FINANSE PUBLICZNE

1. Pojęcie i elementy składowe sektora publicznego.

W każdym państwie obok sektora prywatnego funkcjonuje sektor publiczny.

Podmioty funkcjonujące w sektorze prywatnym nastawione są głównie na maksymalizację zysku. Podmioty sektora publicznego działają w celu zaspokajania potrzeb publicznych, co jest ich głównym zadaniem i są z tego rozliczane. Świadczą one usługi nieodpłatne lub częściowo odpłatne, natomiast generują koszty.

Sektor publiczny otrzymuje środki od sektora prywatnego na finansowanie swoich zadań. Środki te uzyskuje w wyniku redystrybucji dochodów sektora prywatnego.

Od strony finansowej sektor publiczny składa się z kilku segmentów:

1) budżet państwa - instytucja która gromadzi dochody i finansuje zadania administracji rządowej;

2) budżety jednostek samorządu terytorialnego - finansują zadania, które są ujęte w przepisach prawnych (budżetów jest tyle ile jest gmin, województw, powiatów. Każdy budżet jest do dyspozycji władz lokalnych );

3) fundusze publiczne (celowe) - każdy z nich ma swoje władze:

• fundusz ubezpieczeń społecznych

• narodowy fundusz ochrony środowiska

• KRUS - Kasa Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych

4) kasy chorych

WYDATKI PUBLICZNE

Około 30% nabywczych wydatków publicznych w Polsce są to wydatki finansowane przez budżet państwa.

Około 24% są to wydatki ponoszone przez jednostki samorządu terytorialnego.

Około 37% są to wydatki ponoszone przez fundusze celowe.

Około 9% są to wydatki finansowane przez kasy chorych.

DOCHODY PUBLICZNE

Około 50% dochodów Skarbu państwa są to dochody gromadzone przez budżet państwa.

Około 15% dochodów SP są to dochody własne sektora samorządu terytorialnego.

Około 30% to dochody gromadzone przez fundusze celowe.

W ramach sektora publicznego dokonuje się także redystrybucji dochodów pomiędzy poszczególnymi ogniwami.

Budżet państwa dokonuje także dotacji i transferów pozostałym ogniwom.

Redystrybucja środków pieniężnych pomiędzy ogniwami sektora publicznego

Podstawowym narzędziem gromadzenia dochodów są budżety, zwłaszcza budżet państwa. Budżet państwa gromadzi dochody głównie poprzez podatki.

Fundusze gromadzą dochody poprzez środki specjalne (nie mogą poprzez podatki).

BUDŻET jest to:

1. fundusz gromadzenia i wydatkowania przez władze publiczne środków pieniężnych,

2. plan finansowy, operatywny w ramach którego są gromadzone dochody i dokonywane wydatki publiczne

3. norma prawna uchwalana przez najwyższy organ przedstawicielski na danym szczeblu władzy publicznej, upoważniająca organ władzy wykonawczej do gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków publicznych.

Planowanie budżetowe ma charakter obligatoryjny.

Instytucja budżetu ma jest ściśle związana z rozwojem parlamentaryzmu. Budżet układa organ wykonawczy a następnie trafia do organu ustawodawczego.

Pierwszy budżet został uchwalony w 1688 roku w Anglii, za czasów króla Stuarta I ( w 1688 w Anglii - parlament ).

Pierwszy budżet w Polsce - 1768 rok, król August Poniatowski - budżet ten nosił nazwę „tabele intrat i ekspenzy rocznej ordynaryjnej i eksordynaryjnej” (zestawienie dochodów i wydatków rocznych zwyczajnych i nadzwyczajnych )

FUNKCJE BUDŻETU

W gospodarce rynkowej budżet pełni 3 podstawowe funkcje:

1. funkcja alokacyjna - finansowanie potrzeb publicznych,

2. Funkcja wyrównawcza - polega na redystrybucji dochodu narodowego,

3. Funkcja stabilizacyjna - zapewnienie równowagi gospodarczej i utrzymanie stabilnego wzrostu gospodarczego.

Ad:1)

Funkcja ta wynika z konieczności istnienia państwa jako tej instytucji, która powinna zapewniać co najmniej niezbędny ład wewnętrzny w kraju oraz ochronę państwa przed otoczeniem zewnętrznym.

Aby mówić o instytucji państwa muszą być spełnione trzy warunki:

1. musi być administracja

2. państwo musi mieć porządek wewnętrzny (policja, sądownictwo itd.)

