3975


Tworzenie prawa. Źródła polskiego prawa.

  1. sposoby powstania prawa.

  2. efekty i zasady stanowienia prawa, procedura prawodawcza.

  3. system źródeł prawa w Polsce:

  1. Źródła prawa o charakterze wewnętrznym (uchwały, zarządzenia)

  2. Źródła prawa w stanach nadzwyczajnych

  1. Budowa formalna aktów normatywnych i ich publikacje.

  2. Tworzenie dobrego prawa.

1. Sposoby powstania prawa.

Powstawanie prawa, czyli tworzenie reguł prawnych, występuje w rozmaitych postaciach. Obecnie najbardziej typowe sposoby to stanowienie prawa i praktyka (precedensy). Inne formy powstawania prawa, które miały miejsce w historycznym rozwoju prawa, to m.in. kształtowanie prawa na podstawie zwyczajów, opinii uczonych jurystów, poprzez zawieranie umów o charakterze prawotwórczym. Jeśli się uwzględni porządek chronologiczny, to pojawiały się następujące sposoby tworzenia prawa :

A. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo

Zwyczaje, czyli powszechnie stosowane w danym okresie i danym środowisku praktyki pewnego postępowania, zostają przez władzę publiczną uznane za obowiązujące i przez nią sankcjonowane. Sankcjonowanie zwyczaju przez bardzo długi czas było podstawową formą tworzenia prawa w średniowiecznej Europie. Obecnie rola prawa zwyczajowego jest w systemie prawa społeczeństw europejskich niewielka. Natomiast w prawie międzynarodowym publicznym prawo zwyczajowe i zwyczaje mają nadal duże znaczenie.

B. Kształtowanie prawa na podstawie opinii uczonych

Ten typ tworzenia prawa był znany cywilizacji rzymskiej, kiedy opinie wybitnych prawników rzymskich otrzymywały moc wiążącą. Współcześnie w Europie opinie naukowców nie mają mocy prawnej, ale są niezwykle pomocne w procesie tworzenia prawa przez organy państwa oraz w procesie stosowania prawa.

C. Precedensowe orzecznictwo sądowe

Prawo precedensowe powstaje w toku orzecznictwa sądów w sprawach indywidualnych. Rozstrzygając konkretny przypadek, sędzia, nie mając innych podstaw, tworzy odpowiednią regułę decyzyjną.. Decyzja, którą posiada moc wiążącą dla dalszego stosowania prawa w analogicznych przypadkach, stanowi precedens. Następne decyzje są, lub powinny być, podejmowane tak jak w decyzji precedensowej. Jeżeli reguła decyzyjna pochodzi od szanowanego, uznanego autorytetu prawnego, może się stać podstawą stałej decyzji, przy czym stałość ta dotyczy podstawy rozstrzygnięcia, którą jest ogólna norma tkwiąca w dotychczasowych decyzjach.

Tworzenie prawa przez precedensy jest charakterystyczne dla systemu występującego w Anglii, USA i innych państwach anglosaskich. W prawodawstwie tych państw, obok prawa precedensowego, istnieje także prawo stanowione.. W Polsce precedensy odgrywają pewną rolę w praktyce orzecznictwa sądów. Decyzje zapadłe w sądzie mogą stanowić dodatkowy argument uzasadniający podjęcie decyzji w podobnej sprawie. W szczególności działalność Sądu Najwyższego ma charakter twórczy, wpływając znacząco na treść orzeczeń wydawanych w innych sądach.

D. Stanowienie prawa

Stanowienie prawa sensu stricto można określić jako jednostronne wydanie aktu prawotwórczego przez kompetentny organ władzy publicznej zgodnie z ustalonymi procedurami. Efektem stanowienia prawa jest dokument władzy publicznej, głównie państwowej, wydany i opublikowany w przewidzianej prawem formie, zawierający normy prawne ujęte w przepisy. Jest to akt prawny normatywny (generalny).

