Poeci XX-lecia międzywojennego
Władysław Broniewski - „rewolucyjny romantyk”, bo łączył w swojej poezji patos rewolucji i poetykę romantyczną, szczególnie model poezji tyrtejskiej, nawołującej do walki. Utwory jego to często wiersze apele, przepełnione obrazowymi przenośniami jak harfa z żył, pełne dynamiki, emocji. Tematycznie mieści się w nurcie poezji społecznej.
Tomy poezji: „Wiatraki”, „Trzy salwy”, „Dymy nad miastem”, „Komuna paryska”, „Troska i pieśń”, „Krzyk ostateczny”.
Jarosław Iwaszkiewicz - jeden z członków grupy Skamander. Zadebiutował cyklem „Oktostychy”, znany jest także wiersz pt. „Lato 1932”. Najmniej radykalny z poetów, dążący ku estetyzmowi i klasycyzmowi. Później również pisarz „Sława i chwała”, opowiadania.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - zwana „pierwszą damą Skamandra” była zaprzyjaźniona i związana z tym ugrupowaniem, choć formalnie do niego nie należała. Pawlikowska była mistrzynią miniatury poetyckiej, tworzyła wiersze epigramatyczne, z dobitną puentą. Świat jej utworów to świat otaczający kobietę dwudziestolecia pełen drobiazgów, bibelotów, kwiatów. Utwory jej są pełne filozoficznych refleksji, myśli o przemijaniu, czasie, nieskończoności, starości.
Tomy poezji: „Niebieskie migdały”, „Różowa magia”, „Pocałunki, dancing”, „Szkicownik poetycki”.
Jan Lechoń - to pseudonim poetycki Leszka Serafinowicza, członka grupy Skamander, autora słynnego poematu pt. „Mochnacki”.
Bolesław Leśmian - poeta oryginalny, indywidualny, twórca specyficznego świata poezji i filozofii heroicznego humanizmu. Operował neologizmami, eksponował szczegół, wprowadzał ludowe, baśniowe i fantastyczne motywy do swojej poezji. Interesowała Leśmiana relacja Człowiek - Bóg, uważał, że właśnie ułomność i kalectwo są tymi wartościami, które odróżniają człowieka od Boga i stanowią o jego człowieczeństwie. Podejmowanie trudu życia pomimo przeciwności, poczucie tej odrębności - to właśnie heroiczny humanizm. Często używa ballady, która rozgrywa się w bezkresie i bezczasie.
Utwory: „Dusiołek”, „Urszulka Kochanowska”, „Dziewczyna”, „Pan Błyszczyński”, „Trupięgi”, „W malinowym chruściaku”.
Tomy: „Łąka”, „Napój cienisty”, „Dziejba leśna”.
Czesław Miłosz - członek wileńskie grupy Żagary, późniejszy laureat literackiej Nagrody Nobla, emigrant, twórca słynnych utworów poetyckich, dramatów, powieści.
Julian Przyboś - wybitny poeta awangardy krakowskiej, tworzył jeszcze długo po wojnie. Przyboś głosił postulat rzemieślniczej pracy nad językiem poetyckim, hasło: precz z watą słów. Widział istotę poezji w sile metafory, potrafił zawrzeć w jednym wersie wielokrotność skondensowanych znaczeń. Operował elipsą. Potrafił dynamizować przestrzeń w swojej poezji.
Tomy: „Śruby”, „Oburącz”, „Sponad”, „W głąb las”, „Równanie serca”.
Antoni Słonimski - członek grupy Skamander, buntownik z założenia.
Leopold Staff - poeta „trzech pokoleń”, debiutował jeszcze w Młodej Polsce. Mówi się o „poezji codzienności” w międzywojennym etapie twórczości Staffa, o motywie wiejskiego pejzażu, poszukiwaniu piękna w motywach codziennych. Podjął także temat wojny - eksponował cierpienie i tragizm ludzi.
Julian Tuwim - należał do ugrupowania Skamander.
I etap - młodzieńczy (lata 1918-26). Twórczość tego okresu cechuje witalizm, entuzjazm, dynamika życia wielkiego miasta.
II etap - „poszukiwanie słowa poetyckiego” (lata 1926-39). W formie zwraca się Tuwim ku klasycznym
wzorcom i do poezji Kochanowskiego. Język ekspresywny, dynamiczny, nie unikający słów potocznych, a nawet wulgarnych. Również w tym czasie (lata 36-39) tworzy Tuwim wiersze dla dzieci: „Lokomotywa”, „Ptasie radio”, „Słoń Trąbalski”.
III etap - wojenny i powojenny (lata 1940-53). Składa się na ten etap: emigracja, powrót do kraju, działalność powojenna. Dziełem emigracyjnym jest poemat dygresyjny „Kwiaty polskie”.
Tomy: „Słowa we krwi”, „Rzecz Czarnoleska”, „Biblia cygańska”, „Treść gorejąca”.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1894- 1945) - córka słynnego malarza Wojciecha Kossaka.