3. państwo powinno być chronione zewnętrznie (ochrona narodowa, ochrona celna)

Instytucja budżetu jest niezbędna, ponieważ dobra publiczne są finansowane ze środków publicznych.

Oprócz dóbr publicznych niekiedy finansowane są zadania tj: oświata, zdrowie itd., ale one mogą być finansowane z innych źródeł.

Te wydatki mogą być również finansowane z innych źródeł, natomiast dobra publiczne mogą być finansowane tylko ze środków publicznych.

Ad:2)

Funkcja wyrównawcza polega na korekcie pierwotnego podziału dochodu narodowego, polega na opodatkowaniu wynagrodzeń za pracę i opodatkowaniu firm. Opodatkowanie dokonuje się również poprzez akcyzę i VAT. Elementy pierwotnego podziału podlegają redystrybucji.

Redystrybucja dochodów jest niezbędna ze względów społecznych. Realizacja tej funkcji w praktyce polega z jednej strony na progresji podatkowej i stosowaniu ulg podatkowych z drugiej strony na dokonywaniu z budżetu różnorodnych płatności na rzecz społeczeństwa np.: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki z pomocy społecznej itp.

Ad:3)

Funkcja stabilizacyjna rozwinęła się w latach 20-tych XX wieku pod wpływem teorii Keynesa i jest ona przejawem uznania potrzeby coraz silniejszego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych.

CHARAKTERYSTYKA ZASAD BUDŻETOWYCH

Zasady budżetowe to reguły wynikające z ustawy o finansach publicznych, a dotyczące funkcjonowania podmiotów sektorze publicznym. Ich przestrzeganie na etapie opracowywania i wykorzystania budżetu powinno się przyczyniać do lepszej realizacji funkcji budżetu.

Zasady można rozpatrywać w trzech płaszczyznach:

I grupa odnosi się do struktury organizacyjnej budżetu. W tej grupie mieści się

• zasada jedności

• zasada jedności formalnej

• zasada jedności materialnej

II grupa dotyczy organizacyjno-finansowych form funkcjonowania podmiotów gospodarki budżetowej w sektorze publicznym

• zasada zupełności - mówi na jakich zasadach organizacyjnych i finansowych działają podmioty w sektorze publicznym.

III grupa są to zasady dotyczące opracowywania i wykonywania budżetu

• zasada roczności

• zasada równowagi

• zasada szczegółowości

ZASADA JEDNOŚCI dotyczy wewnętrznej konstrukcji budżetu. W systemie finansowym państwa powinien być jeden budżet rozumiany jako fundusz, plan, akt prawny ( w Polsce zady tej przestrzegano do 1990 r )

Brak zasady jedności od strony formalnej, ale wewnętrznie budżet spełnia spójną całość.

Zasada jedności materialnej mówi, że w budżecie nie powinno się wiązać określonych dochodów z konkretnymi wydatkami.

Zasada zupełności budżetu oznacza, że wszelkie przejawy działalności władzy publicznej powinny mieć swoje odzwierciedlenie w budżecie.

W początkowym okresie zasada ta wyrażała postulat obejmowania budżetem całości dochodów i wydatków wszystkich jednostek organizacyjnych sektora publicznego. W późniejszym okresie dopuszczono jednak możliwość, aby niektóre jednostki sektora finansów publicznych z własnych dochodów pokrywały swoje wydatki a z budżetu rozliczały się wynikiem swojej działalności.

W związku z tym wyróżniamy tzw. budżetowanie brutto charakterystyczne dla jednostek budżetowych oraz budżetowanie netto właściwe zakładom budżetowym.

Jednostki budżetowe to np.: szkoły, jednostki administracji publicznej, muszą one swoje dochody odprowadzać do budżetu.

Zakłady budżetowe to np.: zakład gospodarki komunalnej, mieszkaniowej, nie odprowadzają dochodów do budżetu.

Główne cechy jednostek budżetowych:

1. rozliczają się z budżetem metodą brutto

2. ich wydatki są niezależne od dochodów własnych

3. ich wyniki finansowe nie mają żadnego wpływu na płace i premie dla pracowników

4. środki finansowe przepadają z końcem każdego roku budżetowego

Aby zachęcić jednostki budżetowe do wypracowywania własnych dochodów dopuszcza się możliwość tworzenia przy tych jednostkach gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych.

