PNF
Proprioceptive Neuromuscular Facilitation
P - proprioceptywne, stymulujące receptory ciała
N - nerwowo-mięśniowe, aktywizujące struktury
nerwowo-mięśniowe
F - facilitacja, ułatwienie, pomoc, torowanie
P - People
N - Need
F - Fun
Zarys historii PNF
Lata 40 - Siostra Kenny - australijska pielęgniarka wykorzystuje w swojej pracy ruchy naturalne.
1946 - Dr Herman Kabat wraz z Margaret Knott pracuja nad rozwojem koncepcji PNF w Vallejo (Kalifornia).
1953 - Dorothy Voss dołącza do zespołu
1956 - Pierwsza książka o koncepcji PNF
1957 - Dr Sedgewick Mead obejmuje kierownictwo Kaiser Foundation W Vallejo. Dalszy rozwój koncepcji w kierunku pracy z pacjentami z innymi schorzeniami.
Lata 50 - Pierwsze trzy- i sześciomiesięczne Kursy w Vallejo, gdzie terapeuci z wielu krajów uczą się praktycznego i teoretycznego PNF.
Lata 70 - Meggie Knott daje pierwsze kursy w Europie (Bad - Ragaz w Szwajcarii).
1978 - Maggi Knott umiera. Jej Pracę przejmują: Oei Hvisendahl, Marie-Luise, Hink-Mangold Oraz Susan Adler.
1990 - Powstaje IPNFA - międzynarodowa organizacja zrzeszająca instruktorów PNF
Lato 1997 - Inge Berlin - Senior Instructor prowadzi w Warszawie, pierwszy w Polsce, licencjonowany przez IPNFA kurs podstawowy.
Styczeń 1999 - Marcel Grzebellus - advanced Instructor prowadzi w Warszawie pierwszy kurs rozwijający zakończony egzaminem i wręczeniem pierwszych w Polsce Certyfikatów IPNFA uprawniających do pracy w koncepcji PNF z pacjentami z różnych dziedzin medycyny.
1999 - 2006 - Dynamiczny rozwój koncepcji PNF w Polsce (4000 absolwentów kursów podstawowych, 1500 absolwentów kursów rozwijających, 110 absolwentów kursów klinicznych).
Październik 2002 - Odbył się w Krakowie meeting instruktorów IPNFA z całego świata.
12 luty 2006 - W Warszawie, odbywa się zebranie grupy założycielskiej, w celu utworzenia organizacji zrzeszającej dyplomowanych terapeutów IPNFA pod nazwa„IPNFA Poland”
System szkolenia IPNFA ( International PNF Association )
1. Kurs podstawowy - 100 godzin lekcyjnych półroczna przerwa na pracę z pacjentem
3A. Kurs rozwijający (3A) - 50 godzin lekcyjnych
półroczna przerwa na pracę z pacjentem
alternatywnie:
3B. Kurs rozwijający (3B) - 50 godzin lekcyjnych
półroczna przerwa na pracę z pacjentem
Lub:
4. Kurs kliniczny (level 4) -
PNF w ortopedii, neurologii, urazie rdzenia kręgowego - 50 godzin lekcyjnych
półroczna przerwa na pracę z pacjentem
5. Kurs egzaminacyjny (level 5) -
50 godzin lekcyjnych dających tytuł Międzynarodowego Certyfikowanego Terapeuty PNF (kurs w języku angielskim)
Koncepcja PNF
Rehabilitacja ogólna
Filozofia PNF
Zasady główne
Techniki
Wzorce ruchowe
Nauka chodu
Praca Na macie
Funkcje życiowe (oddychanie, połykanie i inne)
Filozofia PNF
Pozytywne nastawienie do pacjenta i jego problemów (motywacja)
Globalna obserwacja pacjenta
Mobilizacja rezerw pacjenta- pozytywne rozpoczęcie zabiegu
Irradiacja i wzmocnienie
Uwzględnienie globalnych czynności ruchowych
Intensywny plan ćwiczeń
Myślenie funkcjonalne
Częsta zmiana pozycji wyjściowych
Zmiana normalnej kolejności ruchu
Uzyskanie odpowiedzi na każdy bodziec
Bezbolesna praca z pacjentem
Zasady główne torowania (facilitacji) w koncepcji PNF
Kontakt manualny - chwyt lumbrykalny
Kontakt werbalny
Kontakt wizualny
Opór manualny
Trakcja
Aproksymacja(kompensacja) - szybka i powolna
Stretch - impuls pobudzający rozciągnięty mięsień do skurczu lub stymulujący napięty mięsień
Mechanika ciała terapeuty
Wzorce ruchowe
Promieniowanie pobudzenia (irradiacja) i wzmocnienie
Normalna kolejność ruchu
Zmiana normalnej kolejności ruchu
Sumowanie bodźców - czasowe i przestrzenne