Stanowienie prawa jest rezultatem aktywności rozmaitych organów państwa lub innych podmiotów władzy publicznej, działających na podstawie udzielonych im kompetencji prawodawczych. Stanowienie prawa jest to zorganizowany i sformalizowany proces, na który składa się zespół czynności, takich jak np. przygotowanie i rozważenie projektu, następnie głosowanie nad projektem, jego podpisanie itd. Efektem stanowienia prawa są akty prawne normatywne (generalne), powszechnie obowiązujące, zawierające normy ogólne i abstrakcyjne.

Akty te mają określoną prawnie formę i podane są do publicznej; wiadomości w określony prawem sposób.

E. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym

Umowa jest czynnością prawotwórczą co najmniej dwustronną. Strony ucze­stniczące w umowie kreują) wiążące je normy wzory postępowania. Umowa jest drugą formą tworzenia prawa przez stanowienie sensu largo. Umowa jako forma stanowienia prawa występuje wówczas, gdy reguluje prawa i obowiązki stron, które przynajmniej formalnie wyrażają zgodę na przystąpie­nie do niej.

Współcześnie umowa publicznoprawna występuje bardzo często jako akt kreujący prawo międzynarodowe publiczne. Umowy międzynarodowe wiążą strony, które zawierają tę umowę. Podstawową zasadą prawa międzynarodowe­go jest dotrzymywanie umów (pacta sunt servanda-umów należy dotrzymywać).

Od umów tworzących prawo powszechnie obowiązujące należy odróżnić umowy prywatne (przede wszystkim umowy prawa cywilnego), które „tworzą" ' ;prawo, tj. uprawnienia i obowiązki, między stronami umowy. Nie są one aktami prawnymi powszechnie obowiązującymi.

2. Efekty i zasady stanowienia prawa, procedura prawodawcza.

W procesie stanowienia prawa powstają różne akty prawne normatywne. Tradycyjne, klasyczne już akty to: ustawy, dekrety, rozporządzenia, zarządzenia, uchwały. Te „produkty" stanowienia prawa określa się także mianem źródeł;; prawa, Termin „źródło prawa" nie jest jednoznaczny.

Wieloznaczność terminu „źródło prawa" prowadzi nawet do postulatu wyeliminowania go z języka prawniczego. Biorąc pod uwagę istniejący stan wiedzy prawniczej, można podać kilka znaczeń zwrotu „X jest źródłem prawa":

  1. źródło prawa w ujęciu normatywnym oznacza, że „X ustanawia reguły prawa obowiązującego",

  2. źródło prawa w ujęciu funkcjonalnym oznacza, że „X wpływa na treść źródeł prawa",

  3. źródło prawa w rozumieniu walidacyjnym oznacza, że „X stanowi podstawę obowiązywania reguły prawnej",

  4. źródło prawa w ujęciu decyzyjnym oznacza, że „X jest powoływane w uzasadnieniach decyzji prawotwórczych lub decyzji stosowania prawa",

  5. źródło prawa w ujęciu informacyjnym znaczy tyle, że „X zawiera informacje o prawie obowiązującym”

Obecnie w Polsce system źródeł powszechnie obowiązującego prawa tworzą akty prawne normatywne i umowy międzynarodowe ratyfikowane.

Konstytucja

Ustawy i umowy międzynarodowe ratyfikowane

Rozporządzenie

0x08 graphic
0x01 graphic

Akty prawa miejscowego

PROCES LEGISTLACYJNY zapamiętać

Stanowienie aktów prawnych to pracochłonny proces w który zaangażowany jest .wysiłek wielu ludzi. Szczególnie procedura ustawodawcza jest skomplikowana. Projekty ustaw mogą powstawać poza sferą działania organów państwa, lale ich j prawnie skuteczne wniesienie pod obrady parlamentu musi się. wiązać z wykonaniem tzw. inicjatywy ustawodawczej. Jest to prawo wniesienia do parlamentu przez określone podmioty projektu ustawy, z tym skutkiem, że parlament ma obowiązek uczynić ten projekt przedmiotem swoich obrad. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje w Polsce posłom, Senatowi, Prezydentowi , Radzie Ministrów i grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Po otrzymaniu projektu ustawy od uprawnionego podmiotu („projekt wpłynął do laski marszałkowskiej") uruchamia się procedurę legislacyjną. Pierwsze stadia prac nad ustawą określa się jako „czytanie' projektu. Czytanie oznacza przedstawienie uzasadnionego projektu i wymianę poglądów między osobą reprezentująca wnioskodawcę a posłami. Liczba czytań i ich charakter są różne w konkretnych rozwiązaniach prawnych. Projekt ustawy najczęściej wnosi do parlamentu rząd i jest to poprzedzone pracami przygotowawczymi, szczegółowymi konsulta­cjami z różnymi resortami, środowiskami naukowymi, ekspertami itd.