Tworzenie tych instytucji polega na wyodrębnieniu z jednostki budżetowej części jej działalności podstawowej albo jej działalności ubocznej, która przynosi określone dochody.

Jeżeli wyodrębnienie ma charakter organizacyjny i finansowy to tworzone są gospodarstwa pomocnicze, jeżeli ma jedynie charakter finansowy to tworzone są środki specjalne.

Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskanych przychodów własnych, a w niektórych przypadkach dopuszcza się możliwość dotacji o charakterze przedmiotowym.

Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody albo właściwego ministra albo zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

Tworząc gospodarstwo pomocnicze należy określić jego:

• nazwę

• przedmiot działalności

• składniki majątkowe przydzielone temu gospodarstwu przez jednostkę budżetową

Jeżeli g.p zostanie zlikwidowane to majątek i zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa.

Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki a także stan środków obrotowych.

Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu 50% osiągniętego zysku.

Środki specjalne są środkami finansowymi gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych kontach (rachunkach) bankowych. Tworzone są one na podstawie ustaw lub uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Mogą też być one tworzone z tytułu otrzymanych przez jednostkę budżetową spadków, zapisów, darowizn, środków z tytułu odszkodowań za utracone lub uszkodzone mienie, z tytułu sprzedaży zapasów przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki środków specjalnych.

Drugą podstawową formą organizacyjna podmiotów w sektorze publicznym są zakłady budżetowe.

Zakład budżetowy z własnych przychodów pokrywa swoje wydatki. W Polsce zakładem budżetowym może być taka instytucja, która przynajmniej 50% swoich wydatków bieżących jest w stanie sfinansować z własnych dochodów.

Cechy zakładu budżetowego:

1. rozliczają się z budżetem metodą netto,

2. ich wydatki są zależne od dochodów własnych,

3. środki pieniężne nie wykorzystane w danym roku przechodzą na rok następny,

4. podstawą gospodarki finansowej jest plan finansowy obejmujący przychody i wydatki stanowiące jego koszty oraz stan środków obrotowych i zasady rozliczenia budżetu.

Zakład budżetowy planuje jako wpłatę do budżetu różnicę pomiędzy sumą planowanych przychodów powiększonych o planowany stan środków obrotowych na koniec roku.

Planowany stan środków obrotowych na koniec roku nie może przekroczyć 1/6 rocznych planowanych na rok następny kosztów wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń.

PLAN ZAKŁADU BUDŻETOWEGO

Zakład budżetowy płaci podatek dochodowy od osób prawnych (28%) ale nie ma osobowości prawnej.

Jednostka budżetowa nie płaaci podatku.

Zasada równowagi budżetowej mówi nam , że budżet powinien być zównoważony. Zasadę tę można rozpatrywać:

1. w węższym ujęciu ( D ≥ W ) - gdy dochody budżetowe są równe lub większe od wydatków budżetowych

2. w szerszym ujęciu ( D < W ) - gdy dochody są mniejsze od wydatków. Taki budżet to budżet deficytowy (nizrównoważony). Jeżeli taki budżet zostanie uchwalony, to trzeba wskazać źródło finansowania tego deficytu.

Przychodami budżetu są:

• nadwyżka z lat ubiegłych (jeżeli była)

• wpływy z prywatyzacji

• kredyt, pożyczka ( np.: w instytucjach międzynarodowych)

• emisja obligacji

Jeżeli deficyt będzie finansowany środkami z kredytów, pożyczek itp., to w przyszłości pojawią się rozchody (spłata kredytów, pożyczek)

P + D =W + R

zasada równowagi budżetowej

Zasada szczegółowości budżetu odnosi się do problematyki opracowywania i uchwalania budżetu. Określa ona w jakim zakresie szczegółowości uchwalany jest budżet przez parlament, a także określa nam ona szczegółowość układu wykonawczego budżetu.

Przygotowanie projektu budżetu państwa ciąży przede wszystkim na Ministerstwie Finansów (MF). Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia do projektu budżetu na rok następny. Łącznie z założeniami przedstawia on także wykaz jednostek sektora publicznego (rządowego), których plany przychodów i wydatków powinny być objęte ustawą budżetową. Minister Finansów ma też obowiązek określić szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej. W oparciu o te materiały dysponenci części budżetowych przygotowują projekty swoich części budżetu.

