UKŁAD POKARMOWY-jest zespołem narządów służących do pobierania pokarmu,jego pr zeróbki mechanicznej(rozdrabnianie,połykanie,mieszanie pokarmu,transport treści pokarmo wej),przeróbki chemicznej(trawienie),wchłaniania strawionych substancji,wydalania substan cji,które nie zostały strawione i użyte przez organizm.Głównymi częściami uk.pokarmoweg o są:jama ustna,gardło,przełyk,żołądek,jelito cienkie i jelito grube,a także gruczoły trawienn e-ślinianki,wątroba i trzustka.Uk.pokarmowy rozpoczyna się od jamy ustnej,potem poprzez gardło i przełyk pokarm dociera do żołądka,z niego przechodzi do jelita cienkiego.Niestrawi one resztki przesuwane są poprzez jelito grube aż do odbytu.Długość tej drogi wynosi 8-9 m etrów.Jelito cienkie dzieli się na:dwunastnicę(część górna,zstępująca,dolna,wstępująca);jelit o czcze;jelito kręte.Jelito grube dzieli się na:jelito ślepe(=kątnica)z wyrostkiem robaczkowy m;okrężnicę(wstępująca,poprzeczna,zstępująca,esowata);odbytnicę.Odżywianie polega na pobieraniu pokarmu z zew.,jego trawieniu czyli rozkładaniu substancji pokarmowych na czą steczki elementarne,a następnie na wchłanianiu tych cząstek do krwi i chłonki.-ma na celu zaopatrzenie organizmu w materiał budulcowy potrzebny do wzrostu i odtwarzaniu zużytyc h elementów komórkowych lub tkankowych.-dostarcza organizmowi materiał genetyczny,k onieczny do różnorodnych procesów życiowych.Energia uzyskana ze spalania tego materiał u jest konieczna do podtrzymywania pracy narządów wew.i utrzymywania stałej temp.ciała, a przede wszystkim do wykonywania pracy fizycznej.JAMA USTNA-w jamie ustnej docho dzi do pierwszej modyfikacji pokarmu:żucia,miażdżenia,mieszania ze śliną oraz jego nawilż ania i częściowego trawienia.Kęsy za pośrednictwem języka przesuwane są do gardła,a stąd wędrują do przełyku.-tym celom służą zęby,język i wydzielające ślinę gruczoły-ślinianki.-jama ustna rozpoczyna się szparą ust,-pomiędzy wargami a zębami znajduje się tzw.przedsio nek jamy ustnej,dopiero za wyrostkami zębodołowymi z zębami rozpoczyna się jama ustna właściwa.Dorosły człowiek ma 32 zęby stałe(zębów mlecznych jest 20):8siekaczy,4kły,8prz edtrzonowców i 12zębów trzonowych.Przedsionek jamy ustnej ograniczony jest:-od przodu wargą górną i dolną,-po bokach policzkami,-od tyłu wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy z tkwiącymi w nich zębami.Jama ustna właściwa ograniczona jest:-od góry-podniebienie tw arde(2/3)i miękkie(1/3),pośrodku znajduje się języczek; -od dołu-okolica podjęzykowa i jęz yk,główną warstwę dna stanowi przepona jamy ustnej zbudowana z mięśni żuchwowo-gnyk owych; -od przodu boków-wyrostki xębodołowe; -ku tyłowi jama właściwa łączy się z gardł em cieśnią gardzieli. *podniebienie twarde-zbudowane:-z wyrostków podniebiennych szczę ki,-z blaszki poziomej kości podniebiennej. *podniebienie miękkie-zbudowane z mięśni:-m. napinacz podniebienia,-m.dźwigacz podniebienia miękkiego,-m.podniebienno-językowy,-m.podniebienno-gradłowy,-m.języczka.Cieśń gardzieli-jest krótkim kanałem łączącym jam ę ustną i gardło,ograniczona jest:-od góry-brzegiem podniebienia miękkiego i języczkiem,-od dołu-nasadą języka,-z boku-z przodu łuk podniebienno-gardłowy z mięśniem podniebien no-gardłowym,-z tyłu łuk podniebienno-językowy.JĘZYK-w języku wyróżnia się:nasadę,trz on i wierzchołek.