pierwszą formacją społeczno-ekonomiczną, w której bezpośredni producenci są osobiście wolni, tzn. poza czasem pracy są niezależni od pracodawcy. Dysponują również swą pracą na rynku pracy, na którym ceny pracy, czy siły roboczej, wyrażającej umiejętności pracowników najemnych, kształtują się pod wpływem podaży i popytu. Na rynku panuje swoboda wyboru towarów w ramach posiadanych dochodów oraz swoboda przedsiębiorczości tzn. podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek.
Głównymi cechami kapitalizmu, jako systemu ekonomicznego sa
Prywatna kapitalistyczna własność produkcji,
Stałe występowanie nie dysponujących kapitałem pracowników najemnych
Swoboda przedsiębiorczości
Swoboda dokonywania wyboru na rynku konsumentów ( w granicach posiadanych dochodów) rynkowa ( alokacja zasobów gospodarczych)
Kapitalizm, jako system społeczno-gospodarczy oparty na własności prywatnej i mechanizmie rynkowym, ma różne oblicza. W krajach europejskich, Stanach Zjednoczonych, w krajach azjatyckich i Australii istnieją różne modele kapitalizmu. Jedne akcentują głównie konieczność pomnażania kapitału i bogactwa kapitalistów, inne zaś poświęcają wiele uwagi dobrobytowi jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Anderson wyróżnia trzy zasadnicze odmiany kapitalizmu: liberalny - anglosaski (USA, Wielka Brytania i inne kraje); konserwatywny - korporacyjny, kontynentalny (Niemcy, Francja, Belgia, Austria) oraz socjaldemokratyczny - skandynawski. Słabą stroną tej klasyfikacji jest jednak to, że do żadnego spośród wyodrębnionych typów kapitalizmu nie pasują kraje południowoeuropejskie (Włochy, Grecja, Hiszpania, Portugalia) ani Japonia.
RODZAJE DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETOWYCH.
Budżet jest systematycznym zestawieniem zaplanowanych dochodów i wydatków państwa lub lokalnego organu władzy na przewidziany prawem budżetowym okres, zwykle jeden rok.
Budżet państwa, jako jego podstawowy plan finansowy odzwierciedla założenia i cele polityki gospodarczej państwa w danym okresie oraz jest głównym narzędziem ich realizacji.
Źródłem dochodów budżetowych są
Wszelkiego rodzaju podatki, takie jak od zysku, od dochodu; podatki pośrednie zawarte w cenie produktu, które zawsze są cenotwórcze (podatek VAT - od wartości dodanej, podatek obrotowy)
Wpływy z cła, opłat skarbowych, kar i grzywien
Część zysku przedsiębiorstw, których państwo jest właścicielem, lub współwłaścicielem.
Odsetki i dywidendy od kapitału państwowego zainwestowanego w przedsiębiorstwach,
Dochody ze sprzedaży lub najmu składników majątkowych państwa
Zysk z operacji banku centralnego,
Podstawą dochodów są podatki. Pozostałe źródła odgrywają w praktyce niewielką rolę
Wydatki budżetu z punktu widzenia przeznaczenia można podzielić na następujące grupy:
Związane z tradycyjnymi funkcjami państwa: (obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości)
Związane z realizacją celów społecznych ( oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne)
Związane z interwencjami w gospodarce (subwencje, dotacje)
Na obsługę zadłużenia zewnętrznego i wewnętrznego
Zarówno ograniczenie absolutnych rozmiarów tych wydatków, jak i zahamowanie tempa ich wzrostu w praktyce jest bardzo trudne. Utrzymywanie, a nawet rozszerzanie wydatków budżetowych uzasadniane jest wieloma względami natury ekonomicznej. Wydatki rządowe rosną także wtedy, gdy podejmowane są próby dokonania zmian strukturalnych w gospodarce, takich jak tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnych gałęzi produkcji, dążenie do nadania gospodarce pożądanej dynamiki, zagospodarowanie mniej rozwiniętych regionów kraju oraz zmiany strukturalne podyktowane względami ochrony środowiska. Bardzo trudnym zabiegiem jest również zmniejszenie wydatków m.in. na cele socjalne - ograniczenie zakresu pomocy socjalnej jest posunięciem niepopularnym i niechętnie przyjmowanym przez społeczeństwo. Wiele innych pozycji wydatków budżetowych również charakteryzuje się małą elastycznością. Istnieją, więc ograniczone możliwości ich zmniejszania.
CECHY RYNKU WOLNO KONKURENCYJNEGO.
Rynek wolnokonkurencyjny to otwarta dla wszystkich wolna od ograniczeń struktura zespalająca wszystkich dobrowolnie sprzedających i kupujących, którzy przez powtarzające się regularne transakcje kupna i sprzedaży dóbr ekonomicznych, dokonywane za pośrednictwem powszechnego środka wymiany pieniądza kształtują popyt i podaż.