Decyzje w sprawie projektu ustawy podejmuje się w głosowaniu. Ustawę w Polsce uznaje się za przyjętą, gdy Sejm uchwali ją zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (kworum). Zwykła większość głosów oznacza taką, w której liczba zwolenników tej decyzji jest większa niż przeciwników. W przewidzianych przez przepisy przypadkach .wymagana jest kwalifikowana większość głosów. Większość ; kwalifikowana jest większa od połowy i określona, może ona wynosić na przykład 2/3 wymaganego kworum.

W parlamencie dwuizbowym projekt uchwalony przez pierwszą izbę zostaje . przekazany drugiej, w której jest merytorycznie rozpatrywany i dyskutowany Kompetencje drugiej izby w zakresie ustawodawstwa są różnie określane. I tak w Polsce druga izba (Senat) może zaaprobować ustawę bez zmian, wyprowadzić poprawki lub ją odrzucić. W przypadku odrzucenia lub wprowadzenia poprawek ustawa wraca do Sejmu. Sejm może decyzję Senatu odrzucić. Jeżeli tego nie uczyni bezwzględną większością głosów (więcej niż połowa głosujących), ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu zaproponowanym przez Senat lub za ""odrzuconą, gdy Senat tak zaproponował.

Podpisanie jest kolejnym etapem procedury ustawodawczej. Istnieją różne ( rozwiązania dotyczące możliwości zastosowania tzw. weta w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament. W Polsce prezydent ma prawo weta, którego odrzucenie możliwe jest uchwałą Sejmu podjętą większością co najmniej 3/5 głosów (weto zawieszające).

Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent RP nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

Ostatnim etapem jest ogłoszenie ustawy w urzędowym dzienniku promulgacyjnym. Ogłoszenie ustawy, jak i każdego innego aktu normatywnego w urzędowym dzienniku promulgacyjnym jest warunkiem jego obowiązywania.

3. System źródeł prawa w Polsce:

System źródeł prawa reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, póz. 483), w rozdz. III zatytułowanym, „Źródła prawa".

Konstytucja wyodrębnia dwa rodzaje aktów prawnych generalnych:

  1. Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły, są źródłami powszechnie obowiązującego prawa.

  2. Uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów są źródłami prawa o charakterze wewnętrznym.

Wyodrębnione w Konstytucji RP źródła prawa różnią się pod względem zakresu obowiązywania oraz ich treści.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa obowiązują wszystkich znajdujących się pod jurysdykcją polską (ludzi, organizacje, organy państwa). Akty normatywne należące do tej grupy składają się na system zbudowany na zasadzie kolejnych delegacji i oparty na aktach ustawodawczych. Normy wynikające z tych aktów są to normy prawne w ścisłym znaczeniu, które można określić jako „sytuujące" . Normy te tworzą prawa i obowiązki ludzi i innych podmiotów prawa. W prawie publicznym normy te określają ponadto kompetencje organów państwa oraz same organy.

System tych aktów należy uznać za zamknięty. Oznacza to, że Konstytucja nie dopuszcza tworzenia innych źródeł powszechnie obowiązującego prawa,

Jest tylko jeden akt prawny normatywny tego typu w państwie. Konstytucja posiada wszystkie cechy ustaw, ale wśród innych ustaw wyróżnia się :

  1. szczególną mocą,

  2. szczególną treścią (przedmiotem regulacji),

  3. szczególną formą.

Ad a) Konstytucja jest podstawą całego systemu źródeł prawa. Jest to akt prawny normatywny o najwyższej pozycji i mocy obowiązywania.