Ustawa o finansach publicznych i ustawa konstytucyjna (art.22) zawiera przepis mówiący, że projekt budżetu, najpóźniej na trzy miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, ósmi być przedłożony przed sejmem, ale w wyjątkowych sytuacjach Sejm może ten termin przedłużyć. Po przesłaniu budżetu rozpoczyna się procedura uchwalania budżetu. Najważniejszą komisją sejmową do spraw budżetu jest Komisja Finansów Publicznych.

Po uchwaleniu przez parlament ustawa trafia do Senatu, który ma 20 dni na przyjęcie stanowiska wobec ustawy, może wprowadzać poprawki, następnie wraca do Sejmu, który może odrzucić poprawki senatu lub przyjąć i ma na to 10 dni, następnie ustawa trafia do prezydenta, który może ustawę podpisać lub skierować, w razie wątpliwości, do Trybunału Konstytucyjnego, nie ma prawa postać veto ustawie budżetowej.

Jeżeli Sejm przekroczy zakładany termin to prezydent ma prawo skrócić kadencję Sejmu.

Ustawa budżetowa określa:

• dochody budżetu państwa

• wydatki budżetu państwa

• deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia

• limity zatrudnienia w państwowych jednostkach budżetowych

• przychody i rozchody budżetu państwa

• zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych, państwowych funduszy celowych

• wykaz inwestycji i programów wieloletnich

• dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego

• wykaz jednostek otrzymujących dotacje

Dochody budżetowe w ustawie budżetowej ujmuje się według najważniejszych źródeł dochodów oraz według części i działów obowiązującej klasyfikacji budżetowej.

Zasady klasyfikacji przychodów i wydatków reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z 18.07.2000r

Obecnie klasyfikacja budżetowa została rozszerzona ( 01.01.2001r)

Podział budżetu na części ( klasyfikacja podmiotowa ). Tylko budżet państwa dzieli się na części, budżety jednostek samorządu terytorialnego niedzielą się.

Podział budżetu na działy to podział dochodów i wydatków w płaszczyźnie przedmiotowej ( np. oświata, obrona narodowa itp. ). Działy dzielą się na rozdziały, których może być od kilku do kilkudziesięciu.

Za wykonywanie budżetu odpowiedzialne są jednostki budżetowe.

Po uchwaleniu budżetu dysponenci części budżetowych w ciągu 21 dni mają obowiązek przygotować układ wykonawczy budżetu, po to aby każda jednostka wiedziała ile pieniędzy dla niej zaplanowano.

Sporządzenie układu wykonawczego sprowadza się do podziału budżetu na części, działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji budżetowej. W konsekwencji budżet rozkłada się na plany finansowe jednostek budżetowych.

ZMIANY W TOKU WYKONYWANIA BUDŻETU

Ustawodawca dopuszcza możliwość dokonywania zmian w trakcie wykonywania budżetu. Zanim dokona się zmiany trzeba najpierw zmienić plan budżetu danej jednostki.

Jeżeli chodzi o budżet państwa, zmiany jakie mogą być dokonywane:

• wykorzystanie rezerw budżetowych

• zwiększa się plan wydatków w jednej podziałce klasyfikacji i o taką samą kwotę zmniejsza się plan wydatków w innej

UPRAWNIENIA ORGANÓW DO DOKONYWANIA ZMIAN W BUDŻECIE:

Dysponenci części budżetowych ( ministrowie ) mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków w ramach danej części i działu budżetu państwa. Nie są dozwolone przeniesienia wydatków, które powodują zwiększenie wydatków w jakimkolwiek rozdziale o więcej niż 5%.

Przeniesienie polegające na zwiększeniu lub zmniejszeniu wydatków majątkowych wymaga zgody ministra finansów.

Dysponenci części budżetowych mogą upoważnić kierowników podległych jednostek do dokonywania przeniesień wydatków w obrębie jednego rozdziału.

Podziału rezerw celowych dokonuje minister finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami, najpóźniej do 31 października.

Rezerwą celową na zwiększenie wynagrodzeń dysponuje RM. Minister Finansów może jednak po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Sejmowej właściwej do spraw budżetu dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej.

Rezerwą ogólną (0,2%) dysponuje RM. RM może upoważnić premiera albo ministra finansów do dysponowania tą rezerwą do określonej kwoty.