-jest tworem mięśniowym pokrytym błoną śluzową,-tworzą go mięśnie pop rzecznie prążkowane wewnętrzne języka,-przymocowane do rozścięgna języka:-mięśnie we w.języka:m.podłużny górny i dolny,m.poprzeczny,m.pionowy;mięśnie zew.języka:językowo -bródkowy,m.gnykowo-językowy,m.rylcowo-językowy.Pow.grzbietowa-górna,podzielona bruzdą(rowkiem)pośrodkową,na górnej części liczne brodawki pełniące funkcje:-mechani czne:stożkowate i nitkowate,-zmysłowe(smakowe):grzybowate-położone pośrodkowo,-brod awki liściaste-na brzegach bocznych,-brodawki okolone.Końcem języka odbieramy wrażeni a smakowe słodkie i słone,na brzegach kwaśne a na nasadzie języka gorzkie.-granicę między trzonem a nasadą języka stanowi bruzda w kształcie litery”V”ograniczająca otwór ślepy,boc znie od niego położone są brodawki okolone.-nasada-migdałek językowy -skupisko tkanki limfatycznej.-pow.dolna:-pośrodku wędzidełko języka,-po jego bokach mięsko podjęzykow e z ujściami ślinianek.GRUCZOŁY JAMY USTNEJ-ślinianki dzieli się na duże i małe.Wyd zielają dziennie 1-1,5l śliny.Duże-*ślinianki przyuszne,*ślinianka podżuchwowa,*ślinianka podjęzykowa.Małe-*ślinianki językowe,*ś. policzkowe,*ś. wargowe,*ś.podniebienne.ślinia nka przyuszna-jest największym gruczołem ślinowym,-położona bezpośrednio pod skórą między kątem żuchwy,przy mięśniu żwacza a uchem z mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym,-otoczona torebką łącznotkankową,dzielącą ją na płaciki,-w każdym płaciku na końcu przewodów są skupiska kom.wydzielniczych(pęcherzyki),-przewody wyprowadzając e z pławików łączą się w przewody zbiorcze,a te w p.główny,-przewód główny wychodzi na błonie śluzowej policzków na wysokości drugiego zęba trzonowego,-ślina produkowana jest w:*kom.surowiczych-wodnista wydzielina z enzymem amylazą,*kom.śluzowych-wydzielin a lepka,zawierająca mucynę.ślinianka podżuchwowa-ma budowę płacikową,położona parz yście po obu stronach dna jamy ustnej,wokół tylnego brzegu mięśnia żuchwowo-gnykoweg o,-ujście śliny na mięsku podjęzykowym,bocznie od więzadełka języka.ślinianka podjęzyk owa-leży z przodu na dnie jamy ustnej,pod fałdem podjęzykowym,na mięśniu żuchwowo-gnykowym przy trzonie żuchwy,zbudowana z płacików,-wydziela ślinę śluzową,-ujście prze wodem podżuchwowym na mięsku podjęzykowym.PRZEŁYK-łączy gardło z żołądkiem-je st to elastyczny przewód o gładkich ścianach,o długości ok.25cm.-leży od C6,chrząstki pierś cieniowatej krtani do 10-11 kręgu piersiowego.-zbudowanych z mięśni i wyścielonych od wnętrza błoną śluzową.-znajduje się na tylnej ścianie klatki piersiowej,między tchawicą a kręgosłupem-po przejściu przez przeponę wpada do żołądka.-dzieli się na części:szyjną-od chrząstki pierścieniowatej do wcięcia szyjnego mostkapiersiową-najdłuższa,kończy się w miejscu przejścia przełyku przez rozwór przeponybrzuszną-najkrótsza,uchodzi do żołąd ka.W przełyku panuje ciśnienie niższe od atmosferycznego.Nie zachodzi w nim wchłanianie pokarmów.Kęs po połknięciu jest przesuwany do żołądka dzięki synchronicznym ruchom mięśniówki przełyku zwanym falą perystaltyczną.Dlatego czynność transportowa przełyku odbywa się nawet wtedy,gdy gardło położone jest niż ej niż żołądek,np.przy zwisaniu do góry nogami.ŻOŁĄDEK-stanowi najszerszą część przewodu pok armowego o workowatym kształcie.Pojemność waha się od 1000do3000ml,-łączy przełyk z jelitem cienkim,-leży w lewej okolicy podżebrowej pod przeponą,-składa się z części wpust owej(wpust),dna i trzonu,części odźwiernikowej,-wyróżniamy ściany:*przednią-przylegając ą do wątroby i przepony,*tylną-łączy się ze śledzioną,trzustką,lewym nadnerczem i nerką.