Ad b) Przedmiotem regulacji konstytucyjnych są zagadnienia fundamentalne i podstawowe dla ustroju państwa i jego obywateli. Oczywiste jest, że w różnych systemach różne kwestie mogą być uznane za podstawowe. Należy zgodzić się z poglądem, że treść konstytucji zależy od warunków społecznych i politycznych, w jakich ona powstaje. Świadczą o tym porównania treści pierwszych nowoczesnych konstytucji pochodzących z końca XVIII wieku z obecnymi, które są o wiele szersze. Współczesne konstytucje różnią się też stopniem szczegółowości i zakresem normowania poszczególnych kwestii. Niezależnie od tego współczesne konstytucje regulują zagadnienia fundamentalne dla państwa i jego obywateli.

Ad c) Szczególna forma konstytucji wyraża się w jej nazwie i specjalnej procedurze uchwalania i zmiany. Nazwy najczęściej spotykane to: konstytucja, ustawa zasadnicza, ustawa konstytucyjna.

Specyfika trybu uchwalania i zmiany konstytucji może być osiągana za pomocą różnych rozwiązań. Sposób uchwalania konstytucji ma podkreślać szczególne znaczenie tego aktu prawnego. Tak np. obecna Konstytucja RP została uchwalona na podstawie ustawy konstytucyjnej z 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, póz. 336 z późn. zm.). Zmiany konstytucji są utrudnione w stosunku do innych ustaw, najczęściej wymaga się podwyższonego kworum oraz kwalifikowanej większości głosów.

Ustawy są normatywnymi aktami prawnymi stanowionymi przez parlament. W hierarchii aktów prawnych normatywnych zajmują one miejsce o jeden stopień niższe niż konstytucja.

Przedmiotem regulacji ustawowej może być każda sprawa. Nieograniczoność przedmiotu ustawy jest jedną z cech konstytucyjnych i podstawowym elementem tego aktu. Ograniczenia przedmiotu ustawy mogą wynikać z możliwości odrębnego uregulowania tej sprawy w konstytucji. Pewne sprawy nie mogą być uregulowane inaczej jak tylko w ustawie. Na przykład budżet państwa, ingerowanie w prawa i wolności obywateli, ograniczanie własności, swobody działalności go­spodarczej, nakładanie podatków i danin stanowią tzw. materię ustawową.

Ustawa nie jest źródłem jednorodnym. Obecnie w polskim porządku praw­nym można wyróżnić oprócz konstytucji: ustawę ratyfikacyjną dotyczącą umów międzynarodowych, ustawę budżetową i ustawy zwykłe. Wymienione ustawy różnią się przedmiotem regulacji, sposobami stanowienia i funkcjami spełniany­mi w porządku prawnym państwa.

Ustawy ratyfikacyjne dotyczące umów międzynarodowych są to ustawy szczególne ze względu na treść i przedmiot regulacji. Zawierają tylko zgodę na ratyfikację i wypowiedzenie umów międzynarodowych szczególnie ważnych dla państwa. Konstytucja RP wymaga uchwalenia ustaw zawierających zgodę na ra­tyfikację i wypowiedzenie umów międzynarodowych dotyczących:

Ustawy budżetowe. Ustawa budżetowa określa dochody i wydatki państwa na rok kalendarzowy. Inicjatywa ustawodawcza, termin przedłożenia projektu, sposób uchwalenia i konsekwencje nieuchwalenia są szczegółowo określone (art. 219-226 Konstytucji). Regulacje te odbiegają od uchwalania innych ustaw. Do tej kategorii ustaw należy zaliczyć też ustawę o prowizorium budżetowym, którą podejmuje się w szczególnych przypadkach w celu określenia dochodów i wydatków państwa w okresie krótszym niż rok.

Wszystkie ustawy są ogłaszane w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U.) wydawanym przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Ogłoszenie ustawy zarządza Prezydent.

Szczególnym rodzajem ustaw oraz aktów prawnych rangi ustawy są kodeksy Nazwę „kodeks" noszą te obszerne ustawy, które wyczerpująco normują całą dziedzinę spraw.Kodeks jest efektem kodyfikacji. Jest to całościowe unormowanie jakiejś dziedziny życia jednym aktem w miejsce uchylonych wielu aktów prawnych. Kodeks jako wynik kodyfikacji jest jednakże zupełnie nowym aktem prawnym. Kodyfikacja sprzyja stałości przepisów prawnych..