Oddziaływanie popytu i podaży wywołuje tendencję do stanowienia jednolitej ceny na dany towar, równoważącej zapotrzebowanie z ilościami oferowanymi na rynku zwanej ceną równowagi rynkowej. Każdemu rynkowi odpowiada jeden i tylko jeden towar jest, więc jest tryle rynków ile jest towarów.
Trzy podstawowe cechy rynku wolnokonkurencyjnego to
Wolność- oznacza, że cena rynkowa określona jest wyłącznie przez popyt i podaż, zaś transakcje i ceny nie są regulowane przez jakiekolwiek przepisy i zwyczaje
Atomizm- czyli rozdrobnienie uczestników rynku na możliwie najmniejsze części oznacza, że liczba sprzedających i kupujących jest na tyle duża, zaś ilości będące przedmiotem poszczególnych transakcji są na tyle małe, że żaden pojedynczy sprzedawca, czy kupiec nie jest w stanie wpłynąć na cenę
Otwartość- rynku oznacza, że każdy kupujący czy sprzedający może swobodnie wejść na rynek w celu zawarcia transakcji wyjść z rynku. Sprzedać po cenie rynkowej dowolną ilość swojej małej produkcji, lub też dokonać swojego małego zakupu, bez jakichkolwiek ograniczeń czy przeszkód.
DEFICYT BUDŻETOWY I JEGO EKONOMICZNE KONSEKWENCJE.
Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).
Źródła finansowania deficytu budżetowego:
Zaciągnięcie przez państwo pożyczek w bankach lub w jednostkach sfery finansowo-rzeczowej,
Zaciąganie przez państwo pożyczek zagranicznych: w innych państwach; w instytucjach finansowych (Bank Światowy, Bank Europejski).
Państwo próbuje zwiększyć dochody budżetowe poprzez: poprawę ściągalności podatków, wzrost stopy podatkowej, wzrost liczby podatników,
Zmniejszanie wydatków budżetowych - ograniczanie dotacji, subwencji, świadczeń pomocy i opieki społecznej na rzecz ludności. Jest to niezwykle trudne,
Emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu gospodarczego (drukowanie tzw. „pustego pieniądza” - nie mającego pokrycia w masie towarowej. Sposób ten grozi powikłaniom w postaci pojawienia się inflacji w gospodarce (druga po bezrobociu plaga ekonomiczna),
Emisja papierów wartościowych ( obligacji, weksli, bonów skarbowych).
Deficyt budżetowy, przy niewielkich jego rozmiarach, może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, zwłaszcza w okresie recesji (interwencjonizm państwowy). Przekroczenie jego „bezpiecznej” granicy ( 5% PKB ) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce.
Skutki deficytu budżetowego:
napływ kapitału spekulacyjnego
aprecjacja waluty
spadek konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw
pogorszenie się bilansu handlowego
BEZPOŚREDNIE ZAGRANICZNE INWESTYCJE W POLSCE.
Polska stosunkowo późno wprowadziła przepisy umożliwiające napływ inwestycji zagranicznych. Po zmianie systemu gospodarczego polskie ustawodawstwo weszło w proces dostosowania do reguł gospodarki rynkowej i pełnego otwarcia na inwestycje zagraniczne. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są nie tylko źródłem kapitału inwestycyjnego uzupełniającego deficyt krajowych oszczędności, lecz przede wszystkim są ważnym czynnikiem podnoszącym tempo modernizacji gospodarki. Przyczyniają się do tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu wydajności pracy, są też źródłem napływu nowych technologii produkcji i technik zarządzania. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne odegrały ważną rolę w procesie prywatyzacji polskich przedsiębiorstw. Wraz z przystąpieniem Polski do UE wzrosła skłonność inwestorów zagranicznych do lokowania kapitału w naszym kraju. Przystępując do inwestowania w Polsce, przedsiębiorcy biorą pod uwagę wiele czynników: wielkość rynku, stabilność polityczną, hipotetyczne koszty związane z eksportem produktów i usług oraz koszty produkcji. Niewątpliwym atutem jest położenie geograficzne (w samym centrum Europy) oraz zaplecze intelektualne. Powołanie specjalnych stref ekonomicznych, gdzie przedsiębiorcy mogą działać na preferencyjnych warunkach to też zachęta dla potencjalnych inwestorów. Najważniejsze z punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju zalety zagranicznych inwestycji bezpośrednich jest fakt, że przyczyniają się one do przyspieszenia wzrostu gospodarczego kraju je goszczącego, nie zwiększając zadłużenia zagranicznego tego kraju. Są one dodatkowymi inwestycjami, pochodzącymi z przekształcenia zagranicznych oszczędności w kapitał inwestycyjny.
KAPITAŁ I JEGO RODZAJE.