-pow.(ściana)przednia i tylna żołądka jest oddzielona krzywizną małą i dużą,-wcięcie żołądk owe-najniżej położony punkt krzywizny mniejszej,oddziela trzon żołądka od części odźwier nikowej,-ku dołowi,trzon żołądka zagina się w prawą stronę i ku górze przechodzi w część przedodźwiernikową,-miejsce zagięcia tworzy kąt żołądka,-otworem końcowym żołądka jes t odźwiernik łączący żołądek z początkiem dwunastnicy.Mięśniówka żołądka powoduje ruchy jego ścian-w ten sposób treść pokarmowa miesza się z sokiem żołądkowym.Na krzywiźnie większej w 1/3 górnej jej długości znajduje się rozrusznik,sterujący czynnością perystaltyczną żołądka.Gruczoły żołądka wydzielają śluz i sok żołądkowy z enzymami(pepsyna,katepsyna,podpuszczka i kwas solny).Przy udziale enzymów odby wa się w żołądku trawienie białek.Kontynuowane jest także trawienie cukrów rozpoczęte w jamie ustnej przez enzym-ptialinę.Kom.okładzionowe żołądka wydzielają oprócz kwasu solnego tzw.czynnik wew.Castle'a,który wiąże się z witaminą B12 i umożliwia jej wchłanianie w jelicie krętym.JELITO CIENKIE-stanowi najdł uższą część przewodu pokarmowego ciągnącą się od żołądka do jelita grubego.Długość jelit a cienkiego jest zmienna od 2,5 do 11m(przeciętnie 4-5m).-światło jelita ma średnicę od 2,5 do 5cm.-składa się z dwunastnicy,jelita czczego i jelita krętego.DWUNASTNICA-leży w ja mie brzusznej,na jej tylnej ścianie,ma długość 25-30cm.-dwunastnica oddzielona jest od żoł ądka zastawką odźwiernika.Wyróżniamy:*opuszkę(część górną)-leżącą na wysokości trzonu L1,*część zstępująca-po prawej stronie kręgosłupa na wysokości od L1-L3,od szyjki pęcher zyka żółciowego do wysokości trzustki,*część pozioma-obejmuje od dołu głowę trzustki,*c zęść wstępująca-leży po lewej stronie kręgosłupa,przechodzi w jelito czcze.-W części zstępu jącej dwunastnicy znajduje się brodawka większa dwunastnicy,na której znajduje się ujście dróg trzustkowych i żółciowych i brodawka mniejsza dla przewodu dodatkowego trzustki.-sok dwunastnicy słabo zasadowy zawiera enzymy trawiące węglowodany,białka i tłuszcze. JELITO CZCZE I JELITO KRĘTE-jelito czcze zaczyna się zgięciem dwunastniczo-czczym, a następnie przechodzi w jelito kręte.-ujście jelita krętego jest zaopatrzone w zastawkę |
krętniczo-kątniczą w prawym dole biodrowym uniemożliwiając cofanie się treści pokarmow ej z obszaru jelita grubego.-jelito czcze i kręte zawieszone są na krezce,co pozwala na dużą ich ruchomość.-jelita układają się w pętle jelitowe wypełniając przestrzenie między poszcze gólnymi odcinkami jelita grubego,dochodząc do miednicy mniejszej.Krezką nazywa się dwie złą czone blaszki otrzewnej,pomiędzy którymi przebiegają naczynia i nerwy zaopatrujące dany narząd.Blaszki te są przedłużeniem otrzewnej otaczającej dany narząd.JELITO GRUBE-rozciąga się na długości około 1,5m od ujścia jelita cienkiego do odbytu.Wśród odcinków jelita grubego wyróżniamy:1.kąt nicę albo jelito ślepe-z wyrostkiem robaczkowym.2.okrężnicę.3.odbytnicę albo prostnicę.Jel ito ślepe-kątnica-jest „ślepym”uwypukleniem jelita położonym poniżej ujścia jelita cienkie go.-długość i średnica wynoszą 7-8cm.-leży w prawym dole biodrowym na tylnej ścianie ja my brzusznej.