Umowy międzynarodowe maj ą różnorodne nazwy: pakt, konwencja, traktat, układ, karta, komunikat i inne. Nazwa nie ma związku z istotą lub treścią umowy.

Umowa międzynarodowa jest to zgodne oświadczenie .woli dwóch lub więcej państw, lub innych podmiotów prawa międzynarodowego, np. organizacji "międzynarodowych. Treść takiego porozumienia stanowią prawa i obowiązki stron umowy.

Umowy międzynarodowe stanowią jedno z podstawowych źródeł .prawa międzynarodowego publicznego, gdyż zawierają normy prawne obowiązujące państwa w ich wzajemnych stosunkach. Oznacza to dla państwa obowiązek prawny przestrzegania prawa międzynarodowego. Znaczna część umów międzynarodowych zawiera zobowiązanie państwa do wprowadzenia pewnego porządku prawnego w stosunkach wewnętrznych. Temu celowi służy m.in. ratyfikacja umów międzynarodowych.

Przez ratyfikacją należy rozumieć swoisty akt, w którym organ upoważnio­ny do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych wyraża wolę "związania państwa treścią umowy międzynarodowej zawartej przez inny organ (lub swego pełnomocnika). Nie wszystkie umowy międzynarodowe muszą być ratyfikowane. Zgoda państw na związanie się umową międzynarodową może być wyrażona w następujący sposób:

a) przez podpisanie,

b) przez wymianę dokumentów stanowiących umowę,

c) przez ratyfikację, przyjęcie lub zatwierdzenie,

d) przez przystąpienie do umowy,

e) w jakikolwiek inny uzgodniony sposób.

Umowy zawierane w innym trybie nazywa się rządowymi lub resortowymi. Ratyfikacja umów międzynarodowych jest fragmentem procesu legislacyjnego, w którym biorą udział Rada Ministrów, Sejm i Prezydent. Proces ten jest regulowany przez przepisy konstytucyjne oraz przez postanowienia regulaminów Sejmu i Senatu.

Umowy międzynarodowe ratyfikowane zalicza się do źródeł powszechnie obowiązującego prawa w stosunkach wewnętrznych państwa.

Umowy międzynarodowe ratyfikowane podzielono na dwie kategorie:

a) o których ratyfikacji i wypowiedzeniu Prezydent jedynie zawiadamia

Sejm i Senat,

b) których ratyfikacja i wypowiedzenie wymaga upoważnienia udzielonego w ustawie (ustawa ratyfikacyjna).

Postanowienia Konstytucji RP jasno i precyzyjnie określają podstawy. obowiązywania ratyfikowanych umów międzynarodowych (art. 91 ust. 1). Metodą obowiązywania ratyfikowanych umów międzynarodowych jest tzw. transformacja szczegółowa. Pierwszym elementem tej transformacji jest zgoda państwa na włączenie norm prawnomiędzynarodowych zawartych w konkretnej umowie doprawa krajowego, drugim jest urzędowe ogłoszenie w dzienniku urzędowym - Dzienniku Ustaw RP.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej opublikowaniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowiąc część krajowego porządku prawnego, jest stosowana bezpośrednio.

Rozwój i zdynamizowanie źródeł prawa polskiego następuje w związku z rolą, jaką odgrywają w systemie prawnym prawa człowieka. Obecnie pakty praw człowieka tworzą system obowiązujących źródeł prawa dla państw, które ratyfikowały pakty.

Najważniejsze pakty wiążące Polskę w tej kwestii są następujące:

Rozporządzenia i dyrektywy Wspólnot nie stanowią źródła prawa, ale tylko wzorce rozwiązań prawnych.

Rozporządzenie jest aktem podporządkowanym ustawie, zawierającym przepisy o powszechnej mocy obowiązywania. Rozporządzenie jest wydawane wtedy, gdy ustawa przewiduje uregulowanie danej sprawy przez rozporządzenie. Upoważnienie zawarte w ustawie powinno szczegółowo określać zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Rozporządzenia, jak i inne akty prawne wykonawcze do ustaw pełnią bardzo, ważną rolę w systemie źródeł prawa. One bowiem konkretyzują ustawy, uszczegóławiają ich ogólne postanowienia, często umożliwiając wejście w życie danej ustawy.