Cele stosowania zasad głównych
Poprawa mobilności
Poprawa stabilności
Stymulacja mobilności na stabilność ( koordynacja )
Poprawa wytrzymałości i zręczności
Kontakt manualny
Chwyt lumbrykalny
1. Stymulacja receptorów skóry
2. Torowanie kierunku ruchu
3. Możliwość pracy z oporem
Kontakt werbalny
Uświadomienie choremu oczekiwanego ruchu (przyrównanie go do codziennej funkcji)
Stymulacja przez krótkie, wyraźne komendy
Uspokojenie, rozluźnienie pacjenta poprzez spokojne komendy
Kontakt wizualny ( wzrokowy )
Kontrola i korekcja ruchu przez pacjenta (pomoc w nauce)
Wzmocnienie napięcia mięśniowego przez kontrolę optyczna ruchu
Wzmocnienie napięcia mięśni tułowia poprzez ruchy głowy
Opór manualny
Torowanie napięcia mięśniowego i skurczu mięśni
Poprawa kontroli motorycznej i stabilności
Poprawa czucia ruchu
Wzmocnienie mięśni agonistycznych
Rozluźnienie mięśni antagonistycznych
Poprawa koordynacji inter- i intramięśniowej
Osiągnięcie optymalnej irradiacji
Trakcja
Rozciągnięcie mięśni w celu przygotowania ich do napięcia i skurczu
Torowanie wykonywania ruchów przeciwko sile grawitacji
Zmniejszenie bólu stawowego podczas ruchu
Oporowanie zgięciowych komponentów ruchu w stawach pośrednich
Aproksymacja ( kompresja)
Poprawa stabilności
Torowanie odruchów równoważnych
Stymulacja mięśni antagonistycznych
Zastąpienie działania siły grawitacji
Stretch
Bodziec stretchu: zostaje sprowokowany przy optymalnym rozciągnięciu danej grupy mięśniowej i dana grupa mięśniowa wykazuje zwiększona gotowość do skurczu
Odruch stretchu: krótkie przeciągnięcie optymalnie rozciągniętej grupy mięśniowej powoduje intensywny skurcz
UWAGA: po stretchu powinien wystąpić optymalnie dopasowany opór.
Mechanika ciała terapeuty
Ekonomiczna i ergonomiczna praca terapeuty
Optymalne dozowanie oporu używając tułowia
Optymalna współpraca pomiędzy terapeuta, a pacjentem
Irradiacja
Pobudzanie napięcia mięśniowego
Obniżenie napięcia mięśniowego
Możliwość aktywizowania chorego obszaru ciała poprzez pracę silniejszymi odcinkami ciała
( odpowiedni dobór pozycji wyjściowej pacjenta, wzorca ruchowego i oporu można uzyskać irradiację na mięśnie synergistyczne lub na mięśnie innych regionów ciała
Normalna kolejność ruchu (Timing)
Ekonomiczna i funkcjonalna nauka ruchu przez pacjenta
Optymalna koordynacja ruchu
Zmiana normalnej kolejności ruchu
W zależności od celów terapeutycznych możliwa jest zmiana normalnego przebiegu ruchu np:
zatrzymanie w pracy statycznej wszystkich komponent wzorca z wyjątkiem tej, która jest osłabiona i ma być podkreślona z użyciem odpowiedniej techniki, której wybór uzależniony jest od statutu mięśniowego pacjenta
Symulacja bodźców
Kontakt manualny
Kontakt wizualny
Kontakt werbalny
Trakcja, aproksymacja
Opór manualny
Timing
Stretch
Wzorce ruchowe
Irradiacja, wzmocnienie
Wzorce ruchowe
Łopatki
Miednicy
Kkg: ipsilateralne, bilateralne symetryczne i asymetryczne, reciprokalne(naprzemienne)
Kkd: ipsilateralne, bilateralne symetryczne i asymetryczne, reciprokalne(naprzemienne)
Głowy i szyi
Tułowia: chopping i lifting
Torowanie ruchów mimicznych i twarzy
Torowanie funkcji życiowych: oddychanie, połykanie
Wzorce ruchowe łopatki i miednicy
Do ćwiczeń łopatki i miednicy po lewej stronie ciała, pacjent leży na boku prawym, diagonalnie tworzy się następujaco.
Łopatka i Miednica:
Elewacja przednia godz. 11
Depresja tylna godz. 5
Elewacja tylna godz. 1
Depresja przednia godz. 7
Wzorce ruchowe łopatki i miednicy
Do ćwiczeń łopatki i miednicy po prawej stronie ciała, pacjent leży na boku lewym, diagonalnie tworzy się następujaco.