PROBLEMATYKA DOCHODÓW PUBLICZNYCH

We współczesnych państwach głównym źródłem gromadzenia dochodów przez państwo są daniny publiczne. Wśród nich podstawowe znaczenie mają podatki. Drugie źródło stanowią dochody z majątku, a trzecie np.: kredyty.

PODATEK to jednostronnie określone, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne, pobierane przez władzę publiczną na podstawie obowiązujących przepisów prawnych. Podatek jest kategorią publiczno - prawną.

Ekonomiczny charakter podatków polega na tym, że są one narzędziem redystrybucji dochodu narodowego.

Prawny charakter podatków wynika z faktu, że są to świadczenia przymusowe, nakładane z woli państwa na podstawie obowiązujących przepisów prawnych.

ANALIZA:

• jednostronnie określone - nie ma żadnych umów, państwo ustala podatek;

• przymus - egzekucja administracyjna w razie niezapłacenia;

• ogólny charakter - zasada równości opodatkowania;

Podatki można analizować w różnych płaszczyznach:

1. Podział podatku według kryterium przedmiotowego (najczęściej spotykane)

• podatki dochodowe

• podatki majątkowe

• podatki konsumpcyjne

PODATKI DOCHODOWE - sięgamy do źródła. Dochód po odprowadzeniu podatku jest kapitalizowany; jest to kapitał w pieniądzach, papierach wartościowych, maszynach, gruntach itp.

PODATKI MAJĄTKOWE - sięgają do skapitalizowanego dochodu czyli majątku. Płacimy je gdy sprzedajemy majątek, posiadamy go lub otrzymujemy (spadki, darowizny).

PODATKI KONSUMPCYJNE - podatki, które podatnik płaci gdy wydaje pieniądze np.: VAT, akcyza.

2. Podział według kryterium źródła pokrycia:

• podatki bezpośredni

• podatki pośrednie

PODATKI POŚREDNIE - podatki dochodowe i majątkowe. Bezpośrednio nawiązują do przedmiotu opodatkowania

PODATKI BEZPOŚREDNIE - podatki konsumpcyjne. Nie uwzględniają kondycji finansowej podatnika, wszystkich traktują jednakowo.

Podział na podatki pośrednie i bezpośrednie należy do najstarszych podziałów (XIXw niemiecka szkoła historyczna).

Źródłem podatku jest zawsze bogactwo podatnika, ale władza publiczna może sięgać do niego w różnym momencie.

Wzrasta udział podatków bezpośrednich w dochodach budżetowych ( Polska `92-`93r - 47% ogółu dochodu budżetu; ponad 50% bezpośrednie, teraz ok. 60% zajmują podatki konsumpcyjne ). Władza nie kieruje się sprawiedliwością. Podatki pośrednie łatwo jest wprowadzić, wyegzekwować, trudno od nich uciec. Koszty nie odgrywają żadnej roli.

Elementy konstrukcji podatkowej: podmiot, przedmiot opodatkowania, podstawa opodatkowania, stawki podatkowe, skala podatkowa, ulgi i zwolnienia.

Podmiot opodatkowania - może być czynny (państwo, które nakłada podatki), bierny (płatnik - ta osoba, która jest obciążona podatkiem). Płatnik i podatnik może być tą samą osobą np. osoba prowadząca działalność gospodarczą.

Przedmiot opodatkowania - rzeczy lub zdarzenia, których wystąpienie powoduje powstanie obowiązku podatkowego np. prowadzenie działalności gospodarczej, nieruchomość.

Podstawa opodatkowania - to przedmiot opodatkowania skwaantyfikowany. Przedmiot opodatkowania wyrażony wartościowo lub ilościowo. Jest najczęściej wyrażony wartościowo (w Polsce w zł); ilościowo - podatek od nieruchomości, budynków, gruntów. W podatku rolnym podstawą opodatkowania jest hektar przeliczeniowy (uwzględniający klasę ziemi, rodzaj gruntu, okręg podatkowy).

Stawka podatkowa - informuje o tym, jaką część należy odprowadzić do budżetu. Wyróżniamy stawki:

• procentowe - informuje jaki % podstawy podatkowej należy odprowadzić; mogą być tam gdzie podstawa opodatkowania jest wyrażona wartościowo,

• kwotowe - tam gdzie podstawa opodatkowania wyrażona ilościowo.