Każde przedsiębiorstwo ma na celu przetrwanie na rynku i przynoszenie zysków jego właścicielowi. W tym celu wykorzystuje posiadany przez siebie majątek trwały i obrotowy do wytwarzania produktów, świadczenia usług czy też obrotu towarami handlowymi. Majątek ten, niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej, finansowany jest z dwóch głównych źródeł:
Kapitału własnego
Kapitału obcego
Podstawowa różnica pomiędzy nimi polega na tym, że kapitały własne pochodzą od właścicieli lub udziałowców przedsiębiorstwa i funkcjonują w nim w postaci wnoszonych udziałów lub akcji. W tej sytuacji mówimy o zewnętrznym finansowaniu własnym. Kapitały własne to także zakumulowane nadwyżki finansowe oraz środki pozyskane z przyśpieszenia obrotu kapitału - wewnętrzne finansowanie własne.
Kapitały własne to zasób majtek który właściciel angażuje w działalność gospodarczą na własny rachunek w celu uzyskania dochodu zwanego zyskiem.
Kapitały obce to dodatkowe uzupełniające źródła finansowania majątku. Typowym przykładem kapitałów obcych są kredyty i pożyczki udzielane przedsiębiorstwom przez banki.
Kapitał w ujęciu ekonomiki przedsiębiorstw i w sensie ogólnym oznacza całokształt zaangażowanych w przedsiębiorstwie wewnętrznych i zewnętrznych, własnych i obcych, terminowych i nieterminowych zasobów
WPŁYW WYDATKÓW BUDZETU PAŃSTWA NA POPYT KRAJOWY.
Wydatki rządowe stanowią część globalnego popytu, a tym samym ich wysokość może wymiernie wpłynąć na kształtowanie się popytu w gospodarce. Michał Kalecki wylicza trzy możliwości osiągnięcia tego celu poprzez :
Rządowe wydatki na inwestycje publiczne niekonkurujące z inwestycjami prywatnymi np. budowa autostrad, remonty dróg publicznych, budowa szkół finansowane z deficytu budżetowego za pomocą obligacji lub bonów skarbowych
Pobudzenie prywatnych inwestycji za pomocą ulg podatkowych, obniżenia stopy procentowej
Redystrybucji dochodów od wyższych grup dochodowych do niższych grup dochodowych poprzez obniżenie opodatkowania podstawowego środków utrzymania podatkami pośrednimi. Efektem tego jest wzrost gospodarczy, który ożywia gospodarkę.
PRZYCZYNY BEZROBOCIA ORAZ POMIAR JEGO WIELKOŚCI.
RODZAJE PODATKÓW.
Podstawowy podział podatków pozwala wyróżnić Podatki bezpośrednie Podatki pośrednie
Podatki bezpośrednie to podatek od dochodu osób prawnych CIT ( płacą go przedsiębiorcy)
Oraz od dochodu osób fizycznych PIT ( pracownicy i osoby prowadzące działalność gospodarczą. Do podatków bezpośrednich zaliczamy również podatki pobierane również od nabytego majątku.
W Polsce większość podatków bezpośrednich ma charakter progresywny, co oznacza że stawka podatku rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania.
Podatki pośrednie to podatki nakładane na przedmiot obrotu gospodarczego tz. usługi, towary.
Do podatków pośrednich zalicza się VAT (podatek od towarów i usług) podatek akcyzowy i cło. Podatki te są składnikami cen i ostatecznie ponoszone są przez konsumentów tych produktów
POJĘCIE WSPÓŁCZESNEGO PIENIĄDZA I JEGO FUNKCJE.
Pieniądz w gospodarce posiada cztery podstawowe funkcje
Dobra obrachunkowego, środka wymiany, środka płatniczego, środka tezauryzacji
jako dobro obrachunkowe umożliwia sprowadzenie wartości wszystkich dóbr i usług do wspólnego mianownika, przez co pozwala na porównanie ich wartości w formie ceny
środka wymiany- pieniądz w formie gotówkowej występuje jako przedmiot wymiany w transakcjach kupna sprzedaży (rozliczenie w momencie dokonywania wymiany)
środka tezauryzacji - pieniądz może służyć gromadzeniu i przechowywaniu bogactwa np. oszczędności.
Cechy pieniądza- wartość, podzielność, trwałość, łatwa zbywalność, powszechnie akceptowane.
WPŁYW EKSPORTU NA TEMPO WZROSU GOSPODARCZEGO.