Rozporządzenie, mimo że jest aktem bezpośrednio związanym z ustawą, może mieć zróżnicowaną moc wiążącą. I tak dla takiego adresata, jak obywatel, osoba prawna, jednostka organizacyjna, urzędnik itp., rozporządzenie obowiązuje tak jak ustawa. Również obowiązuje ono organ, który je ustanowił. Na przykład minister nie może zmienić rozporządzenia, które wydał (i które zostało opublikowane), gdyż jest nim związany tak jak inni adresaci. Natomiast różnica dotyczy sądów. Sądy są związane tylko Konstytucją ustawami. Jeżeli sąd uzna, że rozporządzenie jest niezgodne z ustawą, orzeka tak, jakby nie zostało ono wydane. Nie może go jednakże uchylić (derogować).

Konstytucja przyznaje kompetencje do wydawania rozporządzeń Prezydentowi RP, Radzie Ministrów, Prezesowi RM, ministrom i Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji wydania rozporządzeń innemu organowi-(art. 92 ust. 2 Konstytucji). Do wydawania rozporządzeń właściwe są także organy terenowe, np. wojewoda.

Rozporządzenia organów naczelnych, tak jak ustawy, są ogłaszane w Dzienniku Ustaw RP. Ogłoszenie jest warunkiem wejścia ich w życie

Niektóre źródła prawa tworzone są przez organy o ograniczonym terytorialnie zasięgu działania i taki też jest zakres owych aktów. Są to akty normatywne regulujące stosunki społeczne z zakresu administracji i obowiązujące w granicach lokalnie określonej właściwości stanowiących je organów (gmina, powiat, województwo). Powszechnie obowiązujące źródła prawa miejscowego powinny być aktami wykonawczymi do ustaw .

Ze względu na podmiot stanowiący i podstawę prawną można wyróżnić na­stępujące rodzaje prawa miejscowego:

a.) rozporządzenia wojewody (prawo miejscowe),

b) prawo gminne, powiatowe, wojewódzkie,

c) akty prawne terenowych organów administracji niezespolonej.

•

Ad a) Rozporządzenia wydaje wojewoda z upoważnienia ustaw jako przepisy wykonawcze do ustaw. Upoważnienia do wydawania przepisów wykonawczych nadają ustawy wojewodzie wtedy, gdy przedmiotem są sprawy, które wymagają uwzględnienia potrzeb i warunków miejscowych. Kontrolę nad rozporządzeniami wojewody sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Ad b) Przepisy gminne ustanawia organ samorządu terytorialnego rada gminy w formie uchwał. Są to przepisy obowiązujące powszechnie na obszarze gminy, a do ich wydawania upoważniają ustawy. Prawo miejscowe powiatowe stanowi rada powiatu na podstawie konkretnego upoważnienia ustawowego. Akty prawa wojewódzkiego mogą być stanowione na podstawie konkretnego upoważnienia ustawowego wyłącznie przez sejmik wojewódzki.

Szczególny charakter mają przepisy porządkowe wydane przez radę gminy, radę powiatu czy sejmik wojewódzki (w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy) oraz przez wojewodę (również w formie rozporządzeń). Przepisy te wydaje się wówczas, gdy jest to niezbędne dla ochrony życia, zdrowia obywateli, bezpieczeństwa publicznego. Za ich nieprzestrzeganie przewidziane są kary grzywny, wymierzane na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Akty te mogą być ogłoszone przez rozplakatowanie, ogłoszenie w środkach masowego przekazu czy w inny sposób.

Ad c) Miejscowe źródła prawa stanowione są również przez terenowe organy rządowej administracji niezespolonej. Organy te tworzą lokalne przepisy prawne oparte na upoważnieniu wynikającym z ustaw i innych aktów, które regulują ich działanie. Środki nadzoru nad tymi aktami przysługują Prezesowi Rady Ministrów. Niektóre z nich są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

  1. Źródła prawa o charakterze wewnętrznym ( uchwały, zarządzenia)

Akty prawne o charakterze wewnętrznym obowiązują jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty, co oznacza, że normy wynikające z przepisów w nich zawartych skierowane są tylko do organów podległych. Normy zawarte w tych aktach można określić jako „wskazujące" zachowanie jednego uczestnika stosunku prawnego, tj. organu podległego. Nie określają jednak, w jaki sposób i w jakim kierunku ten organ ma korzystać z kompetencji, które zostały mu przyznane w normie sytuacyjnej* Normy te mogą jednakże pośrednio wpływać na sytuację prawną jednostek i innych organów podległych 'organowi wydającemu te akty .