Skala podatkowa - informuje o tom jaką stawkę należy zastosować do danej podstawy opodatkowania. Są 4 rodzaje skal podatkowych:

1. proporcjonalne - występują gdy stawka podatkowa nie ulega zmianie zmiany podstawy opodatkowania

2. progresywne - wraz ze wzrostem przedziałów opodatkowania wzrasta stawka podatkowa (nie występuje w Polsce)

3. degresywne - początkowo są degresywne a potem przekształcają się w skalę liniową

4. regresywne - w miarę wzrostu przedziału opodatkowania stawka podatkowa ulega zmniejszeniu (nie występują)

Mówiąc o skali progresywnej lub degresywnej wyróżniamy :

• progresję globalną - należność podatkową obliczamy wg. Jednej stawki, która odpowiada temu przedziałowi gdzie znajduje się cała nasza podstawa opodatkowania;

• progresję ciągłą - należność podatkową obliczamy w sposób składany stosując kilka stawek podatkowych, tak jak nasza podstawa przechodzi do następnych przedziałów.

Przedziały opodatkowania	Stawka%	Należność do budżetu
do 100	10	10
101 - 110	20	2
111 - 120	30	3
121 - 130	40	4
131 - 140	50	5
141 - 150	60	3
151 - 160	70	27
161 - 170	80

Progresja ciągła występuje w praktyce. Nie ma skal progresywnych, są degresywne.

Skala regresywna to krzywa Lorentza.

Ulgi i zwolnienia - mamy z nimi do czynienia przy każdym podatku, stanowią odchylenie od ogólnie obowiązujących zasad podatkowych. Jest to usankcjonowana prawem niesprawiedliwość podatkowa. Mogą być podmiotowe i przedmiotowe.

Ulga podmiotowa - jest kierowana do określonych grup podmiotów.

Ulga przedmiotowa - korzysta z niej podmiot gdy prowadzi określoną działalność (np. meble dla dzieci - 7% vat, inne - 22%).

Ogół podatków obowiązujących w danym państwie stanowiących wewnętrznie spójną całość stanowią system podatkowy.

GRANICE OPODATKOWANIA, PROBLEMATYKA UCIECZKI PRZED PODATKIEM

Ucieka się przed podatkiem gdy, zdaniem podatników została przekroczona granica opodatkowania. Jedna ze szkół zajmującą się granicami opodatkowania była Szkoła Ekonomii Podaży - Arthur Laffer

KRZYWA LAFFER'A

W miarę wzrostu stawek podatkowych wpływy z podatków rosną ale do pewnej granicy, po przekroczeniu której zaczynają spadać.

Po przekroczeniu pewnych granic opodatkowania pojawia się problem ucieczki przed podatkiem.

Ucieczki przed podatkami można podzielić na:

1. unikanie podatku - jest to legalna forma ucieczki; można uciekać wykorzystując ulgi podatkowe, szukając luk w przepisach prawnych (trzeba dobrze znać system prawny)

2. oszustwo podatkowe - nielegalna forma ucieczki.

Przyczyny ucieczki przed podatkiem:

1. ekonomiczne - jeżeli ktoś nie zapłaci podatku to pieniądze te pozostaną na jego koncie i jest to zachętą do ucieczki, ale wpierw warto się zastanowić czy się opłaca, biorąc pod uwagę skutki wykrycia oszustwa

2. polityczne - może się komuś władza nie podobać, co traktuje jako powód do niepłacenia podatków, skutki są takie same jak w/w

3. moralne - maja istotne znaczenie ponieważ wyrządzają wiele szkód państwu i gospodarce. Oszukiwanie FISKUSA jest wówczas uważane niemal za cnotę a nie coś złego i nielegalnego, występuje brak poczucia winy z powodu oszustwa. Państwo broni się przed motywami moralnymi uciekając się do rożnych sposobów (np. kościół).