Eksport - zorganizowana działalność polegająca na wywozie za granicę danego kraju towarów, usług oraz kapitałów. Eksport jest jednym z elementów makroekonomicznych, które mają bardzo wysokie znaczenie dla gospodarki danego kraju. Wpływa on bezpośrednio na bilans płatniczy kraju, co z kolei oddziaływuje na kurs waluty danego kraju. Kurs walutowy natomiast wpływa na relatywne bogactwo kraju i jego obywateli w stosunku do innych krajów. Wzrost eksportu powoduje również z reguły przyspieszenie wzrostu gospodarki oraz spadek bezrobocia. Wiele państw stosuje techniki wpływające na poziom eksportu, aby ograniczyć go lub wspierać. Wspieranie eksportu ma na celu przyspieszenie rozwoju gospodarki lub ochronę krajowych producentów oraz ich produktów przed konkurencją zagraniczną. Najpowszechniejsze techniki wpierania eksportu to dopłaty bezpośrednie do eksportowanych dóbr oraz zwolnienia działalności eksportowych z niektórych podatków.
POJĘCIE PRODUKTU NARODOWEGO I PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO, NETTO I DOCHODU NARODOWEGO.
WPŁYW INWESTYCJI I ICH EFEKTYWNOŚĆ NA WZROST GOSPODARCZY.
Inwestycje to zamiana środków finansowych w dobra rzeczowe, usługi, prawo użytkowania i patenty, a więc jest to majątek trwały zorganizowany w celu osiągnięcia dodatkowych dochodów lub oszczędności. Najczęściej inwestycje dzieli się według zakresu i celu. W Polsce stosuje się podział ze względu na jednostki inwestujące i ich powiązania z budżetem. Pod względem zakresu inwestowania rozróżniamy inwestycje rzeczowe, finansowe, niematerialne
Rzeczowe polegają na zapewnieniu takich czynników produkcji jak budynki, urządzenia, maszyny
Finansowe polegają na nabyciu praw do udziałów i akcji w spółkach, obligacji państwowych oraz wierzytelności innych przedsiębiorstw
Niematerialne do nich zaliczamy inwestycje socjalne które służą pracownikom, przedsiębiorstwa, jak również zakup dokumentów, praw i patentów.
W zależności od celu rozróżniamy inwestycje nowe i inwestycje odtworzeniowe,
Ze względu na powiązania jednostek inwestujących z budżetem rozróżniamy
Inwestycje centralne- maja kluczowe znaczenie dla rozwoju państwa ( np. inwest w komunikację )
Inwestycje jednostek budżetowych
Inwestycje organizacji społecznych i zawodowych
MINIMUM SOCJALNE I MINIMUM EGZYSTENCJI.
Zabezpieczenie minimalne godziwego poziomu życia określa minimum socjalne, które ujmuje koszty utrzymania gospodarstw domowych, uwzględniając podstawowe potrzeby bytowo-konsumpcyjne. Minimum socjalne jest modelem zaspokojenia potrzeb na generalnie niskim poziomie, ale wystarczającym dla reprodukcji sił witalnych człowieka, na każdym etapie jego biologicznego rozwoju, dla posiadania i wychowania potomstwa. W koszyku minimum socjalnego znajdują się tylko dobra służące zaspokajaniu potrzeb egzystencjalnych tj. żywność, odzież i obuwie, ale również skromne uczestnictwo w kulturze i łączności. Wysokość minimum socjalnego stanowi nie tyle obraz ubóstwa (w przeciwieństwie do minimum egzystencji), co wyraz społecznej umowy, dotyczącej zaspokajania potrzeb na poziomie minimalnym. Minimum socjalne jest kategorią socjalną, która mierzy koszty utrzymania gospodarstw domowych, uwzględniając podstawowe potrzeby bytowo-konsumpcyjne. Minimum socjalne obrazuje poziom kosztów utrzymania, który staje się standardem minimalnie godziwego poziomu życia.
Natomiast minimum egzystencji, zwane także minimum biologicznym, stanowi miarę ubóstwa absolutnego w Polsce. Określa ono dolną granicę obszaru ubóstwa absolutnego i tzw. granicę skrajnej biedy, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychicznego człowieka. W koszyku minimum egzystencji znajdują się jedynie wydatki pozwalające na "przeżycie". Dla ludzi, których dochody pozwalają jedynie na utrzymaniu na tym poziomie, istnieje poważne ryzyko degradacji biologicznej, marginalizacji społecznej i patologicznych zachowań.
CELE POLITYKI PIENIĘŻNEJ NBP.
Polityka pieniężna -polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizowania poziomu produkcji i zatrudnienia .
Głównym celem polityki pieniężnej, podobnie jak polityki gospodarczej, jest zapewnienie wzrostu gospodarczego bez inflacji.
W praktyce cele polityki monetarnej związane są z:
regulowaniem podaży pieniądza w obiegu, po to aby przeciwdziałać inflacji i zatorom płatniczym;
ustalaniem stopy procentowej na poziomie zapewniającym odpowiednią alokację zasobów oraz wyborem między oszczędnościami i inwestycjami;
zapewnieniem odpowiedniego poziomu rezerw walutowych i kursu walutowego.