-odgraniczony zastawką krętniczo-kątniczą.Wyrostek robaczkowy-jest narzą dem szczątkowym o długości 8-9cm i grubości około 0,5cm,-powstały ze zwężenia jelita śle pego,swobodnie zwisa ku dołowi,-zawiera dużą ilość tkanki limfatycznej biorącej udział w procesach odpornościowych i powstawania niektórych ciałek krwi.Okrężnica wyróżniamy: 1.okrężnicę wstępującą-przedłużeniem jelita ślepego,-biegnie ku górze w kierunku wątroby, 2.zgięcie wątrobowe albo prawe,3.okrężnicę poprzeczną-biegnie na lewo,przylega do przedn iej ściany brzucha,w odcinku końcowym do tylnej ściany brzucha,w pobliżu śledziony,4.zgi ęcie śledzionowe albo lewe,5.okrężnicę zstępującą-biegnie pionowo w dół,wzdłuż tylnej ści any jamy brzusznej do wysokości lewego grzebienia biodrowego,6.okrężnicę esowatą(esica) -leży w lewym dole biodrowym,w końcowym odcinku zstępuje do miednicy mniejszej,na wysokości 2-3 kręgu krzyżowego przechodzi w odbytnicę.Odbytnica-ma długość 12-15cm. -przylega do pow.miedniczej kości krzyżowej.-część górna odbytnicy rozszerzona tworzy ba ńkę odbytnicy.-w dolnej przechodzi przez krocze,uwypukla się ku przodowi w kanał odbyto wy(dł.ok.4cm),z odbytem otoczonym zespołem mięśni zwieraczy.Błona śluzowa jelita grube go układa się w warstwy okrężne,a jedynie w odbytnicy w warstwy podłużne.GRUCZOŁY UKŁ.POKARMOWEGO-WĄTROBA-jest największym gruczołem ciała ludzkiego.-leży tuż pod przeponą po prawej stronie jamy brzusznej.-wyróżniamy pow.:*przeponową-wypukł a,z bruzdami żebrowymi i bruzdy żyły głównej,-wycisk sercowy i wycisk nadnerczowy.*trz ewna-skierowana do przodu,ku dołowi i na prawo,-na swojej pow.posiada wycisk od narząd ów ją kształtujących:przełykowy,żołądkowy,odźwiernikowy,dwunastniczy,okrężniczy,nerko wy i nadnerczowy.-charakterystyczne bruzdy,układające się w kształt litery H.*bruzda strzał kowa lewa-oddziela na pow.trzewnej płat prawy od lewego.*bruzda strzałkowa prawa-skład a się z dwóch odcinków:przedniego i tylnego,w której leżą pęcherzyk żółciowy oraz żyła gł ówna dolna.*bruzdy strzałkowe łączą się w zagłębieniu nazywanym wrotami wątroby.-popr zeczne ramię litery H stanowi tzw.wnęka wątroby,zawierająca liczne naczynia,przewody żół ciowe i nerwy.Przez wrota wątroby wchodzą:-żyła wrotna,-żyła wątrobowa właściwa,-splot nerwowy,wychodzą:-żyła wątrobowa,-przewód wątrobowy wspólny.-dzieli się na kilka płat ów:*prawy stanowi ponad 2/3 masy całego narządu,znajduje się pod przeponą,*płat lewy,m niejsze znajdujące się na pow.trzewnej,*płat czworoboczny-ograniczony dołem pęcherzyka żółciowego,*płat ogoniasty-leży za wrotami wątroby,przy bruździe żyły głównej.PĘCHERZ YK ŻÓŁCIOWY-jest magazynem żółci,-leży na pow.trzewnej wątroby,-w budowie wyróżni amy:dno,trzon i szyjkę.*dno-skierowane do przodu i ku dołowi,wystaje lekko poza brzeg do lny wątroby,*trzon-zwęża się ku tyłowi i ku górze,*szyjka-położona przy wrotach wątroby, wygina się łukowato,przechodzi w przewód pęcherzykowy łączący się z przewodem wątrob owym wspólnym w przewód żółciowy wspólny.TRZUSTKA-jest narządem gruczołowatym o zrazikowatej budowie,-należy do ukł.pokarmowego i dokrewnego.Ma ona kształt ryby,któ rej głowę otacza dwunastnica,a ogon sięga w okolicę lewego podżebrza,-leży poprzecznie,n a tylnej ścianie jamy brzusznej na wysokości L1-L2,-od przodu przykryta żołądkiem,-po lew ej stronie leży 2/3 narządu-styka się ze śledzioną,-po prawej-objęta jest przez dwunastnicę,-w budowie wyróżnia się:*głowę-koniec prawy,połączona szyjką z trzonem,*trzon-część śro dkowa,*ogon-koniec lewy.-wzdłuż całego trzonu i głowy biegnie przewód trzustkowy ucho dzący na brodawce większej dwunastnicy razem z przewodem żółciowym wspólnym,-w obr ębie głowy biegnie przewód trzustkowy dodatkowy do brodawki mniejszej. |