“SYSTEMY PODATKOWE TO KONSTELACJE GDZIE PODATKI SĄ GWIAZADMI”

PODATKI W POLSKIM SYSTEMIE PODATKOWYM

	BUDŻET PAŃSTWA	BUDŻETY WOJEWÓDZTW	BUDŻETY POWIATÓW	BUDŻETY GMIN
PODATKI CENTRALNE
Podatek od towarów i usług	100%
Podatek akcyzowy	100%
Podatek od gier	100%
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)	94,5%	0,5%		5%
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)	69,9%	1,5%	1%	27,6%
PODATKI LOKALNE
Podatek od nieruchomości				100%
Podatek od środków transportu				100%
Podatek od posiadania psów				100%
Podatek rolny				100%
Podatek leśny				100%
Podatek od spadków i darowizn				100%
Karta podatkowa				100%
Podatek od czynności cywilno - prawnych				100%

CHARAKTERYSTYKA

1. PIT

Uregulowany jest ustawą z 26.07.1991r, która weszła w życie 01.01.1992r. PIT zastąpił cztery i pół podatki tj:

• podatek od płac (wynosił 20% funduszu płac - płacony przez przedsiębiorstwa)

• podatek od wynagrodzeń (od umów o dzieło, umów-zlecenie)

• podatek wyrównawczy (płacony przez osoby o ponadprzeciętnych dochodach)

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• część podatku rolnego, tzn. działy specjalne produkcji rolnej

Ustawa wyróżnia nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy:

1. nieograniczony - ciąży na osobach, które mają miejsce zamieszkania w Polsce i tych, które przebywają w Polsce dłużej niż 6 m-cy (183 dni). Niezależnie od tego czy dochody zostały uzyskane w Polsce czy za granicą jest obowiązek zapłacenia podatku.

2. ograniczony - dotyczy osób, które przebywają w Polsce krócej niż 6 m-cy, te osoby płacą tylko podatek od dochodów uzyskanych w Polsce.

Są dwa przypadki liczenia podatku od osób uzyskujących dochody w Polsce i przebywających w Polsce dłużej niż 183 dni:

1. Jest podpisana konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania.

1. do dochodów uzyskanych w Polsce dolicza się dochody uzyskane za granicą przeliczając je na złote

2. od sumy dochodów należy obliczyć podatek w skali polskiej

3. obliczony podatek dzielimy przez sumę dochodów po to aby uzyskać stopę%

4. wyliczoną stopą % liczymy podatek od dochodów uzyskanych w Polsce - jest to podatek do zapłacenia

2. nie jest podpisana konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania

1. do dochodów uzyskanych w Polsce dolicza się dochody uzyskane za granicą przeliczając je na złote

2. od sumy dochodów należy obliczyć podatek w skali polskiej

3. od tak obliczonego podatku odejmujemy podatek zapłacony zagranicą, a różnicę odprowadzamy do Urzędu Skarbowego

Nie zawsze jednak można odjąć podatek zapłacony zagranicą. Podatek można odliczyć w 100 % gdy jest on ≤ od podatku, który zapłacilibyśmy w Polsce. Gdy podatek zapłacony zagranicą jest > możemy wtedy odjąć część.

Podatek dochodowy jest płacony od dochodu

D = P - K

D - dochód

P - przychód

K - koszt uzyskania przychodu

Nadwyżka kosztu nad przychodem = strata. Od straty nie odlicza się podatku. Od dochodu można odliczyć ulgi i wówczas podatek od pomniejszonego dochodu.

ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW:

1. wynagrodzenie za pracę - ze stosunku spółdzielczego, służbowego itp.; stanowią ok. 40% przychodów podlegających opodatkowaniu

2. renty i emerytury; stanowią ok. 30% przychodów

3. działalność wykonywana osobiście _ tj. działalność głównie wykonywana w formie umowy - zlecenia, umowy o dzieło (ekonomiści, artyści, prawnicy itp.); ok. 13%

4. przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i działów specjalnych produkcji rolnej; ok. 12%

5. pozostałe źródła przychodów, ok. 5%:

• przychody z najmu i dzierżawy,

• przychody z nieruchomości,

• przychody z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych,

• przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i użytkowego, prawa do wieczystego użytkowania gruntu,

• przychody z odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych

• inne źródła (np. podatek od gier naliczany gdy jednorazowa wygrana przekracza 3 - krotność najniższego wynagrodzenia)

WOLNE OD PODATKU SĄ:

• oszczędności na ROR, rachunki a vista, książeczki oszczędnościowe

• renty inwalidów wojennych, odszkodowania wojenne

Ściągnięto z http://www.aeportal.net © Aeportal 2004

1

2

BG

budżety gmin

BP

budżety powiatów

BW

Budżety województw

BP

budżet państwa

stan środków obrotowych na 01.01

przychody

• własne

• dotacje

wydatki

• bieżące

• majątkowe

stan środków obrotowych na 31.12

---