Miednica i Łopatka:
Elewacja przednia godz. 1
Depresja tylna godz. 7
Elewacja tylna godz. 11
Depresja przednia godz. 5
Cele Technik stosowanych w PNF
Torowanie funkcjonalnego ruchu
Wzmacnianie mięśni
Regulacja napięcia mięśniowego
Rozluźnianie mięśni
Zwiększenie zakresu ruchu
Redukcja bólu
Poprawa wytrzymałości mięśni
Wybór techniki jest uzależniony od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego problemów funkcjonalnych. Techniki PNF zapewniają możliwość terapii pacjentów z niemal wszystkimi problemami ruchowymi.
Podział technik PNF
Techniki agonistyczne - praca tylko z agonista
- Rytmiczne pobudzanie ruchu
- Kombinacja skurczów izotonicznych
- Odtwarzanie ruchu
- Stretch - 1- ponawiany na początku ruchu,
2-ponawiany w czasie ruchu,
Techniki antagonistyczne - praca z agonista i antagonista
- Dynamiczna zwrotność ciągła
- Stabilizacja zwrotna
- Rytmiczna stabilizacja
Podział technik PNF
Techniki rozluźniające
- Trzymaj - rozluźnij
- Napnij - rozluźnij
Rytmiczne pobudzanie ruchu
Technika agonistyczna, przeprowadzana rytmicznie, w pełnym zakresie ruchu pacjenta, w czterech fazach:
a) Biernie
b) Ruch wspomagany
c) Z oporem
d) Pacjent wykonuje ruch samodzielnie
Cele:
- Pomoc w rozpoczęciu ruchu, nauka i automatyzacja ruchu
- Regulacja tempa i rytmu ruchu
- Regulacja napięcia mięśniowego
- Zwiększenie zakresu ruchu
- Rozluźnienie
Rytmiczne pobudzanie ruchu
Wykonanie:
Rytm i tempo ruchu ustala terapeuta, utrzymując je przez wszystkie fazy techniki.
- Faza bierna: terapeuta pokazuje pacjentowi nowy ruch w pełnym zakresie. Komenda: „rozluźnij się, pozwól się poruszać”, „czuj ruch”.
- Faza ruchu wspomaganego: pacjent zostaje zachęcony do podjęcia aktywnego ruchu razem z terapeuta. Komenda: „ruszaj się ze mną, pomóż mi”.
- Faza z oporem: terapeuta stosuje optymalny opór manualny przeciwko aktywnemu ruchowi pacjenta w żądanym kierunku. Komenda: „pracuj przeciwko mojemu oporowi”.
Rytmiczne pobudzanie ruchu
Faza samodzielnej aktywności: w miarę możliwości pacjent wykonuje samodzielnie wyuczony ruch.
Uwaga!!!
W tej technice, ruch jest wykonywany tylko w jednym kierunku, np. elewacja przednia łopatki . Powrót do pozycji wyjściowej wykonywany jest biernie przez terapeutę. Komenda werbalna jest elementem utrzymującym tempo i rytm ruchu.
Kombinacja skurczów izotonicznych
Jest to technika agonistyczna wykorzystująca w różnych fazach jednego ruchu:
pracę dynamiczną(skurcz koncentryczny i ekscentryczny) oraz statyczną mięśni.
Cel: poprawa koordynacji, poprawa siły i wytrzymałości ćwiczonych grup mięśniowych i funkcjonalny trening ekscentrycznej kontroli ruchu.
Kombinacja skurczów izotonicznych
Wykonanie:
Dynamiczne-koncentryczne i ekscentryczne oraz statyczne formy napięć mięśniowych są kombinowane ze sobą podczas pracy jednej grupy mięśniowej (jeden kierunek ruchu np. elewacja przednia miednicy), bez międzyczasowego rozluźnienia.
Technika ta może być stosowana we wszystkich fazach ruchu.
Przy zmianie form napięć mięśniowych nie następuje zmiana chwytu.
Odtwarzanie ruchu (replikacja)
Technika agonistyczna ucząca pacjenta odtwarzania pokazanego mu ułożenia ciała lub stawu w ułożeniu funkcjonalnym.
Cele: Samodzielne odtwarzanie pozycji, ułatwienie (facilitacja) ruchów stosowanych przy wykonywaniu czynności dnia codziennego, poprawa czucia głębokiego
Odtwarzanie ruchu (replikacja)
Wykonanie:
Terapeuta wykonuje bierny lub z pomocą pacjenta ruch powodujący odpowiednie ułożenie stawu lub odcinka ciał
Poprzez optymalny opór statyczny zastosowany w wybranej pozycji z komendą werbalną „trzymaj, poczuj pozycję” zostaje uświadomione pacjentowi ułożenie kończyny lub odcinka ciała
Pacjent stara się samodzielnie odnaleźć żądaną pozycję
Ponawiany stretch początkowy
Technika agonistyczna, w której rozciągnięta optymalnie w pozycji wyjściowej grupa mięśniowa otrzymuje od terapeuty dodatkowe bodźce rozciągające w postaci krótkiego, szybkiego przeciągnięcia.