Cele polityki pieniężnej są związane ze stabilnością gospodarki, tj. przede wszystkim z ograniczeniem inflacji, pobudzeniem inwestycji i wzrostu gospodarczego, ochroną kursu waluty oraz finansowaniem długu publicznego.
Polityka pieniężna jest realizowana głównie przez bank centralny, który w gospodarce rynkowej powinien oddziaływać na system bankowy(tj. na banki komercyjne) i na gospodarkę metodami pośrednimi.
PRZYCZYNY INFLACJI I JEJ RODZAJE.
Badanie przyczyn i skutków inflacji oraz jej zwalczanie jest przedmiotem nauki ekonomii. Z różnych teorii inflacji wynikają jednak pewne wspólne cechy :
wzrost poziomu cen krajowych,
występowanie nadwyżek popytu w stosunku do podaży towarów,
zwiększonym wynagrodzeniem bez wzrostu produktywności , oraz zwiększonymi wydatkami z budżetu państwa
nadmierną sprzedażą ratalną
wzrost podaży pieniądza,
deprecjacja pieniądza krajowego, czyli postępujący spadek jego siły nabywczej.
W zależności od natężenia skutków działania czynników inflacjogennych rozróżniamy :
inflacje pełzającą inflacje galopującą hiperinflacje
Kryterium podziału stanowi stopa inflacji ( % ) mierzona wzrostem cen. O inflacji pełzającej mówimy, gdy wzrost cen nie przekracza kilku procent rocznie. Inflacja galopująca ( dwucyfrowa ) i wymykająca się z pod kontroli wielocyfrowa hiperinflacja hamuje wzrost gospodarczy i w konsekwencji wywołuje załamanie koniunktury gospodarczej. Już przy inflacji galopującej trudno jest kontrolować dochody przedsiębiorstw i ludności, przestaje działać system ekonomicznych motywacji i powstają niebezpieczne napięcia o charakterze społeczno - ekonomicznym ( np. strajki ). Ludność i podmioty gospodarcze nie są skłonne do oszczędzania i postępuje proces przyspieszonego wydatkowania przez nich pieniędzy, rosą ceny i spada siła nabywcza pieniądza. Gdy inflacja galopująca przerodzi się w hiperinflację trudno cokolwiek zaprogramować i przeprowadzić rachunek ekonomiczny przy gwałtownie rosnących cenach. Życie gospodarcze ulega dezorganizacji i całkowicie wymyka się z pod kontroli
ROLA KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W BANKOWOŚCI POLSKIEJ.
Integracja Polski z Unią Europejską wymusiła pełne otwarcie rynku dla zagranicznych podmiotów. Podejmując decyzję o otwarciu krajowego rynku dla banków zagranicznych, oczekiwano, że wprowadzą one do Polski nowe usługi, produkty i technologie, wdrożą powszechnie akceptowane standardy księgowości i sprawozdawczości, spowodują wzrost konkurencji oraz że w ślad za nimi napłyną inne inwestycje bezpośrednie. Duża część tych oczekiwań spełniła się. Zagraniczny kapitał spowodował zwiększenie konkurencji na rynku. Do banków zawitała nowoczesność: przeszły intensywną informatyzację, której widocznym efektem jest m.in. odmiejscowienie rachunków czy księgowanie operacji w czasie rzeczywistym. Rozrosła się sieć placówek, a dodatkowo klientom udostępniono nowoczesne kanały dostępu do konta - telefoniczny, internetowy i bankomaty. Oczywiście i bez udziału zagranicznych inwestorów polski sektor bankowy stopniowo by się zmieniał, jednak zastrzyk kapitału zagranicznego ułatwił wprowadzanie tych zmian wcześniej Otwarcie sektora bankowego na zagraniczny kapitał przyniosło wiele korzyści..
CO TO JEST DŁUG PUBLICZNY, JAKI JEST I JAKI JEST DOPUSZCZALNY W POLSCE.
Rząd może zdecydować się na to, by wydatki były większe niż dochody. Wtedy w budżecie pojawia się deficyt. Nagromadzona wielkość deficytów budżetowych z przeszłości to dług publiczny. Największą częścią długu publicznego są wyemitowane, oprocentowane obligacje. Dług może mieć jednak i inne postacie. Mogą to być kredyty zaciągane nie tylko bezpośrednio przez budżet centralny, ale i przez różne agencje i fundusze budżetowe. W skład długu publicznego wchodzą również zobowiązania samorządów. Rzadko mówi się o ukrytej części długu publicznego, jaką są na przykład niespłacane na czas zobowiązania szpitali albo państwowych firm. Dług publiczny jest często wyrażany nie jako wielkość bezwzględna -w miliardach złotych, ale jako odsetek produktu krajowego brutto. Jeśli w budżecie jest deficyt - państwo musi wyemitować nowe obligacje i dług wyrażony w miliardach złotych rośnie. Ale jako procent PKB rosnąć już nie musi - wystarczy, by produkt krajowy brutto zwiększał się szybciej niż wynosi deficyt. Wyrażanie wielkości długu publicznego w procentach PKB pozwala na ocenę, jak duży wysiłek państwo musiałoby ponieść, by szybko spłacić swoje długi Na początku lat 80 kryzys niewypłacalności dotknął również Polskę. Reguły na to, jak duży może być dług publiczny - nie ma. W niektórych krajach przekracza on 100 proc. PKB. Regułą przyjętą w krajach Unii Europejskiej jest to, że dług publiczny nie powinien przekraczać 60 proc. PKB. To jedno z tzw. kryteriów z Maastricht, uprawniających do znalezienia się w strefie euro.