Uchwały Rady Ministrów. „Oparte są na ogólnej normie kompetencyjnej ustalonej w Konstytucji, określającej zadania Rady Ministrów (art. 146}, oraz na podstawie zadań i kompetencji ustanowionych w ustawach.

Zarządzenia, jak zastrzega Konstytucja, wydawane są. tylko na podstawie ustawy. Nie mogą zatem stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób. prawnych oraz innych podmiotów . Zarządzenia wydają: Prezes Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący komitetów określonych w ustawie wchodzący w skład Rady Ministrów oraz Prezydent RP. Regulacje zawarte w uchwałach i zarządzeniach nie mogą naruszać kompetencji organów podporządkowanych, ustalonych ustawami i rozporządzeniami.

Zarządzenia, tak jak uchwały, podlegają kontroli co do ich zgodności powszechnie obowiązującym prawem. O tym orzeka Trybunał Konstytucyjny. Uchwały i zarządzenia są ogłaszane w Monitorze Polskim.

  1. Źródła prawa w stanach nadzwyczajnych

Akty prawne wydawane w związku z sytuacjami szczególnymi uzasadniającymi wprowadzenie tych stanów odbiegają od sytuacji normalnej, pokojowej. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (art. 228 ust."2 Konstytucji).

W czasie stanu nadzwyczajnego nie może być zmieniona Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta RP ani też ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Stan wojenny na części lub całym terytorium państwa może być wprowadzony przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Również stan wyjątkowy wprowadza Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów. Rozporządzenie Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego winno być przedstawione Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm, rozpatrując niezwłocznie rozporządzenie, może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

W czasie stanu wojennego Prezydent, na wniosek Rady Ministrów, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie.

Rozporządzenia te muszą być zatwierdzone przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Te rozporządzenia mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

  1. Budowa formalna aktów normatywnych i ich publikacje.

Każdy akt .normatywny powinien czynić zadość określonym dyrektywom co do jego zewnętrznej formy.

W toku polskiej praktyki stanowienia prawa wypracowano schematy formalnej budowy aktu normatywnego, który składa się z następujących elementów :

  1. nagłówek aktu normatywnego zawierający: nazwę, datę, tytuł,

  2. preambuła,

  3. zasadnicza część aktu,

  4. przepisy końcowe (przejściowe, derogacyjne),

  5. podpis osoby upoważnionej.

Ad l) Każdy akt normatywny powinien posiadać nazwę. Nazwy te są rozmaite: ustawa, rozporządzenie, zarządzenie, uchwała. Zazwyczaj nazwa jest okre­ślona w akcie normatywnym, wyższego stopnia. Konstytucja RP zastrzega dla aktów prawnych Sejmu nazwę ustawa dla aktów normatywnych Rady Ministrów rozporządzenia oraz uchwały, a dla ministrów rozporządzenia i zarządzenia.

W nagłówkach aktu normatywnego powinien być wymieniony organ wydający akt prawny, umocowany do jego stanowienia.

Pod nazwą aktu normatywnego znajduje się data jego ustanowienia przez

wskazanie dnia, miesiąca i roku. W aktach normatywnych wydanych przez organy kolegialne jest data ich uchwalenia, natomiast w aktach wydanych przez jednoosobowe organy państwa jest data ustalenia (podpisania) aktu prawnego przez podmiot, który go ustanawia.

Tytuł aktu prawnego określa przedmiot unormowania, czyli sprawy, których dotyczą przepisy prawne.

Ad 2) Preambuła (arenga) jest to; pewnego rodzaju wstęp zamieszczony przed przepisami. Przedstawia ona cele wydania aktu normatywnego, podstawowe wartości rozwiązań prawnych, motywy wydania, historyczną i polityczną genezę itd. Służy najczęściej do dokonywania wykładni zawartych w tym akcie przepisów prawnych.