Cele: torowanie rozpoczęcia ruchu, rekrutacja jak największej liczby jednostek motorycznych, wzmacnianie trenowanej grupy mięśni, zapobieganie zmęczeniu mięśni
Ponawiany stretch początkowy
Wykonanie: Bierne rozciągnięcie wszystkich mięśni agonistycznych
Krótkie, szybkie przeciągnięcie „tap” w kierunku dalszego rozciągania mięśni agonistycznych, połączone z komendą werbalną, np. „ciągnij ramię w górę”
Po uzyskaniu odpowiedzi w postaci skurczu mięśni, natychmiast należy zastosować optymalny opór manualny
Procedura ta powinna być kilkakrotnie powtórzona
Ponawiany stretch podczas ruchu
Technika agonistyczna, w której pracująca grupa mięśniowa otrzymuje od terapeuty dodatkowe bodźce rozciągające w postaci krótkich, szybkich impulsów w kierunku przeciwnym do wykonywanego ruchu.
Cele: wzmocnienie pracującej grupy mięśniowej, poprawa zakresu ruchu, zapobieganie zmęczeniu mięśni, pomoc pacjentowi w odnalezieniu prawidłowego kierunku ruchu
Ponawiany stretch podczas ruchu
Wykonanie:
Ruch pacjenta przeciwko optymalnemu oporowi dawkowanemu przez terapeutę
W momencie, w którym terapeuta poczuje, że napięcie mięśniowe pacjenta słabnie, należy zastosować dodatkowy impuls (restretch) przeciwko wszystkim komponentom danego wzorca ruchowego
Terapeuta cały czas utrzymuje optymalny opór manualny
Dynamiczna zwrotność ciągła
Jest to technika antagonistyczna, w której występuje naprzemienna praca koncentryczna agonistów i antagonistów, bez międzyczasowego rozluźnienia.
Cele: poprawa koordynacji intermięśniowej, zwiększenie siły i wytrzymałości trenowanych grup mięśniowych, zwiększenie zakresu ruchu, regulacja napięcia mięśniowego
Dynamiczna zwrotność ciągła
Wykonanie:
Pracę rozpoczynamy w silniejszym wzorcu
Zmiana kierunku ruchu następuje bez utraty napięcia mięśniowego i zatrzymania
Każdej zmianie może towarzyszyć wzrost intensywności oporu manualnego, a także modyfikacja tempa i zakresu ruchu
Technikę kończymy w słabszym wzorcu ruchowym
Stabilizacja zwrotna
Jest to technika antagonistyczna, mająca na celu stabilizację pozycji pacjenta.
Cele: poprawa stabilności pozycji i równowagi, zwiększenie siły mięśniowej
Wykonanie:
Technikę rozpoczynamy w silniejszym wzorcu
Zmiana na wzorzec antagonistyczny następuje bez utraty napięcia mięśniowego
Opór może wzrastać przy każdej zmianie kierunku
Technikę kończymy w słabszym wzrostu
Rytmiczna stabilizacja
Jest to technika zmienna, w której pacjent pracuje przeciwko oporowi terapeuty, bez intencji ruchu.
Cele: poprawa stabilności i równowagi, wzmocnienie pracujących grup mięśniowych, redukcja bólu
Wykonanie:
Znajdujemy w przebiegu wzorca najmniej bolesną pozycję
Dostosowujemy chwyt tak, aby umożliwiał stosowanie oporu w obu kierunkach wzorca
Kierunek oporu zmieniamy kilkakrotnie
Napnij - rozluźnij
Cele:
Rozluźnienie przykurczonych mięśni antagonistycznych w celu ułatwienia pracy agonistów
Poprawa biernego i czynnego zakresu ruchu
Trzymaj - Rozluźnij
Cele:
Redukcja Bólu
Zwiększenie biernego i aktywnego zakresu ruchu
Rozluźnienie
Funkcje wegetatywne
Dotyczą pracy z pacjentem nad:
Mimiką twarzy
Oddychaniem
Ruchami języka
Połykaniem
artykulacją
Funkcje wegetatywne
Twarz:
Czoło - zmarszcz czoło ,patrz zdziwiony.
Brwi - ściągnij brwi, patrz zły
Oczy - zamknij oczy, mocno je zaciśnij, otwórz oczy.
Nos - zmarszcz nos
Usta - uśmiechnij się, ściągnij usta, zagwiżdż, zmarszcz brodę, podnieś kącik ust i opuść.
Żuchwa - otwórz usta, zamknij usta.
Język - wysuń język dotknij do nosa,
Krtań - stymulacja połykania
Oddychanie - mostkowe górno- i dolnożebrowe, przeponowe