CELE I STRATEGIA PRYWATYZACJI W POLSCE.
Prywatyzacja w ogólnym rozumieniu to przekształcenie formy własności przedsiębiorstw państwowych. Polega na sprzedaży bądź transferze majątku państwowego prywatnym przedmiotom gospodarczym, zarówno krajowym jak i zagranicznym. W Polsce prywatyzację przeprowadza się przekształcając przedsiębiorstwo w spółkę skarbu państwa, a następnie zbywając jej udziały bezpośrednio pracownikom lub tez na rynku publicznym. Prywatyzacja może również zostać dokonana w wyniku odsprzedaży danej firmy innemu przedsiębiorstwu
ZALETY I WADY GLOBALIZACJI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ.
Globalizacja gospodarki jest to proces tworzenia światowych powiązań gospodarczych, które w długim okresie pozwolą na wyrównanie poziomu gospodarki światowej. Jest to funkcja postępu technicznego.
Cechy globalizacji gospodarki światowej:
tworzenie globalnej sieci wymiany towarowej (dany towar wyprodukowany w danym kraju jest powielany przez filie dużych przedsiębiorstw, rozmieszczonych na całym świecie),
tworzenie światowej sieci przepływów kapitałowych - które odbywa się w trzech formach:
sieci instytucji finansowych - są to filie wielkich banków, wielkie instytucje ubezpieczeniowe,
różnego rodzaju operacje finansowe - tworzenie światowej sieci kredytów, dokonywanie inwestycji portfelowych, obrót papierami wartościowymi,
bezpośrednie inwestycje zagraniczne - nakłady gospodarcze, służące tworzeniu nowych zdolności wytwórczych za granicą, połączonych własnością i zarządzaniem tymi obiektami.
Zalety globalizacji w znacznej części są to inwestycje dokonywane przez kraje wysoko rozwinięte. tworzenie transferu technologii: licencje know-how, patenty. Zdolności produkcyjne przenoszone są z krajów wysoko rozwiniętych do krajów słabiej rozwiniętych
tworzenie światowego systemu transportowego (transport lotniczy, pasażerski, rozwój żeglugi morskiej, kontenery),tworzenie światowej sieci łączności i informacji: Internet, tworzenie współpracy politycznej, kulturalnej, procesów integracji między państwami: Unia Europejska, integracja na obszarze Ameryki Północnej.
Wady globalizacji to przede wszystkim
Rozwój bezrobocia w krajach słabo rozwiniętych gdzie została wprowadzona nowoczesna technologia
Rozwarstwienie społeczeństwa
Zagraniczne zadłużenia krajów rozwijających się
SKUTKI SPOŁECZNE I GOSPODARCZE OBECNEJ TRANSFORMACJI W POLSCE.
Transformacja ustrojowa, która miała początek w Polsce pod koniec lat osiemdziesiątych przyniosła ogrom zmian, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, we wszystkich dziedzinach życia społecznego, politycznego i gospodarczego. Bezrobocie pojawiło się jako jej bardzo negatywny rezultat i stało się wielkim problemem społecznym. Ograniczyło zadowolenie ludzi z pozytywnych efektów zmian, takich jak demokracja, decentralizacja i przystąpienie do Unii Europejskiej. Z czasem okazało się jednym z ważniejszych, a być może nawet kluczowym kryterium podziału społecznego - na wygranych i przegranych transformacji. Obecny poziom bezrobocia w Polsce jest postrzegany jako zbyt wygórowana cena przekształceń systemowych. Zapoczątkowanie mechanizmu rynkowego w gospodarce Polski z początkiem roku 1990 w istotny sposób zmieniło sytuację na rynku pracy. Wśród skutków ekonomicznych związanych z bezrobociem nie sposób pominąć również strat związanych z emigracją ludzi, zwłaszcza młodych wykształconych kadr, nie mogących znaleźć zatrudnienia w kraju. Straty te trudno jednak określić, a tym bardziej jednoznacznie ocenić, jeśli uwzględnimy, że emigracja jest jedną z metod przeciwdziałania bezrobocia. Bardziej zaradna młodzież szuka ratunku w emigracji, która oznacza czasową lub stałą utratę wykształconych ludzi, jednego z bardziej cennego kapitału dla kraju. Jedynie faktyczne ożywienie gospodarki może utrzymać bezrobocie w bezpiecznych rozmiarach i wpłynąć na jego zmniejszenie, gdyż oddziałuje na jego przyczyny.
CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO SYSTEMU BANKOWEGO.
System bankowy to wszystkie instytucje bankowe występujące w danym państwie oraz normy określające ich powiązania miedzy sobą i stosunki z otoczeniem. Spotkać można ujecie szersze systemu bankowego, które oprócz banków i norm prawnych zalicza do niego również instytucje pomocnicze związane z bankami. Punktem zwrotnym dla systemu bankowego w Polsce był rok 1989, w którym bank centralny przestał pełnić funkcję banku - monopolisty
System bankowy składa się z trzech podstawowych elementów
instytucji bankowych (bank centralny, banki spółdzielcze, banki komercyjne),
wzajemnych powiązań między nimi a otoczeniem,
infrastruktury prawnej regulującej działalność tych instytucji.
System bankowy pełni następujące elementarne funkcje:
Emisyjną i regulacyjną - pełni bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,
Depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,
Rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),
Alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,
Finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,
Stymulacyjną - bank, jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej
CO TO JEST KURS WALUTOWY I JAKA JEST JEGO ROLA W GOSPODARCE NARODOWEJ.
Przez kurs walutowy określa się cenę obcej waluty wyrażonej w pieniądzu krajowym. Kurs walutowy może by wykorzystywany przez państwa do regulowania wielości wymiany handlowej z zagranicą. Przez kurs walutowy możliwe jest wyznaczanie cen dewizowych w eksporcie oraz poziomu cen krajowych w imporcie. Kurs walutowy odgrywa dużą rolę w kształtowaniu się bilansu płatniczego danego kraju. Jednorazowymi zmianami kursu sa dewaluacja i rewaluacja.
Dewaluacja jest to podniesienie kursu waluty krajowej w stosunku do waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Dzięki dewaluacji rośnie konkurencyjność produktów eksportowych pogarsza się sytuacja importerów konkurencyjność ich towarów obniża się .
Rewaluacja jest procesem odwrotnym do dewaluacji. Jest to obniżenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Konkurencyjność produktów importowanych wzrasta- jest to z kolei niekorzystne dla eksporterów krajowych
CO TO SĄ KORPORACJE TRANSNARODOWE
Korporacje transnarodowe (nazywane również międzynarodowymi) to „przedsiębiorstwa, których kompania macierzysta znajduje się w danym kraju, natomiast jej operacje dokonywane są na rynkach innych krajów, włącznie z zakładaniem oddziałów, filii, czy też przejmowaniem kontroli nad określonymi przedsiębiorstwami w tych krajach” W przemianach zachodzących we współczesnej gospodarce światowej odgrywają one szczególnie ważną rolę, będąc grupą przedsiębiorstw największych i najbardziej ekspansywnych międzynarodowo.. Ważne znaczenie korporacji transnarodowych jest związane z ich potęgą ekonomiczną. Działalność korporacji spełnia, bowiem w gospodarce światowej wiele ważnych funkcji, które służą rozwojowi i przemianom w skali globalnej, regionalnej i krajowej. Realizując swą politykę ekspansji (inwestycyjna, kooperacyjna, handlowa) korporacje dokonują przemieszczania zasobów i zdolności wytwórczych, pobudzają wzrost i efektywność gospodarczą. Ponadto przyczyniają się do restrukturalizacji sektorów i przedsiębiorstw, aktywizują konkurencję i lokalną przedsiębiorczość, transmitują nowe metody i wzorce gospodarowania oraz umacniają międzynarodowe powiązania i współzależności. Przykłady takich przedsiębiorstw IBM, TOYOTA ,FORD , SONY, NESTLE
ZAŁOŻENIA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ NA PRZYKŁADZIE NIEMIEC.
Społeczna gospodarka rynkowa to model ustroju gospodarki, który powstał przed II wojną światową, w Niemczech Społeczna gospodarka rynkowa stanowi połączenie gospodarki rynkowej i dużego zabezpieczenia socjalnego pracowników. Do najważniejszych zasad społecznej gospodarki rynkowej należą takie działania polityki gospodarczej, które nie zagrażają celom o charakterze ogólnospołecznym, takie zabezpieczenia socjalne, aby zmniejszyć ryzyko utraty środków do życia przez obywateli oraz taka polityka społeczna, która w trakcie realizacji celów społecznych dba o wydajność w gospodarce.