Ad 3) Część zasadnicza aktu normatywnego podzielona jest na „odcinki". Są to poszczególne przepisy ponumerowane cyframi arabskimi. W praktyce polskiej przyjęte jest, że postanowienia ustawy są oznaczone jako artykuły (Art. 1, Art. 2...), rozporządzenia i zarządzenia jako paragrafy (§ 1, §.2…)

Ad 4) Przepisy przejściowe i końcowe są zawarte na końcu aktu prawnego. Rozstrzygają one kwestie;

Ad 5) Ostatnim elementem składowym aktu normatywnego jest podpis (lub podpisy ). Zgodnie z obowiązującymi przepisami konstytucyjnymi ustawę podpisuje Prezydent. On też podpisuje wydane przez siebie rozporządzenia i zarządzenia. Rozporządzenia Prezesa. Rady Ministrów i Rady Ministrów podpisuje prezes Rady Ministrów.

Generalna zasada przyjęta przez współczesne prawodawstwa jest taka, że przepisy prawne obowiązują od momentu opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym (promulgacyjnym). Powołane przez prawo wydawnictwa zawierające zbiory przepisów prawnych (aktów normatywnych) są obecnie następujące:

  1. Tworzenie dobrego prawa.

Tworzenie prawa jest procesem, w którym bierze udział wiele organów ekspertów i innych osób. Celem tego procesu jest stworzenie prawa, skutecznego. Skuteczne jest takie prawo, które oddziałuje motywacyjnie na adresatów norm w kierunku zamierzonym przez pracodawcę, to znaczy tak, ażeby wywoływało maksimum społecznie pożądanych skutków i minimum skutków negatywnych.

Przepisy prawne muszą być opublikowane. Niezależnie od wielości i różnorodności informacji o przepisach prawnych istnieje tylko jedno ich źródło pierwotne - ustanowiony tekst aktu prawnego normatywnego. Egzemplarze opublikowanego tekstu prawnego są podstawowym źródłem informacyjnym o prawie.

Sformułowanie tekstu prawnego powinno być jasne i zrozumiałe dla adresata na tyle, ażeby mógł on uzyskać informacje o wzorcu powinnego zachowania

W związku z powyższym w literaturze prawniczej są formułowane dyrektywy języka aktu prawnego. Oto podstawowe z nich

Wymienione dyrektywy służą do unikania potrzeby wykładni powstającej z wadliwości językowej. Sam bowiem język prawny, choć jest językiem specjalistycznym, stanowi pewną odmianę języka potocznego.

Regulacja prawna powinna być względnie trwała. Prawo nie może zmieniać się zbyt często. Niestałość prawa powoduje społeczne szkody, jak np. utratę zaufania do prawa, niepewność sytuacji prawnej podmiotów i inne.

Przepisy prawne nie mogą zawierać sprzeczności ani wymagać rzeczy niemożliwych do wykonania. Unikanie niezamierzonych sprzeczności wymaga również wiele troski i wysiłku prawodawcy. Jest to problem nie tylko logiczny, ale też merytoryczny. Z tym wiąże się zasada, że akt normatywny niższy nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższymi. Akty niższego rzędu są najczęściej przepisami wykonawczymi, sprzeczności zatem w ich treści mogą utrudniać realizację norm wyższego rzędu. Ostatecznie może to spowodować niemożność posłuszeństwa wobec prawa.

Akt normatywny powinien być możliwie zwięzły, ale na tyle ogólny, aże­by objąć w miarę możliwości jakiś typ stosunków społecznych.

Prawu nie można nadawać mocy wstecznej. Jest to jeden z fundamentalnych postulatów tworzenia dobrego, sprawiedliwego prawa. Tylko z czasem w wyjątkowych przypadkach, nadanie prawu mocy wstecznej jest niezbędne dla utrzymania praworządności.. Inny przykład to art. 4 § l k.k. „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy".


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
proj sygnalizacja by JJ id 3975 Nieznany
3975
3975
3975
proj sygnalizacja by JJ id 3975 Nieznany

więcej podobnych podstron