Tematyka jej wierszy jest bardzo osobista, poświęcona uczuciom kobiety. Jej wiersze dają obraz zmienionej sytuacji obyczajowej kobiety XX wieku, śmiało i szczerze wyznającej swoje uczucia, walczącej o szczęście, buntującej się przeciwko okrucieństwu. Poetka mówi o swoich uczuciach i traktuje je często z subtelnym humorem i delikatną ironią. Poetka operuje skrótem poetyckim, zamyka obraz w zwartej, plastycznej miniaturze zakończonej puentą. Często zwykły temat staje się pretekstem do podjęcia spraw ważnych i wielkich zagadnień życia. Poetka pisze o przyrodzie i przyrodę czyni metaforą ludzkich doświadczeń. Niewiele jest w jej utworach historii, problematyki społecznej, chociaż czasami wyraża uczucia patriotyczne, kpi z mieszczańskiej pruderii. Podmiot liryczny jej wierszy to najczęściej krucha, bezradna wobec przeciwności losu i potęgi świata istota. Miłosne tęsknoty, nadzieje, dramaty, pragnienie szczęścia to najczęściej występujące motywy jej twórczości. Poetkę tę nazywa się „polską Safoną”.
Tytuły zbiorów poezji: „Pocałunki”, „Różowa magia”, „Cisza leśna”, „Niebieskie migdały”
Pawlikowska jest autorką tzw. miniatur poetyckich - krótkich, czterowersowych
utworów o bogatej treści.
„Miłość”
wiersz pochodzi z cyklu „Pocałunki”.
możemy powiedzie, że podmiot liryczny wiersza wyraża uczucia poetki. Podmiot liryczny zakochany jest w pewnym mężczyźnie.
pozornie nic się nie stało po odejściu ukochanego: „I nic. Jestem może bledsza, trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca”, życie jest tylko nieco przyblakłe, melancholijne, ospałe. Więc skoro nic się nie stało, po odejściu miłości można żyć dalej, to: „widać można żyć bez powietrza!” Ironia tego stwierdzenia jest zaskakująca i bolesna.
z wiersza wynika, że skoro można żyć bez miłości, to można też żyć bez powietrza, chociaż życie bez miłości jest niepełne, smutne, szare. Wiersz jest refleksją poetki po rozstaniu z mężczyzną.
„Nike”
wiersz z cyklu „Pocałunki”.
w utworze przekazywane jest bogactwo uczuć, refleksji.
rozpoczyna się apostrofą do miłości, która zostaje porównana do posągu Nike z Samotraki. Budzi to wieloznaczne skojarzenia, bowiem posąg jest symbolem zwycięstwa i niezłomności, choć jest okaleczony nadal bardzo zachwyca. Wygląd posągu posłużył poetce do zbudowania wieloznacznej metafory. Nike, nawet pozbawiona ramion, uosabia wolę przetrwania, walki, nadziei i miłości, choć okaleczona, zraniona, jest ona ponadczasowa.
człowiek zawsze pragnie miłości, nawet jeśli sprawiała ona ból. Nike jest w wierszu symbolem ludzkiej tęsknoty do miłości.
Pawlikowska jako autorka tzw. poetyckich aforyzmów - czyli utworów, które w
jednej metaforze zamykają jakąś myśl i zawierają ładunek lirycznego
wzruszenia.
„Barwy narodowe”
jest to wiersz patriotyczny.
tematem utworu jest biało-czerwona flaga, porównana do krwawo-białego opatrunku. W utworze zawarta jest jakby cała historia Polski, jakby streszczona.
poetka wyraża wiele uczuć, np. wielki podziw dla bohaterstwa ludzi, wielki patriotyzm, każe być świadomym długu, dla tych co walczyli o wolność Polski. Nasze barwy narodowe kojarzą się poetce z patriotyzmem, z historią Polski, wskazują na tragiczną przeszłość. Opatrunek tamuje krew ludzi, która przelana była w wojnach, powstaniach narodowowyzwoleńczych.
w wierszu pojawiają się peryfrazy, np. „dokument rany”, „bohaterski bandaż” (na określenie sztandaru). Poetka nie używa słowa czerwony, lecz zastępuje je krwawym.
„Krawiec kulawy”
wiersz jest scenką, w której bohaterka kupuje sztukę materiału.
lecz krawiec to czas, nazwany „krawcem kulawym z chińskim wąsem” (personifikacja), jest pojęciem abstrakcyjnym. Oczywiście w sklepie są różne skrawki materiałów, ale podmiot chce mieć suknię z pięknego, dobrego materiału. Czas podsuwa różne materiały „czarne, bure, zielone i wesołe kratki to zgrzebne stare płótno, to znów atłas gładki”.
materiały te są symbolami dni w życiu człowieka: „szare płótno”- symbol złych dni, „atłas gładki”- symbol życia dobrego w dostatku. Krawiec oferuje klientce tylko szaro-bure, ziemskie kolory. Naprawdę piękną tkaninę Czas przeznacza do nieba.
wiersz jest dyskusją na temat ludzkiego losu i pragnienia szczęścia. Człowiek chciałby mieć dobre sukno na swoją sukienkę, czyli dobre dni, życie. Niestety to nie zależy od niego, człowiek nie może sobie wybrać losu, materiału. Człowiek może być tylko szczęśliwy w niebie, bo tam został sprzedany najpiękniejszy materiał, czyli tam można spędzić najwspanialsze chwile. Wiersz jest metaforą ludzkiego losu, w którym nie można decydować o własnym życiu, szczęściu.
Cykl „Róże dla Safony”
„Róże dla Safony”
róże są w utworze symbolem piękna.
domyślamy się, że podmiotem lir. wiersza jest poetka nazywana polską Safoną. Ktoś pyta: „jak śmiałaś pisać o różach”, czyli o pięknie.
dwa pierwsze wersy to zarzut do poetki, która pisała o uczuciach, pięknie, a nie o problemach społecznych i historycznych. Ona chce pisać „jak jej serce każe”, chce jak Safona „śpiewać słowikiem”.
poetka pisała to co czuła, preferowała wolność w doborze tematów, w wyrażaniu swoich myśli i uczuć.