Bezpośrednim celem społecznej gospodarki rynkowej jest zapewnienie pełnego zatrudnienia siły roboczej, wspieranie regionalnej mobilności siły roboczej (walka z bezrobociem strukturalnym), ochrona pracy przez regulację stosunku pracy między pracodawcą a pracownikiem, poprawa na rzecz podziału dochodu narodowego.
Aby zrealizować te cele, państwo podejmuje następujące działania: ustala płacę minimalną, wysokie podatki przy zapewnieniu całościowej ochrony socjalnej (ubezpieczenie społ., zwrot kosztów leczenia itd.), niskie ceny na artykuły pierwszej potrzeby (polityka subwencji wobec producenta), wspiera kupowanie przez pracowników udziałów w przedsiębiorstwach, w których pracują, a także rozwija szkolnictwo publiczne na wysokim poziomie itd. Niemcy Zachodnie prowadząc przez lata taką politykę, doprowadziły do szybkiego rozwoju gospodarczego, zachowując dużą ochronę socjalną
BILANS HANDLU ZAGRANICZNEGO I JEGO ROLA.
Bilans handlu zagranicznego to rozliczenie wpływów z eksportu oraz wypłat za import i sald wszystkich towarów, bez względu na formę płatności poddanych ostatecznej odprawie celnej, potwierdzonej dokumentem o nazwie Jednolity Dokument Administracyjny.
Bilans handlowy jest dodatni, gdy mamy przeważający eksport, natomiast ujemny przy przewadze importu. Bilans zrównoważony występuje gdy import i eksport się równoważą.
Zestawienie bilansu handlowego pozwala na bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów i mocy produkcyjnych, rozwoju produkcji na większą skalę. Pozwala ocenić efektywność gospodarki oraz umożliwia szybsze i bardziej efektywne przystosowanie podaży do potrzeb.
ŹRÓDŁA KRYZYSÓW FINANSÓW PAŃSTWA I W JAKI SPOSÓB MOŻNA GO ZREDUKOWAĆ.
Kryzys społeczno - gospodarczy jest to pogłębiająca się zapaść gospodarcza i finansowa państwa. Kryzys finansów państwa występuje kiedy władze nie mogą skutecznie posługiwać się instrumentami fiskalnymi, funduszami publicznymi, wydatkami publicznymi itd. w wypełnianiu swoich ustrojowych funkcji, zwłaszcza funkcji alokacyjnej, redystrybucyjnej i stabilizacyjnej.
O kryzysie możemy również mówić, gdy państwo nie jest w stanie wywiązać się z zadań administracyjnych, socjalnych, ekonomicznych. Przyczyną kryzysu finansów publicznych mogą być:
- zbyt duży deficyt budżetowy
- zły plan wydatków i przychodów państwa
- zbyt duży dług publiczny doprowadzający do pułapki zadłużenia
- niska ściągalność podatków
- brak kontroli nad finansami państwa
Aby zapobiec kryzysowi, należy przede wszystkim dokonać trafnej oceny zjawisk gospodarczych, społecznych, politycznych, występujących jak i spodziewanych. Pozwoli to na podjęcie prawidłowych decyzji. Należy również poprawić ściągalność podatków, zwiększyć kontrolę wydatków finansów publicznych i dokonać odpowiednich ich cięć. Z pułapki zadłużenia można wyjść zmieniając lub umarzając pewne długi. Ogólnie mówiąc finanse publiczne muszą pozwalać na wywiązywanie się państwa z jego zadań oraz powinny wspierać gospodarką kraju, a nie ją hamować. Stabilność finansowa - jako dobro publiczne - leży w interesie wszystkich uczestników życia gospodarczego i całego społeczeństwa
RYNEK I PAŃSTWO WE SPÓŁCZESNYCH GOSPODARKACH.
W każdej gospodarce państwo pełni ważną rolę, pomimo ze jego oddziaływanie na kształtowanie się sytuacji w gospodarce posiada zróżnicowane nasilenia. Wyróżnić można trzy podstawowe funkcje, które pełni każde państwo: funkcje alokacyjna , funkcję redystrybucyjna i stabilizacyjną.
F. alokacyjna polega na alokowaniu rozdzieleniu rzadkich zasobów w gospodarce pomiędzy różne możliwości ich wykorzystania
F. redystrybucyjna polega na wpływaniu poprzez państwo na podział dochodu narodowego
F.stabilizacyjna polega na oddziaływaniu państwa na wielkość globalnej podaży i popytu na rynku w celu zapobiegania kryzysom gospodarczym.
Oddziaływanie państwa na globalna podaż odbywa się między innymi przez regulacje podatkowe, interwencje na rynku pieniężnym czy wspieranie rozwoju technologicznego gospodarki. Na globalny popyt poprzez kształtowanie wydatków i dochodów budżetu państwa.
Zadaniem państwa jest zagwarantowanie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych, które zapewniały będą możliwość prowadzenia nieskrępowanej działalności poprzez podmioty gospodarujące.
13